Spennandi tímamót og 8000 strætóar Hrund Gunnsteinsdóttir, Freyr Eyjólfsson, Gyða Björnsdóttir og Lárus M. K. Ólafsson skrifa 6. október 2020 07:01 Í hringrásarhagkerfi (e. circular economy) er leitast við að hanna burt úrgang, mengun og útblástur gróðurhúsalofttegunda, halda vörum og efnum lengur í notkun og endurnýja náttúruleg kerfi. Annars ónýtt efni og orka eru nýtt til hins ítrasta og „rusl” verður að verðmætum. Markmiðið er skapa sjálfbært hagkerfi og samfélag. 1,8 trilljón evra Talið er að viðskiptatækifæri hringrásarhagkerfisins nemi um 1,8 trilljónum evra, bara innan Evrópusambandsins, skv. Ellen MacArthur Foundation. Þá hefur Evrópusambandið heitið 100 milljörðum evra á árunum 2021-2027 í styrki vegna nýs græns sáttmála (e. EU Green Deal) um sjálfbæra framtíð, þar sem ein af lykilstoðunum er hringrásarhagkerfið. Yfir 70 áætlanir og leiðarvísar hafa verið gerðir í ríkjum Evrópu á síðastliðnum árum með það að markmiði að færa hagkerfið úr línulegu yfir í hringrás. Þar fara Finnar fremstir í flokki, en Finnland ætlar sér að verða hringrásarhagkerfi árið 2025. Urðun verði hætt 2021 Árið 2019 fóru yfir 100 þúsund tonn af úrgangi til urðunar á urðunarstað SORPU í Álfsnesi, hráefni sem voru þar með ekki lengur hluti af hringrásinni. Þetta jafngildir u.þ.b. 8000 strætóum. Stærstur hluti úrgangsins eru endurvinnanleg efni, s.s. pappír, pappi, plast, textíll og lífúrgangur. Við sem samfélag stöndum á tímamótum því árið 2021 er stefnt að því að hætta urðun á lífrænum og brennanlegum úrgangi á höfuðborgarsvæðinu. Framundan er einnig verulegur samdráttur í urðun á öðrum úrgangi í Álfsnesi fram til ársins 2023, þegar urðun þar verður hætt samkvæmt eigendasamkomulagi SORPU. Þessu fylgja ýmsar áskoranir fyrir fyrirtæki en kannski fyrst og fremst tækifæri til að hverfa frá hinu línulega hagkerfi í átt að hagkerfi sem styður við hringrás hráefna og betri nýtingu auðlinda. Það verður dýrt að flokka illa því eini farvegurinn fyrir blandaðan úrgang verður brennsla erlendis. Risastórt loftslagsmál Að hætta urðun lífræns úrgangs er risastórt loftslagsmál. GAJA, gas- og jarðgerðarstöð SORPU, er ætlað að endurheimta næringarefni úr lífrænum úrgangi og nýta þá orku sem verður til í niðurbrotsferlinu í formi metans. Gert er ráð fyrir að verksmiðjan, sem og vinnsla metans á urðunarstaðnum, muni spara útblástur sem nemur um 90 þúsund tonnum af CO2 á ári. Það jafngildir því að taka um 40.000 bensín- og dísilknúna bíla af götum höfuðborgarsvæðisins. Uppblástur, jarðvegsrof og hnignun gróðurs er stórt umhverfisvandamál á Íslandi og um 40% landsins telst vera talsvert, mikið eða mjög mikið rofið. Molta úr lífrænum úrgangi mun verða mikilvæg við uppgræðslu lands og við að binda kolefni í gróðri. Hagkvæmara fyrir þjóðarbúið Með hringrásarhagkerfinu höfum við möguleika á því að bæta viðskiptajöfnuð við aðrar þjóðir og fara að selja meira af vörum en við kaupum. Hringrásarhagkerfið er ekki bara umhverfisvænna kerfi, heldur hagkvæmara fyrir þjóðarbúið ef rétt er á spöðunum haldið. Tækifærin hérlendis eru fjölmörg, og má hér nefna möguleika okkar til að stórefla þróun og nýsköpun við framleiðslu íslenskra matvæla og nota okkar góðu, grænu orku til þess að innleiða íslenska hringrás í matvælaframleiðslu. Með því að kaupa og borða mat úr nærumhverfinu fáum við bæði hollari, umhverfisvænni og með tímanum ódýrari mat. Suður-Kórea er frábært dæmi um land sem hefur náð miklum árangri í heimaræktun, en þar er fólk m.a. hvatt og stutt dyggilega til þess að rækta grænmeti í görðum og almenningsrýmum. Hið opinbera skapi aðlaðandi umhverfi Á síðustu árum hafa íslensk fyrirtæki innleitt umhverfisvænar breytingar í starfsemi sína með góðum árangri. Mikilvægt er að hið opinbera haldi áfram að skapa aðlaðandi umhverfi til fjárfestinga í grænni tækni og nýsköpun á því sviði. Horfa má til fyrirkomulags í nágrannaríkjum okkar þar sem ríkið veitir beina fjárhagslega hvata til atvinnulífs til að innleiða umhverfisvænar breytingar í sinni starfsemi, s.s. ENOVA sjóðurinn í Noregi. Gott samstarf og virkt samtal stjórnvalda og atvinnulífs, þar sem ýtt er undir tækniframfarir og nýsköpun, er ein forsenda þess að við sem þjóð náum settum markmiðum í umhverfis- og loftslagsmálum. Að skapa verðmæti, spara peninga og skara fram úr Með innleiðingu á hringrásarhagkerfi skapast verðmæti og við spörum með því að hætta að henda auðæfum - verðmætum endurvinnsluefnum. Hringrásarhagkerfinu fylgja fjölmörg tækifæri til nýsköpunar og úrlausnar alþjóðlegra áskorana. Þetta skapar fyrirtækjum forskot í samkeppni og skapar störf. Við vitum að sjálfbært hagkerfi og samfélag er ekki bara eftirsóknarvert, heldur ýtir það undir nýsköpun þar sem atvinnulífið, stjórnvöld og samfélagið allt taka höndum saman og byggja hér góða framtíð fyrir komandi kynslóðir. Hrund Gunnsteinsdóttir framkvæmdastjóri Festu Freyr Eyjólfsson samskiptastjóri Terra Gyða Björnsdóttir sérfræðingur í sjálfbærni hjá Sorpu Lárus M. K. Ólafsson viðskiptastjóri hjá Samtökum iðnaðarins Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hrund Gunnsteinsdóttir Umhverfismál Loftslagsmál Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir Skoðun Óásættanleg málsmeðferð Linda Íris Emilsdóttir,Katrín Oddsdóttir Skoðun Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin Sigurjón Þórðarson Skoðun Ætlar vinstri meirihlutinn að skila auðu? Þórdís Lóa Þórhalldóttir Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson Skoðun Æfðu þig í virkum og uppbyggilegum viðbrögðum Ingrid Kuhlman Skoðun Fjárfestavernd sem gengur of langt? Baldvin Ingi Sigurðsson Skoðun Aðför Vinnueftirlits að hagsmunum slasaðra. Steinar Harðarson Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson Skoðun Skoðun Skoðun Orðsins fyllsta merking Eiríkur Kristjánsson skrifar Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson skrifar Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir skrifar Skoðun Ætlar vinstri meirihlutinn að skila auðu? Þórdís Lóa Þórhalldóttir skrifar Skoðun Óásættanleg málsmeðferð Linda Íris Emilsdóttir,Katrín Oddsdóttir skrifar Skoðun Fjárfestavernd sem gengur of langt? Baldvin Ingi Sigurðsson skrifar Skoðun Æfðu þig í virkum og uppbyggilegum viðbrögðum Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Samþjöppunin hefur ekkert að gera með veiðigjöldin Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Aðför Vinnueftirlits að hagsmunum slasaðra. Steinar Harðarson skrifar Skoðun Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir skrifar Skoðun Karlar, piltar og strákar Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Eiga ellilífeyrir og örorkubætur að fylgja launavísitölu? Haukur Arnþórsson skrifar Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar Skoðun Nennið þið plís blessaða ríkisstjórn! Derek T. Allen skrifar Skoðun Ertu klár? Jakob Smári Magnússon skrifar Skoðun Kengúrur eða Þorskar: Hver forritar framtíð Íslands? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Brimrót og veðragnýr í alþjóðamálum Árni Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Forstjórinn stígur fram Örn Pálsson skrifar Skoðun Lífsgæði íbúa Mosfellsbæjar skert Regína Ásvaldsdóttir skrifar Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Tilvera okkar er undarlegt ferðalag Hópur meðlima No Borders skrifar Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Það að þrá börn eða ekki Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Tímanna tákn? Hólmgeir Baldursson skrifar Skoðun Hörmulegur atburður í flugstöð Leifs Eiríkssonar Jón Pétursson skrifar Skoðun Kvótaverð, veiðigjald, fjárfesting og arðsemi í sjávarútvegi Ásgeir Daníelsson skrifar Skoðun Getur Seljaskóli núna orðið símalaus skóli, Jóhanna? Kristín Jónsdóttir skrifar Sjá meira
Í hringrásarhagkerfi (e. circular economy) er leitast við að hanna burt úrgang, mengun og útblástur gróðurhúsalofttegunda, halda vörum og efnum lengur í notkun og endurnýja náttúruleg kerfi. Annars ónýtt efni og orka eru nýtt til hins ítrasta og „rusl” verður að verðmætum. Markmiðið er skapa sjálfbært hagkerfi og samfélag. 1,8 trilljón evra Talið er að viðskiptatækifæri hringrásarhagkerfisins nemi um 1,8 trilljónum evra, bara innan Evrópusambandsins, skv. Ellen MacArthur Foundation. Þá hefur Evrópusambandið heitið 100 milljörðum evra á árunum 2021-2027 í styrki vegna nýs græns sáttmála (e. EU Green Deal) um sjálfbæra framtíð, þar sem ein af lykilstoðunum er hringrásarhagkerfið. Yfir 70 áætlanir og leiðarvísar hafa verið gerðir í ríkjum Evrópu á síðastliðnum árum með það að markmiði að færa hagkerfið úr línulegu yfir í hringrás. Þar fara Finnar fremstir í flokki, en Finnland ætlar sér að verða hringrásarhagkerfi árið 2025. Urðun verði hætt 2021 Árið 2019 fóru yfir 100 þúsund tonn af úrgangi til urðunar á urðunarstað SORPU í Álfsnesi, hráefni sem voru þar með ekki lengur hluti af hringrásinni. Þetta jafngildir u.þ.b. 8000 strætóum. Stærstur hluti úrgangsins eru endurvinnanleg efni, s.s. pappír, pappi, plast, textíll og lífúrgangur. Við sem samfélag stöndum á tímamótum því árið 2021 er stefnt að því að hætta urðun á lífrænum og brennanlegum úrgangi á höfuðborgarsvæðinu. Framundan er einnig verulegur samdráttur í urðun á öðrum úrgangi í Álfsnesi fram til ársins 2023, þegar urðun þar verður hætt samkvæmt eigendasamkomulagi SORPU. Þessu fylgja ýmsar áskoranir fyrir fyrirtæki en kannski fyrst og fremst tækifæri til að hverfa frá hinu línulega hagkerfi í átt að hagkerfi sem styður við hringrás hráefna og betri nýtingu auðlinda. Það verður dýrt að flokka illa því eini farvegurinn fyrir blandaðan úrgang verður brennsla erlendis. Risastórt loftslagsmál Að hætta urðun lífræns úrgangs er risastórt loftslagsmál. GAJA, gas- og jarðgerðarstöð SORPU, er ætlað að endurheimta næringarefni úr lífrænum úrgangi og nýta þá orku sem verður til í niðurbrotsferlinu í formi metans. Gert er ráð fyrir að verksmiðjan, sem og vinnsla metans á urðunarstaðnum, muni spara útblástur sem nemur um 90 þúsund tonnum af CO2 á ári. Það jafngildir því að taka um 40.000 bensín- og dísilknúna bíla af götum höfuðborgarsvæðisins. Uppblástur, jarðvegsrof og hnignun gróðurs er stórt umhverfisvandamál á Íslandi og um 40% landsins telst vera talsvert, mikið eða mjög mikið rofið. Molta úr lífrænum úrgangi mun verða mikilvæg við uppgræðslu lands og við að binda kolefni í gróðri. Hagkvæmara fyrir þjóðarbúið Með hringrásarhagkerfinu höfum við möguleika á því að bæta viðskiptajöfnuð við aðrar þjóðir og fara að selja meira af vörum en við kaupum. Hringrásarhagkerfið er ekki bara umhverfisvænna kerfi, heldur hagkvæmara fyrir þjóðarbúið ef rétt er á spöðunum haldið. Tækifærin hérlendis eru fjölmörg, og má hér nefna möguleika okkar til að stórefla þróun og nýsköpun við framleiðslu íslenskra matvæla og nota okkar góðu, grænu orku til þess að innleiða íslenska hringrás í matvælaframleiðslu. Með því að kaupa og borða mat úr nærumhverfinu fáum við bæði hollari, umhverfisvænni og með tímanum ódýrari mat. Suður-Kórea er frábært dæmi um land sem hefur náð miklum árangri í heimaræktun, en þar er fólk m.a. hvatt og stutt dyggilega til þess að rækta grænmeti í görðum og almenningsrýmum. Hið opinbera skapi aðlaðandi umhverfi Á síðustu árum hafa íslensk fyrirtæki innleitt umhverfisvænar breytingar í starfsemi sína með góðum árangri. Mikilvægt er að hið opinbera haldi áfram að skapa aðlaðandi umhverfi til fjárfestinga í grænni tækni og nýsköpun á því sviði. Horfa má til fyrirkomulags í nágrannaríkjum okkar þar sem ríkið veitir beina fjárhagslega hvata til atvinnulífs til að innleiða umhverfisvænar breytingar í sinni starfsemi, s.s. ENOVA sjóðurinn í Noregi. Gott samstarf og virkt samtal stjórnvalda og atvinnulífs, þar sem ýtt er undir tækniframfarir og nýsköpun, er ein forsenda þess að við sem þjóð náum settum markmiðum í umhverfis- og loftslagsmálum. Að skapa verðmæti, spara peninga og skara fram úr Með innleiðingu á hringrásarhagkerfi skapast verðmæti og við spörum með því að hætta að henda auðæfum - verðmætum endurvinnsluefnum. Hringrásarhagkerfinu fylgja fjölmörg tækifæri til nýsköpunar og úrlausnar alþjóðlegra áskorana. Þetta skapar fyrirtækjum forskot í samkeppni og skapar störf. Við vitum að sjálfbært hagkerfi og samfélag er ekki bara eftirsóknarvert, heldur ýtir það undir nýsköpun þar sem atvinnulífið, stjórnvöld og samfélagið allt taka höndum saman og byggja hér góða framtíð fyrir komandi kynslóðir. Hrund Gunnsteinsdóttir framkvæmdastjóri Festu Freyr Eyjólfsson samskiptastjóri Terra Gyða Björnsdóttir sérfræðingur í sjálfbærni hjá Sorpu Lárus M. K. Ólafsson viðskiptastjóri hjá Samtökum iðnaðarins
Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar
Skoðun Ísland verður að vernda hafið og fiskimiðin frá námuvinnslu á hafsbotni Laura Sólveig Lefort Scheefer,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson,Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir,Belén García Ovide,Huld Hafliðadóttir skrifar
Skoðun Börnin á Gaza eru ekki í fríi Bjarni Fritzson,Blær Guðmundsdóttir ,Elías Rúni Þorsteinsson,Elísabet Thoroddsen,Gunnar Helgason,Linda Ólafsdóttir,Lóa Hlín Hjálmtýsdóttir,Yrsa Þöll Gylfadóttir skrifar
Skoðun Mannréttindi fatlaðs fólks - orð og efndir Unnur Helga Óttarsdóttir,Alma Ýr Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Lestur lykillinn að endurhæfingu? Hvað ef lestur væri lykillinn út? Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar
Skoðun Uppbygging í Grafarvogi eflir hverfið og mætir húsnæðiskrísunni á skynsaman hátt Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar