Eiga mannréttindi og jafnrétti við um okkur líka? Sjónarhorn innflytjenda Grace Achieng skrifar 21. mars 2025 17:32 Að tala íslensku Tungumálahindranir, tungumálafordómar og áhrif þeirra á vinnumarkaðinn voru saga mín og saga margra innflytjenda. En hversu mikil áhrif hefur aðgangur að tungumálinu á lífsgæði innflytjenda á Íslandi? Jafnrétti á vinnumarkarði felur í sér inngildingu, það þýðir að allir hafi aðgang að jöfnum tækifærum til að starfa á vinnumarkaði. Konur og karlar af erlendum uppruna hafa þurft að sætta sig við störf sem oft eru langt fyrir neðan þeirra menntun og hæfni. Fólk sem býr yfir menntun, sérfræðikunnáttu og reynslu fær ekki störf við hæfi og þarf því að taka hverju sem býðst, til að komast af. Í fínni og samkeppnishæfari störfunum sem við fáum, er okkur oft ekki veitt færi á að vaxa, sama hversu hæf við erum eða þó við bætum við okkur menntun. Þrátt fyrir að uppfylla allar hæfnikröfur og oft langt umfram það sjáum við að íslenskir kollegar okkar eru frekar ráðnir í hærri stöður þrátt fyrir minni reynslu og hæfni. Konur af erlendum uppruna eru minnihlutahópur sem þurfa á fleiri málsvörum að halda. En innan þess hóps lendir fólk líka í ákveðinni goggunarröð eftir húðlit og uppruna. Húðlitur og uppruni skiptir máli þegar kemur að tungumálakröfum. Ísland var til skamms tíma eintyngt samfélag og landsmenn þess vegna ekki vanir að heyra útlendinga reyna að tala málið. Þetta hefur breyst. Vissulega er rétt að mörgum innflytjendum finnst erfitt að læra íslensku og hika við að tala hana við Íslendinga af ótta við að gera mistök. Hvatning kemur að gagni, ekki einungis fyrir nemendur og innflytjendur sem læra íslensku heldur einnig til þess að Íslendingar að tileinki sér umburðarlyndi gagnvart beygingarvillum, erlendum hreim og öðrum merkjum ófullkominnar íslensku. Hreimur er mikilvægur hlutur sem sýnir sögu og arfleið fólksins sem talar með sínum hreim. Við þurfum að endurskoða mat okkar, staðalímyndir og tilhneigingu til að aðgreina fólk eftir því úr hvaða heimsálfu það kemur. Hreimur spilar stórt hlutverk í því hvernig innflytjendur eru metnir í íslensku samfélagi og viðhorf Íslendinga til hreims fólks býr til einhvers konar goggunaröð sem tengist því hvaðan fólk er og úr hvaða heimsálfum. Því dekkri sem húðin er því neðar ertu í fæðukeðjunni. Þrátt fyrir að vera með menntun. Ég tel að vinnumarkaðurinn sé að missa af svo miklu þar sem hæfileikaríkt fólk er vannýtt, fólk með sköpunargáfu og ólíka sýn á hlutina sem gæti eflt samfélagið en er haldið niðri, markað menningartengdum úreltum stereótýpum. Við töpum öll á einsleitninni - jafnrétti er ákvörðun. Aðgangur að vinnumarkaði Ég heyrði af svartri konu sem hafði staðið sig vel í sínu starfi. Hún var beðin um að þjálfa íslenska konu í sama starf svo hún gæti tekið við sem yfirmaður hennar. Hún komst svo að því að konan sem hún var að þjálfa var á hærri launum en hún sjálf. Þegar hún krafði yfirmann sinn svara var skýringin sú að hún gæti komist af með minna, verandi frá Afríku. Þessi kona á fjölskyldu og þarf að greiða alls konar reikninga, við erum ekki í Afríku, við erum á Íslandi. Við viljum líka lífsgæði. ,,Ég lærði sjálf að enginn myndi gefa mér sæti við borðið, svo ég byggði mitt eigið borð, og ennþá kem ég með minn eigin stól í rými sem eru ekki opin fyrir fólk sem lítur út eins og ég.” Þar sem dyrnar að vinnumarkaðinum eru lokaðar fyrir okkur, hélt fyrirtækið mitt Gracelandic sína fyrstu ráðstefnu í september í fyrra. Ráðstefnunni var ætlað að stuðla að aukinni inngildingu og fjölbreytileika í frumkvöðlastarfi og nýsköpun á Íslandi. Í því fjölmenningarsamfélagi sem Ísland er orðið, þarf að gera ráð fyrir innflytjendum bæði sem notendum og veitendum þjónustu og að taka tillit til þarfa innflytjenda, án þess að litið sé á þá sem einsleitan hóp. Lengi hefur verið vitað að á komandi árum fer þörf vinnumarkaðarins hratt vaxandi fyrir sérhæft starfsfólk og reyndar nokkuð ljóst að íslenskt atvinnulíf mun vanta mannauð erlendis frá í nánast öllum starfsgreinum. Staðreyndin er hins vegar sú að mikið af þessu fólki er á Íslandi nú þegar, en hér fær það ekki störf við hæfi. Þannig má velta því fyrir sér hvernig standi á því að vel menntað og reynslumikið fólk sem þegar er flutt til Íslands, hefur jafnvel komið sér fyrir og er á góðri leið með að aðlagast íslensku samfélagi og hafa náð tökum á íslenskunni, fær ekki störf við hæfi á sama tíma og atvinnulífið bráðvanti fleira fólk. „Það sem virðist gerast er að fólk leitar í tengslanetið sitt og án þess að átta sig á því, fer fólk oftast að leita að fólki sem líkist þeim sjálfum,“ segja rannsakendur og útskýra að rannsóknir á fyrirbærinu líking (e. likeness) séu fjölmargar, en þær sýna að fólk hefur almennt tilhneigingu til þess að vilja helst finna fólk sem er í útliti, menningu o.fl. sem líkist þeim sjálfum og búa þar með til einsleitan hóp. Fjölbreytni hefur áhrif á nýsköpun á afgerandi máta og fyrirtæki verða að velja og viðhafa fjölbreytni, ma. þegar kemur að samsetningu starfsmannahópsins og inngildingu. Fyrst þarf að ráða fjölbreyttan hóp starfsmanna, síðan þarf að fjárfesta í starfsmönnum og sýna samstöðu. Ef fyrirtæki úthýsa ráðningum eða mikið er um starfsmannaveltu lýsir það menningu þess og þá þarf að breyta menningunni. Efnahagsleg og félagsleg réttindi Fyrir tveimur árum var birt stöðumat í málaflokknum ,,Fátækt á meðal innflytjenda”, svokölluð Grænbók sem var fyrsta grænbókin í málaflokknum. Viðurkennt var að vöxtur í íslensku atvinnulífi hafi einkum byggst á innflytjendum sem hingað flytja til að vinna hin ýmsu störf en aftur á móti búi margir þeirra við fátækt. Atvinnuþátttaka innflytjenda er meiri hér en almennt gerist, jafnt í samanburði við innlent starfsfólk og í samanburði við innflytjendur á Norðurlöndunum. Þrátt fyrir mikla atvinnuþátttöku býr fjöldi innflytjenda við fátækt á Íslandi. Í skýrslu forsætisráðherra, Fátækt og áætlaður samfélagslegur kostnaður, kemur fram að innflytjendur ásamt einstæðum foreldrum eru líklegri en aðrir hópar samfélagsins til að vera undir lágtekjumörkum í lengri tíma. Það þarf að innleiða samþættingarstefnu sem stuðlar að félagslegri þátttöku innflytjenda á öllum sviðum íslensks samfélags og hjálpar þeim að verða fullgildir meðlimir íslensks samfélags. Enn fremur þarf árangursríka samþættingarstefnu og sameiginlegt átak sem krefst aðgerða allra stjórnsýslusviða í átt að jafnrétti og jafnræði. Einnig þarf að auka forvarnir gegn kynþáttafordómum og efla jákvæð viðhorf. Undanfarin misseri er mikið talað um bakslag í réttindabaráttu ýmissa hópa, en sum okkar hafa ekki einu sinni hafið sig til flugs. Í íslensku samfélagi er ósýnilegt fólk sem á sér engan málsvara. Það fólk á þó sama rétt til að njóta mannréttinda og jafnréttis, óháð uppruna eða litarhafti. Höfundur er frumkvöðull og eigandi fatahönnunarmerkisins Gracelandic. Greinin er birt í tengslum við Evrópuviku gegn kynþáttamisrétti Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Íslensk tunga Innflytjendamál Mest lesið Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Sameining sem eflir íslenskan landbúnað Egill Gautason skrifar Skoðun Konur sem stinga hvor aðra í bakið Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjölbreytileiki er styrkleiki Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Það er list að lifa með krabbameini Hlíf Steingrímsdóttir skrifar Skoðun Um kynjafræði og pólítík Hanna Björg Vilhjálmsdóttir skrifar Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Sjá meira
Að tala íslensku Tungumálahindranir, tungumálafordómar og áhrif þeirra á vinnumarkaðinn voru saga mín og saga margra innflytjenda. En hversu mikil áhrif hefur aðgangur að tungumálinu á lífsgæði innflytjenda á Íslandi? Jafnrétti á vinnumarkarði felur í sér inngildingu, það þýðir að allir hafi aðgang að jöfnum tækifærum til að starfa á vinnumarkaði. Konur og karlar af erlendum uppruna hafa þurft að sætta sig við störf sem oft eru langt fyrir neðan þeirra menntun og hæfni. Fólk sem býr yfir menntun, sérfræðikunnáttu og reynslu fær ekki störf við hæfi og þarf því að taka hverju sem býðst, til að komast af. Í fínni og samkeppnishæfari störfunum sem við fáum, er okkur oft ekki veitt færi á að vaxa, sama hversu hæf við erum eða þó við bætum við okkur menntun. Þrátt fyrir að uppfylla allar hæfnikröfur og oft langt umfram það sjáum við að íslenskir kollegar okkar eru frekar ráðnir í hærri stöður þrátt fyrir minni reynslu og hæfni. Konur af erlendum uppruna eru minnihlutahópur sem þurfa á fleiri málsvörum að halda. En innan þess hóps lendir fólk líka í ákveðinni goggunarröð eftir húðlit og uppruna. Húðlitur og uppruni skiptir máli þegar kemur að tungumálakröfum. Ísland var til skamms tíma eintyngt samfélag og landsmenn þess vegna ekki vanir að heyra útlendinga reyna að tala málið. Þetta hefur breyst. Vissulega er rétt að mörgum innflytjendum finnst erfitt að læra íslensku og hika við að tala hana við Íslendinga af ótta við að gera mistök. Hvatning kemur að gagni, ekki einungis fyrir nemendur og innflytjendur sem læra íslensku heldur einnig til þess að Íslendingar að tileinki sér umburðarlyndi gagnvart beygingarvillum, erlendum hreim og öðrum merkjum ófullkominnar íslensku. Hreimur er mikilvægur hlutur sem sýnir sögu og arfleið fólksins sem talar með sínum hreim. Við þurfum að endurskoða mat okkar, staðalímyndir og tilhneigingu til að aðgreina fólk eftir því úr hvaða heimsálfu það kemur. Hreimur spilar stórt hlutverk í því hvernig innflytjendur eru metnir í íslensku samfélagi og viðhorf Íslendinga til hreims fólks býr til einhvers konar goggunaröð sem tengist því hvaðan fólk er og úr hvaða heimsálfum. Því dekkri sem húðin er því neðar ertu í fæðukeðjunni. Þrátt fyrir að vera með menntun. Ég tel að vinnumarkaðurinn sé að missa af svo miklu þar sem hæfileikaríkt fólk er vannýtt, fólk með sköpunargáfu og ólíka sýn á hlutina sem gæti eflt samfélagið en er haldið niðri, markað menningartengdum úreltum stereótýpum. Við töpum öll á einsleitninni - jafnrétti er ákvörðun. Aðgangur að vinnumarkaði Ég heyrði af svartri konu sem hafði staðið sig vel í sínu starfi. Hún var beðin um að þjálfa íslenska konu í sama starf svo hún gæti tekið við sem yfirmaður hennar. Hún komst svo að því að konan sem hún var að þjálfa var á hærri launum en hún sjálf. Þegar hún krafði yfirmann sinn svara var skýringin sú að hún gæti komist af með minna, verandi frá Afríku. Þessi kona á fjölskyldu og þarf að greiða alls konar reikninga, við erum ekki í Afríku, við erum á Íslandi. Við viljum líka lífsgæði. ,,Ég lærði sjálf að enginn myndi gefa mér sæti við borðið, svo ég byggði mitt eigið borð, og ennþá kem ég með minn eigin stól í rými sem eru ekki opin fyrir fólk sem lítur út eins og ég.” Þar sem dyrnar að vinnumarkaðinum eru lokaðar fyrir okkur, hélt fyrirtækið mitt Gracelandic sína fyrstu ráðstefnu í september í fyrra. Ráðstefnunni var ætlað að stuðla að aukinni inngildingu og fjölbreytileika í frumkvöðlastarfi og nýsköpun á Íslandi. Í því fjölmenningarsamfélagi sem Ísland er orðið, þarf að gera ráð fyrir innflytjendum bæði sem notendum og veitendum þjónustu og að taka tillit til þarfa innflytjenda, án þess að litið sé á þá sem einsleitan hóp. Lengi hefur verið vitað að á komandi árum fer þörf vinnumarkaðarins hratt vaxandi fyrir sérhæft starfsfólk og reyndar nokkuð ljóst að íslenskt atvinnulíf mun vanta mannauð erlendis frá í nánast öllum starfsgreinum. Staðreyndin er hins vegar sú að mikið af þessu fólki er á Íslandi nú þegar, en hér fær það ekki störf við hæfi. Þannig má velta því fyrir sér hvernig standi á því að vel menntað og reynslumikið fólk sem þegar er flutt til Íslands, hefur jafnvel komið sér fyrir og er á góðri leið með að aðlagast íslensku samfélagi og hafa náð tökum á íslenskunni, fær ekki störf við hæfi á sama tíma og atvinnulífið bráðvanti fleira fólk. „Það sem virðist gerast er að fólk leitar í tengslanetið sitt og án þess að átta sig á því, fer fólk oftast að leita að fólki sem líkist þeim sjálfum,“ segja rannsakendur og útskýra að rannsóknir á fyrirbærinu líking (e. likeness) séu fjölmargar, en þær sýna að fólk hefur almennt tilhneigingu til þess að vilja helst finna fólk sem er í útliti, menningu o.fl. sem líkist þeim sjálfum og búa þar með til einsleitan hóp. Fjölbreytni hefur áhrif á nýsköpun á afgerandi máta og fyrirtæki verða að velja og viðhafa fjölbreytni, ma. þegar kemur að samsetningu starfsmannahópsins og inngildingu. Fyrst þarf að ráða fjölbreyttan hóp starfsmanna, síðan þarf að fjárfesta í starfsmönnum og sýna samstöðu. Ef fyrirtæki úthýsa ráðningum eða mikið er um starfsmannaveltu lýsir það menningu þess og þá þarf að breyta menningunni. Efnahagsleg og félagsleg réttindi Fyrir tveimur árum var birt stöðumat í málaflokknum ,,Fátækt á meðal innflytjenda”, svokölluð Grænbók sem var fyrsta grænbókin í málaflokknum. Viðurkennt var að vöxtur í íslensku atvinnulífi hafi einkum byggst á innflytjendum sem hingað flytja til að vinna hin ýmsu störf en aftur á móti búi margir þeirra við fátækt. Atvinnuþátttaka innflytjenda er meiri hér en almennt gerist, jafnt í samanburði við innlent starfsfólk og í samanburði við innflytjendur á Norðurlöndunum. Þrátt fyrir mikla atvinnuþátttöku býr fjöldi innflytjenda við fátækt á Íslandi. Í skýrslu forsætisráðherra, Fátækt og áætlaður samfélagslegur kostnaður, kemur fram að innflytjendur ásamt einstæðum foreldrum eru líklegri en aðrir hópar samfélagsins til að vera undir lágtekjumörkum í lengri tíma. Það þarf að innleiða samþættingarstefnu sem stuðlar að félagslegri þátttöku innflytjenda á öllum sviðum íslensks samfélags og hjálpar þeim að verða fullgildir meðlimir íslensks samfélags. Enn fremur þarf árangursríka samþættingarstefnu og sameiginlegt átak sem krefst aðgerða allra stjórnsýslusviða í átt að jafnrétti og jafnræði. Einnig þarf að auka forvarnir gegn kynþáttafordómum og efla jákvæð viðhorf. Undanfarin misseri er mikið talað um bakslag í réttindabaráttu ýmissa hópa, en sum okkar hafa ekki einu sinni hafið sig til flugs. Í íslensku samfélagi er ósýnilegt fólk sem á sér engan málsvara. Það fólk á þó sama rétt til að njóta mannréttinda og jafnréttis, óháð uppruna eða litarhafti. Höfundur er frumkvöðull og eigandi fatahönnunarmerkisins Gracelandic. Greinin er birt í tengslum við Evrópuviku gegn kynþáttamisrétti
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun