Fækkum kennurum um 90% Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar 29. mars 2025 12:01 Gervigreind í íslensku skólakerfi: Skynsöm fjárfesting fyrir betra nám, hagkvæmari rekstur og samfélag framtíðarinnar. Ísland býr að einu besta menntakerfi heims, gjaldfrjálsu, aðgengilegu og byggðu á jöfnuði. Við höfum löngum tekið tækninýjungum opnum örmum, hvort sem það voru vasareiknir, töflureiknir eða stafrænar kennslubækur. Þessar tæknibreytingar lögðu ekki skólakerfið á hliðina, þær þróuðu það. Nú er komin til sögunnar ný og öflugri tækni: gervigreind (AI). Þetta er ekki bara enn ein tækni nýjungin, þetta er líklega stærsta umbreyting menntunar frá tímum prentvélarinnar. Ísland hefur einstakt tækifæri og ábyrgð til að sýna heiminum hvernig gervigreind getur gert opinbera menntun bæði snjallari, sanngjarnari og hagkvæmari. En við verðum að bregðast við núna. Gervigreindarbyltingin er þegar hafin, og þau lönd sem bregðast við of seint munu dragast aftur úr. Ísland, með sína litlu en tæknilega þenkjandi þjóð, sterka innviði og sveigjanleika, hefur alla burði til að verða leiðandi í þessari byltingu. 90% markmiðið: Djörf framtíðarsýn fyrir snjallari skóla Er þetta raunhæft: gervigreind gæti í framtíðinni leitt til þess að hefðbundnum kennarastöðum fækki um allt að 90%. Þetta snýst ekki um að vanmeta kennara, heldur um að þróa hlutverk þeirra og nýta tæknina til að skila persónubundnu, árangursríku og sveigjanlegu námi fyrir alla nemendur. Gervigreind getur nú þegar séð um: Sjálfvirka einkunnagjöf og tafarlausa svörun Námsaðlögun að getu og hraða hvers nemanda Greiningu á námsframvindu í rauntíma Fjöltyngt námsefni og stafræna kennslu Persónulega leiðsögn í námsgreinum eins og stærðfræði, náttúrufræði og tungumálum Á næstu 10–15 árum gæti gervigreind orðið meginform kennslu í flestum bóklegum greinum, þar sem kennarar þróast yfir í hlutverk leiðbeinenda með áherslu á tilfinningalegt innsæi og siðfræði. Þetta er ekki aðeins hagkvæmt, heldur eykur þetta líka gæði menntunar og ekki síst bætir líðan nemenda og þroskar. Af hverju Ísland?Mikil stafræna hæfni: Ísland er þegar með háþróað fjarskiptanet og almenningur er tæknivæddur.Kennaraskortur: Sérstaklega í dreifbýli er erfitt að fá sérfræðikennara í allar greinar.Jöfnuður í aðgengi: Nemendur á höfuðborgarsvæðinu hafa oft betra námsframboð en nemendur í dreifbýli.Smæð þjóðarinnar = sveigjanleiki: Við getum prófað og aðlagað hraðar en flest önnur lönd. Tímasettur vegvísir að umbreytingu1. áfangi: 2025–2027 – Tilraunir og undirbúningur Tilraunaverkefni í 3–5 sveitarfélögum Notkun gervigreindar í stærðfræði, náttúrufræði og tungumálakennslu Sjálfvirk umsýsla og skráning Samfélagsleg umræða um siðferði, hlutverk kennara og gagnsæiÁætluð sparnaður: 5–10% af kostnaði við menntun 2. áfangi: 2028–2030 – Skölun og útvíkkun Notkun gervigreindar í öllum framhaldsskólum 20–30% fækkun kennara í bóklegum greinum Gervigreindar kerfi fyrir námsframvindu og aðlögun Sparnaður: 15–25% 3. áfangi: 2030–2035 – Djúp samþætting Gervigreind tekur yfir meginhluta bóklegs náms Kennarar verða stuðningsaðilar, leiðbeinendur með áherslu á innsæi og siðferði 60–80% fækkun í hefðbundinni kennsluSparnaður: 30–40% Eftir 2035 – Ísland sem brautryðjandi Gervigreind verður aðalnámstæki í flestum greinum 90% fækkun í hefðbundinni kennslu í bóklegum fögum Fjármunir nýttir í geðheilbrigði, innviði og ævilangt námHeildarsparnaður: allt að 50% Hvernig hjálpar þetta nemandanum? „Ég hélt ég væri bara léleg í stærðfræði. En gervigreindin hjálpar mér að skilja hana á minn hátt. Nú finnst mér þetta gaman!“ Íslenskir nemendur, hvar sem þeir búa: Fá námsupplifun sniðna að sínum hæfileikum og hraða Fá aðgang að kennslu allan sólarhringinn Fá sjálfvirka svörun og markvissar leiðréttingar Læra á þann hátt sem hentar þeim: myndrænt, munnlega, hljóðrænt eða með leik Dæmi frá MIT og öðrum leiðandi löndum MIT og aðrar virtar stofnanir nýta nú þegar gervigreind í opnum námsleiðum eins og MITx og OpenCourseWare. Þar kennir gervigreind, gefur einkunnir, aðlagar námsefni og styður nemendur án þess að þörf sé á hefðbundnum kennara. Lönd eins og Singapúr, Kína og Sameinuðu arabísku furstadæmin eru að innleiða gervigreind á landsvísu. Ef Ísland bregst ekki við núna gæti íslenskir nemendur orðið eftir á í hnattrænni samkeppni. Aðgengi og jöfnuður: Enginn skilinn eftir Gervigreind stuðlar að sanngirni og aðgengi: Nemendur með lesblindu fá hljóðstuðning og einfaldari texta Nemendur með ADHD fá styttri verkefni og kennslu í gegnum leik Nemendur í dreifbýli fá sömu gæði og sama framboð og þeir á höfuðborgarsvæðinu Nemendur með íslensku sem annað tungumál fá fjöltyngt nám Nýtt hlutverk kennara: Minni kennsla – meira samhengi Kennarar verða áfram ómissandi — en hlutverk þeirra breytist: Frá fræðslu → til leiðsagnar Frá prófagerð → til samskipta og stuðnings Frá einhliða miðlun → til umræðu, samkenndar og siðferðislegrar og tilfinningalegrar kennslu. „Ég eyði minni tíma í að gefa einkunnir og meiri tíma í að tala við nemendur mína,“. Siðferði, gagnsæi og traust Innleiðing þarf að vera ábyrg og í takt við íslensk gildi: Vernda persónugögn og friðhelgi nemenda Halda mannlegu eftirliti með námsferlum Tryggja að allir nemendur hafi aðgang að tækninni. Þróa íslensk gervigreindartól, á íslensku og fyrir íslenskar aðstæður Kostnaðurinn við að gera ekki neitt Viðvarandi kennaraskortur Vaxandi kostnaður við úrelt kerfi Nemendur útskrifast óundirbúnir fyrir framtíðarvinnumarkað Vaxandi ójöfnuður milli byggðarlaga Það að sitja hjá er áhættusamara en að innleiða nýjungar. Sparnaðurinn nýtist síðan til að bjóða enn betri þjónustu. Hvað vinnum við sem samfélag? 🏫 Betri námsárangur💰 Sparnaður fyrir sveitarfélög og ríkið🌍 Ísland sem leiðandi afl í menntunartækni🎓 Jafnt aðgengi fyrir alla nemendur🧠 Kennarar í dýrmætari og mikilvægari hlutverkum🇮🇸 Framtíðar samfélag Tíminn til að bregðast við er núna Við höfum alltaf tekið tæknibreytingum fagnandi. Við höfum alltaf farið eigin leiðir. Gervigreind í menntun er ekki hætta — hún er tækifæri. Ræðum þetta. Prófum þetta. Þróum þetta saman. Við þurfum ekki að elta — við getum leitt. Höfundur er ráðgjafi í nýsköpun. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Gervigreind Skóla- og menntamál Mest lesið Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð Skoðun Mega bara íslenskir karlmenn nauðga konum á Íslandi? Guðný S. Bjarnadóttir Skoðun Nýbygging þýðir ekki gallalaus eign Annþór Kristján Karlsson Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Skoðun Skoðun Menntun fyrir öll – nema okkur Haukur Guðmundsson skrifar Skoðun Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessum veruleika Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kirkjugarðsballið: Eiga Íslendingar að mæta þar? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Til hamingju blaðamenn! Hjálmar Jónsson skrifar Skoðun Stormur í Þjóðleikhúsinu Bubbi Morthens skrifar Skoðun Börn í skugga stríðs Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Opið bréf til mennta- og barnamálaráðherra Gunnar Örn Vopnfjörð Þorsteinsson skrifar Skoðun Hvernig gerum við Grundarhverfi enn betra? Ævar Harðarson skrifar Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Sjá meira
Gervigreind í íslensku skólakerfi: Skynsöm fjárfesting fyrir betra nám, hagkvæmari rekstur og samfélag framtíðarinnar. Ísland býr að einu besta menntakerfi heims, gjaldfrjálsu, aðgengilegu og byggðu á jöfnuði. Við höfum löngum tekið tækninýjungum opnum örmum, hvort sem það voru vasareiknir, töflureiknir eða stafrænar kennslubækur. Þessar tæknibreytingar lögðu ekki skólakerfið á hliðina, þær þróuðu það. Nú er komin til sögunnar ný og öflugri tækni: gervigreind (AI). Þetta er ekki bara enn ein tækni nýjungin, þetta er líklega stærsta umbreyting menntunar frá tímum prentvélarinnar. Ísland hefur einstakt tækifæri og ábyrgð til að sýna heiminum hvernig gervigreind getur gert opinbera menntun bæði snjallari, sanngjarnari og hagkvæmari. En við verðum að bregðast við núna. Gervigreindarbyltingin er þegar hafin, og þau lönd sem bregðast við of seint munu dragast aftur úr. Ísland, með sína litlu en tæknilega þenkjandi þjóð, sterka innviði og sveigjanleika, hefur alla burði til að verða leiðandi í þessari byltingu. 90% markmiðið: Djörf framtíðarsýn fyrir snjallari skóla Er þetta raunhæft: gervigreind gæti í framtíðinni leitt til þess að hefðbundnum kennarastöðum fækki um allt að 90%. Þetta snýst ekki um að vanmeta kennara, heldur um að þróa hlutverk þeirra og nýta tæknina til að skila persónubundnu, árangursríku og sveigjanlegu námi fyrir alla nemendur. Gervigreind getur nú þegar séð um: Sjálfvirka einkunnagjöf og tafarlausa svörun Námsaðlögun að getu og hraða hvers nemanda Greiningu á námsframvindu í rauntíma Fjöltyngt námsefni og stafræna kennslu Persónulega leiðsögn í námsgreinum eins og stærðfræði, náttúrufræði og tungumálum Á næstu 10–15 árum gæti gervigreind orðið meginform kennslu í flestum bóklegum greinum, þar sem kennarar þróast yfir í hlutverk leiðbeinenda með áherslu á tilfinningalegt innsæi og siðfræði. Þetta er ekki aðeins hagkvæmt, heldur eykur þetta líka gæði menntunar og ekki síst bætir líðan nemenda og þroskar. Af hverju Ísland?Mikil stafræna hæfni: Ísland er þegar með háþróað fjarskiptanet og almenningur er tæknivæddur.Kennaraskortur: Sérstaklega í dreifbýli er erfitt að fá sérfræðikennara í allar greinar.Jöfnuður í aðgengi: Nemendur á höfuðborgarsvæðinu hafa oft betra námsframboð en nemendur í dreifbýli.Smæð þjóðarinnar = sveigjanleiki: Við getum prófað og aðlagað hraðar en flest önnur lönd. Tímasettur vegvísir að umbreytingu1. áfangi: 2025–2027 – Tilraunir og undirbúningur Tilraunaverkefni í 3–5 sveitarfélögum Notkun gervigreindar í stærðfræði, náttúrufræði og tungumálakennslu Sjálfvirk umsýsla og skráning Samfélagsleg umræða um siðferði, hlutverk kennara og gagnsæiÁætluð sparnaður: 5–10% af kostnaði við menntun 2. áfangi: 2028–2030 – Skölun og útvíkkun Notkun gervigreindar í öllum framhaldsskólum 20–30% fækkun kennara í bóklegum greinum Gervigreindar kerfi fyrir námsframvindu og aðlögun Sparnaður: 15–25% 3. áfangi: 2030–2035 – Djúp samþætting Gervigreind tekur yfir meginhluta bóklegs náms Kennarar verða stuðningsaðilar, leiðbeinendur með áherslu á innsæi og siðferði 60–80% fækkun í hefðbundinni kennsluSparnaður: 30–40% Eftir 2035 – Ísland sem brautryðjandi Gervigreind verður aðalnámstæki í flestum greinum 90% fækkun í hefðbundinni kennslu í bóklegum fögum Fjármunir nýttir í geðheilbrigði, innviði og ævilangt námHeildarsparnaður: allt að 50% Hvernig hjálpar þetta nemandanum? „Ég hélt ég væri bara léleg í stærðfræði. En gervigreindin hjálpar mér að skilja hana á minn hátt. Nú finnst mér þetta gaman!“ Íslenskir nemendur, hvar sem þeir búa: Fá námsupplifun sniðna að sínum hæfileikum og hraða Fá aðgang að kennslu allan sólarhringinn Fá sjálfvirka svörun og markvissar leiðréttingar Læra á þann hátt sem hentar þeim: myndrænt, munnlega, hljóðrænt eða með leik Dæmi frá MIT og öðrum leiðandi löndum MIT og aðrar virtar stofnanir nýta nú þegar gervigreind í opnum námsleiðum eins og MITx og OpenCourseWare. Þar kennir gervigreind, gefur einkunnir, aðlagar námsefni og styður nemendur án þess að þörf sé á hefðbundnum kennara. Lönd eins og Singapúr, Kína og Sameinuðu arabísku furstadæmin eru að innleiða gervigreind á landsvísu. Ef Ísland bregst ekki við núna gæti íslenskir nemendur orðið eftir á í hnattrænni samkeppni. Aðgengi og jöfnuður: Enginn skilinn eftir Gervigreind stuðlar að sanngirni og aðgengi: Nemendur með lesblindu fá hljóðstuðning og einfaldari texta Nemendur með ADHD fá styttri verkefni og kennslu í gegnum leik Nemendur í dreifbýli fá sömu gæði og sama framboð og þeir á höfuðborgarsvæðinu Nemendur með íslensku sem annað tungumál fá fjöltyngt nám Nýtt hlutverk kennara: Minni kennsla – meira samhengi Kennarar verða áfram ómissandi — en hlutverk þeirra breytist: Frá fræðslu → til leiðsagnar Frá prófagerð → til samskipta og stuðnings Frá einhliða miðlun → til umræðu, samkenndar og siðferðislegrar og tilfinningalegrar kennslu. „Ég eyði minni tíma í að gefa einkunnir og meiri tíma í að tala við nemendur mína,“. Siðferði, gagnsæi og traust Innleiðing þarf að vera ábyrg og í takt við íslensk gildi: Vernda persónugögn og friðhelgi nemenda Halda mannlegu eftirliti með námsferlum Tryggja að allir nemendur hafi aðgang að tækninni. Þróa íslensk gervigreindartól, á íslensku og fyrir íslenskar aðstæður Kostnaðurinn við að gera ekki neitt Viðvarandi kennaraskortur Vaxandi kostnaður við úrelt kerfi Nemendur útskrifast óundirbúnir fyrir framtíðarvinnumarkað Vaxandi ójöfnuður milli byggðarlaga Það að sitja hjá er áhættusamara en að innleiða nýjungar. Sparnaðurinn nýtist síðan til að bjóða enn betri þjónustu. Hvað vinnum við sem samfélag? 🏫 Betri námsárangur💰 Sparnaður fyrir sveitarfélög og ríkið🌍 Ísland sem leiðandi afl í menntunartækni🎓 Jafnt aðgengi fyrir alla nemendur🧠 Kennarar í dýrmætari og mikilvægari hlutverkum🇮🇸 Framtíðar samfélag Tíminn til að bregðast við er núna Við höfum alltaf tekið tæknibreytingum fagnandi. Við höfum alltaf farið eigin leiðir. Gervigreind í menntun er ekki hætta — hún er tækifæri. Ræðum þetta. Prófum þetta. Þróum þetta saman. Við þurfum ekki að elta — við getum leitt. Höfundur er ráðgjafi í nýsköpun.
Skoðun Matvælaframleiðslulandið Ísland – er framtíð án sérþekkingar? Ólöf Guðný Geirsdóttir,Ólafur Ögmundarson skrifar
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar