Spennandi tímamót og 8000 strætóar Hrund Gunnsteinsdóttir, Freyr Eyjólfsson, Gyða Björnsdóttir og Lárus M. K. Ólafsson skrifa 6. október 2020 07:01 Í hringrásarhagkerfi (e. circular economy) er leitast við að hanna burt úrgang, mengun og útblástur gróðurhúsalofttegunda, halda vörum og efnum lengur í notkun og endurnýja náttúruleg kerfi. Annars ónýtt efni og orka eru nýtt til hins ítrasta og „rusl” verður að verðmætum. Markmiðið er skapa sjálfbært hagkerfi og samfélag. 1,8 trilljón evra Talið er að viðskiptatækifæri hringrásarhagkerfisins nemi um 1,8 trilljónum evra, bara innan Evrópusambandsins, skv. Ellen MacArthur Foundation. Þá hefur Evrópusambandið heitið 100 milljörðum evra á árunum 2021-2027 í styrki vegna nýs græns sáttmála (e. EU Green Deal) um sjálfbæra framtíð, þar sem ein af lykilstoðunum er hringrásarhagkerfið. Yfir 70 áætlanir og leiðarvísar hafa verið gerðir í ríkjum Evrópu á síðastliðnum árum með það að markmiði að færa hagkerfið úr línulegu yfir í hringrás. Þar fara Finnar fremstir í flokki, en Finnland ætlar sér að verða hringrásarhagkerfi árið 2025. Urðun verði hætt 2021 Árið 2019 fóru yfir 100 þúsund tonn af úrgangi til urðunar á urðunarstað SORPU í Álfsnesi, hráefni sem voru þar með ekki lengur hluti af hringrásinni. Þetta jafngildir u.þ.b. 8000 strætóum. Stærstur hluti úrgangsins eru endurvinnanleg efni, s.s. pappír, pappi, plast, textíll og lífúrgangur. Við sem samfélag stöndum á tímamótum því árið 2021 er stefnt að því að hætta urðun á lífrænum og brennanlegum úrgangi á höfuðborgarsvæðinu. Framundan er einnig verulegur samdráttur í urðun á öðrum úrgangi í Álfsnesi fram til ársins 2023, þegar urðun þar verður hætt samkvæmt eigendasamkomulagi SORPU. Þessu fylgja ýmsar áskoranir fyrir fyrirtæki en kannski fyrst og fremst tækifæri til að hverfa frá hinu línulega hagkerfi í átt að hagkerfi sem styður við hringrás hráefna og betri nýtingu auðlinda. Það verður dýrt að flokka illa því eini farvegurinn fyrir blandaðan úrgang verður brennsla erlendis. Risastórt loftslagsmál Að hætta urðun lífræns úrgangs er risastórt loftslagsmál. GAJA, gas- og jarðgerðarstöð SORPU, er ætlað að endurheimta næringarefni úr lífrænum úrgangi og nýta þá orku sem verður til í niðurbrotsferlinu í formi metans. Gert er ráð fyrir að verksmiðjan, sem og vinnsla metans á urðunarstaðnum, muni spara útblástur sem nemur um 90 þúsund tonnum af CO2 á ári. Það jafngildir því að taka um 40.000 bensín- og dísilknúna bíla af götum höfuðborgarsvæðisins. Uppblástur, jarðvegsrof og hnignun gróðurs er stórt umhverfisvandamál á Íslandi og um 40% landsins telst vera talsvert, mikið eða mjög mikið rofið. Molta úr lífrænum úrgangi mun verða mikilvæg við uppgræðslu lands og við að binda kolefni í gróðri. Hagkvæmara fyrir þjóðarbúið Með hringrásarhagkerfinu höfum við möguleika á því að bæta viðskiptajöfnuð við aðrar þjóðir og fara að selja meira af vörum en við kaupum. Hringrásarhagkerfið er ekki bara umhverfisvænna kerfi, heldur hagkvæmara fyrir þjóðarbúið ef rétt er á spöðunum haldið. Tækifærin hérlendis eru fjölmörg, og má hér nefna möguleika okkar til að stórefla þróun og nýsköpun við framleiðslu íslenskra matvæla og nota okkar góðu, grænu orku til þess að innleiða íslenska hringrás í matvælaframleiðslu. Með því að kaupa og borða mat úr nærumhverfinu fáum við bæði hollari, umhverfisvænni og með tímanum ódýrari mat. Suður-Kórea er frábært dæmi um land sem hefur náð miklum árangri í heimaræktun, en þar er fólk m.a. hvatt og stutt dyggilega til þess að rækta grænmeti í görðum og almenningsrýmum. Hið opinbera skapi aðlaðandi umhverfi Á síðustu árum hafa íslensk fyrirtæki innleitt umhverfisvænar breytingar í starfsemi sína með góðum árangri. Mikilvægt er að hið opinbera haldi áfram að skapa aðlaðandi umhverfi til fjárfestinga í grænni tækni og nýsköpun á því sviði. Horfa má til fyrirkomulags í nágrannaríkjum okkar þar sem ríkið veitir beina fjárhagslega hvata til atvinnulífs til að innleiða umhverfisvænar breytingar í sinni starfsemi, s.s. ENOVA sjóðurinn í Noregi. Gott samstarf og virkt samtal stjórnvalda og atvinnulífs, þar sem ýtt er undir tækniframfarir og nýsköpun, er ein forsenda þess að við sem þjóð náum settum markmiðum í umhverfis- og loftslagsmálum. Að skapa verðmæti, spara peninga og skara fram úr Með innleiðingu á hringrásarhagkerfi skapast verðmæti og við spörum með því að hætta að henda auðæfum - verðmætum endurvinnsluefnum. Hringrásarhagkerfinu fylgja fjölmörg tækifæri til nýsköpunar og úrlausnar alþjóðlegra áskorana. Þetta skapar fyrirtækjum forskot í samkeppni og skapar störf. Við vitum að sjálfbært hagkerfi og samfélag er ekki bara eftirsóknarvert, heldur ýtir það undir nýsköpun þar sem atvinnulífið, stjórnvöld og samfélagið allt taka höndum saman og byggja hér góða framtíð fyrir komandi kynslóðir. Hrund Gunnsteinsdóttir framkvæmdastjóri Festu Freyr Eyjólfsson samskiptastjóri Terra Gyða Björnsdóttir sérfræðingur í sjálfbærni hjá Sorpu Lárus M. K. Ólafsson viðskiptastjóri hjá Samtökum iðnaðarins Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hrund Gunnsteinsdóttir Umhverfismál Loftslagsmál Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir Skoðun Skoðun Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Sjá meira
Í hringrásarhagkerfi (e. circular economy) er leitast við að hanna burt úrgang, mengun og útblástur gróðurhúsalofttegunda, halda vörum og efnum lengur í notkun og endurnýja náttúruleg kerfi. Annars ónýtt efni og orka eru nýtt til hins ítrasta og „rusl” verður að verðmætum. Markmiðið er skapa sjálfbært hagkerfi og samfélag. 1,8 trilljón evra Talið er að viðskiptatækifæri hringrásarhagkerfisins nemi um 1,8 trilljónum evra, bara innan Evrópusambandsins, skv. Ellen MacArthur Foundation. Þá hefur Evrópusambandið heitið 100 milljörðum evra á árunum 2021-2027 í styrki vegna nýs græns sáttmála (e. EU Green Deal) um sjálfbæra framtíð, þar sem ein af lykilstoðunum er hringrásarhagkerfið. Yfir 70 áætlanir og leiðarvísar hafa verið gerðir í ríkjum Evrópu á síðastliðnum árum með það að markmiði að færa hagkerfið úr línulegu yfir í hringrás. Þar fara Finnar fremstir í flokki, en Finnland ætlar sér að verða hringrásarhagkerfi árið 2025. Urðun verði hætt 2021 Árið 2019 fóru yfir 100 þúsund tonn af úrgangi til urðunar á urðunarstað SORPU í Álfsnesi, hráefni sem voru þar með ekki lengur hluti af hringrásinni. Þetta jafngildir u.þ.b. 8000 strætóum. Stærstur hluti úrgangsins eru endurvinnanleg efni, s.s. pappír, pappi, plast, textíll og lífúrgangur. Við sem samfélag stöndum á tímamótum því árið 2021 er stefnt að því að hætta urðun á lífrænum og brennanlegum úrgangi á höfuðborgarsvæðinu. Framundan er einnig verulegur samdráttur í urðun á öðrum úrgangi í Álfsnesi fram til ársins 2023, þegar urðun þar verður hætt samkvæmt eigendasamkomulagi SORPU. Þessu fylgja ýmsar áskoranir fyrir fyrirtæki en kannski fyrst og fremst tækifæri til að hverfa frá hinu línulega hagkerfi í átt að hagkerfi sem styður við hringrás hráefna og betri nýtingu auðlinda. Það verður dýrt að flokka illa því eini farvegurinn fyrir blandaðan úrgang verður brennsla erlendis. Risastórt loftslagsmál Að hætta urðun lífræns úrgangs er risastórt loftslagsmál. GAJA, gas- og jarðgerðarstöð SORPU, er ætlað að endurheimta næringarefni úr lífrænum úrgangi og nýta þá orku sem verður til í niðurbrotsferlinu í formi metans. Gert er ráð fyrir að verksmiðjan, sem og vinnsla metans á urðunarstaðnum, muni spara útblástur sem nemur um 90 þúsund tonnum af CO2 á ári. Það jafngildir því að taka um 40.000 bensín- og dísilknúna bíla af götum höfuðborgarsvæðisins. Uppblástur, jarðvegsrof og hnignun gróðurs er stórt umhverfisvandamál á Íslandi og um 40% landsins telst vera talsvert, mikið eða mjög mikið rofið. Molta úr lífrænum úrgangi mun verða mikilvæg við uppgræðslu lands og við að binda kolefni í gróðri. Hagkvæmara fyrir þjóðarbúið Með hringrásarhagkerfinu höfum við möguleika á því að bæta viðskiptajöfnuð við aðrar þjóðir og fara að selja meira af vörum en við kaupum. Hringrásarhagkerfið er ekki bara umhverfisvænna kerfi, heldur hagkvæmara fyrir þjóðarbúið ef rétt er á spöðunum haldið. Tækifærin hérlendis eru fjölmörg, og má hér nefna möguleika okkar til að stórefla þróun og nýsköpun við framleiðslu íslenskra matvæla og nota okkar góðu, grænu orku til þess að innleiða íslenska hringrás í matvælaframleiðslu. Með því að kaupa og borða mat úr nærumhverfinu fáum við bæði hollari, umhverfisvænni og með tímanum ódýrari mat. Suður-Kórea er frábært dæmi um land sem hefur náð miklum árangri í heimaræktun, en þar er fólk m.a. hvatt og stutt dyggilega til þess að rækta grænmeti í görðum og almenningsrýmum. Hið opinbera skapi aðlaðandi umhverfi Á síðustu árum hafa íslensk fyrirtæki innleitt umhverfisvænar breytingar í starfsemi sína með góðum árangri. Mikilvægt er að hið opinbera haldi áfram að skapa aðlaðandi umhverfi til fjárfestinga í grænni tækni og nýsköpun á því sviði. Horfa má til fyrirkomulags í nágrannaríkjum okkar þar sem ríkið veitir beina fjárhagslega hvata til atvinnulífs til að innleiða umhverfisvænar breytingar í sinni starfsemi, s.s. ENOVA sjóðurinn í Noregi. Gott samstarf og virkt samtal stjórnvalda og atvinnulífs, þar sem ýtt er undir tækniframfarir og nýsköpun, er ein forsenda þess að við sem þjóð náum settum markmiðum í umhverfis- og loftslagsmálum. Að skapa verðmæti, spara peninga og skara fram úr Með innleiðingu á hringrásarhagkerfi skapast verðmæti og við spörum með því að hætta að henda auðæfum - verðmætum endurvinnsluefnum. Hringrásarhagkerfinu fylgja fjölmörg tækifæri til nýsköpunar og úrlausnar alþjóðlegra áskorana. Þetta skapar fyrirtækjum forskot í samkeppni og skapar störf. Við vitum að sjálfbært hagkerfi og samfélag er ekki bara eftirsóknarvert, heldur ýtir það undir nýsköpun þar sem atvinnulífið, stjórnvöld og samfélagið allt taka höndum saman og byggja hér góða framtíð fyrir komandi kynslóðir. Hrund Gunnsteinsdóttir framkvæmdastjóri Festu Freyr Eyjólfsson samskiptastjóri Terra Gyða Björnsdóttir sérfræðingur í sjálfbærni hjá Sorpu Lárus M. K. Ólafsson viðskiptastjóri hjá Samtökum iðnaðarins
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun