Áskoranir og tækifæri alþjóðaviðskipta á óvissutímum Hildur Árnadóttir og Pétur Þ. Óskarsson skrifa 26. mars 2025 11:33 Útflutningur er ein grunnstoða íslensks efnahagslífs og gegnir lykilhlutverki í að skapa gjaldeyristekjur, atvinnu og efnahagslegan stöðugleika. Lítill innanlandsmarkaður þýðir að íslensk fyrirtæki eru í auknum mæli háð því að selja vörur og þjónustu erlendis til að vaxa og eflast sem hvetur til nýsköpunar og alþjóðlegrar samkeppnishæfni. Útflutningstekjur eru jafnframt sú líflína sem landið þarf til að fjármagna innflutning á vörum og þjónustu sem ekki eru framleidd hér heima, og tryggja okkur þar með lífsgæði og verðstöðugleika. Á fyrsta fjórðungi þessarar aldar hefur íslenskur útflutningur tekið stakkaskiptum. Í kringum aldamótin var útflutningur frá Íslandi einhæfur og viðskiptahalli var hvort tveggja, viðvarandi og ósjálfbær. Þessari þróun hefur okkur tekist að snúa við á undanförnum árum. Það hafa bæst við nýjar stoðir og viðskiptajöfnuður er alla jafna jákvæður, frekar en neikvæður. Sem er jákvætt, því þetta hefur gjörbreytt öllum forsendum tekjuöflunar íslensku þjóðarinnar. Lítil útflutningsþjóð þarf þó að geta brugðist hratt við breytingum á síkvikum mörkuðum. Það er ekki langt síðan að stór markaður í Rússlandi lokaðist íslenskum sjávarútvegi sem þurfti þá að leita á ný mið með sitt sölustarf í skugga sviptinga í alþjóðamálum. Þá er skemmst að minnast þeirra sviptinga sem urðu á heimsmörkuðum í tengslum við heimsfaraldur kórónavírusins. Enn á ný stöndum við frammi fyrir miklum sviptingum og á örfáum mánuðum hefur heimsmynd okkar breyst. Frjáls viðskipti, grunnur þess samfélagsmynsturs sem við höfum komið okkur upp á undanförnum áratugum, á nú undir högg að sækja. Við slíkar aðstæður er gott að búa að því að við höfum skapað landinu sterka ímynd og rekið öflugt markaðsstarf fyrir Ísland sem greiðir götu íslenskra fyrirtækja á erlendum mörkuðum. Öflugar stoðir útflutnings Þrátt fyrir þá óvissu sem ríkir í alþjóðamálum teljum við að íslenskur útflutningur eigi ennþá mikið inni. Orkugeirinn, sem lengi hefur verið hornsteinn í útflutningi Íslendinga í gegnum orkusækinn iðnað, stendur nú frammi fyrir nýjum og spennandi tækifærum á sviði grænna lausna. Sú mikla þekking sem myndast hefur á sviði sjálfbærrar orkunýtingar og loftslagslausna er gríðarlega eftirsótt um allan heim. Orka og grænar lausnir hafa því mikla burði til að leggja meira af mörkum fyrir íslenskan útflutning. Hugvits- og tæknigeirinn hefur sýnt ótrúlegan vöxt á undanförnum árum. Íslensk fyrirtæki hafa náð fótfestu á ólíkum sviðum, allt frá líf- og heilsutækni til leikjaiðnaðar og fjártækni. Helstu áskoranir sem þau glíma við felast í að laða að sérfræðiþekkingu og fjárfestingar í harðri alþjóðlegri samkeppni. Ef vel tekst til við að leysa úr þeim áskorunum erum við væntanlega að horfa á upphaf mikils vaxtaskeiðs þessa geira og líklegt að íslensk hugvitsfyrirtæki verði leiðandi útflutningsfyrirtæki landsins innan skamms. Listir og skapandi greinar hafa einnig náð eftirtektarverðum árangri en þar hafa útflutningstekjur meira en tvöfaldast frá 2019 með mestum hlutfallslegum vexti í tónlist. Hér höfum við tækifæri til að bæði efla andann og auka tekjur af kvikmyndaiðnaði, tónlistarútflutningi, bókmenntum, hönnun og arkitektúr með samræmdu og öflugu markaðsstarfi. Ferðaþjónusta er ein umfangsmesta útflutningsgrein landsins og stendur undir nær þriðjungi útflutningstekna. Það er nokkur óvissa uppi í greininni, fjöldi ferðamanna dróst saman í janúar og febrúar. Áhersla markaðsstarfs í ferðaþjónustu hefur verið á að draga úr árstíðarsveiflu og dreifa ferðamönnum um landið, þótt enn sé vinna óunnin í að jafna ávinning milli landshluta. Lykilatriði til að auka verðmætasköpun er heilsársferðaþjónusta um allt land og sérhæfðari ferðaþjónusta eins og vellíðunar-, ævintýra-, menningar- og matarferðaþjónustu. Sjávarútvegur og matvæli hafa lengst af verið undirstaða íslenskrar gjaldeyrisöflunar. Þrátt fyrir að náttúran setji framleiðslunni ákveðin mörk eru tækifæri til að auka útflutningsverðmæti með skýrri mörkun og nýsköpun. Miklar væntingar eru jafnframt til fiskeldis, ekki síst á landi, þar sem við höfum tækifæri til þess að skapa okkur mikla sérstöðu með hágæðavöru. Þá eru einnig tækifæri í auknum útflutningi drykkjarvara og matvæla þar sem hreinleiki og gæði eru í fyrirrúmi. Íslenskar vörur og þjónusta hafa öll skilyrði til að skara fram úr á alþjóðlegum mörkuðum, ekki vegna magns, heldur vegna gæða, hreinleika og sjálfbærni. Það er ekki spurning um hvort, heldur hvernig við nýtum þessa sérstöðu okkar á næstu árum. Óvissa í alþjóðaviðskiptum Ísland hefur sýnt fram á hæfni til að aðlagast breyttum aðstæðum og nýta tækifæri á alþjóðlegum mörkuðum. Öflugar stoðir útflutnings auka lífsgæði á Íslandi til framtíðar að því gefnu að ekki verði gerðar grundvallarbreytingar á því kerfi frjálsra viðskipta sem við höfum búið við á Vesturlöndum. Það mun krefjast samhæfðra aðgerða stjórnvalda, atvinnulífs og stofnana að raungera þau tækifæri sem bjóðast og standa vörð um hagsmuni Íslands á erlendri grund. Ársfundur Íslandsstofu fer fram á Hilton Nordica kl. 15 á morgun. Umræðuefni fundarins er: Alþjóðaviðskipti á óvissutímum. Höfundar eru Hildur Árnadóttir, stjórnarformaður Íslandsstofu, og Pétur Þ. Óskarsson, framkvæmdastjóri Íslandsstofu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Efnahagsmál Vinnumarkaður Nýsköpun Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Aðför Vinnueftirlits að hagsmunum slasaðra. Steinar Harðarson Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson Skoðun Ertu klár? Jakob Smári Magnússon Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Aðför Vinnueftirlits að hagsmunum slasaðra. Steinar Harðarson skrifar Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Karlar, piltar og strákar Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen skrifar Skoðun Ertu klár? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Kengúrur eða Þorskar: Hver forritar framtíð Íslands? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson skrifar Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir skrifar Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders skrifar Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir skrifar Skoðun Gagnsæi og traust á raforkumarkaði Einar S Einarsson skrifar Skoðun Ef þetta er rétt – hvað er þá rangt? Anna Berg Samúelsdóttir skrifar Skoðun Hvað er þetta MG? Júlíana Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sjúkraþyrlu sem allra fyrst, kerfi sem veitir lífsbjörg Gunnar Svanur Einarsson skrifar Skoðun Ríkisstofnun forherðist við gagnrýni Björn Ólafsson skrifar Skoðun Bylting, bóla, bölvun - bull? Brynjólfur Þorvarðsson skrifar Skoðun Eru smáþjóðir stikkfríar? Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Ákall Valdimar Júlíusson skrifar Skoðun Á að leyfa eða halda áfram að banna? Sigurður G. Guðjónsson skrifar Sjá meira
Útflutningur er ein grunnstoða íslensks efnahagslífs og gegnir lykilhlutverki í að skapa gjaldeyristekjur, atvinnu og efnahagslegan stöðugleika. Lítill innanlandsmarkaður þýðir að íslensk fyrirtæki eru í auknum mæli háð því að selja vörur og þjónustu erlendis til að vaxa og eflast sem hvetur til nýsköpunar og alþjóðlegrar samkeppnishæfni. Útflutningstekjur eru jafnframt sú líflína sem landið þarf til að fjármagna innflutning á vörum og þjónustu sem ekki eru framleidd hér heima, og tryggja okkur þar með lífsgæði og verðstöðugleika. Á fyrsta fjórðungi þessarar aldar hefur íslenskur útflutningur tekið stakkaskiptum. Í kringum aldamótin var útflutningur frá Íslandi einhæfur og viðskiptahalli var hvort tveggja, viðvarandi og ósjálfbær. Þessari þróun hefur okkur tekist að snúa við á undanförnum árum. Það hafa bæst við nýjar stoðir og viðskiptajöfnuður er alla jafna jákvæður, frekar en neikvæður. Sem er jákvætt, því þetta hefur gjörbreytt öllum forsendum tekjuöflunar íslensku þjóðarinnar. Lítil útflutningsþjóð þarf þó að geta brugðist hratt við breytingum á síkvikum mörkuðum. Það er ekki langt síðan að stór markaður í Rússlandi lokaðist íslenskum sjávarútvegi sem þurfti þá að leita á ný mið með sitt sölustarf í skugga sviptinga í alþjóðamálum. Þá er skemmst að minnast þeirra sviptinga sem urðu á heimsmörkuðum í tengslum við heimsfaraldur kórónavírusins. Enn á ný stöndum við frammi fyrir miklum sviptingum og á örfáum mánuðum hefur heimsmynd okkar breyst. Frjáls viðskipti, grunnur þess samfélagsmynsturs sem við höfum komið okkur upp á undanförnum áratugum, á nú undir högg að sækja. Við slíkar aðstæður er gott að búa að því að við höfum skapað landinu sterka ímynd og rekið öflugt markaðsstarf fyrir Ísland sem greiðir götu íslenskra fyrirtækja á erlendum mörkuðum. Öflugar stoðir útflutnings Þrátt fyrir þá óvissu sem ríkir í alþjóðamálum teljum við að íslenskur útflutningur eigi ennþá mikið inni. Orkugeirinn, sem lengi hefur verið hornsteinn í útflutningi Íslendinga í gegnum orkusækinn iðnað, stendur nú frammi fyrir nýjum og spennandi tækifærum á sviði grænna lausna. Sú mikla þekking sem myndast hefur á sviði sjálfbærrar orkunýtingar og loftslagslausna er gríðarlega eftirsótt um allan heim. Orka og grænar lausnir hafa því mikla burði til að leggja meira af mörkum fyrir íslenskan útflutning. Hugvits- og tæknigeirinn hefur sýnt ótrúlegan vöxt á undanförnum árum. Íslensk fyrirtæki hafa náð fótfestu á ólíkum sviðum, allt frá líf- og heilsutækni til leikjaiðnaðar og fjártækni. Helstu áskoranir sem þau glíma við felast í að laða að sérfræðiþekkingu og fjárfestingar í harðri alþjóðlegri samkeppni. Ef vel tekst til við að leysa úr þeim áskorunum erum við væntanlega að horfa á upphaf mikils vaxtaskeiðs þessa geira og líklegt að íslensk hugvitsfyrirtæki verði leiðandi útflutningsfyrirtæki landsins innan skamms. Listir og skapandi greinar hafa einnig náð eftirtektarverðum árangri en þar hafa útflutningstekjur meira en tvöfaldast frá 2019 með mestum hlutfallslegum vexti í tónlist. Hér höfum við tækifæri til að bæði efla andann og auka tekjur af kvikmyndaiðnaði, tónlistarútflutningi, bókmenntum, hönnun og arkitektúr með samræmdu og öflugu markaðsstarfi. Ferðaþjónusta er ein umfangsmesta útflutningsgrein landsins og stendur undir nær þriðjungi útflutningstekna. Það er nokkur óvissa uppi í greininni, fjöldi ferðamanna dróst saman í janúar og febrúar. Áhersla markaðsstarfs í ferðaþjónustu hefur verið á að draga úr árstíðarsveiflu og dreifa ferðamönnum um landið, þótt enn sé vinna óunnin í að jafna ávinning milli landshluta. Lykilatriði til að auka verðmætasköpun er heilsársferðaþjónusta um allt land og sérhæfðari ferðaþjónusta eins og vellíðunar-, ævintýra-, menningar- og matarferðaþjónustu. Sjávarútvegur og matvæli hafa lengst af verið undirstaða íslenskrar gjaldeyrisöflunar. Þrátt fyrir að náttúran setji framleiðslunni ákveðin mörk eru tækifæri til að auka útflutningsverðmæti með skýrri mörkun og nýsköpun. Miklar væntingar eru jafnframt til fiskeldis, ekki síst á landi, þar sem við höfum tækifæri til þess að skapa okkur mikla sérstöðu með hágæðavöru. Þá eru einnig tækifæri í auknum útflutningi drykkjarvara og matvæla þar sem hreinleiki og gæði eru í fyrirrúmi. Íslenskar vörur og þjónusta hafa öll skilyrði til að skara fram úr á alþjóðlegum mörkuðum, ekki vegna magns, heldur vegna gæða, hreinleika og sjálfbærni. Það er ekki spurning um hvort, heldur hvernig við nýtum þessa sérstöðu okkar á næstu árum. Óvissa í alþjóðaviðskiptum Ísland hefur sýnt fram á hæfni til að aðlagast breyttum aðstæðum og nýta tækifæri á alþjóðlegum mörkuðum. Öflugar stoðir útflutnings auka lífsgæði á Íslandi til framtíðar að því gefnu að ekki verði gerðar grundvallarbreytingar á því kerfi frjálsra viðskipta sem við höfum búið við á Vesturlöndum. Það mun krefjast samhæfðra aðgerða stjórnvalda, atvinnulífs og stofnana að raungera þau tækifæri sem bjóðast og standa vörð um hagsmuni Íslands á erlendri grund. Ársfundur Íslandsstofu fer fram á Hilton Nordica kl. 15 á morgun. Umræðuefni fundarins er: Alþjóðaviðskipti á óvissutímum. Höfundar eru Hildur Árnadóttir, stjórnarformaður Íslandsstofu, og Pétur Þ. Óskarsson, framkvæmdastjóri Íslandsstofu.
Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun
Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar
Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir Skoðun
Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun