Meira um Landsdóm og réttlætiskennd 9. október 2010 06:00 Settur saksóknari komst að þeirri niðurstöðu eftir að skýrsla RNA lá fyrir að ekki væri „að svo stöddu tilefni til að efna til sakamálarannsóknar“ á hendur þremur fyrrv. bankastjórum Seðlabankans né forstjóra FME. Þessir virðast því vera lausir allra mála. Ráðherrarnir þrír sátu þá eftir til afgreiðslu hjá þingmannanefndinni. Einhverra hluta vegna og án útskýringa kaus hún að takmarka verkefni sitt við það „að móta afstöðu til ábyrgðar í málinu“ við ákvæði laga um ráðherraábyrgð og þar með þriggja ára fyrningarreglur þeirra. Í bókun fulltrúa Sjálfstæðisflokksins er að vísu að finna tvær fullyrðingar er að þessu lúta, sem hvorug fær staðist. Önnur er sú að það falli utan verksviðs þingmannanefndarinnar „að fjalla um mögulega ábyrgð annarra en þeirra sem ráðaherraábyrgðarlögin taka til“, sem er rangt (þó það sé annarra að fjalla um vanrækslubrot bankastjóranna og forstjórans). Og svo hin, að þingmannanefndinni hafi „skv. 6. mgr. 15. gr. laganna um rannsóknarnefndina sérstaklega verið falið að móta afstöðu til hugsanlegrar ábyrgðar í málinu á grundvelli laga um ráðherraábyrgð, nr. 4/1963.“ Tilvísuð 6. mgr. 15. gr. geymir ekki ákvæði um neitt annað en fyrningu, þar sem segir að kosning þingmannanefndarinnar hafi sömu réttaráhrif og kosning rannsóknarnefndar skv. 39. gr. stjórnarskrárinnar til athugunar á störfum ráðherra. Það er þessi þrenging nefndarinnar á verksviði sínu, sem ég tel vera önnur megin „mistök“ Alþingis í þessu máli. Ef raunverulegur vilji var til heiðarlegs uppgjörs gagnvart þjóðinni þá var rangt af nefndinni að takmarka þær tillögur sem hún lagði fyrir Alþingi við þá sem hún áleit að bæru ábyrgð og „sök“ samkvæmt ráðherraábyrgðarlögunum einum. Þegar af þeirri ástæðu að þær aðstæður sem ollu hruninu áttu sér aðdraganda í fyrri gerðum og ákvörðunum, a.m.k. allt frá því að ráðist var í einkavæðingu bankanna eins og gerð er grein fyrir í skýrslu rannsóknarnefndarinnar. Því hefði það verið bæði sanngjarnara og réttlátara og í anda jafnræðis að viðbrögð Alþingis hefðu náð til allra þeirra þátta sem skýrsla rannsóknarnefndarinnar fjallar um. Nefndin gat að sjálfsögðu rannsakað og ályktað um þátt fleiri aðila í hruninu og gefið þeim kost á að koma athugasemdum sínum á framfæri. Hún gat síðan eftir avikum lagt til við þingheim að þeir sem hún teldi ábyrga/seka sættu ámæli eða vítum – eins og bent hefur verið á að tíðkast m.a. í Damörku – í stað eða samhliða tillögum um ákærur á grundvelli ráðherraábyrgðarlaganna. Þriðju „mistök“ Alþingis leiða af hinum tveimur, það er atkvæðagreiðslan sjálf um ákærurnar á hendur fyrrv. fjórum ráðherrum. Á Alþingi sitja enn fyrrum samstarfsmenn þeirra ráðherra, sem þingmannanefndin lagði til að yrðu ákærðir og fyrirfram mátti vera ljóst að þeir gætu varla annað en samsamað sig þeim. Auk þessa komu meira að segja nokkrir hinna fyrrnefndu sjálfir til álita sem vanrækslukandidatar. Sumum þeirra ber – enn til viðbótar – heldur ekki saman um ýmis atvik og atburði í undanfara hrunsins við þá sem þingmannanefndin lagði til að yrðu ákærðir. Ég ætla eins og málum er háttað að tvennt brjóti gegn réttlætiskennd almennings. Annars vegar að einn maður skuli standa eftir sem sökunautur fyrir allt sem aflaga fór í stjórnsýslunni um langt árabil og hins vegar að það ráðist af atkvæðagreiðslu samverkamanna, jafnvel venslamanns, hverjir sæta saksókn fyrir Landsdómi og hverjir ekki. Ekki síst fyrir það að sáralítill munur var á sakargiftum þeirra sem þingsályktunartillagan tók til. Vitaskuld áttu samráðherrar þeirra sem tillagan um ákæru tók til að sitja hjá eða víkja sæti, eðli málsins samkvæmt þó ekki væri beinni lagaskyldu til að dreifa. Hvað varðar „sakir“ þess eina fyrrv. ráðherra, sem að óbreyttu mun brátt standa frammi fyrir Landsdómi, þá finnst mér vert að árétta að rannsóknarnefnd Alþingis kvað ekki upp úr um vanrækslu hans skv. lögum um ráðherraábyrgð. Nefndin tók það sérstaklega fram að mat hennar væri aðeins í skilningi ákvæða laganna um rannsóknarnefndina sjálfa „og ekki sambærilegt við mat samkvæmt ákvæðum laga um ráðherraábyrgð“ og ekki dómur, „hún færi ekki með dómsvald“. Ráðherraábyrgðarlögin krefjast þess til sakfellis að sýnt sé fram á ásetning eða stórkostlegt gáleysi og það eru vissulega mikil áhöld um hvort refsiheimildir laganna séu nægilega skýrar. Þó jafna megi Landsdómi til danska ríkisréttarins við mat á því hvort hann fái staðist skv. Mannréttindasáttmála Evrópu er hitt ljóst að málsatvikum og sakarefni Tamila-málsins danska verður ekki jafnað til þeirra sem við stöndum frammi fyrir – og að mínu mati og margra annarra yfirgnæfandi líkur á sýknu Landsdóms. Ber þá enginn ábyrgð á hruninu? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Mest lesið Land rutt fyrir þúsundir íbúða í Úlfarsárdal Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun Hver er þessi Davíð Oddsson? Daði Freyr Ólafsson Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson Skoðun „Lánin hækka – framtíðin minnkar“ Sveinn Óskar Sigurðsson Skoðun Þjóðkirkjan engu svarar – hylur sig í fræðilegri þoku Hilmar Kristinsson Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir Skoðun Dýrmæt þjóðfélagsgerð Eva Björk Valdimarsdóttir Skoðun Hey Pawels í harðindunum Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Geymt en ekki gleymt Ástþór Ólafsson Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason Skoðun Skoðun Skoðun Tvöföld mismunun kvenna í hópi innflytjenda Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Ný nálgun – sama markmið: Heimili fyrir fólkið í borginni Heiða Björg Hilmisdóttir skrifar Skoðun Geymt en ekki gleymt Ástþór Ólafsson skrifar Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir skrifar Skoðun „Lánin hækka – framtíðin minnkar“ Sveinn Óskar Sigurðsson skrifar Skoðun Hey Pawels í harðindunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Land rutt fyrir þúsundir íbúða í Úlfarsárdal Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Dýrmæt þjóðfélagsgerð Eva Björk Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Hver er þessi Davíð Oddsson? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson skrifar Skoðun Þjóðkirkjan engu svarar – hylur sig í fræðilegri þoku Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Borgarstefna kallar á aðgerðir og fjármagn Ásthildur Sturludóttir skrifar Skoðun Skjáheimsókn getur dimmu í dagsljós breytt Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Eru álverin á Íslandi útlensk? Guðríður Eldey Arnardóttir skrifar Skoðun Öryggisgæslu í Mjódd, núna, takk fyrir! Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Erum við ennþá hrædd við Davíð Oddsson? Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Saman getum við komið í veg fyrir slag Alma D. Möller skrifar Skoðun Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir skrifar Skoðun Blóðtaka er ekki landbúnaður Guðrún Scheving Thorsteinsson,Rósa Líf Darradóttir skrifar Skoðun Svar til stjórnunarlegs ábyrgðarmanns frá Keflavík Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Ríkisstjórnin ræðst gegn launafólki og atvinnulausum Finnbjörn A. Hermannson skrifar Skoðun 764/O9A: Kannt þú að vernda barnið á netinu? Anna Bergþórsdóttir skrifar Skoðun Opinberir starfsmenn kjósa síður áminningarskyldu Ísak Einar Rúnarsson skrifar Skoðun Einkavæðing orkunnar, skattasniðganga og lífeyrissjóðir Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Er gervigreindarprestur trúlaus eða trúaður? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Skattaferðalandið Ísland Björn Ragnarsson skrifar Skoðun Til hamingju Víkingur Heiðar! Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Sjá meira
Settur saksóknari komst að þeirri niðurstöðu eftir að skýrsla RNA lá fyrir að ekki væri „að svo stöddu tilefni til að efna til sakamálarannsóknar“ á hendur þremur fyrrv. bankastjórum Seðlabankans né forstjóra FME. Þessir virðast því vera lausir allra mála. Ráðherrarnir þrír sátu þá eftir til afgreiðslu hjá þingmannanefndinni. Einhverra hluta vegna og án útskýringa kaus hún að takmarka verkefni sitt við það „að móta afstöðu til ábyrgðar í málinu“ við ákvæði laga um ráðherraábyrgð og þar með þriggja ára fyrningarreglur þeirra. Í bókun fulltrúa Sjálfstæðisflokksins er að vísu að finna tvær fullyrðingar er að þessu lúta, sem hvorug fær staðist. Önnur er sú að það falli utan verksviðs þingmannanefndarinnar „að fjalla um mögulega ábyrgð annarra en þeirra sem ráðaherraábyrgðarlögin taka til“, sem er rangt (þó það sé annarra að fjalla um vanrækslubrot bankastjóranna og forstjórans). Og svo hin, að þingmannanefndinni hafi „skv. 6. mgr. 15. gr. laganna um rannsóknarnefndina sérstaklega verið falið að móta afstöðu til hugsanlegrar ábyrgðar í málinu á grundvelli laga um ráðherraábyrgð, nr. 4/1963.“ Tilvísuð 6. mgr. 15. gr. geymir ekki ákvæði um neitt annað en fyrningu, þar sem segir að kosning þingmannanefndarinnar hafi sömu réttaráhrif og kosning rannsóknarnefndar skv. 39. gr. stjórnarskrárinnar til athugunar á störfum ráðherra. Það er þessi þrenging nefndarinnar á verksviði sínu, sem ég tel vera önnur megin „mistök“ Alþingis í þessu máli. Ef raunverulegur vilji var til heiðarlegs uppgjörs gagnvart þjóðinni þá var rangt af nefndinni að takmarka þær tillögur sem hún lagði fyrir Alþingi við þá sem hún áleit að bæru ábyrgð og „sök“ samkvæmt ráðherraábyrgðarlögunum einum. Þegar af þeirri ástæðu að þær aðstæður sem ollu hruninu áttu sér aðdraganda í fyrri gerðum og ákvörðunum, a.m.k. allt frá því að ráðist var í einkavæðingu bankanna eins og gerð er grein fyrir í skýrslu rannsóknarnefndarinnar. Því hefði það verið bæði sanngjarnara og réttlátara og í anda jafnræðis að viðbrögð Alþingis hefðu náð til allra þeirra þátta sem skýrsla rannsóknarnefndarinnar fjallar um. Nefndin gat að sjálfsögðu rannsakað og ályktað um þátt fleiri aðila í hruninu og gefið þeim kost á að koma athugasemdum sínum á framfæri. Hún gat síðan eftir avikum lagt til við þingheim að þeir sem hún teldi ábyrga/seka sættu ámæli eða vítum – eins og bent hefur verið á að tíðkast m.a. í Damörku – í stað eða samhliða tillögum um ákærur á grundvelli ráðherraábyrgðarlaganna. Þriðju „mistök“ Alþingis leiða af hinum tveimur, það er atkvæðagreiðslan sjálf um ákærurnar á hendur fyrrv. fjórum ráðherrum. Á Alþingi sitja enn fyrrum samstarfsmenn þeirra ráðherra, sem þingmannanefndin lagði til að yrðu ákærðir og fyrirfram mátti vera ljóst að þeir gætu varla annað en samsamað sig þeim. Auk þessa komu meira að segja nokkrir hinna fyrrnefndu sjálfir til álita sem vanrækslukandidatar. Sumum þeirra ber – enn til viðbótar – heldur ekki saman um ýmis atvik og atburði í undanfara hrunsins við þá sem þingmannanefndin lagði til að yrðu ákærðir. Ég ætla eins og málum er háttað að tvennt brjóti gegn réttlætiskennd almennings. Annars vegar að einn maður skuli standa eftir sem sökunautur fyrir allt sem aflaga fór í stjórnsýslunni um langt árabil og hins vegar að það ráðist af atkvæðagreiðslu samverkamanna, jafnvel venslamanns, hverjir sæta saksókn fyrir Landsdómi og hverjir ekki. Ekki síst fyrir það að sáralítill munur var á sakargiftum þeirra sem þingsályktunartillagan tók til. Vitaskuld áttu samráðherrar þeirra sem tillagan um ákæru tók til að sitja hjá eða víkja sæti, eðli málsins samkvæmt þó ekki væri beinni lagaskyldu til að dreifa. Hvað varðar „sakir“ þess eina fyrrv. ráðherra, sem að óbreyttu mun brátt standa frammi fyrir Landsdómi, þá finnst mér vert að árétta að rannsóknarnefnd Alþingis kvað ekki upp úr um vanrækslu hans skv. lögum um ráðherraábyrgð. Nefndin tók það sérstaklega fram að mat hennar væri aðeins í skilningi ákvæða laganna um rannsóknarnefndina sjálfa „og ekki sambærilegt við mat samkvæmt ákvæðum laga um ráðherraábyrgð“ og ekki dómur, „hún færi ekki með dómsvald“. Ráðherraábyrgðarlögin krefjast þess til sakfellis að sýnt sé fram á ásetning eða stórkostlegt gáleysi og það eru vissulega mikil áhöld um hvort refsiheimildir laganna séu nægilega skýrar. Þó jafna megi Landsdómi til danska ríkisréttarins við mat á því hvort hann fái staðist skv. Mannréttindasáttmála Evrópu er hitt ljóst að málsatvikum og sakarefni Tamila-málsins danska verður ekki jafnað til þeirra sem við stöndum frammi fyrir – og að mínu mati og margra annarra yfirgnæfandi líkur á sýknu Landsdóms. Ber þá enginn ábyrgð á hruninu?
Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson Skoðun
Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir Skoðun
Skoðun Tvöföld mismunun kvenna í hópi innflytjenda Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason skrifar
Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson skrifar
Skoðun Lýðræði eða hópeinelti? Margrét Pétursdóttir,Þórarinn Haraldsson,Þórdís Guðjónsdóttir,Sigurveig Benediktsdóttir skrifar
Skoðun Sjálfbærni með í för – Vegagerðin stígur skref í átt að loftslagsvænni framkvæmdum Hólmfríður Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna: Ástæður þess að enginn bauð í skólamáltíðir í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar
Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson Skoðun
Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir Skoðun