Umhverfismál og byggingariðnaður Sigríður Björk Jónsdóttir skrifar 9. desember 2015 10:24 Á heimsvísu er talið að byggingariðnaðurinn sé ábyrgur fyrir um 30% af losun gróðurhúsalofttegunda og noti um 40% af framleiddri orku í heiminum. Af þessu má sjá að í umræðunni sem nú fer fram í tengslum við loftslagsráðstefnu sameinuðu þjóðanna í París, þá er aukin umhverfisvitund í byggingariðnaði mikilvægur þáttur sem þjóðir heims þurfa að huga að þótt ekki hafi hann fengið mikla umfjöllun hér á landi í þessu sambandi. Það má ef til vill skýra með lægð í greininni undanfarin ár, og svo því að byggingariðnaðurinn er gjarnan flokkaður með almennum iðnaði þegar verið er að mæla loftslagsáhrif og jafnvel orkunotkun. Áhrif hans eru til dæmis ekki tekinn sérstaklega út í nýrri áætlun ríkisstjórnarinnar um það hvernig draga megi úr kolefnismengun hér á landi. En nú er farið að rofa til á byggingarmarkaði eins og sjá mátti á kynningarfundi Reykjavíkurborgar um uppbyggingaráform fyrir skömmu, og er það ekki síst vegna vegna síaukinnar og vaxandi eftirspurnar á hentugu húsnæði fyrir ungt fólk . En það skiptir máli hvernig byggt er. Bæði almenningur og fyrirtæki eru smám saman að verða æ meðvitaðri um samfélagslega ábyrgð og mikilvægi þess að lágmarka eins og kostur er umhverfisáhrif framkvæmda og gildir þá einu hvort um er að ræða stórar opinberar framkvæmdir, hefðbundnar húsbyggingar fyrir einstaklinga eða jafnvel endurbætur á eldra húsnæði. Þá vakna upp spurningar eins og þær hvort það hafi raunveruleg áhrif á endingu mannvirkis og kostnað framkvæmdar ef við veljum vistvænar og vottaðar byggingavörur umfram aðrar og hvort að aðferðafræði vistvænnar hönnunar hafi áhrif á gæði innilofts og þar með heilsu okkar og vellíðan.Ný tækifæri fylgja breyttum viðmiðumÍ nágrannalöndum okkar hafa þessi mál verið í mikilli þróun undanfarin ár, einkum í þeim löndum þar sem notkun svokallaðra vistvottunarkerfa fyrir bæði byggingar og skipulag er orðinn nokkuð algeng, eins og til dæmis í Noregi og Svíþjóð. Það er óhætt að fullyrða að notkun vistvottunarkerfa fyrir byggingarþar sem þess er krafist að gerð sé grein fyrir bæði uppruna byggingavöru og sett fram vottorð um lífsferilsgreiningu þeirra efna sem notuð eru auk ýmissa annarra þátta eins og lágmörkun orkunotkunarhafi á tiltölulega skömmum tíma stóraukið þekkingu bæði fagfólks og almennings á umhverfisáhrifum bygginga og leiðum til að draga úr þeim. Þessi þróun er að eiga sér stað hér á landi einkum þó þegar kemur að stærri framkvæmdum og má til dæmis nefna verkefni eins og vistvottað fangelsi á Hólmsheiði og nýjan framhaldsskóla í Mosfellsbæ sem dæmi um vistvottaðar byggingar þar sem þessari aðferðarfræði er beitt. Ef vilji er fyrir hendi þá eru ýmsar leiðir færar til að hafa áhrif á þessa þróun, umfram það að gera kröfu um notkun vistvottunarkerfa við stærri framkvæmdir. Fjárhagslegir hvatar geta verið mjög öflug leið til að stýra neyslu samanber lækkun vörugjalda og tolla á bifreiðar sem nota vistvæna orkugjafa. Síðustu áramót voru felld niður vörugjöld af byggingavörum sem er vel, en það mætti í kjölfarið skoða það að lækka virðisaukaskatt á byggingavörum sem eru umhverfisvottaðar með alþjóðlegum merkjum og í samræmi við viðurkennda staðla. Það myndi án efa auka eftirspurn og þar með hafa áhrif á framboð á vistvænum byggingavörum hér á landi. Þá gætu sveitarfélög skoðað möguleika á annars konar ívilnunum í formi lægri gjalda á vistvottað húsnæði auk þess að fjárfestar, bankar og tryggingafélög geta endurskoðað áhættumat fjárfestinga sem eru með umhverfisvottun og til dæmis lækkað vexti og markvisst veitt auknu fjármagni í grænar fjárfestingar. Vistbyggðarráð sem er samstarfsvettvangur um vistvæna þróun manngerðs umhverfis á Íslandi er tilbúið að leggja sitt af mörkunum við að skoða hvers konar ívilnanir verið er að vinna að í nágrannalöndum okkar og í kjölfarið að leggja til leiðir sem hafa jákvæð áhrif til lengri tíma í samvinnu við stjórnvöld og lykilaðila á markaði.Visferilshugsun og vönduð hönnun er nefnilega ekki bara æskileg út frá umhverfissjónarmiði. Ávinningurinn kemur einnig fram í aukinni hagkvæmni framkvæmda, gæðum húsnæðis og þar með virði þeirra verðmæta sem felast í okkar byggða umhverfi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Loftslagsmál Mest lesið Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir Skoðun Hálfrar aldar svívirða Stefán Pálsson Skoðun Við erum búin að missa tökin Ása Berglind Hjálmarsdóttir Skoðun Hrekkjavaka á Landakoti Kristófer Ingi Svavarsson Skoðun Hver greiðir fyrir breytingarnar? Svanfríður G. Bergvinsdóttir Skoðun Óvenjulegt fólk Helgi Brynjarsson Skoðun Stöndum vörð um Héraðsvötnin! Rakel Hinriksdóttir Skoðun Rýr húsnæðispakki Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun Stytta þarf veiðitíma svartfugla strax Hólmfríður Arnardóttir,Helga Ögmundardóttir Skoðun Skoðun Skoðun Opinberi geirinn og stjórnunarráðgjafar: ástarsaga Adeel Akmal skrifar Skoðun Ættbálkahegðun á stafrænu formi Martha Árnadóttir skrifar Skoðun Kirkjurnar standa en stoðirnar eru sveltar Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Martin bakari flýgur heim með látum frá leikvelli auðmanna í Vatnsmýrinni Daði Rafnsson,Haukur Magnússon,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir skrifar Skoðun Stytta þarf veiðitíma svartfugla strax Hólmfríður Arnardóttir,Helga Ögmundardóttir skrifar Skoðun Hver greiðir fyrir breytingarnar? Svanfríður G. Bergvinsdóttir skrifar Skoðun Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar Skoðun Stöndum vörð um Héraðsvötnin! Rakel Hinriksdóttir skrifar Skoðun Við erum búin að missa tökin Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir skrifar Skoðun Stöðug uppbygging orkuinnviða Adrian Pike,Bjarni Þórður Bjarnason,Tómas Már Sigurðsson skrifar Skoðun Rýr húsnæðispakki Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hrekkjavaka á Landakoti Kristófer Ingi Svavarsson skrifar Skoðun Óvenjulegt fólk Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Hálfrar aldar svívirða Stefán Pálsson skrifar Skoðun $€tjum í$lensku á (mat) $€ðilinn! Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Minna tal, meiri uppbygging Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Tvöföld mismunun kvenna í hópi innflytjenda Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Ný nálgun – sama markmið: Heimili fyrir fólkið í borginni Heiða Björg Hilmisdóttir skrifar Skoðun Geymt en ekki gleymt Ástþór Ólafsson skrifar Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir skrifar Skoðun „Lánin hækka – framtíðin minnkar“ Sveinn Óskar Sigurðsson skrifar Skoðun Hey Pawels í harðindunum Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Land rutt fyrir þúsundir íbúða í Úlfarsárdal Ragnar Þór Ingólfsson skrifar Skoðun Dýrmæt þjóðfélagsgerð Eva Björk Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Hver er þessi Davíð Oddsson? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson skrifar Skoðun Þjóðkirkjan engu svarar – hylur sig í fræðilegri þoku Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Borgarstefna kallar á aðgerðir og fjármagn Ásthildur Sturludóttir skrifar Sjá meira
Á heimsvísu er talið að byggingariðnaðurinn sé ábyrgur fyrir um 30% af losun gróðurhúsalofttegunda og noti um 40% af framleiddri orku í heiminum. Af þessu má sjá að í umræðunni sem nú fer fram í tengslum við loftslagsráðstefnu sameinuðu þjóðanna í París, þá er aukin umhverfisvitund í byggingariðnaði mikilvægur þáttur sem þjóðir heims þurfa að huga að þótt ekki hafi hann fengið mikla umfjöllun hér á landi í þessu sambandi. Það má ef til vill skýra með lægð í greininni undanfarin ár, og svo því að byggingariðnaðurinn er gjarnan flokkaður með almennum iðnaði þegar verið er að mæla loftslagsáhrif og jafnvel orkunotkun. Áhrif hans eru til dæmis ekki tekinn sérstaklega út í nýrri áætlun ríkisstjórnarinnar um það hvernig draga megi úr kolefnismengun hér á landi. En nú er farið að rofa til á byggingarmarkaði eins og sjá mátti á kynningarfundi Reykjavíkurborgar um uppbyggingaráform fyrir skömmu, og er það ekki síst vegna vegna síaukinnar og vaxandi eftirspurnar á hentugu húsnæði fyrir ungt fólk . En það skiptir máli hvernig byggt er. Bæði almenningur og fyrirtæki eru smám saman að verða æ meðvitaðri um samfélagslega ábyrgð og mikilvægi þess að lágmarka eins og kostur er umhverfisáhrif framkvæmda og gildir þá einu hvort um er að ræða stórar opinberar framkvæmdir, hefðbundnar húsbyggingar fyrir einstaklinga eða jafnvel endurbætur á eldra húsnæði. Þá vakna upp spurningar eins og þær hvort það hafi raunveruleg áhrif á endingu mannvirkis og kostnað framkvæmdar ef við veljum vistvænar og vottaðar byggingavörur umfram aðrar og hvort að aðferðafræði vistvænnar hönnunar hafi áhrif á gæði innilofts og þar með heilsu okkar og vellíðan.Ný tækifæri fylgja breyttum viðmiðumÍ nágrannalöndum okkar hafa þessi mál verið í mikilli þróun undanfarin ár, einkum í þeim löndum þar sem notkun svokallaðra vistvottunarkerfa fyrir bæði byggingar og skipulag er orðinn nokkuð algeng, eins og til dæmis í Noregi og Svíþjóð. Það er óhætt að fullyrða að notkun vistvottunarkerfa fyrir byggingarþar sem þess er krafist að gerð sé grein fyrir bæði uppruna byggingavöru og sett fram vottorð um lífsferilsgreiningu þeirra efna sem notuð eru auk ýmissa annarra þátta eins og lágmörkun orkunotkunarhafi á tiltölulega skömmum tíma stóraukið þekkingu bæði fagfólks og almennings á umhverfisáhrifum bygginga og leiðum til að draga úr þeim. Þessi þróun er að eiga sér stað hér á landi einkum þó þegar kemur að stærri framkvæmdum og má til dæmis nefna verkefni eins og vistvottað fangelsi á Hólmsheiði og nýjan framhaldsskóla í Mosfellsbæ sem dæmi um vistvottaðar byggingar þar sem þessari aðferðarfræði er beitt. Ef vilji er fyrir hendi þá eru ýmsar leiðir færar til að hafa áhrif á þessa þróun, umfram það að gera kröfu um notkun vistvottunarkerfa við stærri framkvæmdir. Fjárhagslegir hvatar geta verið mjög öflug leið til að stýra neyslu samanber lækkun vörugjalda og tolla á bifreiðar sem nota vistvæna orkugjafa. Síðustu áramót voru felld niður vörugjöld af byggingavörum sem er vel, en það mætti í kjölfarið skoða það að lækka virðisaukaskatt á byggingavörum sem eru umhverfisvottaðar með alþjóðlegum merkjum og í samræmi við viðurkennda staðla. Það myndi án efa auka eftirspurn og þar með hafa áhrif á framboð á vistvænum byggingavörum hér á landi. Þá gætu sveitarfélög skoðað möguleika á annars konar ívilnunum í formi lægri gjalda á vistvottað húsnæði auk þess að fjárfestar, bankar og tryggingafélög geta endurskoðað áhættumat fjárfestinga sem eru með umhverfisvottun og til dæmis lækkað vexti og markvisst veitt auknu fjármagni í grænar fjárfestingar. Vistbyggðarráð sem er samstarfsvettvangur um vistvæna þróun manngerðs umhverfis á Íslandi er tilbúið að leggja sitt af mörkunum við að skoða hvers konar ívilnanir verið er að vinna að í nágrannalöndum okkar og í kjölfarið að leggja til leiðir sem hafa jákvæð áhrif til lengri tíma í samvinnu við stjórnvöld og lykilaðila á markaði.Visferilshugsun og vönduð hönnun er nefnilega ekki bara æskileg út frá umhverfissjónarmiði. Ávinningurinn kemur einnig fram í aukinni hagkvæmni framkvæmda, gæðum húsnæðis og þar með virði þeirra verðmæta sem felast í okkar byggða umhverfi.
Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir Skoðun
Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun
Skoðun Martin bakari flýgur heim með látum frá leikvelli auðmanna í Vatnsmýrinni Daði Rafnsson,Haukur Magnússon,Kristján Vigfússon,Margrét Manda Jónsdóttir skrifar
Skoðun Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson skrifar
Skoðun Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir skrifar
Skoðun Stöðug uppbygging orkuinnviða Adrian Pike,Bjarni Þórður Bjarnason,Tómas Már Sigurðsson skrifar
Skoðun Tvöföld mismunun kvenna í hópi innflytjenda Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar
Skoðun Tækni og ungmenni: Hvar liggur ábyrgðin og hvað getum við gert? Stefán Þorri Helgason skrifar
Skoðun Hvað gerir brjóstakrabbamein að ólæknandi brjóstakrabbameini? Helga Tryggvadóttir,Ólöf Kristjana Bjarnadóttir skrifar
Skoðun Hugsanlega löglegt, en siðlaust og grimmt — af hundsráni í GOGG Kristinn Ka. Nína Sigríðarson skrifar
Hjúkrunarheimili í Þorlákshöfn Gestur Þór Kristjánsson,Sigurbjörg Jenný Jónsdóttir,Grétar Ingi Erlendsson,Erla Sif Markúsdóttir Skoðun
Um Liverpool, Diogo Jota, áföll og sorgina – hugleiðingar sálfræðings Andri Hrafn Sigurðsson Skoðun