Örorka og afkoma Atli Þór Þorvaldsson skrifar 30. apríl 2021 20:28 Á Íslandi er mikil velmegun. Ísland er ein af ríkustu þjóðum heims. Meðaltal launatekna er með því hæsta sem gerist. Landið er fámennt en ríkt af auðlindum, við eigum fiskinn í sjónum og við höfum virkjað bæði fallvötn og jarðhita. Og á síðustu árum, áður en heimsfaraldurinn vegna kórónuveirunnar skall á, flæddu ferðamenn til landsins og ný auðlind varð til. Í þessu ríka landi er samt ekki allt eins og best verður á kosið. Lífið er erfitt hjá of mörgum. Sumum er kerfislega gert lífið óþarflega erfitt. Auðlegðin er alls ekki í boði fyrir alla. Marga bresti má sjá í heilbrigðiskerfinu okkar. Starfsfólk er undir gríðarlegu álagi, tæki á Landspítala eru jafnvel gömul og úreld og biðlistar eftir nauðsynlegum aðgerðum lengjast. Einn hópur sem mjög þarf á góðu heilbrigðiskerfi og stuðningi að halda, eru öryrkjar. Það er mikið tekið af fólki tekið þegar heilsan er ekki í lagi. Öryrkjar eru á öllum aldri og allir geta orðið öryrkjar hvenær sem er og á hvaða aldri sem er en enginn óskar sér þess. Örorkunni sem slíkri fylgja ýmis konar vandamál. Það er erfitt að glíma við fötlun og veikindi með öllum þeim takmörkunum, tálmunum, verkjum og vanlíðan sem heilsubrestinum gjarnan fylgir. Ofan á þetta allt saman er allt of langt gengið í að njörva sem flesta öryrkja niður í fátæktargildru. Öryrkjum eru skömmtuð kjör sem almennt er ekki hægt að lifa á. Sé horft til annarra hópa sem eru á kjörum sem duga ekki til framfærslu, er ekki úr vegi að benda á lágmarkslaun og atvinnuleysisbætur. Enginn vill vera á lágmarkslaunum, en almennt hafa þeir sem búa við slík kjör tækifæri til að hækka í launum með aukinni starfsreynslu og menntun. Í raun er engum ætlað að vera til lengdar á lægstu taxtalaunum. Lengst af hefur atvinnustig verið nokkuð gott í landinu og fáir þurft að búa við langtíma atvinnuleysi. Ástandið er óvenju slæmt núna, í kjölfar Covid-19 faraldursins. Það horfir þó til betri vegar. Vonandi er sá tími að koma aftur að allir geti fengið vinnu sem hafa til þess vilja og getu. Atvinnuleysistryggingar gera enda ekki ráð fyrir að fólk þurfi að vera á atvinnuleysisbótum til lengdar. Svo ótrúlega sem það hljómar þá eru öryrkjum skömmtuð kjör sem eru undir bæði lágmarkslaunum og atvinnuleysisbótum. Það segir sig sjálft að einstaklingur með skerta starfsgetu hefur ekki mikla möguleika til að bæta kjör sín. Menntun og starfsreynsla koma þar ekki að neinum notum. Hafi öryrkinn tækifæri og þrek til þess að vinna hlutastarf, þó ekki sé nema til þess að komast út á meðal fólks, þá eru skerðingar með þeim hætti að viðkomandi ber nánast ekkert úr bítum, þvert á móti er viðkomandi oft verr settur fjárhagslega með þátttöku á vinnumarkaði. Kerfið dæmir flesta öryrkja til fátæktar. Þegar föst útgjöld hafa verið greidd er lítið sem ekkert eftir fyrir nauðsynjum svo sem lyfjum og matvælum. Öryrkjum er markvisst og meðvitað haldið undir fátæktarmörkum. Í tíð núverandi ríkisstjórnar hafa kjör allra landsmanna, annara en öryrkja, batnað. Þeir sitja algjörlega eftir. Tekjur þeirra duga ekki til almennrar framfærslu. Þær halda auk þess ekki í við launavísitölu. Skömmin er svo fullkomnuð með tekjutengingum, þannig að öryrkjum er gert illmögulegt að bæta kjör sín. Ef ástin knýr dyra hjá öryrkja verður það til þess að skerða afkomu hans. Það sama gildir þegar barn öryrkja verður 18 ára, við það eitt og sér versna kjör öryrkjans. Þá sjaldan sem stjórnmálamenn ræða kjör öryrkja, er iðulega farið með staðlausa stafi. Fjármálaráðherra hefur til dæmis rangtúlkað tölur með slíkum hætti að annað hvort er um yfirgripsmikið þekkingarleysi að ræða eða hreinlega viljandi rangfærslur. Öryrkjar landsins finna það vel á eigin skinni að þeir eru algjör afgangsstærð í augum stjórnvalda, sem ljá því ekki einu sinni máls að bæta kjör þeirra. Nú á að fara að safna aftur í sjóði samkvæmt fjármálaáætlun næstu ára. Ekki virðist nokkur áhugi á að bæta kjör okkar veikasta hóps. Þeirra sem minnst mega sín. Vont er þeirra ranglæti en verra er þeirra réttlæti, þegar því er haldið fram að vel hafi verið gert í málaflokknum. Í haust verða kosningar og kjörnir fulltrúar sækja um endurnýjað umboð. Árangursleysi núverandi stjórnvalda er mælanlegt og öryrkjar vita hvað þeir hafa ekki fengið. Er ekki rétt að minnast þess þegar komið er í kjörklefann í haust? Höfundur er formaður málefnahóps Öryrkjabandalagsins um kjaramál. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Félagsmál Mest lesið Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir Skoðun Skoðun Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Sjá meira
Á Íslandi er mikil velmegun. Ísland er ein af ríkustu þjóðum heims. Meðaltal launatekna er með því hæsta sem gerist. Landið er fámennt en ríkt af auðlindum, við eigum fiskinn í sjónum og við höfum virkjað bæði fallvötn og jarðhita. Og á síðustu árum, áður en heimsfaraldurinn vegna kórónuveirunnar skall á, flæddu ferðamenn til landsins og ný auðlind varð til. Í þessu ríka landi er samt ekki allt eins og best verður á kosið. Lífið er erfitt hjá of mörgum. Sumum er kerfislega gert lífið óþarflega erfitt. Auðlegðin er alls ekki í boði fyrir alla. Marga bresti má sjá í heilbrigðiskerfinu okkar. Starfsfólk er undir gríðarlegu álagi, tæki á Landspítala eru jafnvel gömul og úreld og biðlistar eftir nauðsynlegum aðgerðum lengjast. Einn hópur sem mjög þarf á góðu heilbrigðiskerfi og stuðningi að halda, eru öryrkjar. Það er mikið tekið af fólki tekið þegar heilsan er ekki í lagi. Öryrkjar eru á öllum aldri og allir geta orðið öryrkjar hvenær sem er og á hvaða aldri sem er en enginn óskar sér þess. Örorkunni sem slíkri fylgja ýmis konar vandamál. Það er erfitt að glíma við fötlun og veikindi með öllum þeim takmörkunum, tálmunum, verkjum og vanlíðan sem heilsubrestinum gjarnan fylgir. Ofan á þetta allt saman er allt of langt gengið í að njörva sem flesta öryrkja niður í fátæktargildru. Öryrkjum eru skömmtuð kjör sem almennt er ekki hægt að lifa á. Sé horft til annarra hópa sem eru á kjörum sem duga ekki til framfærslu, er ekki úr vegi að benda á lágmarkslaun og atvinnuleysisbætur. Enginn vill vera á lágmarkslaunum, en almennt hafa þeir sem búa við slík kjör tækifæri til að hækka í launum með aukinni starfsreynslu og menntun. Í raun er engum ætlað að vera til lengdar á lægstu taxtalaunum. Lengst af hefur atvinnustig verið nokkuð gott í landinu og fáir þurft að búa við langtíma atvinnuleysi. Ástandið er óvenju slæmt núna, í kjölfar Covid-19 faraldursins. Það horfir þó til betri vegar. Vonandi er sá tími að koma aftur að allir geti fengið vinnu sem hafa til þess vilja og getu. Atvinnuleysistryggingar gera enda ekki ráð fyrir að fólk þurfi að vera á atvinnuleysisbótum til lengdar. Svo ótrúlega sem það hljómar þá eru öryrkjum skömmtuð kjör sem eru undir bæði lágmarkslaunum og atvinnuleysisbótum. Það segir sig sjálft að einstaklingur með skerta starfsgetu hefur ekki mikla möguleika til að bæta kjör sín. Menntun og starfsreynsla koma þar ekki að neinum notum. Hafi öryrkinn tækifæri og þrek til þess að vinna hlutastarf, þó ekki sé nema til þess að komast út á meðal fólks, þá eru skerðingar með þeim hætti að viðkomandi ber nánast ekkert úr bítum, þvert á móti er viðkomandi oft verr settur fjárhagslega með þátttöku á vinnumarkaði. Kerfið dæmir flesta öryrkja til fátæktar. Þegar föst útgjöld hafa verið greidd er lítið sem ekkert eftir fyrir nauðsynjum svo sem lyfjum og matvælum. Öryrkjum er markvisst og meðvitað haldið undir fátæktarmörkum. Í tíð núverandi ríkisstjórnar hafa kjör allra landsmanna, annara en öryrkja, batnað. Þeir sitja algjörlega eftir. Tekjur þeirra duga ekki til almennrar framfærslu. Þær halda auk þess ekki í við launavísitölu. Skömmin er svo fullkomnuð með tekjutengingum, þannig að öryrkjum er gert illmögulegt að bæta kjör sín. Ef ástin knýr dyra hjá öryrkja verður það til þess að skerða afkomu hans. Það sama gildir þegar barn öryrkja verður 18 ára, við það eitt og sér versna kjör öryrkjans. Þá sjaldan sem stjórnmálamenn ræða kjör öryrkja, er iðulega farið með staðlausa stafi. Fjármálaráðherra hefur til dæmis rangtúlkað tölur með slíkum hætti að annað hvort er um yfirgripsmikið þekkingarleysi að ræða eða hreinlega viljandi rangfærslur. Öryrkjar landsins finna það vel á eigin skinni að þeir eru algjör afgangsstærð í augum stjórnvalda, sem ljá því ekki einu sinni máls að bæta kjör þeirra. Nú á að fara að safna aftur í sjóði samkvæmt fjármálaáætlun næstu ára. Ekki virðist nokkur áhugi á að bæta kjör okkar veikasta hóps. Þeirra sem minnst mega sín. Vont er þeirra ranglæti en verra er þeirra réttlæti, þegar því er haldið fram að vel hafi verið gert í málaflokknum. Í haust verða kosningar og kjörnir fulltrúar sækja um endurnýjað umboð. Árangursleysi núverandi stjórnvalda er mælanlegt og öryrkjar vita hvað þeir hafa ekki fengið. Er ekki rétt að minnast þess þegar komið er í kjörklefann í haust? Höfundur er formaður málefnahóps Öryrkjabandalagsins um kjaramál.
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir Skoðun
Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson Skoðun