Eiga mannréttindi og jafnrétti við um okkur líka? Sjónarhorn innflytjenda Grace Achieng skrifar 21. mars 2025 17:32 Að tala íslensku Tungumálahindranir, tungumálafordómar og áhrif þeirra á vinnumarkaðinn voru saga mín og saga margra innflytjenda. En hversu mikil áhrif hefur aðgangur að tungumálinu á lífsgæði innflytjenda á Íslandi? Jafnrétti á vinnumarkarði felur í sér inngildingu, það þýðir að allir hafi aðgang að jöfnum tækifærum til að starfa á vinnumarkaði. Konur og karlar af erlendum uppruna hafa þurft að sætta sig við störf sem oft eru langt fyrir neðan þeirra menntun og hæfni. Fólk sem býr yfir menntun, sérfræðikunnáttu og reynslu fær ekki störf við hæfi og þarf því að taka hverju sem býðst, til að komast af. Í fínni og samkeppnishæfari störfunum sem við fáum, er okkur oft ekki veitt færi á að vaxa, sama hversu hæf við erum eða þó við bætum við okkur menntun. Þrátt fyrir að uppfylla allar hæfnikröfur og oft langt umfram það sjáum við að íslenskir kollegar okkar eru frekar ráðnir í hærri stöður þrátt fyrir minni reynslu og hæfni. Konur af erlendum uppruna eru minnihlutahópur sem þurfa á fleiri málsvörum að halda. En innan þess hóps lendir fólk líka í ákveðinni goggunarröð eftir húðlit og uppruna. Húðlitur og uppruni skiptir máli þegar kemur að tungumálakröfum. Ísland var til skamms tíma eintyngt samfélag og landsmenn þess vegna ekki vanir að heyra útlendinga reyna að tala málið. Þetta hefur breyst. Vissulega er rétt að mörgum innflytjendum finnst erfitt að læra íslensku og hika við að tala hana við Íslendinga af ótta við að gera mistök. Hvatning kemur að gagni, ekki einungis fyrir nemendur og innflytjendur sem læra íslensku heldur einnig til þess að Íslendingar að tileinki sér umburðarlyndi gagnvart beygingarvillum, erlendum hreim og öðrum merkjum ófullkominnar íslensku. Hreimur er mikilvægur hlutur sem sýnir sögu og arfleið fólksins sem talar með sínum hreim. Við þurfum að endurskoða mat okkar, staðalímyndir og tilhneigingu til að aðgreina fólk eftir því úr hvaða heimsálfu það kemur. Hreimur spilar stórt hlutverk í því hvernig innflytjendur eru metnir í íslensku samfélagi og viðhorf Íslendinga til hreims fólks býr til einhvers konar goggunaröð sem tengist því hvaðan fólk er og úr hvaða heimsálfum. Því dekkri sem húðin er því neðar ertu í fæðukeðjunni. Þrátt fyrir að vera með menntun. Ég tel að vinnumarkaðurinn sé að missa af svo miklu þar sem hæfileikaríkt fólk er vannýtt, fólk með sköpunargáfu og ólíka sýn á hlutina sem gæti eflt samfélagið en er haldið niðri, markað menningartengdum úreltum stereótýpum. Við töpum öll á einsleitninni - jafnrétti er ákvörðun. Aðgangur að vinnumarkaði Ég heyrði af svartri konu sem hafði staðið sig vel í sínu starfi. Hún var beðin um að þjálfa íslenska konu í sama starf svo hún gæti tekið við sem yfirmaður hennar. Hún komst svo að því að konan sem hún var að þjálfa var á hærri launum en hún sjálf. Þegar hún krafði yfirmann sinn svara var skýringin sú að hún gæti komist af með minna, verandi frá Afríku. Þessi kona á fjölskyldu og þarf að greiða alls konar reikninga, við erum ekki í Afríku, við erum á Íslandi. Við viljum líka lífsgæði. ,,Ég lærði sjálf að enginn myndi gefa mér sæti við borðið, svo ég byggði mitt eigið borð, og ennþá kem ég með minn eigin stól í rými sem eru ekki opin fyrir fólk sem lítur út eins og ég.” Þar sem dyrnar að vinnumarkaðinum eru lokaðar fyrir okkur, hélt fyrirtækið mitt Gracelandic sína fyrstu ráðstefnu í september í fyrra. Ráðstefnunni var ætlað að stuðla að aukinni inngildingu og fjölbreytileika í frumkvöðlastarfi og nýsköpun á Íslandi. Í því fjölmenningarsamfélagi sem Ísland er orðið, þarf að gera ráð fyrir innflytjendum bæði sem notendum og veitendum þjónustu og að taka tillit til þarfa innflytjenda, án þess að litið sé á þá sem einsleitan hóp. Lengi hefur verið vitað að á komandi árum fer þörf vinnumarkaðarins hratt vaxandi fyrir sérhæft starfsfólk og reyndar nokkuð ljóst að íslenskt atvinnulíf mun vanta mannauð erlendis frá í nánast öllum starfsgreinum. Staðreyndin er hins vegar sú að mikið af þessu fólki er á Íslandi nú þegar, en hér fær það ekki störf við hæfi. Þannig má velta því fyrir sér hvernig standi á því að vel menntað og reynslumikið fólk sem þegar er flutt til Íslands, hefur jafnvel komið sér fyrir og er á góðri leið með að aðlagast íslensku samfélagi og hafa náð tökum á íslenskunni, fær ekki störf við hæfi á sama tíma og atvinnulífið bráðvanti fleira fólk. „Það sem virðist gerast er að fólk leitar í tengslanetið sitt og án þess að átta sig á því, fer fólk oftast að leita að fólki sem líkist þeim sjálfum,“ segja rannsakendur og útskýra að rannsóknir á fyrirbærinu líking (e. likeness) séu fjölmargar, en þær sýna að fólk hefur almennt tilhneigingu til þess að vilja helst finna fólk sem er í útliti, menningu o.fl. sem líkist þeim sjálfum og búa þar með til einsleitan hóp. Fjölbreytni hefur áhrif á nýsköpun á afgerandi máta og fyrirtæki verða að velja og viðhafa fjölbreytni, ma. þegar kemur að samsetningu starfsmannahópsins og inngildingu. Fyrst þarf að ráða fjölbreyttan hóp starfsmanna, síðan þarf að fjárfesta í starfsmönnum og sýna samstöðu. Ef fyrirtæki úthýsa ráðningum eða mikið er um starfsmannaveltu lýsir það menningu þess og þá þarf að breyta menningunni. Efnahagsleg og félagsleg réttindi Fyrir tveimur árum var birt stöðumat í málaflokknum ,,Fátækt á meðal innflytjenda”, svokölluð Grænbók sem var fyrsta grænbókin í málaflokknum. Viðurkennt var að vöxtur í íslensku atvinnulífi hafi einkum byggst á innflytjendum sem hingað flytja til að vinna hin ýmsu störf en aftur á móti búi margir þeirra við fátækt. Atvinnuþátttaka innflytjenda er meiri hér en almennt gerist, jafnt í samanburði við innlent starfsfólk og í samanburði við innflytjendur á Norðurlöndunum. Þrátt fyrir mikla atvinnuþátttöku býr fjöldi innflytjenda við fátækt á Íslandi. Í skýrslu forsætisráðherra, Fátækt og áætlaður samfélagslegur kostnaður, kemur fram að innflytjendur ásamt einstæðum foreldrum eru líklegri en aðrir hópar samfélagsins til að vera undir lágtekjumörkum í lengri tíma. Það þarf að innleiða samþættingarstefnu sem stuðlar að félagslegri þátttöku innflytjenda á öllum sviðum íslensks samfélags og hjálpar þeim að verða fullgildir meðlimir íslensks samfélags. Enn fremur þarf árangursríka samþættingarstefnu og sameiginlegt átak sem krefst aðgerða allra stjórnsýslusviða í átt að jafnrétti og jafnræði. Einnig þarf að auka forvarnir gegn kynþáttafordómum og efla jákvæð viðhorf. Undanfarin misseri er mikið talað um bakslag í réttindabaráttu ýmissa hópa, en sum okkar hafa ekki einu sinni hafið sig til flugs. Í íslensku samfélagi er ósýnilegt fólk sem á sér engan málsvara. Það fólk á þó sama rétt til að njóta mannréttinda og jafnréttis, óháð uppruna eða litarhafti. Höfundur er frumkvöðull og eigandi fatahönnunarmerkisins Gracelandic. Greinin er birt í tengslum við Evrópuviku gegn kynþáttamisrétti Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Íslensk tunga Innflytjendamál Mest lesið Halldór 31.05.2025 Halldór Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas Skoðun Til hamingju með sjómannadaginn Sigurjón Þórðarson Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Til hamingju með sjómannadaginn Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas skrifar Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Bensínstöðvardíll og Birkimelur Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson skrifar Skoðun Gríðarlegir hagsmunir í húfi Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Skynsamleg forgangsröðun fjár Ragnhildur Jónsdóttir skrifar Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að sameinast fjölskyldu sinni Guðrún Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson skrifar Skoðun Eru forvarnir í hættu? Dagbjört Harðardóttir skrifar Skoðun Tveir alþingismenn og Gaza Sverrir Agnarsson skrifar Skoðun Hver borgar fyrir ódýrar lóðir? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Erum við að lengja dauðann en ekki lífið? Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Mikill munur á aðgengi að líknarmeðferð í Evrópu Kristín Lára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Sumarið verður nýtt vel til uppbyggingar snjóflóðavarna Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson skrifar Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Sjá meira
Að tala íslensku Tungumálahindranir, tungumálafordómar og áhrif þeirra á vinnumarkaðinn voru saga mín og saga margra innflytjenda. En hversu mikil áhrif hefur aðgangur að tungumálinu á lífsgæði innflytjenda á Íslandi? Jafnrétti á vinnumarkarði felur í sér inngildingu, það þýðir að allir hafi aðgang að jöfnum tækifærum til að starfa á vinnumarkaði. Konur og karlar af erlendum uppruna hafa þurft að sætta sig við störf sem oft eru langt fyrir neðan þeirra menntun og hæfni. Fólk sem býr yfir menntun, sérfræðikunnáttu og reynslu fær ekki störf við hæfi og þarf því að taka hverju sem býðst, til að komast af. Í fínni og samkeppnishæfari störfunum sem við fáum, er okkur oft ekki veitt færi á að vaxa, sama hversu hæf við erum eða þó við bætum við okkur menntun. Þrátt fyrir að uppfylla allar hæfnikröfur og oft langt umfram það sjáum við að íslenskir kollegar okkar eru frekar ráðnir í hærri stöður þrátt fyrir minni reynslu og hæfni. Konur af erlendum uppruna eru minnihlutahópur sem þurfa á fleiri málsvörum að halda. En innan þess hóps lendir fólk líka í ákveðinni goggunarröð eftir húðlit og uppruna. Húðlitur og uppruni skiptir máli þegar kemur að tungumálakröfum. Ísland var til skamms tíma eintyngt samfélag og landsmenn þess vegna ekki vanir að heyra útlendinga reyna að tala málið. Þetta hefur breyst. Vissulega er rétt að mörgum innflytjendum finnst erfitt að læra íslensku og hika við að tala hana við Íslendinga af ótta við að gera mistök. Hvatning kemur að gagni, ekki einungis fyrir nemendur og innflytjendur sem læra íslensku heldur einnig til þess að Íslendingar að tileinki sér umburðarlyndi gagnvart beygingarvillum, erlendum hreim og öðrum merkjum ófullkominnar íslensku. Hreimur er mikilvægur hlutur sem sýnir sögu og arfleið fólksins sem talar með sínum hreim. Við þurfum að endurskoða mat okkar, staðalímyndir og tilhneigingu til að aðgreina fólk eftir því úr hvaða heimsálfu það kemur. Hreimur spilar stórt hlutverk í því hvernig innflytjendur eru metnir í íslensku samfélagi og viðhorf Íslendinga til hreims fólks býr til einhvers konar goggunaröð sem tengist því hvaðan fólk er og úr hvaða heimsálfum. Því dekkri sem húðin er því neðar ertu í fæðukeðjunni. Þrátt fyrir að vera með menntun. Ég tel að vinnumarkaðurinn sé að missa af svo miklu þar sem hæfileikaríkt fólk er vannýtt, fólk með sköpunargáfu og ólíka sýn á hlutina sem gæti eflt samfélagið en er haldið niðri, markað menningartengdum úreltum stereótýpum. Við töpum öll á einsleitninni - jafnrétti er ákvörðun. Aðgangur að vinnumarkaði Ég heyrði af svartri konu sem hafði staðið sig vel í sínu starfi. Hún var beðin um að þjálfa íslenska konu í sama starf svo hún gæti tekið við sem yfirmaður hennar. Hún komst svo að því að konan sem hún var að þjálfa var á hærri launum en hún sjálf. Þegar hún krafði yfirmann sinn svara var skýringin sú að hún gæti komist af með minna, verandi frá Afríku. Þessi kona á fjölskyldu og þarf að greiða alls konar reikninga, við erum ekki í Afríku, við erum á Íslandi. Við viljum líka lífsgæði. ,,Ég lærði sjálf að enginn myndi gefa mér sæti við borðið, svo ég byggði mitt eigið borð, og ennþá kem ég með minn eigin stól í rými sem eru ekki opin fyrir fólk sem lítur út eins og ég.” Þar sem dyrnar að vinnumarkaðinum eru lokaðar fyrir okkur, hélt fyrirtækið mitt Gracelandic sína fyrstu ráðstefnu í september í fyrra. Ráðstefnunni var ætlað að stuðla að aukinni inngildingu og fjölbreytileika í frumkvöðlastarfi og nýsköpun á Íslandi. Í því fjölmenningarsamfélagi sem Ísland er orðið, þarf að gera ráð fyrir innflytjendum bæði sem notendum og veitendum þjónustu og að taka tillit til þarfa innflytjenda, án þess að litið sé á þá sem einsleitan hóp. Lengi hefur verið vitað að á komandi árum fer þörf vinnumarkaðarins hratt vaxandi fyrir sérhæft starfsfólk og reyndar nokkuð ljóst að íslenskt atvinnulíf mun vanta mannauð erlendis frá í nánast öllum starfsgreinum. Staðreyndin er hins vegar sú að mikið af þessu fólki er á Íslandi nú þegar, en hér fær það ekki störf við hæfi. Þannig má velta því fyrir sér hvernig standi á því að vel menntað og reynslumikið fólk sem þegar er flutt til Íslands, hefur jafnvel komið sér fyrir og er á góðri leið með að aðlagast íslensku samfélagi og hafa náð tökum á íslenskunni, fær ekki störf við hæfi á sama tíma og atvinnulífið bráðvanti fleira fólk. „Það sem virðist gerast er að fólk leitar í tengslanetið sitt og án þess að átta sig á því, fer fólk oftast að leita að fólki sem líkist þeim sjálfum,“ segja rannsakendur og útskýra að rannsóknir á fyrirbærinu líking (e. likeness) séu fjölmargar, en þær sýna að fólk hefur almennt tilhneigingu til þess að vilja helst finna fólk sem er í útliti, menningu o.fl. sem líkist þeim sjálfum og búa þar með til einsleitan hóp. Fjölbreytni hefur áhrif á nýsköpun á afgerandi máta og fyrirtæki verða að velja og viðhafa fjölbreytni, ma. þegar kemur að samsetningu starfsmannahópsins og inngildingu. Fyrst þarf að ráða fjölbreyttan hóp starfsmanna, síðan þarf að fjárfesta í starfsmönnum og sýna samstöðu. Ef fyrirtæki úthýsa ráðningum eða mikið er um starfsmannaveltu lýsir það menningu þess og þá þarf að breyta menningunni. Efnahagsleg og félagsleg réttindi Fyrir tveimur árum var birt stöðumat í málaflokknum ,,Fátækt á meðal innflytjenda”, svokölluð Grænbók sem var fyrsta grænbókin í málaflokknum. Viðurkennt var að vöxtur í íslensku atvinnulífi hafi einkum byggst á innflytjendum sem hingað flytja til að vinna hin ýmsu störf en aftur á móti búi margir þeirra við fátækt. Atvinnuþátttaka innflytjenda er meiri hér en almennt gerist, jafnt í samanburði við innlent starfsfólk og í samanburði við innflytjendur á Norðurlöndunum. Þrátt fyrir mikla atvinnuþátttöku býr fjöldi innflytjenda við fátækt á Íslandi. Í skýrslu forsætisráðherra, Fátækt og áætlaður samfélagslegur kostnaður, kemur fram að innflytjendur ásamt einstæðum foreldrum eru líklegri en aðrir hópar samfélagsins til að vera undir lágtekjumörkum í lengri tíma. Það þarf að innleiða samþættingarstefnu sem stuðlar að félagslegri þátttöku innflytjenda á öllum sviðum íslensks samfélags og hjálpar þeim að verða fullgildir meðlimir íslensks samfélags. Enn fremur þarf árangursríka samþættingarstefnu og sameiginlegt átak sem krefst aðgerða allra stjórnsýslusviða í átt að jafnrétti og jafnræði. Einnig þarf að auka forvarnir gegn kynþáttafordómum og efla jákvæð viðhorf. Undanfarin misseri er mikið talað um bakslag í réttindabaráttu ýmissa hópa, en sum okkar hafa ekki einu sinni hafið sig til flugs. Í íslensku samfélagi er ósýnilegt fólk sem á sér engan málsvara. Það fólk á þó sama rétt til að njóta mannréttinda og jafnréttis, óháð uppruna eða litarhafti. Höfundur er frumkvöðull og eigandi fatahönnunarmerkisins Gracelandic. Greinin er birt í tengslum við Evrópuviku gegn kynþáttamisrétti
Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun