Fjölmiðlar sem njóta trausts eru ekki sjálfsagður hlutur Þórir Guðmundsson skrifar 14. nóvember 2020 14:15 Íslendingar fá fréttir um kórónuveirufarsóttina í hefðbundnum fjölmiðlum fremur en aðrar þjóðir og treysta þeim betur. Þetta sýna kannanir sem vinnuhópur þjóðaröryggisráðs um upplýsingaóreiðu og COVID-19 lét gera. Traustið er undirstaða árangurs í baráttu við veiruna. Hvatningar sérfræðinga í gegnum fjölmiðla sem fólk treystir leiddi til þess að innanlandssmitum var útrýmt í vor. Á meðan lögregla á Spáni og víðar hundelti fólk á götum úti fyrir brot á útgöngubanni þá dugðu hvatningar að mestu á Íslandi. Skýrsla vinnuhóps þjóðaröryggisráðs leiðir í ljós að bábyljur um faraldurinn hafa ekki fengið að blómstra í sama mæli hér og annars staðar. Slíkar bábylgjur draga úr samheldninni og þær lifa góðu lífi á samfélagsmiðlum. Skoðanakönnun sem Maskína gerði fyrir vinnuhópinn leiddi í ljós að yfir 80% treystu innlendum fjölmiðlum, rúmlega 40% treystu erlendum fréttasíðum en í kringum 10% treystu samfélagsmiðlum. Hver órökstudd „frétt“ um að veiran hafi verið búin til á rannsóknarstofu, kraftaverkameðul dugi gegn henni eða að fyrirhugaðar bólusetningar hafi einhvern annarlegan tilgang dregur úr trausti og vilja til að fara eftir ráðleggingum sérfræðinga. Þannig eru fréttirnar sem fljúga milli fólks á Facebook og Twitter. Falsfréttir fljúga hratt Rannsókn á vegum hins virta MIT háskóla í Bandaríkjunum sýnir að falsfréttir berast hraðar um netið en sannar. Þær eru 70% líklegri til að vera endurtíst á Twitter og eru sex sinnum fljótari að ná til 1.500 manna. Þessar tvær rannsóknir leiða til augljósrar niðurstöðu. Þar sem Twitter og Facebook ráða ríkjum nær tortryggni yfirhöndinni. Þar sem ritrýndir almennir fjölmiðlar eru sterkir, þar myndast traust. Það traust er forsenda árangursríkra sýkingarvarna. Sjaldgæft er að fá svo skýra mynd af því hvernig vandaður fréttaflutningur, sem fólk getur treyst, hafi svo þjóðfélagslega mikilvæg áhrif. Miðlar í vörn Á sama tíma eiga ritstýrðir fjölmiðlar í vök að verjast gegn þessum sömu samfélagsmiðlum. Hagstofan telur að íslenskir auglýsendur hafi greitt rúmlega fimm milljarða króna til erlendra samfélagsmiðla á árinu 2018. Þeir miðlar þurfa meðal annars ekki að bæta virðisaukaskatti við það verð sem þeir bjóða íslenskum auglýsendum. Auglýsingatekjur innlendra miðla fara hríðlækkandi – voru fjórðungi lægri 2018 en 2007. Auglýsingatekjur Sýnar – sem rekur meðal annars Vísi, Stöð 2 og Bylgjuna – hafa lækkað um 15% á þessu kórónuveiruári, samkvæmt umsögn félagsins um fyrirhugaðar fjárveitingar til Ríkisútvarpsins. Í tekjumissinum takast þessir sömu miðlar á við risavaxinn samkeppnisaðila sem nýtur næstum fimm milljarða króna stuðnings skattgreiðenda og fær að leika lausum hala á auglýsingamarkaði. Nærri helmingur auglýsingatekna í sjónvarpi renna til Ríkisútvarpsins samkvæmt tölum Hagstofunnar fyrir 2017. Ríkisútvarpið er sannarlega einn þeirra miðla sem stuðla að trausti í samfélaginu. En traust þrífst illa í umhverfi einokunar. Skýrsla frá 2018 um rekstrarumhverfi einkarekinna fjölmiðla sýnir fram á hvernig einkamiðlarnir eiga í vök að verjast á meðan ríkisrekinn samkeppnisaðili sækir öruggt fé í ríkissjóð. Í skýrslunni var lagt til að taka RÚV af auglýsingamarkaði og koma á styrktarkerfi fyrir einkarekna fjölmiðla. Fjárhagslegir yfirburðir RÚV, sem þóttu sjálfsagðir fyrir einhverjum áratugum, eru það ekki lengur. Líkt og þurftarmikil planta sem skyggir á sólargeislana og dregur í sig vætu og kæfir þannig annan gróður þá hefur fyrirferð ríkisrisans kæfandi áhrif á grósku í einkageiranum á sama markaði. Annars staðar á Norðurlöndum hefur verið brugðist við bágri stöðu einkarekinna fjölmiðla með ýmsum hætti, fyrst og fremst einhvers konar styrkjum eða þjónustusamningum sem hafa það markmið að stuðla að fjölbreytni. Þar þykir líka sjálfsagt að halda ríkismiðlum af auglýsingamarkaði. Enn er beðið Hér á landi er nú, þriðja árið í röð, beðið eftir því að fjölmiðlafrumvarp menntamálaráðherra komist út úr ríkisstjórn. Síðustu tvö ár fengu slík frumvörp að sofna sumarsvefninum langa eftir að mistekist hafði að fá stuðning við þau á Alþingi fyrir þinglok. Þennan þingveturinn var boðað að fjölmiðlafrumvarp yrði lagt fram í október en sá mánuður fékk að líða án frétta af málinu. Skýrsla vinnuhóps þjóðaröryggisráðs um upplýsingaóreiðu og COVID-19 sýnir að fjölmiðlaumhverfið er enn nógu sterkt til þess að almenningur geti treyst fréttaflutningi í almennum fréttamiðlum. Þessa stöðu þarf að verja og það verður ekki gert með óbreyttu ástandi. Skýrslan um rekstrarumhverfi fjölmiðla er í fullu gildi sem og tillögur hennar um umsvif RÚV á auglýsingamarkaði og stuðning við einkarekna fjölmiðla. Rannsókn MIT háskólans varar síðan við því sem getur gerst ef samfélagsmiðlar og fréttirnar sem þeir dreifa ná yfirhöndinni. Þeir einkareknu fjölmiðlar, sem hafa reynst svo mikilvægir á farsóttartímanum, heyja nú varnarbaráttu á tveimur vígstöðvum: Gagnvart ríkisreknum samkeppnisaðila innanlands og risavöxnum samfélagsmiðlum að utan. Vilji Alþingi stuðla að virkri samkeppni öflugra fjölmiðla, sem fólk treystir, þá þarf að laga skekkjurnar á þessum markaði. Það er ekki óendanlegur tími til þess. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Faraldur kórónuveiru (COVID-19) Ríkisútvarpið Samfélagsmiðlar Fjölmiðlar Fjölmiðlalög Þórir Guðmundsson Mest lesið Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann Skoðun Skoðun Skoðun 120km hraði á Keflavíkurveginum og netsölur með áfengi Jón Páll Haraldsson skrifar Skoðun Lausnin liggur fyrir – Landspítali þarf að stíga skrefið Sandra B. Franks skrifar Skoðun Auðbeldi SFS Örn Bárður Jónsson skrifar Skoðun Skjárinn og börnin Daðey Albertsdóttir,Silja Björk Egilsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun „Er stjúpmamma þín vond eins og í Öskubusku?“ Hafdís Bára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Af hverju er Framsóknarfólk hamingjusamast? Árelía Eydís Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Norska leiðin hefur gefist vel – í Póllandi Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Opið hús fyrir útvalda Björn Brynjúlfur Björnsson skrifar Skoðun Af hverju hræðist fólk kynjafræði? Eydís Ásbjörnsdóttir skrifar Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar Skoðun Hópnauðganir/svartheimar! Davíð Bergmann skrifar Skoðun Valdið og samvinnuhugsjónin Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun NPA breytti lífinu mínu Sveinbjörn Eggertsson skrifar Skoðun Hefur þú tilkynnt um ofbeldi gegn barni? Alfa Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Gildi kærleika og mannúðar Toshiki Toma skrifar Skoðun Hvernig tryggjum við samkeppnishæfni þjóðar? Jón Skafti Gestsson skrifar Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Flottu kjötauglýsingarnar í blöðunum... Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Grafarvogsgremjan Þorlákur Axel Jónsson skrifar Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Fjármögnuðu stríðsvél Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugleiðingar á páskum Ámundi Loftsson skrifar Skoðun Gremjan í Grafarvogi Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar Skoðun Móttaka skemmtiferðaskipa - hlustað á íbúa Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar Skoðun Þegar mannshjörtun mætast Jóna Hrönn Bolladóttir,Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar Skoðun Kristján á Sprengisandi lendir í ágjöf Björn Ólafsson skrifar Sjá meira
Íslendingar fá fréttir um kórónuveirufarsóttina í hefðbundnum fjölmiðlum fremur en aðrar þjóðir og treysta þeim betur. Þetta sýna kannanir sem vinnuhópur þjóðaröryggisráðs um upplýsingaóreiðu og COVID-19 lét gera. Traustið er undirstaða árangurs í baráttu við veiruna. Hvatningar sérfræðinga í gegnum fjölmiðla sem fólk treystir leiddi til þess að innanlandssmitum var útrýmt í vor. Á meðan lögregla á Spáni og víðar hundelti fólk á götum úti fyrir brot á útgöngubanni þá dugðu hvatningar að mestu á Íslandi. Skýrsla vinnuhóps þjóðaröryggisráðs leiðir í ljós að bábyljur um faraldurinn hafa ekki fengið að blómstra í sama mæli hér og annars staðar. Slíkar bábylgjur draga úr samheldninni og þær lifa góðu lífi á samfélagsmiðlum. Skoðanakönnun sem Maskína gerði fyrir vinnuhópinn leiddi í ljós að yfir 80% treystu innlendum fjölmiðlum, rúmlega 40% treystu erlendum fréttasíðum en í kringum 10% treystu samfélagsmiðlum. Hver órökstudd „frétt“ um að veiran hafi verið búin til á rannsóknarstofu, kraftaverkameðul dugi gegn henni eða að fyrirhugaðar bólusetningar hafi einhvern annarlegan tilgang dregur úr trausti og vilja til að fara eftir ráðleggingum sérfræðinga. Þannig eru fréttirnar sem fljúga milli fólks á Facebook og Twitter. Falsfréttir fljúga hratt Rannsókn á vegum hins virta MIT háskóla í Bandaríkjunum sýnir að falsfréttir berast hraðar um netið en sannar. Þær eru 70% líklegri til að vera endurtíst á Twitter og eru sex sinnum fljótari að ná til 1.500 manna. Þessar tvær rannsóknir leiða til augljósrar niðurstöðu. Þar sem Twitter og Facebook ráða ríkjum nær tortryggni yfirhöndinni. Þar sem ritrýndir almennir fjölmiðlar eru sterkir, þar myndast traust. Það traust er forsenda árangursríkra sýkingarvarna. Sjaldgæft er að fá svo skýra mynd af því hvernig vandaður fréttaflutningur, sem fólk getur treyst, hafi svo þjóðfélagslega mikilvæg áhrif. Miðlar í vörn Á sama tíma eiga ritstýrðir fjölmiðlar í vök að verjast gegn þessum sömu samfélagsmiðlum. Hagstofan telur að íslenskir auglýsendur hafi greitt rúmlega fimm milljarða króna til erlendra samfélagsmiðla á árinu 2018. Þeir miðlar þurfa meðal annars ekki að bæta virðisaukaskatti við það verð sem þeir bjóða íslenskum auglýsendum. Auglýsingatekjur innlendra miðla fara hríðlækkandi – voru fjórðungi lægri 2018 en 2007. Auglýsingatekjur Sýnar – sem rekur meðal annars Vísi, Stöð 2 og Bylgjuna – hafa lækkað um 15% á þessu kórónuveiruári, samkvæmt umsögn félagsins um fyrirhugaðar fjárveitingar til Ríkisútvarpsins. Í tekjumissinum takast þessir sömu miðlar á við risavaxinn samkeppnisaðila sem nýtur næstum fimm milljarða króna stuðnings skattgreiðenda og fær að leika lausum hala á auglýsingamarkaði. Nærri helmingur auglýsingatekna í sjónvarpi renna til Ríkisútvarpsins samkvæmt tölum Hagstofunnar fyrir 2017. Ríkisútvarpið er sannarlega einn þeirra miðla sem stuðla að trausti í samfélaginu. En traust þrífst illa í umhverfi einokunar. Skýrsla frá 2018 um rekstrarumhverfi einkarekinna fjölmiðla sýnir fram á hvernig einkamiðlarnir eiga í vök að verjast á meðan ríkisrekinn samkeppnisaðili sækir öruggt fé í ríkissjóð. Í skýrslunni var lagt til að taka RÚV af auglýsingamarkaði og koma á styrktarkerfi fyrir einkarekna fjölmiðla. Fjárhagslegir yfirburðir RÚV, sem þóttu sjálfsagðir fyrir einhverjum áratugum, eru það ekki lengur. Líkt og þurftarmikil planta sem skyggir á sólargeislana og dregur í sig vætu og kæfir þannig annan gróður þá hefur fyrirferð ríkisrisans kæfandi áhrif á grósku í einkageiranum á sama markaði. Annars staðar á Norðurlöndum hefur verið brugðist við bágri stöðu einkarekinna fjölmiðla með ýmsum hætti, fyrst og fremst einhvers konar styrkjum eða þjónustusamningum sem hafa það markmið að stuðla að fjölbreytni. Þar þykir líka sjálfsagt að halda ríkismiðlum af auglýsingamarkaði. Enn er beðið Hér á landi er nú, þriðja árið í röð, beðið eftir því að fjölmiðlafrumvarp menntamálaráðherra komist út úr ríkisstjórn. Síðustu tvö ár fengu slík frumvörp að sofna sumarsvefninum langa eftir að mistekist hafði að fá stuðning við þau á Alþingi fyrir þinglok. Þennan þingveturinn var boðað að fjölmiðlafrumvarp yrði lagt fram í október en sá mánuður fékk að líða án frétta af málinu. Skýrsla vinnuhóps þjóðaröryggisráðs um upplýsingaóreiðu og COVID-19 sýnir að fjölmiðlaumhverfið er enn nógu sterkt til þess að almenningur geti treyst fréttaflutningi í almennum fréttamiðlum. Þessa stöðu þarf að verja og það verður ekki gert með óbreyttu ástandi. Skýrslan um rekstrarumhverfi fjölmiðla er í fullu gildi sem og tillögur hennar um umsvif RÚV á auglýsingamarkaði og stuðning við einkarekna fjölmiðla. Rannsókn MIT háskólans varar síðan við því sem getur gerst ef samfélagsmiðlar og fréttirnar sem þeir dreifa ná yfirhöndinni. Þeir einkareknu fjölmiðlar, sem hafa reynst svo mikilvægir á farsóttartímanum, heyja nú varnarbaráttu á tveimur vígstöðvum: Gagnvart ríkisreknum samkeppnisaðila innanlands og risavöxnum samfélagsmiðlum að utan. Vilji Alþingi stuðla að virkri samkeppni öflugra fjölmiðla, sem fólk treystir, þá þarf að laga skekkjurnar á þessum markaði. Það er ekki óendanlegur tími til þess.
Skoðun Hlustum á okkar landsliðskonur - sýnum Ísrael rauða spjaldið Hrönn G. Guðmundsdóttir,Ragnhildur Hólmgeirsdóttir skrifar
Skoðun Í minningu Frans páfa - sem tók sér nafn verndardýrlings dýra og náttúru Árni Stefán Árnason skrifar
Skoðun Er ég að svindla? – Um sambýli manns og gervigreindar í sköpun og þekkingu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Samlokan á borðinu: Hugleiðingar á föstudeginn langaum sjónvarpsþættina Adolescence Skúli Ólafsson skrifar
Skoðun Námsfærni nemenda í íslenskum skólum: Eigum við að lækka rána? Sigríður Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Snorri byggir skoðun á skólakerfinu á reynslusögum annarra en Guðrún vitnar í ritrýndar heimildir Davíð Routley skrifar
Skoðun Horft til einkunna og annarra þátta við innritun í framhaldsskóla Guðmundur Ingi Kristinsson skrifar