Eru markaðsforsendur fyrir óperu á Íslandi sterkari en margir halda? Þóra Einarsdóttir skrifar 12. apríl 2025 20:30 Ísland á ekki að vera ein a Norðurlandaþjóðin án óperu. Markaðurinn og áhuginn eru fyrir hendi Á undanförnum misserum hafa menn velt því fyrir sér hvort íslenskur markaður sé nægilega stór til að standa undir öflugri óperustarfsemi. Staðhæft hefur verið að Ísland beri aðeins tvær stórar óperusýningar á ári. Saga óperu hér á landi bendir til annars. Árið 1982, þegar Íslendingar voru um 230.000 talsins, sóttu um 60.000 manns óperusýningar. Þá sýndi Þjóðleikhúsið tvær stórar óperur og Íslenska óperan þrjár. Þetta jafngildir því að rúmlega fjórðungur þjóðarinnar hafi farið á óperusýningu á einu ári . Markaðsforsendur óperu í norrænu samhengi Á Norðurlöndum eru þjóðaróperur starfandi í öllum löndum nema á Íslandi. Ætla má að samfélagsgerðin á Norðurlöndum geri að verkum að markaðsforsendur óperustarfsemi séu um margt sambærilegar og því ekki úr vegi að líta til þess hvað þar er vel gert. Frændur okkar Svíar reka mörg óperuhús og setja upp fjölda óperusýninga sem eru vel sóttar og er óperuflutningur mikilvægur hluti af sviðslistaflórunni í Svíþjóð. Sem dæmi má nefna Gautaborgaróperuna sem er að fullu í opinberri eigu. Þar eru ópera og dans undir sama þaki og má nefna að Katrín Hall er þar listdansstjóri. Þar er starfræktur söngvarahópur (ensemble) sem gerir húsinu kleift að halda samfellu í starfsemi. Gautaborgaróperan er geysivinsæl og gestafjöldinn er um 13% af íbúafjölda svæðisins. Sé þess freistað að leggja mat á hugsanlegan fjölda óperugesta á Íslandi mætti til gamans heimfæra þessa hlutfallstölu Gautaborgaróperunnar á íslenskan veruleika. Þó setja verði ákveðinn fyrirvara um réttmæti slíkrar yfirfærslu getur hún engu að síður gefið vísbendingar um stærð markaðarins. Sé gengið útfrá þvi að landsmenn allir séu markhópur óperunnar og aðsókn sambærileg við Gautaborgaróperuna þá má ætla að hugsanlegur fjöldi óperugesta á Íslandi sé um 50.000 en ef einvörðungu er litið til höfuðborgarsvæðisins væru þeir um 30.000 talsins. Vinsælustu óperusýningar á Íslandi hafa dregið til sín um 15.000 – 20.000 gesti. Hér mætti nefna að um 27.000 gestir sáu óperuna Carmen í þjóðleikhúsinu árið 1975. Þessar tölur sýna ef til vill að samanburðurinn við Gautaborg er ekki fráleitur. Gögn frá Hörpu: Sterkur menningarmarkaður Nýleg skýrsla um hagræn áhrif Hörpu staðfestir að áhugi Íslendinga á menningarviðburðum er mikill. Að meðaltali sækja 400.000 – 500.000 manns árlega viðburði í Hörpu, og um 70–75% þeirra viðburða eru tónleikar eða sviðslistaviðburðir. Þar undir falla meðal annars óperusýningar. Samkvæmt sömu skýrslu hefur yfir 70% þjóðarinnar sótt menningarviðburð á síðasta ári . Þetta gefur til kynna að áhugi og þátttaka Íslendinga í tónlist og sviðslistum sé meiri en margir gera sér grein fyrir. Auk þess sem alþjóðleiki óperulistformsins ætti að höfða vel til erlendra gesta Hörpu sem samkvæmt skýrslunni eru um 15-20%. Með óperuuppfærslur sem hluta af reglulegri starfsemi Hörpu, má áætla að markhópur óperu geti stækkað með reglubundnu framboði. Nýir áhorfendur Gott dæmi um það hvernig ópera hefur orðið aðgengilegri og hefur náð til nýrra áhorfenda á undanförum misserum eru sýningar Kammeróperunnar í Borgarleikhúsinu á Brúðkaupi Fígarós. Auk þess að vera afar vel heppnuð uppfærsla með sterka skírskotun í samtímann og sungin á íslensku naut hún góðs af kortasölu Borgarleikhússins þar sem nokkrar sýningar á Brúðkaupinu voru til boða í kortatilboðum hússins. Um 50% áhorfenda á þessum sýningum keyptu miðana í gegnum kortasöluna. Sýningin gengur enn fyrir fullu húsi og er 11. sýningin á dagskrá nú í apríl. Þetta dæmi sýnir að sambúð óperu við leikhús sem nú þegar hefur fjölda fastagesta getur haft jákvæð áhrif á aðsókn og stækkað áhorfendahópinn. Í vetur hafa verið settar á svið nokkrar óperur sem hafa notið vinsælda, má þar t.d. nefna Hliðarspor Þórunnar Guðmundsdóttur sem var sýnd í Gamla Bíói, Brím þeirra Friðriks Margrétar- Guðmundssonar og Adolfs Smára Unnarssonar sýnd í Tjarnarbíói, Rakarinn í Sevilla í uppfærslu Óðs sýndur í NASA. Fullyrða má að þessar sýningar og fleiri hafi náð til nýrra áhorfenda ekki síst þeirra sem eru af yngri kynslóðinni. Samfella í starfsemi Ein meginforsendan fyrir samfelldri starfsemi í óperurekstri er að við húsið sé starfræktur söngvarahópur (ensemble). Þetta skipulag er algengt í Þýskalandi þar sem flest óperuhús álfunnar er að finna. Það hefur marga kosti t.d. veitir það möguleika á að dreifa sýningum yfir lengra tímabil, sýna fleiri verkefni samhliða, möguleika á endurupptöku og dregur auk þess úr kvöldkostnaði. Á Íslandi, einkum hin síðari ár, hefur borið á því að hætt hefur verið við sýningar fyrir fullu húsi og vinsælar uppfærslur ekki endursýndar. Með því breytta skipulagi sem nú er mælt fyrir á Alþingi hefur Óperan í Þjóðleikhúsinu allar forsendur til að fjölga óperugestum og draga úr kostnaði með skynsamlegri nýtingu innviða og opnu aðgengi. Opinber stuðningur er lykilatriði Óperuflutningur er dýrasta form sviðslista og hvergi í Evrópu er slíkur rekstur sjálfbær án opinbers stuðnings. Þar sem aðrar þjóðir hafa tryggt samfélagslegan aðgang með stofnun þjóðaróperu, hefur Ísland setið eftir. Með frumvarpinu um Þjóðaróperu innan vébanda Þjóðleikhússins gefst tækifæri til að jafna stöðuna. Samrekstur við Þjóðleikhúsið mun einnig gera nýtingu innviða skilvirkari, styrkja rekstrargrundvöllinn og stuðla að aukinni fjölbreytni í sýningum . Ætla má að aukið framboð og betra aðgengi að fjölbreyttum óperusýningum sem einnig eru hluti af leikskrá Þjóðleikhússins og njóta góðs af „Hörpu-áhrifunum“ verði til þess að áhorfendahópur óperunnar stækki og geti hugsanlega náð fyrri vinsældum. Öflugt fræðslustarf og sýningar á landsbyggðinni með þátttöku heimamanna ættu einnig að hafa jákvæð áhrif. Tækifæri sem þarf að nýta Óperulist er ekki aðeins listform fyrir fáa. Í gegnum árin hefur íslensk óperustarfsemi sýnt að hún getur náð til breiðs hóps þjóðarinnar. Fjölgun sýninga, samfella í rekstri og markviss markaðssetning eru lykilatriði til að byggja upp þann áhorfendahóp sem grasrótin hefur sýnt að er til staðar. Þjóðarópera er ekki óskhyggja heldur raunsæ viðurkenning á því að Ísland er fullfært um að standa undir öflugri óperustarfsemi. Höfundur er óperusöngkona Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Íslenska óperan Menning Mest lesið Halldór 23.8.2025 Halldór „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun Skoðun Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Öndum rólega – á meðan húsið brennur Magnús Magnússon skrifar Sjá meira
Ísland á ekki að vera ein a Norðurlandaþjóðin án óperu. Markaðurinn og áhuginn eru fyrir hendi Á undanförnum misserum hafa menn velt því fyrir sér hvort íslenskur markaður sé nægilega stór til að standa undir öflugri óperustarfsemi. Staðhæft hefur verið að Ísland beri aðeins tvær stórar óperusýningar á ári. Saga óperu hér á landi bendir til annars. Árið 1982, þegar Íslendingar voru um 230.000 talsins, sóttu um 60.000 manns óperusýningar. Þá sýndi Þjóðleikhúsið tvær stórar óperur og Íslenska óperan þrjár. Þetta jafngildir því að rúmlega fjórðungur þjóðarinnar hafi farið á óperusýningu á einu ári . Markaðsforsendur óperu í norrænu samhengi Á Norðurlöndum eru þjóðaróperur starfandi í öllum löndum nema á Íslandi. Ætla má að samfélagsgerðin á Norðurlöndum geri að verkum að markaðsforsendur óperustarfsemi séu um margt sambærilegar og því ekki úr vegi að líta til þess hvað þar er vel gert. Frændur okkar Svíar reka mörg óperuhús og setja upp fjölda óperusýninga sem eru vel sóttar og er óperuflutningur mikilvægur hluti af sviðslistaflórunni í Svíþjóð. Sem dæmi má nefna Gautaborgaróperuna sem er að fullu í opinberri eigu. Þar eru ópera og dans undir sama þaki og má nefna að Katrín Hall er þar listdansstjóri. Þar er starfræktur söngvarahópur (ensemble) sem gerir húsinu kleift að halda samfellu í starfsemi. Gautaborgaróperan er geysivinsæl og gestafjöldinn er um 13% af íbúafjölda svæðisins. Sé þess freistað að leggja mat á hugsanlegan fjölda óperugesta á Íslandi mætti til gamans heimfæra þessa hlutfallstölu Gautaborgaróperunnar á íslenskan veruleika. Þó setja verði ákveðinn fyrirvara um réttmæti slíkrar yfirfærslu getur hún engu að síður gefið vísbendingar um stærð markaðarins. Sé gengið útfrá þvi að landsmenn allir séu markhópur óperunnar og aðsókn sambærileg við Gautaborgaróperuna þá má ætla að hugsanlegur fjöldi óperugesta á Íslandi sé um 50.000 en ef einvörðungu er litið til höfuðborgarsvæðisins væru þeir um 30.000 talsins. Vinsælustu óperusýningar á Íslandi hafa dregið til sín um 15.000 – 20.000 gesti. Hér mætti nefna að um 27.000 gestir sáu óperuna Carmen í þjóðleikhúsinu árið 1975. Þessar tölur sýna ef til vill að samanburðurinn við Gautaborg er ekki fráleitur. Gögn frá Hörpu: Sterkur menningarmarkaður Nýleg skýrsla um hagræn áhrif Hörpu staðfestir að áhugi Íslendinga á menningarviðburðum er mikill. Að meðaltali sækja 400.000 – 500.000 manns árlega viðburði í Hörpu, og um 70–75% þeirra viðburða eru tónleikar eða sviðslistaviðburðir. Þar undir falla meðal annars óperusýningar. Samkvæmt sömu skýrslu hefur yfir 70% þjóðarinnar sótt menningarviðburð á síðasta ári . Þetta gefur til kynna að áhugi og þátttaka Íslendinga í tónlist og sviðslistum sé meiri en margir gera sér grein fyrir. Auk þess sem alþjóðleiki óperulistformsins ætti að höfða vel til erlendra gesta Hörpu sem samkvæmt skýrslunni eru um 15-20%. Með óperuuppfærslur sem hluta af reglulegri starfsemi Hörpu, má áætla að markhópur óperu geti stækkað með reglubundnu framboði. Nýir áhorfendur Gott dæmi um það hvernig ópera hefur orðið aðgengilegri og hefur náð til nýrra áhorfenda á undanförum misserum eru sýningar Kammeróperunnar í Borgarleikhúsinu á Brúðkaupi Fígarós. Auk þess að vera afar vel heppnuð uppfærsla með sterka skírskotun í samtímann og sungin á íslensku naut hún góðs af kortasölu Borgarleikhússins þar sem nokkrar sýningar á Brúðkaupinu voru til boða í kortatilboðum hússins. Um 50% áhorfenda á þessum sýningum keyptu miðana í gegnum kortasöluna. Sýningin gengur enn fyrir fullu húsi og er 11. sýningin á dagskrá nú í apríl. Þetta dæmi sýnir að sambúð óperu við leikhús sem nú þegar hefur fjölda fastagesta getur haft jákvæð áhrif á aðsókn og stækkað áhorfendahópinn. Í vetur hafa verið settar á svið nokkrar óperur sem hafa notið vinsælda, má þar t.d. nefna Hliðarspor Þórunnar Guðmundsdóttur sem var sýnd í Gamla Bíói, Brím þeirra Friðriks Margrétar- Guðmundssonar og Adolfs Smára Unnarssonar sýnd í Tjarnarbíói, Rakarinn í Sevilla í uppfærslu Óðs sýndur í NASA. Fullyrða má að þessar sýningar og fleiri hafi náð til nýrra áhorfenda ekki síst þeirra sem eru af yngri kynslóðinni. Samfella í starfsemi Ein meginforsendan fyrir samfelldri starfsemi í óperurekstri er að við húsið sé starfræktur söngvarahópur (ensemble). Þetta skipulag er algengt í Þýskalandi þar sem flest óperuhús álfunnar er að finna. Það hefur marga kosti t.d. veitir það möguleika á að dreifa sýningum yfir lengra tímabil, sýna fleiri verkefni samhliða, möguleika á endurupptöku og dregur auk þess úr kvöldkostnaði. Á Íslandi, einkum hin síðari ár, hefur borið á því að hætt hefur verið við sýningar fyrir fullu húsi og vinsælar uppfærslur ekki endursýndar. Með því breytta skipulagi sem nú er mælt fyrir á Alþingi hefur Óperan í Þjóðleikhúsinu allar forsendur til að fjölga óperugestum og draga úr kostnaði með skynsamlegri nýtingu innviða og opnu aðgengi. Opinber stuðningur er lykilatriði Óperuflutningur er dýrasta form sviðslista og hvergi í Evrópu er slíkur rekstur sjálfbær án opinbers stuðnings. Þar sem aðrar þjóðir hafa tryggt samfélagslegan aðgang með stofnun þjóðaróperu, hefur Ísland setið eftir. Með frumvarpinu um Þjóðaróperu innan vébanda Þjóðleikhússins gefst tækifæri til að jafna stöðuna. Samrekstur við Þjóðleikhúsið mun einnig gera nýtingu innviða skilvirkari, styrkja rekstrargrundvöllinn og stuðla að aukinni fjölbreytni í sýningum . Ætla má að aukið framboð og betra aðgengi að fjölbreyttum óperusýningum sem einnig eru hluti af leikskrá Þjóðleikhússins og njóta góðs af „Hörpu-áhrifunum“ verði til þess að áhorfendahópur óperunnar stækki og geti hugsanlega náð fyrri vinsældum. Öflugt fræðslustarf og sýningar á landsbyggðinni með þátttöku heimamanna ættu einnig að hafa jákvæð áhrif. Tækifæri sem þarf að nýta Óperulist er ekki aðeins listform fyrir fáa. Í gegnum árin hefur íslensk óperustarfsemi sýnt að hún getur náð til breiðs hóps þjóðarinnar. Fjölgun sýninga, samfella í rekstri og markviss markaðssetning eru lykilatriði til að byggja upp þann áhorfendahóp sem grasrótin hefur sýnt að er til staðar. Þjóðarópera er ekki óskhyggja heldur raunsæ viðurkenning á því að Ísland er fullfært um að standa undir öflugri óperustarfsemi. Höfundur er óperusöngkona
Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar
Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson Skoðun