Ráðherra hafnaði loftslagsrannsókn vegna ófullnægjandi lagaramma Kjartan Kjartansson skrifar 13. maí 2025 12:48 Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, utanríkisráðherra, (t.v.) veitti ekki leyfi til að rannsaka mögulega vænlega loftslagsaðgerð í Hvalfirði. Vísir Forsenda þess að utanríkisráðherra hafnaði umsókn Rastar um að gera basavirknitilraun í Hvalfirði var að skýran lagaramma skorti utan um slíkar rannsóknir almennt. Framkvæmdastjóri Rastar segir niðurstöðuna koma á óvart í ljós jákvæðs álits fagaðila sem veittu umsögn um áformin. Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, utanríkisráðherra, hafnaði umsókn rannsóknarfélagsins Rastar um að fá að gera tilraun til að rannsaka leið til þess að auka kolefnisupptöku hafsins í Hvalfirði „að svo stöddu“ í síðustu viku. Rannsóknin hefði meðal annars falist í því að veita útþynntri basalausn út í fjörðinn í haust. Umhverfis- og orkustofnun og Hafrannsóknastofnun, sem leituðu báðar álits utanaðkomandi sérfræðinga, höfðu veitt jákvæða umsögn um rannsóknina sem þær töldu hafa mikið vísindalegt gildi án þess að líklegt væri að hún hefði neikvæð áhrif á umhverfi, vistkerfi eða heilsu manna eða dýra. Hún gæti veitt mikilvægar upplýsingar um möguleika á að draga úr styrk koltvísýrings í andrúmslofti jarðar með því að auka svonefnda basavirkni sjávar. Kjósarhreppur, annað sveitarfélaganna tveggja við Hvalfjörð, Hvalur hf. og félög stangveiðimanna lögðust hins vegar alfarið á móti rannsókninni sem þau fullyrtu að gæti verið hættuleg lífríki fjarðarins. Lög frá 1979 ekki nógu skýr Utanríkisráðuneytið hefur ekki birt svar sitt við umsókninni opinberlega. Í svarbréfi þess vísaði ráðuneytið til umsagnar Umhverfis- og orkustofnunar um að íslensk stjórnvöld hefðu hvorki mótað sér stefnu né sett regluverk um þá tegund loftslagsaðgerða sem Röst vill rannsaka. Því lægi ekki fyrir neinn rammi utan um slíkar aðgerðir né rannsóknir á þeim. Í umsögninni hafi einnig verið bent á mikilvægi þess að gæta varúðar varðandi svonefndar loftslagsverkfræðilegar aðgerðir eins og að auka basavirkni sjávar. „Án skýrs lagaramma og stefnu stjórnvalda um loftslagsverkfræðilegar aðgerðir skortir fullnægjandi lagagrundvöll, þ.m.t. um eftirlitsheimildir, fyrir því að veita leyfi fyrir slíkum rannsóknum,“ segir í svarinu. Lögin sem umsóknin byggir á eru lög um efnahagslögsögu og landgrunn frá 1979. Röst hafði lagt til að Umhverfis- og orkustofnun hefði eftirlit með rannsókninni þar sem hún hefur það hlutverk varðandi vatnshlot á landi. Þá vísaði ráðuneytið til þess að erfitt væri að sætta ólík sjónarmið vegna slíkra rannsókna án skýrs ramma um þær. Ríkisstjórnin vildi móta slíka stefnu og ramma til þess að skýra betur hvaða aðferðir væru heimilar, eftirlit stjórnvalda og framkvæmd. Bjartsýn á að ná samkomulagi við ráðuneyti um eftirlit Salome Hallfreðsdóttir, framkvæmdastjóri Rastar, segir niðurstöðu ráðuneytisins koma á óvart enda hafi allar fagstofnanir, sérfræðingar og vísindamenn sem veittu umsókninni umsögn mælt með að leyfið yrði veitt. Salome Hallfreðsdóttir, framkvæmdastjóri rannsóknarfélagsins Rastar.Aðsend Basarannsóknininni hafði þegar verið frestað frá júní fram í september til þess að koma til móts við laxveiðimenn og Hval hf. Salome segir ólíklegt að nokkuð verði af rannsókninni í ár en slær hana ekki alfarið út af borðinu. „Röst er umhugað um að vandaðar loftslagrannsóknir fari fram og er bjartsýn á að ná samkomulagi við ráðuneytið um útistandandi atriði varðandi lögbundinn eftirlitsaðila. Fyrirséð er að rannsóknirnar muni frestast. Við hlökkum til áframhaldandi samtals við ráðuneytið og hagaðila um fyrirkomulag loftslagsrannsókna til hagsbóta fyrir umhverfið, loftslagið og heilsu hafsins,“ segir hún í skriflegu svari til Vísis. Talið sérlega mikilvægt að rannsaka aðferðina sem Röst vill skoða Stórfelld losun manna á gróðurhúsalofttegundum veldur nú súrnun sjávar til viðbótar við hnattræna hlýnun. Súrnunin takmarkar getu hafsins til þess að taka við koltvísýringi. Hafið er langstærsti kolefnisviðtaki á jörðinni en áætlað er að það hafi til þessa tekið upp um fjórðung þess kolefnis sem menn hafa dælt út í andrúmsloftið og þannig komið í veg fyrir enn frekari hnattræna hlýnun en þegar er orðin. Markmið rannsóknar Rastar er að kanna hvort að hægt sé að líkja eftir náttúrulegri kolefnisbindingu sem á sér stað við veðrun bergs. Þegar basískt berg molnar og skolast út í sjó lækkar það sýrustig sjávar og gerir honum kleift að taka við meiri koltvísýringi úr lofti án þess að hann súrni frekar. Talið er að hægt sé að binda allt að milljarð tonna af koltvísýringi á ári með því að örva basavirkni sjávar. Mannkynið losar um 35 milljarða tonna af koltvísýringi á hverju ári. Horft yfr botn Hvalfjarðar frá hvalstöðinni. Efst til hægri sést bryggjan við dreifingarstöð Olíudreifingar þaðan sem Röst vildi fá að gera rannsókn sína með basalausn. Hvalur hf. mótmælti tilrauninni harðlega.Vísir/Arnar Aukning á basavirkni sjávar er á meðal þeirra aðgerða sem taldar eru vænlegar til árangurs til þess að glíma við loftslagsvandann. Milliríkjanefnd Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar hefur lagt áherslu á að rannsaka þá aðferð sérstaklega. Enn ríkir þó óvissa um umhverfisáhrif slíkra aðgerða og nauðsynlegt er talið að meta þau til að tryggja að aðgerðirnar valdi ekki skaðlegum áhrifum á sjávarvistkerfi. Hrönn Egilsdóttir, sviðsstjóri umhverfissviðs Hafrannsóknastofnunar, sagði Vísi í vor að mikilvægt væri að rannsaka kolefnisbindingaraðferðir líkt og Röst vill gera í Hvalfirði óháð því hvort þær reyndust raunhæfar eða ekki. Ella væri hætta á einhverjir freistuðust til þess að beita þeim aðferðum án þess að þær bæru raunverulegan árangur og með mögulega skaðlegum áhrifum fyrir umhverfið. Röst er óhagnaðardrifið rannsóknafélag sem hyggur ekki á kolefnisbindingarstarfsemi. Félagið hefur sagt að reynist aðferðin raunhæf verði henni beitt á alþjóðlegu hafsvæði þar sem haffræðilegar aðstæður leyfa en ekki í íslenskum fjörðum. Hafið Vísindi Loftslagsmál Hvalfjarðarsveit Kjósarhreppur Hafrannsóknastofnun Tengdar fréttir Tilraun með basa í Hvalfirði ekki sögð hættuleg lífríki Magn basa sem félagið Röst vill losa út í Hvalfjörð í sumar til þess að rannsaka kolefnisbindingu sjávar er ekki hættuleg lífríki og er minna en það sem iðn- og hafnarfyrirtæki mega losa út í sjó að staðaldri, að sögn framkvæmdastjóra félagsins. Sérfræðingur Hafró segir erfitt að sjá að tilraunin valdi skaða á firðinum. 4. febrúar 2025 09:49 Mest lesið Stór jarðskjálfti í Vatnajökli Innlent Foreldrar ómeðvitaðir um fjárhagstjón barnanna í fjárhættuspilum Innlent Rok og rigning sama hvert er litið Veður Sjáanlega nóg komið þegar þjóðarleiðtogar taka undir Innlent Eldur í yfirgefnu húsi í Borgartúni Innlent Þekktum Íslendingum lögð orð í munn með gervigreind Innlent Segir nýjan viðskiptasamning þann „stærsta í sögunni“ Erlent Tvítugur Akureyringur með rafskutluleigu fyrir ferðamenn Innlent Erlendur ferðamaður lést við Hrafntinnusker Innlent Díselþjófar staðnir að verki: „Þetta er búið að kosta okkur milljónir“ Innlent Fleiri fréttir Stór jarðskjálfti í Vatnajökli Foreldrar ómeðvitaðir um fjárhagstjón barnanna í fjárhættuspilum Sjáanlega nóg komið þegar þjóðarleiðtogar taka undir Eldur í yfirgefnu húsi í Borgartúni Tvítugur Akureyringur með rafskutluleigu fyrir ferðamenn Þekktum Íslendingum lögð orð í munn með gervigreind Fulltrúar minnihlutans á einu um að tollarnir hafi ekki verið ræddir Gervigreind leggur Íslendingum orð í munn, bátabruni og veðrið um versló Atvinnubílstjóri með farþega undir áhrifum áfengis í vinnunni Segir áhyggjuefni að ESB hafi platað Íslendinga í tíu ár „Ökum slóðann” – Átaksverkefni gegn utanvegaakstri Erlendur ferðamaður lést við Hrafntinnusker Meðvitundarlaus maður sóttur í Silfru Segir Guðlaug fara með rangt mál: „Hvimleið þessi valkvæða hlustun stjórnarandstöðunnar“ Bátar brenna í Bolungarvík Utanríkisráðherra segir stjórnarandstöðuna fara rangt með mál „Fór algjörlega fram úr björtustu vonum“ Tekist á um Evrópumálin Merkúr Máni sótti brons í Ólympíukeppninni í líffræði Leigubíll án verðmerkingar og veitingastaðir í óleyfi Virknin minnkað þó áfram gjósi Tjald vonarinnar brann til kaldra kola Skötumessur Ásmundar Friðrikssonar gefa vel af sér „Þá er samkeppnishæfnin farin, það segir sig bara sjálft“ Líkamsárás í farþegaskipi „Kaldar kveðjur frá ESB“ og tilfinningaþrungin stund á Druslugöngu Hvalfjarðargöng opin á ný „Það er verið að taka aðeins of mikið“ Díselþjófar staðnir að verki: „Þetta er búið að kosta okkur milljónir“ „Ég held að það sé nú best að anda rólega“ Sjá meira
Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir, utanríkisráðherra, hafnaði umsókn rannsóknarfélagsins Rastar um að fá að gera tilraun til að rannsaka leið til þess að auka kolefnisupptöku hafsins í Hvalfirði „að svo stöddu“ í síðustu viku. Rannsóknin hefði meðal annars falist í því að veita útþynntri basalausn út í fjörðinn í haust. Umhverfis- og orkustofnun og Hafrannsóknastofnun, sem leituðu báðar álits utanaðkomandi sérfræðinga, höfðu veitt jákvæða umsögn um rannsóknina sem þær töldu hafa mikið vísindalegt gildi án þess að líklegt væri að hún hefði neikvæð áhrif á umhverfi, vistkerfi eða heilsu manna eða dýra. Hún gæti veitt mikilvægar upplýsingar um möguleika á að draga úr styrk koltvísýrings í andrúmslofti jarðar með því að auka svonefnda basavirkni sjávar. Kjósarhreppur, annað sveitarfélaganna tveggja við Hvalfjörð, Hvalur hf. og félög stangveiðimanna lögðust hins vegar alfarið á móti rannsókninni sem þau fullyrtu að gæti verið hættuleg lífríki fjarðarins. Lög frá 1979 ekki nógu skýr Utanríkisráðuneytið hefur ekki birt svar sitt við umsókninni opinberlega. Í svarbréfi þess vísaði ráðuneytið til umsagnar Umhverfis- og orkustofnunar um að íslensk stjórnvöld hefðu hvorki mótað sér stefnu né sett regluverk um þá tegund loftslagsaðgerða sem Röst vill rannsaka. Því lægi ekki fyrir neinn rammi utan um slíkar aðgerðir né rannsóknir á þeim. Í umsögninni hafi einnig verið bent á mikilvægi þess að gæta varúðar varðandi svonefndar loftslagsverkfræðilegar aðgerðir eins og að auka basavirkni sjávar. „Án skýrs lagaramma og stefnu stjórnvalda um loftslagsverkfræðilegar aðgerðir skortir fullnægjandi lagagrundvöll, þ.m.t. um eftirlitsheimildir, fyrir því að veita leyfi fyrir slíkum rannsóknum,“ segir í svarinu. Lögin sem umsóknin byggir á eru lög um efnahagslögsögu og landgrunn frá 1979. Röst hafði lagt til að Umhverfis- og orkustofnun hefði eftirlit með rannsókninni þar sem hún hefur það hlutverk varðandi vatnshlot á landi. Þá vísaði ráðuneytið til þess að erfitt væri að sætta ólík sjónarmið vegna slíkra rannsókna án skýrs ramma um þær. Ríkisstjórnin vildi móta slíka stefnu og ramma til þess að skýra betur hvaða aðferðir væru heimilar, eftirlit stjórnvalda og framkvæmd. Bjartsýn á að ná samkomulagi við ráðuneyti um eftirlit Salome Hallfreðsdóttir, framkvæmdastjóri Rastar, segir niðurstöðu ráðuneytisins koma á óvart enda hafi allar fagstofnanir, sérfræðingar og vísindamenn sem veittu umsókninni umsögn mælt með að leyfið yrði veitt. Salome Hallfreðsdóttir, framkvæmdastjóri rannsóknarfélagsins Rastar.Aðsend Basarannsóknininni hafði þegar verið frestað frá júní fram í september til þess að koma til móts við laxveiðimenn og Hval hf. Salome segir ólíklegt að nokkuð verði af rannsókninni í ár en slær hana ekki alfarið út af borðinu. „Röst er umhugað um að vandaðar loftslagrannsóknir fari fram og er bjartsýn á að ná samkomulagi við ráðuneytið um útistandandi atriði varðandi lögbundinn eftirlitsaðila. Fyrirséð er að rannsóknirnar muni frestast. Við hlökkum til áframhaldandi samtals við ráðuneytið og hagaðila um fyrirkomulag loftslagsrannsókna til hagsbóta fyrir umhverfið, loftslagið og heilsu hafsins,“ segir hún í skriflegu svari til Vísis. Talið sérlega mikilvægt að rannsaka aðferðina sem Röst vill skoða Stórfelld losun manna á gróðurhúsalofttegundum veldur nú súrnun sjávar til viðbótar við hnattræna hlýnun. Súrnunin takmarkar getu hafsins til þess að taka við koltvísýringi. Hafið er langstærsti kolefnisviðtaki á jörðinni en áætlað er að það hafi til þessa tekið upp um fjórðung þess kolefnis sem menn hafa dælt út í andrúmsloftið og þannig komið í veg fyrir enn frekari hnattræna hlýnun en þegar er orðin. Markmið rannsóknar Rastar er að kanna hvort að hægt sé að líkja eftir náttúrulegri kolefnisbindingu sem á sér stað við veðrun bergs. Þegar basískt berg molnar og skolast út í sjó lækkar það sýrustig sjávar og gerir honum kleift að taka við meiri koltvísýringi úr lofti án þess að hann súrni frekar. Talið er að hægt sé að binda allt að milljarð tonna af koltvísýringi á ári með því að örva basavirkni sjávar. Mannkynið losar um 35 milljarða tonna af koltvísýringi á hverju ári. Horft yfr botn Hvalfjarðar frá hvalstöðinni. Efst til hægri sést bryggjan við dreifingarstöð Olíudreifingar þaðan sem Röst vildi fá að gera rannsókn sína með basalausn. Hvalur hf. mótmælti tilrauninni harðlega.Vísir/Arnar Aukning á basavirkni sjávar er á meðal þeirra aðgerða sem taldar eru vænlegar til árangurs til þess að glíma við loftslagsvandann. Milliríkjanefnd Sameinuðu þjóðanna um loftslagsbreytingar hefur lagt áherslu á að rannsaka þá aðferð sérstaklega. Enn ríkir þó óvissa um umhverfisáhrif slíkra aðgerða og nauðsynlegt er talið að meta þau til að tryggja að aðgerðirnar valdi ekki skaðlegum áhrifum á sjávarvistkerfi. Hrönn Egilsdóttir, sviðsstjóri umhverfissviðs Hafrannsóknastofnunar, sagði Vísi í vor að mikilvægt væri að rannsaka kolefnisbindingaraðferðir líkt og Röst vill gera í Hvalfirði óháð því hvort þær reyndust raunhæfar eða ekki. Ella væri hætta á einhverjir freistuðust til þess að beita þeim aðferðum án þess að þær bæru raunverulegan árangur og með mögulega skaðlegum áhrifum fyrir umhverfið. Röst er óhagnaðardrifið rannsóknafélag sem hyggur ekki á kolefnisbindingarstarfsemi. Félagið hefur sagt að reynist aðferðin raunhæf verði henni beitt á alþjóðlegu hafsvæði þar sem haffræðilegar aðstæður leyfa en ekki í íslenskum fjörðum.
Hafið Vísindi Loftslagsmál Hvalfjarðarsveit Kjósarhreppur Hafrannsóknastofnun Tengdar fréttir Tilraun með basa í Hvalfirði ekki sögð hættuleg lífríki Magn basa sem félagið Röst vill losa út í Hvalfjörð í sumar til þess að rannsaka kolefnisbindingu sjávar er ekki hættuleg lífríki og er minna en það sem iðn- og hafnarfyrirtæki mega losa út í sjó að staðaldri, að sögn framkvæmdastjóra félagsins. Sérfræðingur Hafró segir erfitt að sjá að tilraunin valdi skaða á firðinum. 4. febrúar 2025 09:49 Mest lesið Stór jarðskjálfti í Vatnajökli Innlent Foreldrar ómeðvitaðir um fjárhagstjón barnanna í fjárhættuspilum Innlent Rok og rigning sama hvert er litið Veður Sjáanlega nóg komið þegar þjóðarleiðtogar taka undir Innlent Eldur í yfirgefnu húsi í Borgartúni Innlent Þekktum Íslendingum lögð orð í munn með gervigreind Innlent Segir nýjan viðskiptasamning þann „stærsta í sögunni“ Erlent Tvítugur Akureyringur með rafskutluleigu fyrir ferðamenn Innlent Erlendur ferðamaður lést við Hrafntinnusker Innlent Díselþjófar staðnir að verki: „Þetta er búið að kosta okkur milljónir“ Innlent Fleiri fréttir Stór jarðskjálfti í Vatnajökli Foreldrar ómeðvitaðir um fjárhagstjón barnanna í fjárhættuspilum Sjáanlega nóg komið þegar þjóðarleiðtogar taka undir Eldur í yfirgefnu húsi í Borgartúni Tvítugur Akureyringur með rafskutluleigu fyrir ferðamenn Þekktum Íslendingum lögð orð í munn með gervigreind Fulltrúar minnihlutans á einu um að tollarnir hafi ekki verið ræddir Gervigreind leggur Íslendingum orð í munn, bátabruni og veðrið um versló Atvinnubílstjóri með farþega undir áhrifum áfengis í vinnunni Segir áhyggjuefni að ESB hafi platað Íslendinga í tíu ár „Ökum slóðann” – Átaksverkefni gegn utanvegaakstri Erlendur ferðamaður lést við Hrafntinnusker Meðvitundarlaus maður sóttur í Silfru Segir Guðlaug fara með rangt mál: „Hvimleið þessi valkvæða hlustun stjórnarandstöðunnar“ Bátar brenna í Bolungarvík Utanríkisráðherra segir stjórnarandstöðuna fara rangt með mál „Fór algjörlega fram úr björtustu vonum“ Tekist á um Evrópumálin Merkúr Máni sótti brons í Ólympíukeppninni í líffræði Leigubíll án verðmerkingar og veitingastaðir í óleyfi Virknin minnkað þó áfram gjósi Tjald vonarinnar brann til kaldra kola Skötumessur Ásmundar Friðrikssonar gefa vel af sér „Þá er samkeppnishæfnin farin, það segir sig bara sjálft“ Líkamsárás í farþegaskipi „Kaldar kveðjur frá ESB“ og tilfinningaþrungin stund á Druslugöngu Hvalfjarðargöng opin á ný „Það er verið að taka aðeins of mikið“ Díselþjófar staðnir að verki: „Þetta er búið að kosta okkur milljónir“ „Ég held að það sé nú best að anda rólega“ Sjá meira
Tilraun með basa í Hvalfirði ekki sögð hættuleg lífríki Magn basa sem félagið Röst vill losa út í Hvalfjörð í sumar til þess að rannsaka kolefnisbindingu sjávar er ekki hættuleg lífríki og er minna en það sem iðn- og hafnarfyrirtæki mega losa út í sjó að staðaldri, að sögn framkvæmdastjóra félagsins. Sérfræðingur Hafró segir erfitt að sjá að tilraunin valdi skaða á firðinum. 4. febrúar 2025 09:49