Við og dýrin 12. október 2011 06:00 Mannleg reisn er sögð koma fram í umgengni við dýr. Mannúð sömuleiðis. Á ferðum sl. vetur sá ég horuð hross híma án skjóls í freðnum úthaga. Veit reyndar að slíkt er undantekning en ekki regla. Ég hef mætt troðfullum flutningabílnum sem aka þarf mörg hundruð kílómetra með sláturfé vegna hagræðingar í þeim geira. Ég hef séð skelfilegar myndir í íslensku sjónvarpi af meðferð sláturdýra í útlöndum. Eitt sinn átti ég orðastað við refaskyttu sem elti dýrin á snjósleða og ók yfir þau. Ekki steypi ég þessu öllu í einn stamp sem einhverri ákæru, heldur vegna þess að dæmin hafa lengi vakið mig til umhugsunar. Tími til kominnTími er til þess kominn að ekki verði aðeins hægt að rekja kjötafurðir til ábyrgs framleiðanda, þ.e. bóndans eða búsins. Líka á að vera hægt að sýna fram á eða votta að við uppvöxt og slátrun dýra sé álag á þau ásamt aðferðinni við flutning og aflífun í samræmi við fyllstu mannúð. Þetta er verðugt verkefni handa samtökum bænda og sláturleyfishafa. Tími er til þess kominn að viðurkenna að ætli menn að hafa umtalsverð áhrif á stofnstærð í dýraríkinu og halda stofni við ákveðið mark, þarf að deyða mjög stóran hóp. Líffræðingar nefna 10-30%, ef mig minnir rétt, allt eftir dýrategund. Nærtækt dæmi er íslenski hreindýrastofninn. Tal um að afar takmarkaðar veiðar á t.d. hvölum eða sel (sem hefur fækkað mjög án umtalsverðs veiðiálags) séu leið til að hamla fæðuöflun skepna stenst ekki rýni. Ætli menn t.d. að fækka hrefnu að marki eða afmarka t.d. hálfan núverandi stofn, þyrfti að deyða þvílíkan fjölda að engu tali tæki; hvað þá ef menn héldu sig þess umkomna að fara eins að við önnur sjávarspendýr. Tími er til kominn að menn láti af drápum á friðuðum fuglum eða fuglum á válista. Allir sem hafa umgengist skotvopn að einhverju marki þekkja dæmi þessa. Oftar en ekki er um algenga ránfugla að ræða en líka aðra stóra fugla svo sem álftir. Og þess utan smyrla, uglur, fálka og jafnvel erni. Einhverjir gera þetta „að gamni sínu” en aðrir telja sig vera að vernda aðra fugla eða nytjavarp. Fátt annað er til ráða en að biðja fuglunum griða og höfða til mannlegrar reisnar þess sem á vopninu heldur. Annað mál er að e.t.v. mætti leyfa veiðar á fuglum sem eru nú óheimilar. Tími er til þess kominn að taka upp veiðikvóta í laxveiðiám í stað þess að sleppa veiddum fiski. Ástæðurnar eru tvíþættar. Það er ónærgætni við bráð að takast á við hana í þeim tilgangi að skemmta sjálfum sér. Engum dytti í hug að snara hreindýr og stimpast við það í langa stund og sleppa svo dýrinu. Engum dytti í hug að læðast að gæsum til að skjóta í þær deyfilyfi og sleppa þeim síðan. Sú hugmyndafræði að sleppa veiddum laxi er í litlu samræmi við grunngildi veiða: Yfirvegun í samvirkni manns, bráðar og náttúru við að afla matar á sjálfbæran hátt. Hin ástæðan er auðvitað sú staðreynd að lítið er vitað um örlög laxfisks sem hefur verið þreyttur með krækju einhvers staðar í skrokknum. Rannsóknir á sjávarafla við krókaveiðar benda til 30-50% affalla við sleppingu. Og tófan…Tími er til kominn að láta af harðri samkeppni við rándýr í náttúrulegu umhverfi sínu. Sú undarlega kenning er á lofti að rándýr fjölgi sér ótæpilega sé þeim ekki eytt að verulegu marki. Þetta er rangt; þ.e. innan tiltekins vistkerfis sem fær að þróast eðlilega. Við landnám vomuðu ekki þúsund ernir yfir þögulu landi, tugþúsund svangir refir eigruðu ekki um fuglalaus svæði og þúsundir háhyrninga syntu ekki um fiskilaust landgrunn. Ástæðan er einföld. Stofnar leita innbyrðis jafnvægis og rándýr eru óðalsdýr sem helga sér tiltekið svæði. Hve mörg refapör ætli séu í gæsafylltum Þjórsárverum og hve langt ætli sé milli þekktra arnarvarpsstaða, gamalla og nýrra? Snemma á búsetuöldum voru hér á að giska 200-300 arnarpör og allmörg þúsund refapör. Við höfum orðið að þola skyndilega aðkomu minksins sem breytti jafnvæginu í vistkerfum. En aðrir umhverfisþættir, svo sem breytt byggðamynstur, fleira fólk, skotveiði, margs konar mannvirki, umferð, aukið álag á farfuglastofna utanlands og staðbundin fjölgun refa, koma líka við sögu. Með það í huga er fráleitt að kenna einni fugla- eða dýrategund um hrun í lífríki í landinu í heild eða veifa vopnum t.d. með orðum um að nú sé refur, kjói, sílamáfur eða eitthvert annað rándýr orðið að faraldri og um það bil að útrýma einhverjum fuglastofninum. Því miður hafa miskunnarlaus rándýradráp og aukin landþrengsli gengið allt of nærri eða útrýmt mörgum helstu rándýrastofnum Evrópu og þar eru víti að varast. Sambýli náttúrunytjafólks og rándýra í fullum rétti á að vera kleift án alls vargatalsins sem er hvorki byggt á mannúð né yfirvegun. Ég hef kynnst refaveiðum og séð dýrbitin lömb en hvorugt fær mig til að horfa framhjá skynsamlegri sambúð manna og refa í landinu. Efalítið eru margir mér ósammála en þá eru umræður til alls fyrstar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Ari Trausti Guðmundsson Skoðanir Mest lesið Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson Skoðun Skoðun Skoðun Skuggahliðar á þéttingu byggðar Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ólögleg veðmálastarfsemi á Íslandi Hákon Skúlason skrifar Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Pyrrosar sigur Helgi Tómasson skrifar Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson skrifar Skoðun Allt fyrir Brussel og Nató, hitt reddast einhvern veginn Davíð Bergmann skrifar Skoðun Forljót grá hús Hjalti Andrason skrifar Skoðun Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson skrifar Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Sjá meira
Mannleg reisn er sögð koma fram í umgengni við dýr. Mannúð sömuleiðis. Á ferðum sl. vetur sá ég horuð hross híma án skjóls í freðnum úthaga. Veit reyndar að slíkt er undantekning en ekki regla. Ég hef mætt troðfullum flutningabílnum sem aka þarf mörg hundruð kílómetra með sláturfé vegna hagræðingar í þeim geira. Ég hef séð skelfilegar myndir í íslensku sjónvarpi af meðferð sláturdýra í útlöndum. Eitt sinn átti ég orðastað við refaskyttu sem elti dýrin á snjósleða og ók yfir þau. Ekki steypi ég þessu öllu í einn stamp sem einhverri ákæru, heldur vegna þess að dæmin hafa lengi vakið mig til umhugsunar. Tími til kominnTími er til þess kominn að ekki verði aðeins hægt að rekja kjötafurðir til ábyrgs framleiðanda, þ.e. bóndans eða búsins. Líka á að vera hægt að sýna fram á eða votta að við uppvöxt og slátrun dýra sé álag á þau ásamt aðferðinni við flutning og aflífun í samræmi við fyllstu mannúð. Þetta er verðugt verkefni handa samtökum bænda og sláturleyfishafa. Tími er til þess kominn að viðurkenna að ætli menn að hafa umtalsverð áhrif á stofnstærð í dýraríkinu og halda stofni við ákveðið mark, þarf að deyða mjög stóran hóp. Líffræðingar nefna 10-30%, ef mig minnir rétt, allt eftir dýrategund. Nærtækt dæmi er íslenski hreindýrastofninn. Tal um að afar takmarkaðar veiðar á t.d. hvölum eða sel (sem hefur fækkað mjög án umtalsverðs veiðiálags) séu leið til að hamla fæðuöflun skepna stenst ekki rýni. Ætli menn t.d. að fækka hrefnu að marki eða afmarka t.d. hálfan núverandi stofn, þyrfti að deyða þvílíkan fjölda að engu tali tæki; hvað þá ef menn héldu sig þess umkomna að fara eins að við önnur sjávarspendýr. Tími er til kominn að menn láti af drápum á friðuðum fuglum eða fuglum á válista. Allir sem hafa umgengist skotvopn að einhverju marki þekkja dæmi þessa. Oftar en ekki er um algenga ránfugla að ræða en líka aðra stóra fugla svo sem álftir. Og þess utan smyrla, uglur, fálka og jafnvel erni. Einhverjir gera þetta „að gamni sínu” en aðrir telja sig vera að vernda aðra fugla eða nytjavarp. Fátt annað er til ráða en að biðja fuglunum griða og höfða til mannlegrar reisnar þess sem á vopninu heldur. Annað mál er að e.t.v. mætti leyfa veiðar á fuglum sem eru nú óheimilar. Tími er til þess kominn að taka upp veiðikvóta í laxveiðiám í stað þess að sleppa veiddum fiski. Ástæðurnar eru tvíþættar. Það er ónærgætni við bráð að takast á við hana í þeim tilgangi að skemmta sjálfum sér. Engum dytti í hug að snara hreindýr og stimpast við það í langa stund og sleppa svo dýrinu. Engum dytti í hug að læðast að gæsum til að skjóta í þær deyfilyfi og sleppa þeim síðan. Sú hugmyndafræði að sleppa veiddum laxi er í litlu samræmi við grunngildi veiða: Yfirvegun í samvirkni manns, bráðar og náttúru við að afla matar á sjálfbæran hátt. Hin ástæðan er auðvitað sú staðreynd að lítið er vitað um örlög laxfisks sem hefur verið þreyttur með krækju einhvers staðar í skrokknum. Rannsóknir á sjávarafla við krókaveiðar benda til 30-50% affalla við sleppingu. Og tófan…Tími er til kominn að láta af harðri samkeppni við rándýr í náttúrulegu umhverfi sínu. Sú undarlega kenning er á lofti að rándýr fjölgi sér ótæpilega sé þeim ekki eytt að verulegu marki. Þetta er rangt; þ.e. innan tiltekins vistkerfis sem fær að þróast eðlilega. Við landnám vomuðu ekki þúsund ernir yfir þögulu landi, tugþúsund svangir refir eigruðu ekki um fuglalaus svæði og þúsundir háhyrninga syntu ekki um fiskilaust landgrunn. Ástæðan er einföld. Stofnar leita innbyrðis jafnvægis og rándýr eru óðalsdýr sem helga sér tiltekið svæði. Hve mörg refapör ætli séu í gæsafylltum Þjórsárverum og hve langt ætli sé milli þekktra arnarvarpsstaða, gamalla og nýrra? Snemma á búsetuöldum voru hér á að giska 200-300 arnarpör og allmörg þúsund refapör. Við höfum orðið að þola skyndilega aðkomu minksins sem breytti jafnvæginu í vistkerfum. En aðrir umhverfisþættir, svo sem breytt byggðamynstur, fleira fólk, skotveiði, margs konar mannvirki, umferð, aukið álag á farfuglastofna utanlands og staðbundin fjölgun refa, koma líka við sögu. Með það í huga er fráleitt að kenna einni fugla- eða dýrategund um hrun í lífríki í landinu í heild eða veifa vopnum t.d. með orðum um að nú sé refur, kjói, sílamáfur eða eitthvert annað rándýr orðið að faraldri og um það bil að útrýma einhverjum fuglastofninum. Því miður hafa miskunnarlaus rándýradráp og aukin landþrengsli gengið allt of nærri eða útrýmt mörgum helstu rándýrastofnum Evrópu og þar eru víti að varast. Sambýli náttúrunytjafólks og rándýra í fullum rétti á að vera kleift án alls vargatalsins sem er hvorki byggt á mannúð né yfirvegun. Ég hef kynnst refaveiðum og séð dýrbitin lömb en hvorugt fær mig til að horfa framhjá skynsamlegri sambúð manna og refa í landinu. Efalítið eru margir mér ósammála en þá eru umræður til alls fyrstar.
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar
Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun