Er lýðræði loks að skjóta rótum? Guðmundur Magnússon skrifar 22. mars 2005 00:01 Er lýðræði að skjóta rótum í ríkjum araba? Þessi spurning ber æ oftar á góma. Tilefnið er atburðir sem verið hafa að gerast í löndunum fyrir botni Miðjarðarhafs og þar í nágrenni. Sumir líkja þeim við lýðræðisbyltinguna í Austur-Evrópu á níunda áratug síðustu aldar. Harðstjórnarríki ofsatrúarmanna og olíukónga séu að falla eins og alræðisríki kommúnista forðum. Við skulum líta á þetta nánar. Svæðið sem um ræðir er sannarlega ekki þekkt fyrir lýðræði eða virðingu fyrir mannréttindum. Aðeins eitt ríki getur talist búa við lýðræðisskipun og það er Ísrael. Í öðrum ríkjum er hefðin sú að völdin flytjast frá föður til sonar. Öll stjórnarandstaða er kæfð niður og ríkt eftirlit er með þeim sem grunaðir eru um skoðanir sem ekki eru þóknanlegar valdhöfum. Þess vegna vekur það athygli þegar lýðræði og réttur einstaklinga er skyndilega orðið mál málananna í þessum heimshluta. Hvað hefur verið að gerast? Stutt er síðan Palestínumenn, sem lengst af hafa lotið stjórn hryðjuverkahópa, gengu að kjörborðinu og kusu sér forseta í frjálsum kosningum. Það var fráfall Jassers Arafats sem hleypti þeirri skriðu af stað. Um líkt leyti buðu átta milljónir Íraka hótunum og ógnunum hryðjuverkamanna birginn og tóku þátt í lýðræðislegum þingkosningum. Þær voru haldnar þrátt fyrir ótryggt ástand,ekki síst fyrir hvatningu hins hófsama trúarleiðtoga Ali al-Sistani. Hver hefði trúað því fyrir nokkrum mánuðum að slíkt ætti eftir að gerast í ríki Saddams Husseins og sona hans? Jafnvel í Saudí-Arabíu hafa nýskeð farið fram lýðræðislegar sveitarstjórnarkosningar. Eftir þessu er tekið í nágrannalöndunum þar sem menn hafa enn ekki fengið að njóta réttar síns. Ástæðan er sú að netið og gervihnattasjónvarp miðla þessum upplýsingum til almennings sem áður var fullkomlega fáfróður um umheiminn og varð að láta sér nægja opinberar fréttir valdhafanna. Sjónvarpsstöðvar eins og Al Jazeera eiga hér stóran hlut að máli. Fram hjá því verður ekki horft að innrás Bandaríkjamanna og samherja þeirra í Írak skiptir miklu málí í þessu sambandi. Jafnvel þótt hún sé fordæmd sem ólögleg og óskynsamleg er því ekki að neita að hún hefur vakið gífurlega áhuga á því meðal araba og annarra þjóða á svæðinu að þeir fái sjálfir að stjórna sínum málum. Yfirlýst markmið Bandaríkjamanna var að koma á lýðræði í landinu og kosningarnar voru liður í að efna það fyrirheit. En það eru atburðir í Líbanon að undanförnu sem menn veita sérstaka athygli. Gífurlegt uppnám hefur skapast í kjölfar morðsins á Rafik Hariri forsætisráðherra landsins. Talið er að Sýrlendingar standi á bak við glæpinn en þeir hafa haft fjölmennt herlið í landinu um árabil. Reiði almennings birtist í fjöldamótmælum á götum úti. Stjórn Líbanons, sem höll var undir Sýrlendinga, náði ekki tökum ástandinu og neyddist til að segja af sér. Sýrlendingar hafa nú lofað að kalla hermenn sína brott og fyrirheit hefur verið gefið um frjálsar kosningar í maí. Í júlí eru síðan fyrirhugaðar lýðræðislegar kosningar til þings Palestinumanna. Ekki er hægt að útiloka að þar vinni herskáir rétttrúnaðarmenn sigur. Lýðræði á enga vörn gagnvart mönnum sem nota það til að taka það úr sambandi. Í september verða forsetakosningar í Egyptalandi. Í fyrsta sinn í aldarfjórðung verður leyft mótframboð gegn forseta landsins, Hosni Mubarak. Í smáríkjunum við Persaflóa, Qatar og Bahrain, eru miklar umræður í gangi um að koma á fjölflokkakerfi. Við erum vön því að heyra eingöngu fréttir af hryðjuverkum,blóðbaði og öðrum hörmungum frá þessum heimshluta. Þess vegna vekja fréttir um lýðræðishreyfinguna óvæntu bæði undrun og gleði. Það væri mikil gæfa fyrir mannkynið allt ef þessi hreyfing fengi að skjóta rótum og umskapa þjóðfélög araba. Hvort sú verður raunin sker framtíðin ein úr um.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðmundur Magnússon Í brennidepli Mest lesið Halldór 23.8.2025 Halldór Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Skoðun Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Sjá meira
Er lýðræði að skjóta rótum í ríkjum araba? Þessi spurning ber æ oftar á góma. Tilefnið er atburðir sem verið hafa að gerast í löndunum fyrir botni Miðjarðarhafs og þar í nágrenni. Sumir líkja þeim við lýðræðisbyltinguna í Austur-Evrópu á níunda áratug síðustu aldar. Harðstjórnarríki ofsatrúarmanna og olíukónga séu að falla eins og alræðisríki kommúnista forðum. Við skulum líta á þetta nánar. Svæðið sem um ræðir er sannarlega ekki þekkt fyrir lýðræði eða virðingu fyrir mannréttindum. Aðeins eitt ríki getur talist búa við lýðræðisskipun og það er Ísrael. Í öðrum ríkjum er hefðin sú að völdin flytjast frá föður til sonar. Öll stjórnarandstaða er kæfð niður og ríkt eftirlit er með þeim sem grunaðir eru um skoðanir sem ekki eru þóknanlegar valdhöfum. Þess vegna vekur það athygli þegar lýðræði og réttur einstaklinga er skyndilega orðið mál málananna í þessum heimshluta. Hvað hefur verið að gerast? Stutt er síðan Palestínumenn, sem lengst af hafa lotið stjórn hryðjuverkahópa, gengu að kjörborðinu og kusu sér forseta í frjálsum kosningum. Það var fráfall Jassers Arafats sem hleypti þeirri skriðu af stað. Um líkt leyti buðu átta milljónir Íraka hótunum og ógnunum hryðjuverkamanna birginn og tóku þátt í lýðræðislegum þingkosningum. Þær voru haldnar þrátt fyrir ótryggt ástand,ekki síst fyrir hvatningu hins hófsama trúarleiðtoga Ali al-Sistani. Hver hefði trúað því fyrir nokkrum mánuðum að slíkt ætti eftir að gerast í ríki Saddams Husseins og sona hans? Jafnvel í Saudí-Arabíu hafa nýskeð farið fram lýðræðislegar sveitarstjórnarkosningar. Eftir þessu er tekið í nágrannalöndunum þar sem menn hafa enn ekki fengið að njóta réttar síns. Ástæðan er sú að netið og gervihnattasjónvarp miðla þessum upplýsingum til almennings sem áður var fullkomlega fáfróður um umheiminn og varð að láta sér nægja opinberar fréttir valdhafanna. Sjónvarpsstöðvar eins og Al Jazeera eiga hér stóran hlut að máli. Fram hjá því verður ekki horft að innrás Bandaríkjamanna og samherja þeirra í Írak skiptir miklu málí í þessu sambandi. Jafnvel þótt hún sé fordæmd sem ólögleg og óskynsamleg er því ekki að neita að hún hefur vakið gífurlega áhuga á því meðal araba og annarra þjóða á svæðinu að þeir fái sjálfir að stjórna sínum málum. Yfirlýst markmið Bandaríkjamanna var að koma á lýðræði í landinu og kosningarnar voru liður í að efna það fyrirheit. En það eru atburðir í Líbanon að undanförnu sem menn veita sérstaka athygli. Gífurlegt uppnám hefur skapast í kjölfar morðsins á Rafik Hariri forsætisráðherra landsins. Talið er að Sýrlendingar standi á bak við glæpinn en þeir hafa haft fjölmennt herlið í landinu um árabil. Reiði almennings birtist í fjöldamótmælum á götum úti. Stjórn Líbanons, sem höll var undir Sýrlendinga, náði ekki tökum ástandinu og neyddist til að segja af sér. Sýrlendingar hafa nú lofað að kalla hermenn sína brott og fyrirheit hefur verið gefið um frjálsar kosningar í maí. Í júlí eru síðan fyrirhugaðar lýðræðislegar kosningar til þings Palestinumanna. Ekki er hægt að útiloka að þar vinni herskáir rétttrúnaðarmenn sigur. Lýðræði á enga vörn gagnvart mönnum sem nota það til að taka það úr sambandi. Í september verða forsetakosningar í Egyptalandi. Í fyrsta sinn í aldarfjórðung verður leyft mótframboð gegn forseta landsins, Hosni Mubarak. Í smáríkjunum við Persaflóa, Qatar og Bahrain, eru miklar umræður í gangi um að koma á fjölflokkakerfi. Við erum vön því að heyra eingöngu fréttir af hryðjuverkum,blóðbaði og öðrum hörmungum frá þessum heimshluta. Þess vegna vekja fréttir um lýðræðishreyfinguna óvæntu bæði undrun og gleði. Það væri mikil gæfa fyrir mannkynið allt ef þessi hreyfing fengi að skjóta rótum og umskapa þjóðfélög araba. Hvort sú verður raunin sker framtíðin ein úr um.Guðmundur Magnússon -gm@frettabladid.is
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar