Eilíft líf líklega handan seilingar Hólmfríður Gísladóttir skrifar 18. janúar 2023 08:51 Margt fróðlegt kom fram á málþingi Læknadaga um langlífi, meðal annars að ákveðin gen vernda eikur gegn sjúkdómum og stuðla þannig að langlífi þeirra. Tæplega 300 núlifandi einstaklingar eru eldri en 110 ára gamlir, svokallaðir „íturöldungar“. Sá elsti er 118 ára og sá næst elsti 115 ára. Fjórir einstaklingar á Norðurlöndum tilheyra hópnum en Íslendingur hefur aldrei náð þessu marki; sá elsti varð 109 ára. Þetta var meðal þess sem kom fram á Læknadögum í gær, þegar fjallað var um langlífi frá hinum ýmsu sjónarhornum. Fyrirlesarar, allir sérfræðingar á sínu sviði, voru sammála um tvennt; að margt spilaði inni í og að eilíft líf væri líklega handan seilingar. Uppfært: Elsta manneskja heims, systir Andre, lést í gær. Kári Stefánsson, forstjóri Íslenskrar erfðagreiningar, greindi frá rannsóknum fyrirtækisins á langlífi og harmaði það að hafa ekki fundið langlífisgenið. Hann talaði einnig um það hvernig spá mætti fyrir um tíma til dauða útfrá prótínum en minnti jafnframt á að grípa mætti inn í með ákveðnum forvörnum. Sérfræðingarnir voru sammála um að lífslengd réðist af ýmsum þáttum og Kári sagði tilviljun, og heppni, þeirra á meðal. Hann benti á samspil erfða og umhverfis og tók lungnakrabbamein sem dæmi: Langflest tilfelli lungnakrabba mætti rekja til reykinga en ákveðin gen gerðu menn líklegri til að reykja. Þá ætti heilinn stóran hlut að máli, þar sem hann stjórnaði hegðun okkar og þar af leiðandi umhverfisþáttum sem hefðu áhrif á lífslengd. Langlífi og ónæmiskerfið Helga Margrét Ögmundsdóttir, læknir og ónæmisfræðingur, fjallaði meðal annars um mislangan líftíma ólíkra lífvera og velti upp þeirri spurningu hvaða áhrif ónæmiskerfið hefði á lífslíkur. Hún nefndi Grænlandshákarlinn sem dæmi, sem hefði frumstætt ónæmiskerfi en yrði engu að síður mörg hundruð ára gamall. Þorskurinn væri annað en báðir ættu það sameiginlegt að dvelja djúpt í hafinu, þar sem umhverfislegt áreiti væri takmarkað. Fram kom á málþinginu að ef menn vildu stuðla að langlífi þyrfti að setja meira fjármagn í heilbrigðiskerfið. Helga greindi frá rannsóknum á áhrifum þess að fjarlægja týmus (hóstarkirtilinn) úr börnum, sem er stundum gert i hjartaaðgerðum. Hún sagði spurninguna áleitna, þar sem týmus væri uppeldisstöð T-fruma og vísbendingar væru uppi um að ónæmiskerfisbúskapur umræddra einstaklinga væri í raun að sýna merki öldrunar, það er að segja að þróunin væri svipuð og hjá eldri einstaklingum. Börnin væru þó heilsuhraust í dag og sýndu engin merki um vanbúið ónæmiskerfi. Helga sagði ónæmiskerfið klárlega stuðla að langlífi með beinum hætti, það er að segja að það verndaði okkur frá sýkingum og sjúkdómum. Nokkuð var rætt um góða heilsu þeirra sem næðu því að verða fjörgamlir en Jón Snædal öldrunarlæknir sagði málið ekki alveg svo einfalt. Rannsóknir í Danmörku hefðu sýnt að um helmingur þeirra sem næðu háum aldri upplifðu sig heilsuhrausta en hinn helmingurinn ætti við ýmis heilsufarsvandamál að etja. Það var Jón sem lagði til nýyrðið „íturöldungur“ um þá sem hafa náð þeim mikla áfanga að verða 110 ára en hann sagði menn velta fyrir sér fýsileika þess að lengja líf fólks sem allra mest. Ýmsar rannsóknir og tilraunir væru í gangi hvað þetta varðaði, til að mynda á áhrifum metformíns á langlífi. „Hvenær verður maður gamall?“ Síðasti ræðumaður málþingsins var Jón Eyjólfur Jónsson öldrunarlæknir, sem fjallaði um lífsgæði á heimspekilegum en léttum nótum. Hann minntist þess meðal annars hvernig flestir skjólstæðingar hans hefðu verið tannlausir á árum áður en nú væru nær allir sem til hans leituðu vel tenntir. Hvað er að vera gamall? Meistari Rembrandt kom við sögu á málþinginu. „Ljón deyja þegar þau verða tannlaus,“ sagði Jón en þrátt fyrir að lífsgæði væru vissulega mælanleg með spurningalistum skipti upplifun einstaklingsins höfuðmáli. Lífsgæði tengdust heilbrigðu líferni og heilsu en væru líka huglæg, alveg eins og aldurinn sjálfur. „Hvenær verður maður gamall?“ spurði Jón og varpaði mynd af tónlistarmanninum Keith Richards á skjáinn. Það kom ítrekað fram að heilbrigt líferni ætti að sjálfsögðu stóran þátt í því að stuðla að langlífi, þar sem það væri besta ein forvörnum gegn sjúkdómum og dauða. Lífstílstengdir sjúkdómar væru í raun ein helsta váin sem steðjaði að manninum og ættu líklega stóran þátt í því að lífslíkur væru farnar að standa í stað, til að mynda í Bandaríkjunum. Er aldur ekki annars afstæður?Getty/FilmMagic/Taylor Hill „Lengi býr að fyrstu gerð,“ ítrekaði Helga í pallborði þegar spurning kom úr salnum um áhrif lífstílssjúkdóma á lífslíkur, meðal annars fitulifur í börnum. Hún sagði að eitt sinn hefði því verið spáð að yngri kynslóðir myndu ná háum aldri. „En á hún eftir að verða svona gömul?“ spurði Helga. „Ég er ekkert svo viss um það.“ Sérfræðingarnir ræddu mikilvægi góðrar meltingarflóru og sögðu einnig mikilvægt að fækka árum vanheilsu. Það væri ekki nóg að lifa lengur, menn vildu auðvitað líka lifa við góða heilsu. Aðrir þættir sem rannsóknir hefðu sýnt að skiptu máli væru menntun og staða. Sigurður Guðmundsson, fyrrverandi landlæknir, sagðist öfunda þá lækna sem nú væru að hefja störf. Mikið ætti eftir að gerast á næstu árum og áratugum varðandi þekkingu og möguleika á íhlutun. En „einhvers staðar eru mörkin,“ sagði hann um langlífið. „Eilíft líf er líklega óhugsandi, þótt tilhugsunin sé merkileg og heillandi,“ bætti hann við. Stríð og smitsjúkdómar yrðu líklega ekki þeir þættir sem myndu draga úr lífslíkum heldur lífstílssjúkdómar. Þar væri mikið verk að vinna, fyrir „alla í þessum sal og þá sem koma á eftir okkur“. Uppfært: Í fyrri útgáfu var Helgu Margréti ruglað við nöfnu sína Margréti Helgu Ögmundsdóttur, sérfræðing í frumu- og sameindalíffræði, sem einnig átti að flytja erindi á málþinginu en forfallaðist. Heilbrigðismál Eldri borgarar Mest lesið Tjald vonarinnar brann til kaldra kola Innlent Stal 73 rauðvínsflöskum og rúllaði burt á þríhjóli Erlent Skötumessur Ásmundar Friðrikssonar gefa vel af sér Innlent „Þá er samkeppnishæfnin farin, það segir sig bara sjálft“ Innlent Díselþjófar staðnir að verki: „Þetta er búið að kosta okkur milljónir“ Innlent Leigubíll án verðmerkingar og veitingastaðir í óleyfi Innlent Hvalfjarðargöng opin á ný Innlent „Það er verið að taka aðeins of mikið“ Innlent Líkamsárás í farþegaskipi Innlent Epstein-skjölin og Trump: Eitthvað virðist rotið í Danaveldi Erlent Fleiri fréttir Leigubíll án verðmerkingar og veitingastaðir í óleyfi Virknin minnkað þó áfram gjósi Tjald vonarinnar brann til kaldra kola Skötumessur Ásmundar Friðrikssonar gefa vel af sér „Þá er samkeppnishæfnin farin, það segir sig bara sjálft“ Líkamsárás í farþegaskipi „Kaldar kveðjur frá ESB“ og tilfinningaþrungin stund á Druslugöngu Hvalfjarðargöng opin á ný „Það er verið að taka aðeins of mikið“ Díselþjófar staðnir að verki: „Þetta er búið að kosta okkur milljónir“ „Ég held að það sé nú best að anda rólega“ Áhugi ungra stráka á Druslugöngunni kom skemmtilega á óvart Mögulegir Evróputollar á íslenskar vörur, lundastofn í rénun og Druslugangan Komst ekki heim frá Íran fyrr en mánuði eftir árásirnar Segir eðlilegast að strandveiðiheimildir verði fyrir utan alla potta Reyndist fjölmennt matarboð „þar sem gleðin var við völd“ Skógasafn vill Gunnfaxa en beðið svara eigenda Áfram gýs úr einum gíg „Það nægir ekki ESB að rústa eigin iðnaðarframleiðslu“ Vill bjóða borgarstjóra í vöfflukaffi eftir deilurnar Ósammála Náttúrufræðistofnun og segja veiðar á lunda forsvaranlegar Eldri borgarar í Vogum leiddu knattspyrnumenn inn á völlinn ESB leggur til tolla á Ísland: „Þetta er bara tillaga sem er á borðinu“ Uppsagnir sjómanna í Grindavík: „Hvenær er nóg, nóg?“ Vilja innlima Vesturbakkann og deilu um göngustíg lýkur með vöfflum Handtekinn vegna ólöglegs vopnaburðar Bilun í flugstjórn olli um tveggja tíma seinkun Mikið viðbragð vegna umferðarslyss Keyrt á íslenska stráka á Ólympíuhátíð Ekki þeir sömu og voru handteknir vegna fyrri þjófnaðarins Sjá meira
Þetta var meðal þess sem kom fram á Læknadögum í gær, þegar fjallað var um langlífi frá hinum ýmsu sjónarhornum. Fyrirlesarar, allir sérfræðingar á sínu sviði, voru sammála um tvennt; að margt spilaði inni í og að eilíft líf væri líklega handan seilingar. Uppfært: Elsta manneskja heims, systir Andre, lést í gær. Kári Stefánsson, forstjóri Íslenskrar erfðagreiningar, greindi frá rannsóknum fyrirtækisins á langlífi og harmaði það að hafa ekki fundið langlífisgenið. Hann talaði einnig um það hvernig spá mætti fyrir um tíma til dauða útfrá prótínum en minnti jafnframt á að grípa mætti inn í með ákveðnum forvörnum. Sérfræðingarnir voru sammála um að lífslengd réðist af ýmsum þáttum og Kári sagði tilviljun, og heppni, þeirra á meðal. Hann benti á samspil erfða og umhverfis og tók lungnakrabbamein sem dæmi: Langflest tilfelli lungnakrabba mætti rekja til reykinga en ákveðin gen gerðu menn líklegri til að reykja. Þá ætti heilinn stóran hlut að máli, þar sem hann stjórnaði hegðun okkar og þar af leiðandi umhverfisþáttum sem hefðu áhrif á lífslengd. Langlífi og ónæmiskerfið Helga Margrét Ögmundsdóttir, læknir og ónæmisfræðingur, fjallaði meðal annars um mislangan líftíma ólíkra lífvera og velti upp þeirri spurningu hvaða áhrif ónæmiskerfið hefði á lífslíkur. Hún nefndi Grænlandshákarlinn sem dæmi, sem hefði frumstætt ónæmiskerfi en yrði engu að síður mörg hundruð ára gamall. Þorskurinn væri annað en báðir ættu það sameiginlegt að dvelja djúpt í hafinu, þar sem umhverfislegt áreiti væri takmarkað. Fram kom á málþinginu að ef menn vildu stuðla að langlífi þyrfti að setja meira fjármagn í heilbrigðiskerfið. Helga greindi frá rannsóknum á áhrifum þess að fjarlægja týmus (hóstarkirtilinn) úr börnum, sem er stundum gert i hjartaaðgerðum. Hún sagði spurninguna áleitna, þar sem týmus væri uppeldisstöð T-fruma og vísbendingar væru uppi um að ónæmiskerfisbúskapur umræddra einstaklinga væri í raun að sýna merki öldrunar, það er að segja að þróunin væri svipuð og hjá eldri einstaklingum. Börnin væru þó heilsuhraust í dag og sýndu engin merki um vanbúið ónæmiskerfi. Helga sagði ónæmiskerfið klárlega stuðla að langlífi með beinum hætti, það er að segja að það verndaði okkur frá sýkingum og sjúkdómum. Nokkuð var rætt um góða heilsu þeirra sem næðu því að verða fjörgamlir en Jón Snædal öldrunarlæknir sagði málið ekki alveg svo einfalt. Rannsóknir í Danmörku hefðu sýnt að um helmingur þeirra sem næðu háum aldri upplifðu sig heilsuhrausta en hinn helmingurinn ætti við ýmis heilsufarsvandamál að etja. Það var Jón sem lagði til nýyrðið „íturöldungur“ um þá sem hafa náð þeim mikla áfanga að verða 110 ára en hann sagði menn velta fyrir sér fýsileika þess að lengja líf fólks sem allra mest. Ýmsar rannsóknir og tilraunir væru í gangi hvað þetta varðaði, til að mynda á áhrifum metformíns á langlífi. „Hvenær verður maður gamall?“ Síðasti ræðumaður málþingsins var Jón Eyjólfur Jónsson öldrunarlæknir, sem fjallaði um lífsgæði á heimspekilegum en léttum nótum. Hann minntist þess meðal annars hvernig flestir skjólstæðingar hans hefðu verið tannlausir á árum áður en nú væru nær allir sem til hans leituðu vel tenntir. Hvað er að vera gamall? Meistari Rembrandt kom við sögu á málþinginu. „Ljón deyja þegar þau verða tannlaus,“ sagði Jón en þrátt fyrir að lífsgæði væru vissulega mælanleg með spurningalistum skipti upplifun einstaklingsins höfuðmáli. Lífsgæði tengdust heilbrigðu líferni og heilsu en væru líka huglæg, alveg eins og aldurinn sjálfur. „Hvenær verður maður gamall?“ spurði Jón og varpaði mynd af tónlistarmanninum Keith Richards á skjáinn. Það kom ítrekað fram að heilbrigt líferni ætti að sjálfsögðu stóran þátt í því að stuðla að langlífi, þar sem það væri besta ein forvörnum gegn sjúkdómum og dauða. Lífstílstengdir sjúkdómar væru í raun ein helsta váin sem steðjaði að manninum og ættu líklega stóran þátt í því að lífslíkur væru farnar að standa í stað, til að mynda í Bandaríkjunum. Er aldur ekki annars afstæður?Getty/FilmMagic/Taylor Hill „Lengi býr að fyrstu gerð,“ ítrekaði Helga í pallborði þegar spurning kom úr salnum um áhrif lífstílssjúkdóma á lífslíkur, meðal annars fitulifur í börnum. Hún sagði að eitt sinn hefði því verið spáð að yngri kynslóðir myndu ná háum aldri. „En á hún eftir að verða svona gömul?“ spurði Helga. „Ég er ekkert svo viss um það.“ Sérfræðingarnir ræddu mikilvægi góðrar meltingarflóru og sögðu einnig mikilvægt að fækka árum vanheilsu. Það væri ekki nóg að lifa lengur, menn vildu auðvitað líka lifa við góða heilsu. Aðrir þættir sem rannsóknir hefðu sýnt að skiptu máli væru menntun og staða. Sigurður Guðmundsson, fyrrverandi landlæknir, sagðist öfunda þá lækna sem nú væru að hefja störf. Mikið ætti eftir að gerast á næstu árum og áratugum varðandi þekkingu og möguleika á íhlutun. En „einhvers staðar eru mörkin,“ sagði hann um langlífið. „Eilíft líf er líklega óhugsandi, þótt tilhugsunin sé merkileg og heillandi,“ bætti hann við. Stríð og smitsjúkdómar yrðu líklega ekki þeir þættir sem myndu draga úr lífslíkum heldur lífstílssjúkdómar. Þar væri mikið verk að vinna, fyrir „alla í þessum sal og þá sem koma á eftir okkur“. Uppfært: Í fyrri útgáfu var Helgu Margréti ruglað við nöfnu sína Margréti Helgu Ögmundsdóttur, sérfræðing í frumu- og sameindalíffræði, sem einnig átti að flytja erindi á málþinginu en forfallaðist.
Heilbrigðismál Eldri borgarar Mest lesið Tjald vonarinnar brann til kaldra kola Innlent Stal 73 rauðvínsflöskum og rúllaði burt á þríhjóli Erlent Skötumessur Ásmundar Friðrikssonar gefa vel af sér Innlent „Þá er samkeppnishæfnin farin, það segir sig bara sjálft“ Innlent Díselþjófar staðnir að verki: „Þetta er búið að kosta okkur milljónir“ Innlent Leigubíll án verðmerkingar og veitingastaðir í óleyfi Innlent Hvalfjarðargöng opin á ný Innlent „Það er verið að taka aðeins of mikið“ Innlent Líkamsárás í farþegaskipi Innlent Epstein-skjölin og Trump: Eitthvað virðist rotið í Danaveldi Erlent Fleiri fréttir Leigubíll án verðmerkingar og veitingastaðir í óleyfi Virknin minnkað þó áfram gjósi Tjald vonarinnar brann til kaldra kola Skötumessur Ásmundar Friðrikssonar gefa vel af sér „Þá er samkeppnishæfnin farin, það segir sig bara sjálft“ Líkamsárás í farþegaskipi „Kaldar kveðjur frá ESB“ og tilfinningaþrungin stund á Druslugöngu Hvalfjarðargöng opin á ný „Það er verið að taka aðeins of mikið“ Díselþjófar staðnir að verki: „Þetta er búið að kosta okkur milljónir“ „Ég held að það sé nú best að anda rólega“ Áhugi ungra stráka á Druslugöngunni kom skemmtilega á óvart Mögulegir Evróputollar á íslenskar vörur, lundastofn í rénun og Druslugangan Komst ekki heim frá Íran fyrr en mánuði eftir árásirnar Segir eðlilegast að strandveiðiheimildir verði fyrir utan alla potta Reyndist fjölmennt matarboð „þar sem gleðin var við völd“ Skógasafn vill Gunnfaxa en beðið svara eigenda Áfram gýs úr einum gíg „Það nægir ekki ESB að rústa eigin iðnaðarframleiðslu“ Vill bjóða borgarstjóra í vöfflukaffi eftir deilurnar Ósammála Náttúrufræðistofnun og segja veiðar á lunda forsvaranlegar Eldri borgarar í Vogum leiddu knattspyrnumenn inn á völlinn ESB leggur til tolla á Ísland: „Þetta er bara tillaga sem er á borðinu“ Uppsagnir sjómanna í Grindavík: „Hvenær er nóg, nóg?“ Vilja innlima Vesturbakkann og deilu um göngustíg lýkur með vöfflum Handtekinn vegna ólöglegs vopnaburðar Bilun í flugstjórn olli um tveggja tíma seinkun Mikið viðbragð vegna umferðarslyss Keyrt á íslenska stráka á Ólympíuhátíð Ekki þeir sömu og voru handteknir vegna fyrri þjófnaðarins Sjá meira