Er grauturinn lygi eða fáfræði? Finnur Árnason skrifar 17. júlí 2007 03:00 Ónákvæmni í umræðu um matarverð á Íslandi er orðin þjóðaríþrótt. Með jöfnu millibili skapast umræða um þá augljósu staðreynd að matvöruverð á Íslandi er hátt. Keppnin um hverjum sé um að kenna heldur áfram þrátt fyrir að skýrslur Hagfræðistofnunar Háskólans, Samkeppniseftirlita Norðurlandanna og skýrsla Matvælanefndar sýni allar þá meginniðurstöðu, að haftastefna í verslun með landbúnaðarvörur og tollar á innfluttar matvörur valdi hér háu matarverði. Yfirlýsingar frá ASÍ og formanni Neytendasamtakanna undanfarna daga eru sorglegar fyrir þá sem starfa á matvörumarkaði. Ályktanir sem þar eru dregnar hafa engan grundvöll. Fyrir það fyrsta er yfirlýsing Jóhannesar Gunnarssonar, formanns Neytendasamtakanna, um að Bónus haldi uppi háu matvælaverði með slíkum ólíkindum að leiðrétting hlýtur að líta dagsins ljós, enda trúverðugleiki Neytendasamtakanna í húfi. Hlutfall útgjalda af ráðstöfunartekjum heimilanna til matvörukaupa hefur lækkað um helming frá stofnun Bónuss. Það veit Jóhannes Gunnarsson. Gott er fyrir Jóhannes að rifja upp umræðu um vöruverð á landsbyggðinni áður en „skaðvaldurinn" Bónus opnaði þar verslanir. Bónus hefur frá upphafi boðið sama verð til allra viðskiptavina um land allt og ávallt lægsta matvöruverð hér á landi. Þetta veit þjóðin, sem hefur kosið. Bónus hefur verið vinsælasta fyrirtæki landsins fimm ár í röð. Einnig er rétt að minna Jóhannes á að í þau tvö skipti sem Neytendasamtökin hafa veitt hin svokölluðu Neytendaverðlaun Neytendasamtakanna og Bylgjunnar, hefur Bónus sigrað með yfirburðum í bæði skiptin. Yfirlýsingagleði og ónákvæmni ASÍ um verðlag á matvöru kemur mér ekki á óvart. Hana þekki ég fullvel og hef ítrekað gert athugasemdir við óvönduð vinnubrögð þegar kemur að umfjöllun um matvöruverð. Óvönduð vinnubrögð við ríkisstyrkt verðlagseftirlit hæfa ekki samtökum eins og ASÍ.Leikritið og reiknikunnáttanÍ því sambandi er rétt að minnast að í október síðastliðinn tilkynnti ríkisstjórn Íslands um aðgerðir til lækkunar matvælaverðs. Aðgerðirnar áttu samkvæmt yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar að skila tæplega 16% lækkun matvælaverðs. Auk þess kom fram í yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar að með þessari lækkun væri matvælaverð hér orðið sambærilegt við meðalverð á Norðurlöndum. Mat hagdeildar ASÍ þann 11. október var að aðgerðirnar skiluðu 12 til 15% lækkun á matarverði. Hagstofa Íslands skilaði síðan útreikningi þann 19. janúar síðastliðinn, sem ekki hefur verið véfengdur, um að breytingarnar ættu að skila 8,7% lækkun. ASÍ mat lækkunina sem sagt 37,8-72,4% meiri en hið óvéfengda mat Hagstofu Íslands. Þann 16. apríl sendi ASÍ frá sér fréttatilkynningu til allra fjölmiðla þar sem verslanir 10-11 voru sagðar hafa lækkað verð um 4,4% frá desember 2006 til mars 2007. Í kjölfar athugasemda okkar sendi ASÍ út aðra fréttatilkynningu daginn eftir, þar sem lækkunin var komin í 6,1%. Sú niðurstaða er reyndar einnig röng enda skilaði öll lækkun sér í 10-11. Óvandaðar yfirlýsingar sem þessar eru ekkert annað en aðför að orðspori fyrirtækja. Fyrirtækja sem í þessu tilfelli hefur starfsfólk, sem flest er aðili að ASÍ. Við slíkar umræður þarf matvöruverslunin að búa. Ríkisstjórn segir almenningi að verð eigi að lækka um 16% og að verðlag verði sambærilegt við meðalverð á Norðurlöndum. Hvort tveggja er fjarri lagi. Í kjölfarið fylgir ASÍ með illa ígrundaðar upplýsingar, sem gerir væntingar neytenda mun meiri en innistæða er fyrir. Þessu tengist umræða um áhrif gengis á verðlag dagvöru. Þar er rétt að hafa í huga að dæmigerð innkaupakarfa á Íslandi er í verðmætum samsett af um 45% af innlendum landbúnaðarvörum, um 25% af innlendum iðnaðarvörum og um 30% af innfluttum vörum, m.a. frá innlendum heildsölum. Verslunin kaupir yfir 90% af öllum vörum af innlendum birgjum fyrir íslenskar krónur. Bein innkaup smásöluverslunar í erlendum gjaldeyri eru því mjög lítil. Þrátt fyrir það er smásöluverslunin ávallt sökudólgur, þegar kemur að þessari umræðu.Ný ríkisstjórn, nýjar áherslur?Það er öllum ljóst að stjórnvöld hafa haft þá stefnu að halda matvöruverði háu með því að takmarka mjög viðskipti með matvörur. Hugsanlega og vonandi eru áherslur nýrrar ríkisstjórnar aðrar. Ef við viljum lækka matvöruverð á Íslandi þarf að auka frelsi í verslun með matvörur. Haftastefna stjórnvalda í þessum flokki er í hróplegu ósamræmi við alla okkar þjóðfélagsþróun. Ef aðrar þjóðir fylgdu fordæmi okkar flyttum við ekki út lambakjöt og skyr og líklegt er að Parmaskinka fengist eingöngu á Ítalíu. Lausnin er að stjórnvöld skapi íslenskri verslun sömu starfsskilyrði og verslanir sem starfa í nágrannalöndum okkar, m.a. með fráhvarfi frá haftastefnu, með niðurfellingu tolla á matvörur og með því að leyfa sölu léttvíns og bjórs í matvöruverslunum, sem ekki síst kæmi landsbyggðarversluninni til góða.Höfundur er forstjóri Haga hf. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Mest lesið Halldór 23.8.2025 Halldór Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Skoðun Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Sjá meira
Ónákvæmni í umræðu um matarverð á Íslandi er orðin þjóðaríþrótt. Með jöfnu millibili skapast umræða um þá augljósu staðreynd að matvöruverð á Íslandi er hátt. Keppnin um hverjum sé um að kenna heldur áfram þrátt fyrir að skýrslur Hagfræðistofnunar Háskólans, Samkeppniseftirlita Norðurlandanna og skýrsla Matvælanefndar sýni allar þá meginniðurstöðu, að haftastefna í verslun með landbúnaðarvörur og tollar á innfluttar matvörur valdi hér háu matarverði. Yfirlýsingar frá ASÍ og formanni Neytendasamtakanna undanfarna daga eru sorglegar fyrir þá sem starfa á matvörumarkaði. Ályktanir sem þar eru dregnar hafa engan grundvöll. Fyrir það fyrsta er yfirlýsing Jóhannesar Gunnarssonar, formanns Neytendasamtakanna, um að Bónus haldi uppi háu matvælaverði með slíkum ólíkindum að leiðrétting hlýtur að líta dagsins ljós, enda trúverðugleiki Neytendasamtakanna í húfi. Hlutfall útgjalda af ráðstöfunartekjum heimilanna til matvörukaupa hefur lækkað um helming frá stofnun Bónuss. Það veit Jóhannes Gunnarsson. Gott er fyrir Jóhannes að rifja upp umræðu um vöruverð á landsbyggðinni áður en „skaðvaldurinn" Bónus opnaði þar verslanir. Bónus hefur frá upphafi boðið sama verð til allra viðskiptavina um land allt og ávallt lægsta matvöruverð hér á landi. Þetta veit þjóðin, sem hefur kosið. Bónus hefur verið vinsælasta fyrirtæki landsins fimm ár í röð. Einnig er rétt að minna Jóhannes á að í þau tvö skipti sem Neytendasamtökin hafa veitt hin svokölluðu Neytendaverðlaun Neytendasamtakanna og Bylgjunnar, hefur Bónus sigrað með yfirburðum í bæði skiptin. Yfirlýsingagleði og ónákvæmni ASÍ um verðlag á matvöru kemur mér ekki á óvart. Hana þekki ég fullvel og hef ítrekað gert athugasemdir við óvönduð vinnubrögð þegar kemur að umfjöllun um matvöruverð. Óvönduð vinnubrögð við ríkisstyrkt verðlagseftirlit hæfa ekki samtökum eins og ASÍ.Leikritið og reiknikunnáttanÍ því sambandi er rétt að minnast að í október síðastliðinn tilkynnti ríkisstjórn Íslands um aðgerðir til lækkunar matvælaverðs. Aðgerðirnar áttu samkvæmt yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar að skila tæplega 16% lækkun matvælaverðs. Auk þess kom fram í yfirlýsingu ríkisstjórnarinnar að með þessari lækkun væri matvælaverð hér orðið sambærilegt við meðalverð á Norðurlöndum. Mat hagdeildar ASÍ þann 11. október var að aðgerðirnar skiluðu 12 til 15% lækkun á matarverði. Hagstofa Íslands skilaði síðan útreikningi þann 19. janúar síðastliðinn, sem ekki hefur verið véfengdur, um að breytingarnar ættu að skila 8,7% lækkun. ASÍ mat lækkunina sem sagt 37,8-72,4% meiri en hið óvéfengda mat Hagstofu Íslands. Þann 16. apríl sendi ASÍ frá sér fréttatilkynningu til allra fjölmiðla þar sem verslanir 10-11 voru sagðar hafa lækkað verð um 4,4% frá desember 2006 til mars 2007. Í kjölfar athugasemda okkar sendi ASÍ út aðra fréttatilkynningu daginn eftir, þar sem lækkunin var komin í 6,1%. Sú niðurstaða er reyndar einnig röng enda skilaði öll lækkun sér í 10-11. Óvandaðar yfirlýsingar sem þessar eru ekkert annað en aðför að orðspori fyrirtækja. Fyrirtækja sem í þessu tilfelli hefur starfsfólk, sem flest er aðili að ASÍ. Við slíkar umræður þarf matvöruverslunin að búa. Ríkisstjórn segir almenningi að verð eigi að lækka um 16% og að verðlag verði sambærilegt við meðalverð á Norðurlöndum. Hvort tveggja er fjarri lagi. Í kjölfarið fylgir ASÍ með illa ígrundaðar upplýsingar, sem gerir væntingar neytenda mun meiri en innistæða er fyrir. Þessu tengist umræða um áhrif gengis á verðlag dagvöru. Þar er rétt að hafa í huga að dæmigerð innkaupakarfa á Íslandi er í verðmætum samsett af um 45% af innlendum landbúnaðarvörum, um 25% af innlendum iðnaðarvörum og um 30% af innfluttum vörum, m.a. frá innlendum heildsölum. Verslunin kaupir yfir 90% af öllum vörum af innlendum birgjum fyrir íslenskar krónur. Bein innkaup smásöluverslunar í erlendum gjaldeyri eru því mjög lítil. Þrátt fyrir það er smásöluverslunin ávallt sökudólgur, þegar kemur að þessari umræðu.Ný ríkisstjórn, nýjar áherslur?Það er öllum ljóst að stjórnvöld hafa haft þá stefnu að halda matvöruverði háu með því að takmarka mjög viðskipti með matvörur. Hugsanlega og vonandi eru áherslur nýrrar ríkisstjórnar aðrar. Ef við viljum lækka matvöruverð á Íslandi þarf að auka frelsi í verslun með matvörur. Haftastefna stjórnvalda í þessum flokki er í hróplegu ósamræmi við alla okkar þjóðfélagsþróun. Ef aðrar þjóðir fylgdu fordæmi okkar flyttum við ekki út lambakjöt og skyr og líklegt er að Parmaskinka fengist eingöngu á Ítalíu. Lausnin er að stjórnvöld skapi íslenskri verslun sömu starfsskilyrði og verslanir sem starfa í nágrannalöndum okkar, m.a. með fráhvarfi frá haftastefnu, með niðurfellingu tolla á matvörur og með því að leyfa sölu léttvíns og bjórs í matvöruverslunum, sem ekki síst kæmi landsbyggðarversluninni til góða.Höfundur er forstjóri Haga hf.
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar