Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar 5. ágúst 2025 07:31 Í síðustu viku stöðvaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála framkvæmdir Landsvirkjunar við Hvammsvirkjun. Íbúar höfðu krafist þess. Er þetta enn einn sigur fyrir þá og aðra sem andæfa yfirgangi Landsvirkjunar þar. Að sama skapi er þetta hnekkir fyrir Landsvirkjun á Hvammsvirkjunarvegferð fyrirtækisins sem sífellt verður vandræðalegri. Eins og þorri almennings áttar sig á var stöðvunarúrskurðurinn rökréttur í ljósi þess að virkjunarleyfi Hvammsvirkjunar hefur ítrekað verið fellt úr gildi, fyrst með ákvörðun úrskurðarnefndar um umhverfis- og auðlindamál 15. júní 2023, síðan með dómi í héraði í janúar síðastliðnum, sem var svo staðfestur í Hæstarétti fyrir um mánuði síðan, þann 9. júlí. Bæði Landsvirkjun og umhverfisráðherra reyna nú að gera sem allra minnst úr úrskurði nefndarinnar og segja hann litlu máli skipta. Sú orðræða kemur greinarhöfundi og fjölmörgum öðrum ekki vitund á óvart enda lætur Landsvirkjun sem öll þau áföll sem fyrirtækið hefur orðið fyrir við undirbúning og leyfisferli Hvammsvirkjunar séu smámunir sem ekkert mál sé að greiða úr (til dæmis með því að biðja Alþingi um að setja sérlög eftir að Landsvirkjun tapaði í héraðsdómi). Þrátt fyrir það gengur verkið brösuglega, svo ekki sé fastar að orði kveðið. Nú hefur Landsvirkjun í þriðja sinn sent inn umsókn um virkjunarleyfi fyrir Hvammsvirkjun, þar eð virkjunarleyfi Orkustofnunar hafa nú í tvígang verið úrskurðuð ógild. Það er ekki eitt, heldur allt. Auk dómsmáls við landeigendur fór ágreiningur Landsvirkjunar um gjald fyrir afnot vatnsauðlindarinnar fyrir gerðardóm, því fyrirtækið vildi ekki greiða fullt verð fyrir hana, heldur vildi svokallaða „Kárahnjúkasamninga“. Vandræðagangur Landsvirkjunar Fullyrðingar Landsvirkjunar um að stöðvunin sé minniháttar eru varnarviðbrögð fyrirtækis sem á í miklum vandræðum enda kemur hún ekki heim og saman við yfirlýsingar Landsvirkjunar í aðdraganda úrskurðarins. Aðeins nokkrum dögum áður en framkvæmdirnar voru stöðvaðar af úrskurðarnefndinni skrifaði lögmaður fyrir hönd Landsvirkjunar í bréfi til nefndarinnar að undir væru „tröllvaxnir hagsmunir“, gæta yrði að þeim „gríðarlega ríku hagsmunum Landsvirkjunar að undirbúningsframkvæmdir geti haldið áfram“ og að „vinna við umræddar undirbúningsframkvæmdir [væri] hafin, verksamningar vegna efnisvinnslu haf[i] verið gerðir við verktaka í kjölfar útboðs og á verkstað [ynnu] nú tugir starfsmanna með um 30 stórvirkum vinnuvélum.“ Þessi málflutningur Landsvirkjunar bendir ekki til að forstjóri fyrirtækisins hafi mikla trú á styrkri lagastoð fyrir framkvæmdum Landsvirkjunar heldur trompi hinir „gríðarlega ríku hagsmun[ir] Landsvirkjunar” öll lagarök. Furðu gegnir að umhverfisráðherra fagni þessari framgöngu Landsvirkjunar ákaft. Verksamningur í ólestri Þær framkvæmdir sem nú hafa verið stöðvaðar voru boðnar út af hálfu Landsvirkjunar í október síðastliðnum og var gengið til samninga við verktaka í lok nóvember. Þá var þegar liðið meira en hálft ár frá því mál hafði verið höfðað af hálfu landeigenda við Þjórsá vegna þeirra leyfa sem framkvæmdin byggði á, í apríl 2024. Einnig höfðu framkvæmdaleyfi sveitarfélaga þegar verið kærð til úrskurðarnefndar af hálfu landeigenda og íbúa við Þjórsá, sem og náttúruverndarsamtaka. Þrátt fyrir þetta skrifaði Landsvirkjun í miðju dómsmáli og með fjölda kærumála yfir höfði sér undir samning um framkvæmdir upp á 1,2 milljarða án nokkurs fyrirvara vegna dóms- og kærumála, hvorki í útboðsgögnum (útboðsgögn – pdf) né verksamningi (verksamningur – pdf). Enda skrifaði fyrirtækið svo til úrskurðarnefndarinnar nú í júlímánuði: „Auk þessa kann að fara svo að verktakar láti reyni á bótarétt sinn gagnvart Landsvirkjun vegna þess viðbótarkostnaðar sem þeir yrðu fyrir af völdum tafa í verkinu.“ Auðvitað mun verktakinn að öllum líkindum láta reyna á bótarétt sinn gagnvart viðsemjenda sem setti enga fyrirvara um niðurstöðu dóms- og kærumála, nema hvað. Það er á ábyrgð verkkaupa, ekki verktaka, að leyfi séu fyrir verki. Telur almenningur að stjórnendur Landsvirkjunar séu yfir höfuð starfi sínu vaxnir að ganga til samninga við þessar aðstæður án sérstaks fyrirvara í útboði eða verksamningi? Leikþáttur Landsvirkjunar Ósvífnast við þessa vegferð er þó að stjórnendur Landsvirkjunar vissu vel að framkvæmdirnar voru í meira lagi vafasamar í meira en þrjár vikur eftir að Hæstiréttur staðfesti ógildingu virkjunarleyfisins snemma í júlí. Í yfirlýsingu sem Landsvirkjun birti í kjölfar stöðvunarúrskurðarins segir: „Niðurstaða úrskurðarnefndarinnar kemur ekki á óvart í ljósi dóms Hæstaréttar.“ Með öðrum orðum: Landsvirkjun gerði heldur ráð fyrir því að framkvæmdin yrði stöðvuð þar sem ekki væri lagagrundvöllur fyrir henni og viðurkennir með yfirlýsingunni að slíkt sé vitaskuld eðlilegt í ljósi þess að virkjunarleyfið hafi verið ógilt af dómstólum. Þrátt fyrir að hafa gert ráð fyrir þessu hélt fyrirtækið áfram framkvæmdum í tæpan mánuð í krafti framkvæmdaleyfis Rangárþings ytra sem byggði á ógiltu virkjunarleyfi. Tafaleikir Landsvirkjunar Benda skal á að strax sama dag og Hæstiréttur staðfesti dóm héraðsdóms um ógildingu virkjunarleyfisins sendu náttúruverndarsamtök og landeigendur við Þjórsá bréf til úrskurðarnefndar og fóru fram á að nefndin felldi þegar úr gildi framkvæmdaleyfi sveitarstjórna beggja vegna Þjórsár. Gerði nefndin í kjölfarið ráð fyrir að kveða upp úrskurð í málinu um miðjan júlímánuð. Landsvirkjun ákvað þá að tefja fund úrskurðarnefndar með ósk um frekari framlagningu gagna í málinu auk þess að fara fram á að farið yrði í vettvangsgöngu á verkstað. Nú þegar fyrirtækið viðurkennir hins vegar að stöðvunarúrskurðurinn sé eðlilegur í ljósi dóms Hæstaréttar hlýtur sú spurning að vakna hvort þær óskir hafi verið gerðar til nokkurs annars en að tefja fyrir úrskurði og ná að halda áfram með framkvæmdir sem Landsvirkjun vissi fullvel að væru í besta falli á gráu svæði. Telja eigendur Landsvirkjunar að slíkt háttalag sé heiðarlegt af stjórnendum fyrirtækisins? Höfundur er jarðfræðingur og formaður Náttúrugriða Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Snæbjörn Guðmundsson Landsvirkjun Orkumál Deilur um Hvammsvirkjun Mest lesið Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Neyð Róhingja Sigurjón Örn Stefánsson Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Daði Pálmar Ragnarsson Bakþankar Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson Skoðun Skoðun Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Sjá meira
Í síðustu viku stöðvaði úrskurðarnefnd umhverfis- og auðlindamála framkvæmdir Landsvirkjunar við Hvammsvirkjun. Íbúar höfðu krafist þess. Er þetta enn einn sigur fyrir þá og aðra sem andæfa yfirgangi Landsvirkjunar þar. Að sama skapi er þetta hnekkir fyrir Landsvirkjun á Hvammsvirkjunarvegferð fyrirtækisins sem sífellt verður vandræðalegri. Eins og þorri almennings áttar sig á var stöðvunarúrskurðurinn rökréttur í ljósi þess að virkjunarleyfi Hvammsvirkjunar hefur ítrekað verið fellt úr gildi, fyrst með ákvörðun úrskurðarnefndar um umhverfis- og auðlindamál 15. júní 2023, síðan með dómi í héraði í janúar síðastliðnum, sem var svo staðfestur í Hæstarétti fyrir um mánuði síðan, þann 9. júlí. Bæði Landsvirkjun og umhverfisráðherra reyna nú að gera sem allra minnst úr úrskurði nefndarinnar og segja hann litlu máli skipta. Sú orðræða kemur greinarhöfundi og fjölmörgum öðrum ekki vitund á óvart enda lætur Landsvirkjun sem öll þau áföll sem fyrirtækið hefur orðið fyrir við undirbúning og leyfisferli Hvammsvirkjunar séu smámunir sem ekkert mál sé að greiða úr (til dæmis með því að biðja Alþingi um að setja sérlög eftir að Landsvirkjun tapaði í héraðsdómi). Þrátt fyrir það gengur verkið brösuglega, svo ekki sé fastar að orði kveðið. Nú hefur Landsvirkjun í þriðja sinn sent inn umsókn um virkjunarleyfi fyrir Hvammsvirkjun, þar eð virkjunarleyfi Orkustofnunar hafa nú í tvígang verið úrskurðuð ógild. Það er ekki eitt, heldur allt. Auk dómsmáls við landeigendur fór ágreiningur Landsvirkjunar um gjald fyrir afnot vatnsauðlindarinnar fyrir gerðardóm, því fyrirtækið vildi ekki greiða fullt verð fyrir hana, heldur vildi svokallaða „Kárahnjúkasamninga“. Vandræðagangur Landsvirkjunar Fullyrðingar Landsvirkjunar um að stöðvunin sé minniháttar eru varnarviðbrögð fyrirtækis sem á í miklum vandræðum enda kemur hún ekki heim og saman við yfirlýsingar Landsvirkjunar í aðdraganda úrskurðarins. Aðeins nokkrum dögum áður en framkvæmdirnar voru stöðvaðar af úrskurðarnefndinni skrifaði lögmaður fyrir hönd Landsvirkjunar í bréfi til nefndarinnar að undir væru „tröllvaxnir hagsmunir“, gæta yrði að þeim „gríðarlega ríku hagsmunum Landsvirkjunar að undirbúningsframkvæmdir geti haldið áfram“ og að „vinna við umræddar undirbúningsframkvæmdir [væri] hafin, verksamningar vegna efnisvinnslu haf[i] verið gerðir við verktaka í kjölfar útboðs og á verkstað [ynnu] nú tugir starfsmanna með um 30 stórvirkum vinnuvélum.“ Þessi málflutningur Landsvirkjunar bendir ekki til að forstjóri fyrirtækisins hafi mikla trú á styrkri lagastoð fyrir framkvæmdum Landsvirkjunar heldur trompi hinir „gríðarlega ríku hagsmun[ir] Landsvirkjunar” öll lagarök. Furðu gegnir að umhverfisráðherra fagni þessari framgöngu Landsvirkjunar ákaft. Verksamningur í ólestri Þær framkvæmdir sem nú hafa verið stöðvaðar voru boðnar út af hálfu Landsvirkjunar í október síðastliðnum og var gengið til samninga við verktaka í lok nóvember. Þá var þegar liðið meira en hálft ár frá því mál hafði verið höfðað af hálfu landeigenda við Þjórsá vegna þeirra leyfa sem framkvæmdin byggði á, í apríl 2024. Einnig höfðu framkvæmdaleyfi sveitarfélaga þegar verið kærð til úrskurðarnefndar af hálfu landeigenda og íbúa við Þjórsá, sem og náttúruverndarsamtaka. Þrátt fyrir þetta skrifaði Landsvirkjun í miðju dómsmáli og með fjölda kærumála yfir höfði sér undir samning um framkvæmdir upp á 1,2 milljarða án nokkurs fyrirvara vegna dóms- og kærumála, hvorki í útboðsgögnum (útboðsgögn – pdf) né verksamningi (verksamningur – pdf). Enda skrifaði fyrirtækið svo til úrskurðarnefndarinnar nú í júlímánuði: „Auk þessa kann að fara svo að verktakar láti reyni á bótarétt sinn gagnvart Landsvirkjun vegna þess viðbótarkostnaðar sem þeir yrðu fyrir af völdum tafa í verkinu.“ Auðvitað mun verktakinn að öllum líkindum láta reyna á bótarétt sinn gagnvart viðsemjenda sem setti enga fyrirvara um niðurstöðu dóms- og kærumála, nema hvað. Það er á ábyrgð verkkaupa, ekki verktaka, að leyfi séu fyrir verki. Telur almenningur að stjórnendur Landsvirkjunar séu yfir höfuð starfi sínu vaxnir að ganga til samninga við þessar aðstæður án sérstaks fyrirvara í útboði eða verksamningi? Leikþáttur Landsvirkjunar Ósvífnast við þessa vegferð er þó að stjórnendur Landsvirkjunar vissu vel að framkvæmdirnar voru í meira lagi vafasamar í meira en þrjár vikur eftir að Hæstiréttur staðfesti ógildingu virkjunarleyfisins snemma í júlí. Í yfirlýsingu sem Landsvirkjun birti í kjölfar stöðvunarúrskurðarins segir: „Niðurstaða úrskurðarnefndarinnar kemur ekki á óvart í ljósi dóms Hæstaréttar.“ Með öðrum orðum: Landsvirkjun gerði heldur ráð fyrir því að framkvæmdin yrði stöðvuð þar sem ekki væri lagagrundvöllur fyrir henni og viðurkennir með yfirlýsingunni að slíkt sé vitaskuld eðlilegt í ljósi þess að virkjunarleyfið hafi verið ógilt af dómstólum. Þrátt fyrir að hafa gert ráð fyrir þessu hélt fyrirtækið áfram framkvæmdum í tæpan mánuð í krafti framkvæmdaleyfis Rangárþings ytra sem byggði á ógiltu virkjunarleyfi. Tafaleikir Landsvirkjunar Benda skal á að strax sama dag og Hæstiréttur staðfesti dóm héraðsdóms um ógildingu virkjunarleyfisins sendu náttúruverndarsamtök og landeigendur við Þjórsá bréf til úrskurðarnefndar og fóru fram á að nefndin felldi þegar úr gildi framkvæmdaleyfi sveitarstjórna beggja vegna Þjórsár. Gerði nefndin í kjölfarið ráð fyrir að kveða upp úrskurð í málinu um miðjan júlímánuð. Landsvirkjun ákvað þá að tefja fund úrskurðarnefndar með ósk um frekari framlagningu gagna í málinu auk þess að fara fram á að farið yrði í vettvangsgöngu á verkstað. Nú þegar fyrirtækið viðurkennir hins vegar að stöðvunarúrskurðurinn sé eðlilegur í ljósi dóms Hæstaréttar hlýtur sú spurning að vakna hvort þær óskir hafi verið gerðar til nokkurs annars en að tefja fyrir úrskurði og ná að halda áfram með framkvæmdir sem Landsvirkjun vissi fullvel að væru í besta falli á gráu svæði. Telja eigendur Landsvirkjunar að slíkt háttalag sé heiðarlegt af stjórnendum fyrirtækisins? Höfundur er jarðfræðingur og formaður Náttúrugriða
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Enginn stjórnmálaflokkur mun niðurgreiða sálfræðiþjónustu og útrýma biðlistum Þórarinn Hjartarson Skoðun