Lýðræðið í vörn Þór Saari skrifar 31. desember 2011 08:00 Sé litið yfir hið pólitíska litróf hér á landi og í nágrannaríkjunum er ekki annað hægt en að fyllast áhyggjum af stöðu og vegferð lýðræðisins þessa dagana. Tæknikratar hafa verið ráðnir í vinnu sem forsætisráðherrar í stað kjörinna fulltrúa almennings í tveimur löndum og það meira að segja á Ítalíu, einu af þungavigtarríkjum Evrópusambandsins. Forsætisráðherra sem er ekki lýðræðislega kjörinn er alvarlegt mál. Lýðræðisfyrirkomulagið í mörgum öðrum Evrópulöndum er og á margan hátt brogað og erfitt er fyrir kjósendur að veita kjörnum fulltrúum aðhald og losa sig við stjórnmálamenn sem njóta ekki almenns trausts. Undantekningar eru vissulega á þessu eins og í Sviss með sína sterku hefð fyrir almennum atkvæðagreiðslum um alla mögulega hluti og á Írlandi þar sem kosningafyrirkomulagið byggir á persónukjöri sem gefur kjósendum vald til að raða sjálfir á framboðslista, en í síðustu kosningum á Írlandi var um 80 prósentum sitjandi stjórnmálamanna hafnað. Í Bandaríkjunum, þar sem forval flokkanna fyrir forsetakosningarnar á næsta ári er að hefjast, hljómar kosningabarátta repúblikana og frambjóðendurnir eins og einhvers konar geggjað leikrit úr öðrum heimi og sumir þeirra miðað við yfirlýsingar eru beinlínis hættulegir eigin samfélagi og heimsfriði. Þar í landi gerir kosningakerfi með einmenningskjördæmum það að verkum að stór hluti þjóðarinnar hefur enga fulltrúa á þingi og nánast óheft peningasöfnun hefur leitt til þess að í 96 prósentum tilvika sigrar sá frambjóðandi sem hefur meira fé milli handanna. Að vísu eru í ýmsum fylkjum ákvæði um almennar atkvæðagreiðslur að frumkvæði kjósenda en oft hefur þeim málum verið „stolið" af hagsmunaöflum með mikla fjármuni. Þó vissulega sé vandrataður meðalvegurinn milli tjáningarfrelsis og þessa aflsmunar sem peningar njóta er lýðræðið sjálft víða komið í ógöngur vegna aðgengis peninga að stjórnmálamönnum. Hér á landi búum við að áratuga hefð fyrir einhvers konar meirihlutaræði þess meirihluta sem hverju sinni nær saman í ríkisstjórnarsamstarfi og hefð fyrir minnihlutastjórnum eða samráði við það sem kallað er stjórnarandstaða þekkist varla. Mál eru oft keyrð í gegnum þingið án nægilegrar yfirferðar og oft við hávær mótmæli minnihlutans og stór hluti af vinnu Alþingis fer í að leiðrétta eldri lög sem voru á einhvern hátt broguð. Kosningafyrirkomulagið hér á landi með háum lágmarksþröskuldi fyrir kjöri og takmörkuðum áhrifum hins almenna kjósanda á uppröðun á framboðslista, aðgengi peninga að stjórnmálaflokkum og stjórnmálamönnum sem og skorti á almennum vanhæfisreglum varðandi tengsl stjórnmálamanna, maka þeirra og fjölskyldu við fjármálaöfl og aðra sérhagsmuni hefur gert það að verkum að stjórnmál á Íslandi eru almennt talin spillt. Sé litið yfir farinn veg, aðdraganda og eftirleik Hrunsins er ljóst að sú háværa krafa um lýðræðisumbætur sem kom fram er réttmæt. Sú tilfinning að kjörnir fulltrúar misfari með umboð sitt þegar á þing er komið á rétt á sér og það er kominn tími til að almenningur fái þau tól sem til þarf til að veita stjórnmálunum meira aðhald. Hér þarf einungis að benda á nýleg dæmi um kosningaloforð og efndir þeirra og þann sorgaratburð þegar atkvæðagreiðslan um hvort tilteknir ráðherrar Hrunstjórnarinnar skyldu ákærðir og sendir fyrir Landsdóm. Þar brugðust þingmenn algjörlega siðferðilega og gengu einnig þvert gegn öllum almennum hugmyndum um vanhæfi þegar þeir greiddu atkvæði um að vernda félaga sína og vini úr Hrunstjórninni frá eðlilegri málsmeðferð fyrir dómstól. Síðan í kosningunum 2009 hefur Hreyfingin í samræmi við stefnuskrána lagt mikla áherslu á lýðræðisumbætur og lagt fram í þrígang frumvarp um þjóðaratkvæðagreiðslur þar sem 10% kjósenda gætu krafist þjóðaratkvæðagreiðslu og þriðjungur þingmanna gæti vísað frumvörpum í þjóðaratkvæði. Einnig er gert ráð fyrir s.k. Lýðræðisstofu sem hefði almennt með skipulag og umgjörð kosninga að gera. Við höfum í tvígang lagt fram frumvarp um breytingar á lögum um fjármál stjórnmálaflokka þar sem tekið verður fyrir framlög til flokka og persóna frá fyrirtækjum og nafnlaus framlög verða einnig bönnuð. Við tókum einnig virkan þátt í vinnu við frumvörp forsætisráðherra um persónukjör sem voru lögð fram 2009 og aftur 2010. Þau stöðvuðust vegna andstöðu innan eigin raða meirihlutans. Að auki höfum við í tvígang lagt fram frumvarp um lýðræðisvæðingu sveitarstjórna með ákvæðum um almennar atkvæðagreiðslur að kröfu íbúa og lagt til fjölgun sveitastjórnarfulltrúa en fjöldi fulltrúa í íslenskum sveitarstjórnum er hlutfallslega miklu minni en gerist í allri norðan- og vestanverðri Evrópu. Slíkar fámennar sveitarstjórnir eru ávísun á klíkumyndun, óvönduð vinnubrögð og jafnvel spillingu eins og sjá má á öllum þeim fjölda sveitarfélaga af öllum stærðum sem nú eiga í miklum vandræðum. Því er skemmst frá að segja að ekkert af þessum málum hefur náð í gegn og áhuginn fyrir þeim hjá öðrum þingmönnum fjórflokksins er lítill sem enginn. Í því samhengi verður fróðlegt að sjá hvernig drögum að nýrri stjórnarskrá reiðir af. Það er því augljóst að langt er í land með nýja umgjörð lýðræðis og stjórnmálaumhverfis hér á landi en við munum þó halda ótrauð áfram þeirri baráttu að koma þessum málum á dagskrá og halda á lofti þessum grundvallar stefnumálum, sem öðrum, eins lengi og þörf er. Ef það tekst ekki á þessu þingi þá er það einfaldlega spurning um samstöðu fólks og samvinnu fyrir næstu alþingiskosningar. Gleðilegt ár. Þór Saari, þingmaður Hreyfingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þór Saari Mest lesið Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson Skoðun Skoðun Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Heiðursgestur Viðreisnar vill heimsveldi Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Veðmál barna – hættulegur leikur sem hægt er að stöðva Jóhann Steinar Ingimundarson skrifar Skoðun Allt leikur í umburðarlyndi – eða hvað? Sigurður Eyjólfur Sigurjónsson skrifar Skoðun Lyfjafræðingar - traustur stuðningur í flóknum heimi Sigurbjörg Sæunn Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Þvílíkt „plan“ fyrir íslensk heimili Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Ísland og móðurplanta með erindi Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háttvirta nýja þingkonan, María Rut Kristinsdóttir Ólafur Grétar Gunnarsson skrifar Skoðun Alþjóðadagur krabbameinsrannsókna – eitthvað sem mig varðar? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Sjá meira
Sé litið yfir hið pólitíska litróf hér á landi og í nágrannaríkjunum er ekki annað hægt en að fyllast áhyggjum af stöðu og vegferð lýðræðisins þessa dagana. Tæknikratar hafa verið ráðnir í vinnu sem forsætisráðherrar í stað kjörinna fulltrúa almennings í tveimur löndum og það meira að segja á Ítalíu, einu af þungavigtarríkjum Evrópusambandsins. Forsætisráðherra sem er ekki lýðræðislega kjörinn er alvarlegt mál. Lýðræðisfyrirkomulagið í mörgum öðrum Evrópulöndum er og á margan hátt brogað og erfitt er fyrir kjósendur að veita kjörnum fulltrúum aðhald og losa sig við stjórnmálamenn sem njóta ekki almenns trausts. Undantekningar eru vissulega á þessu eins og í Sviss með sína sterku hefð fyrir almennum atkvæðagreiðslum um alla mögulega hluti og á Írlandi þar sem kosningafyrirkomulagið byggir á persónukjöri sem gefur kjósendum vald til að raða sjálfir á framboðslista, en í síðustu kosningum á Írlandi var um 80 prósentum sitjandi stjórnmálamanna hafnað. Í Bandaríkjunum, þar sem forval flokkanna fyrir forsetakosningarnar á næsta ári er að hefjast, hljómar kosningabarátta repúblikana og frambjóðendurnir eins og einhvers konar geggjað leikrit úr öðrum heimi og sumir þeirra miðað við yfirlýsingar eru beinlínis hættulegir eigin samfélagi og heimsfriði. Þar í landi gerir kosningakerfi með einmenningskjördæmum það að verkum að stór hluti þjóðarinnar hefur enga fulltrúa á þingi og nánast óheft peningasöfnun hefur leitt til þess að í 96 prósentum tilvika sigrar sá frambjóðandi sem hefur meira fé milli handanna. Að vísu eru í ýmsum fylkjum ákvæði um almennar atkvæðagreiðslur að frumkvæði kjósenda en oft hefur þeim málum verið „stolið" af hagsmunaöflum með mikla fjármuni. Þó vissulega sé vandrataður meðalvegurinn milli tjáningarfrelsis og þessa aflsmunar sem peningar njóta er lýðræðið sjálft víða komið í ógöngur vegna aðgengis peninga að stjórnmálamönnum. Hér á landi búum við að áratuga hefð fyrir einhvers konar meirihlutaræði þess meirihluta sem hverju sinni nær saman í ríkisstjórnarsamstarfi og hefð fyrir minnihlutastjórnum eða samráði við það sem kallað er stjórnarandstaða þekkist varla. Mál eru oft keyrð í gegnum þingið án nægilegrar yfirferðar og oft við hávær mótmæli minnihlutans og stór hluti af vinnu Alþingis fer í að leiðrétta eldri lög sem voru á einhvern hátt broguð. Kosningafyrirkomulagið hér á landi með háum lágmarksþröskuldi fyrir kjöri og takmörkuðum áhrifum hins almenna kjósanda á uppröðun á framboðslista, aðgengi peninga að stjórnmálaflokkum og stjórnmálamönnum sem og skorti á almennum vanhæfisreglum varðandi tengsl stjórnmálamanna, maka þeirra og fjölskyldu við fjármálaöfl og aðra sérhagsmuni hefur gert það að verkum að stjórnmál á Íslandi eru almennt talin spillt. Sé litið yfir farinn veg, aðdraganda og eftirleik Hrunsins er ljóst að sú háværa krafa um lýðræðisumbætur sem kom fram er réttmæt. Sú tilfinning að kjörnir fulltrúar misfari með umboð sitt þegar á þing er komið á rétt á sér og það er kominn tími til að almenningur fái þau tól sem til þarf til að veita stjórnmálunum meira aðhald. Hér þarf einungis að benda á nýleg dæmi um kosningaloforð og efndir þeirra og þann sorgaratburð þegar atkvæðagreiðslan um hvort tilteknir ráðherrar Hrunstjórnarinnar skyldu ákærðir og sendir fyrir Landsdóm. Þar brugðust þingmenn algjörlega siðferðilega og gengu einnig þvert gegn öllum almennum hugmyndum um vanhæfi þegar þeir greiddu atkvæði um að vernda félaga sína og vini úr Hrunstjórninni frá eðlilegri málsmeðferð fyrir dómstól. Síðan í kosningunum 2009 hefur Hreyfingin í samræmi við stefnuskrána lagt mikla áherslu á lýðræðisumbætur og lagt fram í þrígang frumvarp um þjóðaratkvæðagreiðslur þar sem 10% kjósenda gætu krafist þjóðaratkvæðagreiðslu og þriðjungur þingmanna gæti vísað frumvörpum í þjóðaratkvæði. Einnig er gert ráð fyrir s.k. Lýðræðisstofu sem hefði almennt með skipulag og umgjörð kosninga að gera. Við höfum í tvígang lagt fram frumvarp um breytingar á lögum um fjármál stjórnmálaflokka þar sem tekið verður fyrir framlög til flokka og persóna frá fyrirtækjum og nafnlaus framlög verða einnig bönnuð. Við tókum einnig virkan þátt í vinnu við frumvörp forsætisráðherra um persónukjör sem voru lögð fram 2009 og aftur 2010. Þau stöðvuðust vegna andstöðu innan eigin raða meirihlutans. Að auki höfum við í tvígang lagt fram frumvarp um lýðræðisvæðingu sveitarstjórna með ákvæðum um almennar atkvæðagreiðslur að kröfu íbúa og lagt til fjölgun sveitastjórnarfulltrúa en fjöldi fulltrúa í íslenskum sveitarstjórnum er hlutfallslega miklu minni en gerist í allri norðan- og vestanverðri Evrópu. Slíkar fámennar sveitarstjórnir eru ávísun á klíkumyndun, óvönduð vinnubrögð og jafnvel spillingu eins og sjá má á öllum þeim fjölda sveitarfélaga af öllum stærðum sem nú eiga í miklum vandræðum. Því er skemmst frá að segja að ekkert af þessum málum hefur náð í gegn og áhuginn fyrir þeim hjá öðrum þingmönnum fjórflokksins er lítill sem enginn. Í því samhengi verður fróðlegt að sjá hvernig drögum að nýrri stjórnarskrá reiðir af. Það er því augljóst að langt er í land með nýja umgjörð lýðræðis og stjórnmálaumhverfis hér á landi en við munum þó halda ótrauð áfram þeirri baráttu að koma þessum málum á dagskrá og halda á lofti þessum grundvallar stefnumálum, sem öðrum, eins lengi og þörf er. Ef það tekst ekki á þessu þingi þá er það einfaldlega spurning um samstöðu fólks og samvinnu fyrir næstu alþingiskosningar. Gleðilegt ár. Þór Saari, þingmaður Hreyfingarinnar.
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar
Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir Skoðun
Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson Skoðun