Hvað kostar heilsufarið? Guðjón S. Brjánsson skrifar 26. júlí 2011 09:00 Á undanförnum vikum hefur talsverð umræða verið í samfélaginu um lyfjanotkun landsmanna og meinta misnotkun tiltekinna lyfjaflokka. Látið hefur verið liggja að því að læknar ávísi með óvarlegum hætti lyfjum til ógæfufólks sem nýti sér þau ekki með tilætluðum eða uppbyggilegum hætti. Hér verður ekki kveðinn upp neinn sleggjudómur í því efni en hlutskipti lækna er ekki öfundsvert í þessu sambandi. Viðbrögð hins opinbera, Landlæknisembættis og ráðuneytis hafa vitaskuld verið þau að nauðsynlegt sé að setja undir alla mögulega leka, skoða og kanna, rýna í gögn, fylgja betur eftir verklagsreglum, nýta betur gagnagrunna og jafnvel að smíða nýja. Opinber yfirvöld bera ábyrgð á málaflokknum og hafa gríðarlegan kostnað af lyfjaumsýslu. Í allri orðræðu um þessi mál að undanförnu hefur verið skautað af mikilli fimi framhjá þeirri staðreynd að heilbrigðisyfirvöld hafa yfir að ráða rafrænu sjúkraskrárkerfi sem er í notkun á öllum heilbrigðisstofnunum og heilsugæslustöðvum landsins. Að vísu er kerfið í eigu einkahlutafélags sem leigir stofnunum aðgang fyrir há gjöld en það er önnur saga og sérstakt athugunarefni. Kerfið er ekki gallalaust en hefur verið lagfært á síðustu misserum og ólíklegt að annað verði í boði um sinn. Fullkomin sjúkraskrárkerfi eru auk þess ekki til, ekki heldur í útlöndum. Hin alvarlega hlið málsins er sú að rafrænt sjúkraskrárkerfi á Íslandi er þannig búið að heilbrigðisstarfsmenn sem heimildar njóta skv. lögum hafa ekki möguleika til samskipta í rauntíma um hagsmunamál skjólstæðinga sinna og miðla á milli sín upplýsingum sem í einhverjum tilvikum geta verið lífsnauðsynlegar. Aðgengi takmarkast nær eingöngu við stofnun eða starfsstöð. Þetta snertir nákvæmlega umræðuna um lyfjaneyslu og meinta misnotkun, en miklu meira. Ef íslenska sjúkraskrárkerfið væri tengt saman í heild, þá lægju allar upplýsingar sem að þessu lúta fyrir og alvarlegt vandamál leyst með þeirri einu aðgerð. Nú kann einhver að spyrja hvort það eitt og sér sé dýrt og flókið ferli. Fátt er algjörlega vandalaust þegar um rafræn kerfi er að ræða og flækjustig ýmisleg. Hinsvegar hefur verið unnið mikið og gott undirbúningsstarf á undanförnum árum, m.a. í starfshópi á vegum heilbrigðisráðuneytis. Aðgerðatillögur liggja fyrir. Tæknilega er þetta einföld aðgerð, reynsla er komin á öryggisvörslu gagna og lagaramminn á þessu sviði er ekki til trafala. Mögulegt er að hrinda breytingum í framkvæmd á fáum mánuðum. Á undanförnum árum hefur sömuleiðis verið unnið að sameiningu heilbrigðisstofnana. Með því hefur samræmingar verið leitað á stórum landssvæðum, m.a. varðandi sjúkraskrá. Nú er svo komið að í raun þarf einungis að tengja saman örfáa stóra og samræmda sjúkraskrárgrunna. Þannig mun kerfið þjóna tilgangi sínum til fullnustu og skila faglegum og fjárhagslegum ábata, því hagræði og öryggi sem vonir hafa alla tíð verið bundnar við. Í húfi eru miklir hagsmunir. Þeir stærstu lúta að sjálfsögðu að markvissari og betri þjónustu gagnvart sjúklingum. Sameining af þessu tagi mun líka óhjákvæmilega knýja notendur til agaðri skráningar. Þetta er t.d. brýnt í tölfræðilegri úrvinnslu gagna en augljós brotalöm er á því sviði. Eitt sjúkraskrárkerfi mun jafnframt draga úr óþarfa endurtekningum rannsókna, bæði á sviði blóðmeinafræða og myndgreiningar og leiða þegar í stað til stórfellds sparnaðar. Raunalegar og stöðugar endurtekningar á sömu persónuupplýsingum úr sjúkrasögu ættu algjörlega að verða úr sögunni til aukinna þæginda fyrir viðkomandi sjúklinga. Heilbrigðisþjónusta á Íslandi hefur lotið niðurskurði síðustu ár og býr nú við rýran kost. Því eru væntingar þeirra sem starfa í málaflokknum og bera nokkra ábyrgð á veittri þjónustu skýrar. Hvatt er til þess að þeir sem véla um síðir með ráðstöfun fjár og faglegra þátta vinni markvisst og í eina átt. Aðgerð sem hér hefur verið tæpt á leysir aðkallandi vanda og eykur gæði heilbrigðisþjónustu og er beinlínis í þágu sjúklinga. Allt á sitt gjald. Mörg dæmi um lausatök í heilbrigðisþjónustu eru kostnaðarsöm. Samtenging sjúkraskrárkerfa hjá þessari 320.000 manna þjóð kostar nokkra tugi milljóna. Án efa er hægt að stilla upp tölfræðilegu líkani sem sýnir hversu langan tíma það taki að ná þeim varanlega ábata sem umbreyting þessi gefur. Faglegur ávinningur er augljós. Leiða má líkur að því að telja megi fjárhagslegan ávinning í mánuðum en ekki árum. Hafa menn t.d. gefið því gaum í þessu samhengi hvað blóðrannsóknir, myndgreining og lyfjaumsýsla í landinu kostar hið opinbera á ári? Muna landsmenn upphæðirnar sem til umræðu voru fyrir fáum vikum um meintar, ómarkvissar lyfjaávísanir? Eftir hverju er beðið? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðjón S. Brjánsson Mest lesið Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun Styrkjum stöðu leigjenda Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Skoðun Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Skoðun Allt leikur í umburðarlyndi – eða hvað? Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Lyfjafræðingar - traustur stuðningur í flóknum heimi Sigurbjörg Sæunn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Ísland og móðurplanta með erindi Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háttvirta nýja þingkonan, María Rut Kristinsdóttir Ólafur Grétar Gunnarsson skrifar Skoðun Alþjóðadagur krabbameinsrannsókna – eitthvað sem mig varðar? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Sjá meira
Á undanförnum vikum hefur talsverð umræða verið í samfélaginu um lyfjanotkun landsmanna og meinta misnotkun tiltekinna lyfjaflokka. Látið hefur verið liggja að því að læknar ávísi með óvarlegum hætti lyfjum til ógæfufólks sem nýti sér þau ekki með tilætluðum eða uppbyggilegum hætti. Hér verður ekki kveðinn upp neinn sleggjudómur í því efni en hlutskipti lækna er ekki öfundsvert í þessu sambandi. Viðbrögð hins opinbera, Landlæknisembættis og ráðuneytis hafa vitaskuld verið þau að nauðsynlegt sé að setja undir alla mögulega leka, skoða og kanna, rýna í gögn, fylgja betur eftir verklagsreglum, nýta betur gagnagrunna og jafnvel að smíða nýja. Opinber yfirvöld bera ábyrgð á málaflokknum og hafa gríðarlegan kostnað af lyfjaumsýslu. Í allri orðræðu um þessi mál að undanförnu hefur verið skautað af mikilli fimi framhjá þeirri staðreynd að heilbrigðisyfirvöld hafa yfir að ráða rafrænu sjúkraskrárkerfi sem er í notkun á öllum heilbrigðisstofnunum og heilsugæslustöðvum landsins. Að vísu er kerfið í eigu einkahlutafélags sem leigir stofnunum aðgang fyrir há gjöld en það er önnur saga og sérstakt athugunarefni. Kerfið er ekki gallalaust en hefur verið lagfært á síðustu misserum og ólíklegt að annað verði í boði um sinn. Fullkomin sjúkraskrárkerfi eru auk þess ekki til, ekki heldur í útlöndum. Hin alvarlega hlið málsins er sú að rafrænt sjúkraskrárkerfi á Íslandi er þannig búið að heilbrigðisstarfsmenn sem heimildar njóta skv. lögum hafa ekki möguleika til samskipta í rauntíma um hagsmunamál skjólstæðinga sinna og miðla á milli sín upplýsingum sem í einhverjum tilvikum geta verið lífsnauðsynlegar. Aðgengi takmarkast nær eingöngu við stofnun eða starfsstöð. Þetta snertir nákvæmlega umræðuna um lyfjaneyslu og meinta misnotkun, en miklu meira. Ef íslenska sjúkraskrárkerfið væri tengt saman í heild, þá lægju allar upplýsingar sem að þessu lúta fyrir og alvarlegt vandamál leyst með þeirri einu aðgerð. Nú kann einhver að spyrja hvort það eitt og sér sé dýrt og flókið ferli. Fátt er algjörlega vandalaust þegar um rafræn kerfi er að ræða og flækjustig ýmisleg. Hinsvegar hefur verið unnið mikið og gott undirbúningsstarf á undanförnum árum, m.a. í starfshópi á vegum heilbrigðisráðuneytis. Aðgerðatillögur liggja fyrir. Tæknilega er þetta einföld aðgerð, reynsla er komin á öryggisvörslu gagna og lagaramminn á þessu sviði er ekki til trafala. Mögulegt er að hrinda breytingum í framkvæmd á fáum mánuðum. Á undanförnum árum hefur sömuleiðis verið unnið að sameiningu heilbrigðisstofnana. Með því hefur samræmingar verið leitað á stórum landssvæðum, m.a. varðandi sjúkraskrá. Nú er svo komið að í raun þarf einungis að tengja saman örfáa stóra og samræmda sjúkraskrárgrunna. Þannig mun kerfið þjóna tilgangi sínum til fullnustu og skila faglegum og fjárhagslegum ábata, því hagræði og öryggi sem vonir hafa alla tíð verið bundnar við. Í húfi eru miklir hagsmunir. Þeir stærstu lúta að sjálfsögðu að markvissari og betri þjónustu gagnvart sjúklingum. Sameining af þessu tagi mun líka óhjákvæmilega knýja notendur til agaðri skráningar. Þetta er t.d. brýnt í tölfræðilegri úrvinnslu gagna en augljós brotalöm er á því sviði. Eitt sjúkraskrárkerfi mun jafnframt draga úr óþarfa endurtekningum rannsókna, bæði á sviði blóðmeinafræða og myndgreiningar og leiða þegar í stað til stórfellds sparnaðar. Raunalegar og stöðugar endurtekningar á sömu persónuupplýsingum úr sjúkrasögu ættu algjörlega að verða úr sögunni til aukinna þæginda fyrir viðkomandi sjúklinga. Heilbrigðisþjónusta á Íslandi hefur lotið niðurskurði síðustu ár og býr nú við rýran kost. Því eru væntingar þeirra sem starfa í málaflokknum og bera nokkra ábyrgð á veittri þjónustu skýrar. Hvatt er til þess að þeir sem véla um síðir með ráðstöfun fjár og faglegra þátta vinni markvisst og í eina átt. Aðgerð sem hér hefur verið tæpt á leysir aðkallandi vanda og eykur gæði heilbrigðisþjónustu og er beinlínis í þágu sjúklinga. Allt á sitt gjald. Mörg dæmi um lausatök í heilbrigðisþjónustu eru kostnaðarsöm. Samtenging sjúkraskrárkerfa hjá þessari 320.000 manna þjóð kostar nokkra tugi milljóna. Án efa er hægt að stilla upp tölfræðilegu líkani sem sýnir hversu langan tíma það taki að ná þeim varanlega ábata sem umbreyting þessi gefur. Faglegur ávinningur er augljós. Leiða má líkur að því að telja megi fjárhagslegan ávinning í mánuðum en ekki árum. Hafa menn t.d. gefið því gaum í þessu samhengi hvað blóðrannsóknir, myndgreining og lyfjaumsýsla í landinu kostar hið opinbera á ári? Muna landsmenn upphæðirnar sem til umræðu voru fyrir fáum vikum um meintar, ómarkvissar lyfjaávísanir? Eftir hverju er beðið?
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun