Ógnvænleg áhrif kláms á réttindi barna 26. október 2012 06:00 Sex ára telpa lýsir því hvernig 12 ára gamall frændi hennar beitti hana kynferðislegu ofbeldi síendurtekið: „Hann gerði alltaf það sama nema þegar hann lærði eitthvað nýtt af myndunum eins og að binda mig." Þessi lýsing er meðal þess sem kom fram í máli Þorbjargar Sveinsdóttur, sérfræðings hjá Barnahúsi, á ráðstefnu um áhrif kláms sem haldin var af Lagadeild Háskóla Íslands, mennta- og menningarmálaráðuneytinu, velferðarráðuneytinu og innanríkisráðuneytinu 16. október sl. Hjá Barnahúsi eru skýr merki þess að klám sé farið að hafa bein áhrif á kynferðislegt ofbeldi gegn börnum. Sigrún Hjaltalín hjá ákærusviði lögreglunnar tók í sama streng og sagði embættið sjá greinileg áhrif kláms á ofbeldisbrot þar sem börn og ungmenni ættu oftar en ekki í hlut. Þetta eru börn sem þekkja ekki mörkin á því hvað er eðlilegt og óeðlilegt í samskiptum. Klám og aukið aðgengi að grófu klámi er líka greinanlegt í starfi Landspítalans líkt og fram kom nýlega í viðtali Morgunblaðsins við Eyrúnu Jónsdóttur, verkefnisstjóra neyðarmóttöku Landspítalans. Frá því að neyðarmóttaka nauðgana opnaði árið 1993 segir Eyrún áhrifa kláms á kynferðisofbeldi gæta með sífellt skýrari hætti. Fleiri ungir gerendur komi nú við sögu, fyrirmyndirnar komi úr klámi og oft á tíðum sé ofbeldið myndað og tekið upp. Nú séu fleiri en einn gerandi í um 20% tilfella sem er mun meira en áður. Skilaboðin eru skýr. Klám ógnar réttindum barna, velferð þeirra og heilsu með beinum hætti. Þegar slík skilaboð koma frá lykilstofnunum samfélagsins er óhætt að segja að allar viðvörunarbjöllur ættu að vera komnar í gang og vert að staldra við og ræða í alvöru hvernig samfélagið eigi að bregðast við. Baráttukonan Gail Dines vakti mikla athygli á málþinginu þegar hún sagði frá rannsóknum sínum á því klámefni sem ríkjandi er á almennum markaði í dag. Sú frásögn lét engan ósnortinn. Það klámefni sem ríkjandi er einkennist af ofbeldi og stækri kvenfyrirlitningu. Fullorðnir eru látnir líta út eins og börn til að þjóna eftirspurn eftir barnaklámi sem er bannað með lögum í mörgum ríkjum og ströng viðurlög liggja við framleiðslu á slíku efni. Engu að síður er barnaklám enn framleitt og klámefni þar sem fullorðnir sjást í gervi barna má finna víða í samfélaginu. Klám hefur verið bannað á Íslandi í marga áratugi og var erindi Jóns Þórs Ólasonar um skilgreiningu hugtaksins kláms í íslenskum lögum og dómaframkvæmd mjög athyglisvert. Jón Þór rakti hvernig íslenskir dómstólar hafa sakfellt á grunni 210. greinar hegningarlaga um dreifingu kláms í mörgum tilfellum og var niðurstaða hans að raunar væri ekki nein réttaróvissa varðandi klám. Það er bannað að dreifa og selja klám á Íslandi samkvæmt lögum og hefur það verið staðfest fyrir dómstólum. Því er mjög umhugsunarvert að ekki hefur verið sakfellt samkvæmt þessari grein í yfir 10 ár. Ekki er það vegna óskýrra laga eða vegna skorts á klámi í umferð. Nýlegar íslenskar rannsóknir sýna að 75% drengja horfa reglulega á klám.¹ Um 70% barna segja foreldra sína aldrei sitja hjá sér þegar þau eru á netinu. Getur verið að foreldrar þessara barna viti ekki hvað börnin þeirra aðhafast á netinu? Getur verið að foreldrar þessara drengja og stúlkna viti ekki hvers konar klám er framleitt í dag og hversu langt kvenfyrirlitningin og ofbeldið gengur? Ætli foreldrar þessara drengja viti hvaða áhrif áhorf kláms hefur á viðhorf drengja til kynjahlutverka, kynlífs og kvenna almennt? Áhrifa kláms og klámvæðingar gætir víða og áhrifin á sjálfsmynd stúlkna er nokkuð sem vert er að velta fyrir sér. Í klámi er hlutverk kvenna skýrt. Þær eru undirgefnar og hlutverk þeirra og líkama þeirra er að veita þjónustu á meðan hlutverk drengja er að vera ráðandi og beinlínis ofbeldisfullir. Kynjamyndir klámsins endurspeglast svo í dægurmenningu og síast beint inn í auglýsingar, kvikmyndir, sjónvarpsþætti, tónlistarmyndbönd og tísku. Varningur og klæðnaður sem kyngerir börn verður æ vinsælli eins og umboðsmaður barna hefur ítrekað bent á. Rannsóknir sýna að stúlkum í grunnskólum líður almennt verr en drengjum. Þetta kemur t.d. sterklega fram í niðurstöðum rannsóknarinnar Ungt fólk á Íslandi sem lögð er fyrir í 9. og 10. bekk árlega. Nýjustu niðurstöður sýna að allt að 20% stúlkna líður oft eða nær alltaf illa og 10% drengja líður oft eða nær alltaf illa. Þessi munur á sjálfsmynd á milli kynja er óásættanlega mikill og er virkilega umhugsunarverður. Forvarnir og fræðsla til barna og ungmenna um klám og ofbeldi er á ábyrgð okkar allra. Hér á landi er enginn einn aðili sem ber ábyrgð á því að börn fái fræðslu um ofbeldi. UNICEF á Íslandi hefur lagt það til að hérlendis verði sett saman einhvers konar nefnd, ráð eða stofnun sem beri ábyrgð á því að öll börn fái fræðslu um ofbeldi, að ábyrgð og skilvirk samfélagsleg umræða skapist um ofbeldi og hvernig varna megi því að börn verði fyrir því. Hér á landi starfa fjölmargir aðilar að forvörnum og almennt að málefnum barna. Er ekki tími til kominn að aðgerðir séu samræmdar og að fólk taki höndum saman í baráttu gegn ofbeldi gegn börnum? ¹ Nordic Youth Research, bls. 86. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðanir Mest lesið Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson Skoðun Skoðun Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Sjá meira
Sex ára telpa lýsir því hvernig 12 ára gamall frændi hennar beitti hana kynferðislegu ofbeldi síendurtekið: „Hann gerði alltaf það sama nema þegar hann lærði eitthvað nýtt af myndunum eins og að binda mig." Þessi lýsing er meðal þess sem kom fram í máli Þorbjargar Sveinsdóttur, sérfræðings hjá Barnahúsi, á ráðstefnu um áhrif kláms sem haldin var af Lagadeild Háskóla Íslands, mennta- og menningarmálaráðuneytinu, velferðarráðuneytinu og innanríkisráðuneytinu 16. október sl. Hjá Barnahúsi eru skýr merki þess að klám sé farið að hafa bein áhrif á kynferðislegt ofbeldi gegn börnum. Sigrún Hjaltalín hjá ákærusviði lögreglunnar tók í sama streng og sagði embættið sjá greinileg áhrif kláms á ofbeldisbrot þar sem börn og ungmenni ættu oftar en ekki í hlut. Þetta eru börn sem þekkja ekki mörkin á því hvað er eðlilegt og óeðlilegt í samskiptum. Klám og aukið aðgengi að grófu klámi er líka greinanlegt í starfi Landspítalans líkt og fram kom nýlega í viðtali Morgunblaðsins við Eyrúnu Jónsdóttur, verkefnisstjóra neyðarmóttöku Landspítalans. Frá því að neyðarmóttaka nauðgana opnaði árið 1993 segir Eyrún áhrifa kláms á kynferðisofbeldi gæta með sífellt skýrari hætti. Fleiri ungir gerendur komi nú við sögu, fyrirmyndirnar komi úr klámi og oft á tíðum sé ofbeldið myndað og tekið upp. Nú séu fleiri en einn gerandi í um 20% tilfella sem er mun meira en áður. Skilaboðin eru skýr. Klám ógnar réttindum barna, velferð þeirra og heilsu með beinum hætti. Þegar slík skilaboð koma frá lykilstofnunum samfélagsins er óhætt að segja að allar viðvörunarbjöllur ættu að vera komnar í gang og vert að staldra við og ræða í alvöru hvernig samfélagið eigi að bregðast við. Baráttukonan Gail Dines vakti mikla athygli á málþinginu þegar hún sagði frá rannsóknum sínum á því klámefni sem ríkjandi er á almennum markaði í dag. Sú frásögn lét engan ósnortinn. Það klámefni sem ríkjandi er einkennist af ofbeldi og stækri kvenfyrirlitningu. Fullorðnir eru látnir líta út eins og börn til að þjóna eftirspurn eftir barnaklámi sem er bannað með lögum í mörgum ríkjum og ströng viðurlög liggja við framleiðslu á slíku efni. Engu að síður er barnaklám enn framleitt og klámefni þar sem fullorðnir sjást í gervi barna má finna víða í samfélaginu. Klám hefur verið bannað á Íslandi í marga áratugi og var erindi Jóns Þórs Ólasonar um skilgreiningu hugtaksins kláms í íslenskum lögum og dómaframkvæmd mjög athyglisvert. Jón Þór rakti hvernig íslenskir dómstólar hafa sakfellt á grunni 210. greinar hegningarlaga um dreifingu kláms í mörgum tilfellum og var niðurstaða hans að raunar væri ekki nein réttaróvissa varðandi klám. Það er bannað að dreifa og selja klám á Íslandi samkvæmt lögum og hefur það verið staðfest fyrir dómstólum. Því er mjög umhugsunarvert að ekki hefur verið sakfellt samkvæmt þessari grein í yfir 10 ár. Ekki er það vegna óskýrra laga eða vegna skorts á klámi í umferð. Nýlegar íslenskar rannsóknir sýna að 75% drengja horfa reglulega á klám.¹ Um 70% barna segja foreldra sína aldrei sitja hjá sér þegar þau eru á netinu. Getur verið að foreldrar þessara barna viti ekki hvað börnin þeirra aðhafast á netinu? Getur verið að foreldrar þessara drengja og stúlkna viti ekki hvers konar klám er framleitt í dag og hversu langt kvenfyrirlitningin og ofbeldið gengur? Ætli foreldrar þessara drengja viti hvaða áhrif áhorf kláms hefur á viðhorf drengja til kynjahlutverka, kynlífs og kvenna almennt? Áhrifa kláms og klámvæðingar gætir víða og áhrifin á sjálfsmynd stúlkna er nokkuð sem vert er að velta fyrir sér. Í klámi er hlutverk kvenna skýrt. Þær eru undirgefnar og hlutverk þeirra og líkama þeirra er að veita þjónustu á meðan hlutverk drengja er að vera ráðandi og beinlínis ofbeldisfullir. Kynjamyndir klámsins endurspeglast svo í dægurmenningu og síast beint inn í auglýsingar, kvikmyndir, sjónvarpsþætti, tónlistarmyndbönd og tísku. Varningur og klæðnaður sem kyngerir börn verður æ vinsælli eins og umboðsmaður barna hefur ítrekað bent á. Rannsóknir sýna að stúlkum í grunnskólum líður almennt verr en drengjum. Þetta kemur t.d. sterklega fram í niðurstöðum rannsóknarinnar Ungt fólk á Íslandi sem lögð er fyrir í 9. og 10. bekk árlega. Nýjustu niðurstöður sýna að allt að 20% stúlkna líður oft eða nær alltaf illa og 10% drengja líður oft eða nær alltaf illa. Þessi munur á sjálfsmynd á milli kynja er óásættanlega mikill og er virkilega umhugsunarverður. Forvarnir og fræðsla til barna og ungmenna um klám og ofbeldi er á ábyrgð okkar allra. Hér á landi er enginn einn aðili sem ber ábyrgð á því að börn fái fræðslu um ofbeldi. UNICEF á Íslandi hefur lagt það til að hérlendis verði sett saman einhvers konar nefnd, ráð eða stofnun sem beri ábyrgð á því að öll börn fái fræðslu um ofbeldi, að ábyrgð og skilvirk samfélagsleg umræða skapist um ofbeldi og hvernig varna megi því að börn verði fyrir því. Hér á landi starfa fjölmargir aðilar að forvörnum og almennt að málefnum barna. Er ekki tími til kominn að aðgerðir séu samræmdar og að fólk taki höndum saman í baráttu gegn ofbeldi gegn börnum? ¹ Nordic Youth Research, bls. 86.
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun
Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun
Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson Skoðun
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein Skoðun
Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir Skoðun
Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson Skoðun
Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson Skoðun