Nægjusamur nóvember – Taktu þátt! Guðrún Schmidt skrifar 1. nóvember 2023 08:00 Ömmur okkar og afar lifðu oft við þröngan kost, nægjusemi var dyggð og þeim lífsnauðsynleg. Neyslumöguleikar okkar í dag virðast nær takmarkalausir og aðallega háðir því hvort við höfum efni á þeim, ekki endilega hvort við höfum þörf á þeim eða einlægan áhuga. Stöðugt kemur eitthvað nýtt á markað sem á að auðvelda okkur lífið og stuðla að velgengni og hamingju. Æ fleiri átta sig þó á því að neysla er ekki lykillinn að hamingju. Vonandi er hápunkti neysluhyggju náð og mannkynið nær að þróast og þroskast áfram með breyttum áherslum og gildum þar sem nægjusemi verður aftur að eftirsóknarverðu normi. Nægjusamur nóvember – hvatningarátak Landverndar Nóvember einkennist af töluverðri neyslu. Tilboðsdagar eins og „Svartur föstudagur“, „Rafrænn mánudagur“ og „Dagur einhleypra“ hvetja okkur til innkaupa með aragrúa af auglýsingum og loforðum á öllum miðlum. Æsingur verður í kringum „góð kaup“ sem getur haft stressandi áhrif og okkur finnst við þurfa að taka þátt í kapphlaupinu. Í nóvember á síðasta ári hóf Landverndhvatningarátak undir slagorðinu nægjusamur nóvember til þess að vega upp á móti kaupæðinu og vekja athygli á nægjusemi. Í ár heldur átakið áfram, m.a. með fræðsluefni og verkefni fyrir skóla líkt og í fyrra, greinaskrifum og viðburðum. Grænfánaskólar eru hvattir til þess að taka málefnið fyrir í sinni kennslu, en efnið er opið öllum á vefsíðu Grænfánansog Landverndar. Einhver kann að spyrja sig af hverju umhverfisverndarsamtökin Landvernd séu að leggja áherslu á nægjusemi? Svarið er einfalt. Ljóst er að núverandi lifnaðar- og viðskiptahættir fólks í vestrænum löndum er langt umfram þolmörk náttúrunnar og auk þess á kostnað fátækari hluta heims og framtíðarkynslóða. Við erum að kalla yfir okkur loftslagshamfarir, tap á líffræðilegri fjölbreytni, hrun vistkerfa og siðferðislegar hörmungar. Nauðsynlegt er að gera róttækar breytingar í samfélögum okkar því núverandi lífsstíll er ekki framtíðarhæfur. Nægjusemi er ein af forsendum fyrir sjálfbærri þróun. Milliríkjanefnd Sameinuðu þjóðanna um loftslagsmál (IPCC) bendir einnig á að nægjusemi er nauðsynleg ásamt fjölmörgum öðrum loftslagsaðgerðum þar sem hún mun leiða til minni eftirspurnar eftir orku, auðlindum, landgæðum og vatni. Því við framleiðslu á öllum vörum þarf auðlindir, auk þess þarf náttúran að taka við úrganginum og mengun. Nægjusemi er áhrifamikil, fljótvirk og ódýr leið til að minnka losun gróðurhúsalofttegunda, ósjálfbæra nýtingu auðlinda og jafnvel ójöfnuð. Ef íslensk stjórnvöld taka stefnu sína í loftslagsmálum, sjálfbærri þróun og breytingum yfir í hringrásarhagkerfið alvarlega ætti nægjusemi að rata ofarlega á blað um gildi sem mikilvægt er að stuðla að. Að minnka neyslu, framleiða gæðavörur sem endast, endurvinna og endurnýta sem mest aftur og aftur og vinna með öflugum hringrásarferlum eru m.a. einkenni hringrásarhagkerfis. Hugarfar sem er jákvætt fyrir einstaklinga, samfélögin og umhverfið Fyrir okkur sem fáum nóg að borða, föt, húsaskjól og búum við heilbrigðisþjónustu og menntunarmöguleika þýðir nægjusemi ekki afturhvarf til fortíðar, að fórna einhverju eða lifa við skort. Þess í stað er það tækifæri til þess að einbeita okkur að því sem veitir raunverulega gleði, hamingju og gildi í lífinu. Við hoppum út úr kapphlaupi um gervi-lífsgæði, spyrjum okkur hvort við höfum raunverulega þörf fyrir hlutina og hættum einfaldlega að kaupa hluti sem við þurfum ekki. Mjög hjálplegt er að reyna að hunsa áreiti frá auglýsingum, hætta að horfa á það sem aðrir eiga, bera sig ekki saman við aðra heldur veita því athygli sem við höfum og vera þakklát og ánægð með það. Nægjusemi er hugarástand þar sem við finnum ekki fyrir hinum ýmsum þörfum og þurfum þá heldur ekki að neita okkur um þessar þarfir þar sem þær eru ekki til staðar. Með þessu móti sparast tími, orka og peningar sem við getum nýtt í upplifanir, samveru, slökun og að skapa gott samfélag. Við nærum líkama og sálina varanlega og frelsum okkur frá því að grípa til skyndilausna með kaupum á hlutum og stöðutáknum í kapphlaupi við aðra í gagnrýnislausri trú á loforð framleiðslu- og söluaðila. Áhrifamikið er að skoða gildin okkar sem leiðarljós í gegnum lífið, þannig getum við skilgreint fyrir hvað við stöndum og hvað skiptir okkur máli. Hvernig viljum við hugsa til baka, þreytt eftir lífsgæðakapphlaup eða uppfull að góðum minningum og samböndum og þakklát fyrir verkin okkar sem hafa haft góð áhrif út á við hvort sem er í stóru eða smáu. Ímyndum okkur samfélag þar sem nægjusemi, þakklæti, virðing og umhyggja væru ráðandi, samfélag þar sem markmiðið væri að öllum liði vel og við værum hvorki að lifa á kostnað náttúrunnar né annars fólks. Þannig framtíðarsýn gefur okkur orku, getu, von og vilja til að taka þátt í að skapa svoleiðis samfélag. Einföld og áhrifamikil leið sem við getum sameinast um Miklar breytingar þurfa að eiga sér stað á öllum sviðum samfélaga til þess að ná markmiðum í loftslagsmálum og færa okkur á braut sjálfbærrar þróunar: kerfisbreytingar, hegðunarbreytingar og hugarfarsbreytingar. Nægjusemi sem hegðunar- og hugarfarsbreyting er ókeypis og skilar strax árangri. Bara með því að hætta þátttöku okkar í neyslubrjálæði tökum við mikilvægt skref í umbreytingu samfélaga til hins betra. Við getum sameinast um nægjusemi sem einfalda og áhrifamikla leið og fagnað að slík leið er til. Ásamt fjölmörgum öðrum aðgerðum er nægjusemi nauðsynleg, hún er jákvæð og á að vera eitt af leiðarljósum okkar til betri framtíðar. Verið velkomin að taka þátt í nægjusömum nóvember og fylgist með fleiri greinum, fræðsluverkefnum, góðum ráðum og viðburðum um nægjusemi allan nóvember á vefsíðu hvatningarátaksins Landverndar og Grænfánans. Höfundur er sérfræðingur hjá Landvernd. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Umhverfismál Verslun Neytendur Mest lesið Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson Skoðun Skoðun Skoðun Til varnar jafnlaunavottun Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Barnaræninginn Pútín Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Um þjóð og ríki Gauti Kristmannsson skrifar Skoðun Málfrelsi og mörk þess á vettvangi lýðræðisins Helga Vala Helgadóttir skrifar Skoðun Sjókvíaeldi á Íslandi fjarstýrt með gervigreind frá Noregi Ingólfur Ásgeirsson skrifar Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Stjórnarandstaðan er vannýtt auðlind Jón Daníelsson skrifar Skoðun Ef Veðurstofan spáði vitlausu veðri í 40 ár, væri það bara í lagi? Björn Ólafsson skrifar Skoðun Hægri sósíalismi Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun 5 ára vegferð að skóla framtíðarinnar – eða ekki! Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar Skoðun Það sem ekki má segja um það sem enginn vill sjá Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar Skoðun Listin að verða fullkomlega ósammála sjálfri sér á mettíma Þórður Snær Júlíusson skrifar Skoðun Þingmenn auðvaldsins Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Arðgreiðslur í sjávarútvegi: Staðreyndir gegn fullyrðingum Elliði Vignisson skrifar Skoðun Verðugur bandamaður? Steinar Harðarson skrifar Skoðun Við þurfum nýja sýn á stjórnmál okkar - Mamdani-sýn Hlynur Már Vilhjálmsson skrifar Skoðun Sósíalistaflokkurinn heimilislaus - hvað næst? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Rán um hábjartan dag Guðbergur Egill Eyjólfsson skrifar Skoðun Af hverju er verðbólga ennþá svona há? Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Uppbygging hjúkrunarheimila Jónína Björk Óskarsdóttir skrifar Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Með skynsemina að vopni Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar Sjá meira
Ömmur okkar og afar lifðu oft við þröngan kost, nægjusemi var dyggð og þeim lífsnauðsynleg. Neyslumöguleikar okkar í dag virðast nær takmarkalausir og aðallega háðir því hvort við höfum efni á þeim, ekki endilega hvort við höfum þörf á þeim eða einlægan áhuga. Stöðugt kemur eitthvað nýtt á markað sem á að auðvelda okkur lífið og stuðla að velgengni og hamingju. Æ fleiri átta sig þó á því að neysla er ekki lykillinn að hamingju. Vonandi er hápunkti neysluhyggju náð og mannkynið nær að þróast og þroskast áfram með breyttum áherslum og gildum þar sem nægjusemi verður aftur að eftirsóknarverðu normi. Nægjusamur nóvember – hvatningarátak Landverndar Nóvember einkennist af töluverðri neyslu. Tilboðsdagar eins og „Svartur föstudagur“, „Rafrænn mánudagur“ og „Dagur einhleypra“ hvetja okkur til innkaupa með aragrúa af auglýsingum og loforðum á öllum miðlum. Æsingur verður í kringum „góð kaup“ sem getur haft stressandi áhrif og okkur finnst við þurfa að taka þátt í kapphlaupinu. Í nóvember á síðasta ári hóf Landverndhvatningarátak undir slagorðinu nægjusamur nóvember til þess að vega upp á móti kaupæðinu og vekja athygli á nægjusemi. Í ár heldur átakið áfram, m.a. með fræðsluefni og verkefni fyrir skóla líkt og í fyrra, greinaskrifum og viðburðum. Grænfánaskólar eru hvattir til þess að taka málefnið fyrir í sinni kennslu, en efnið er opið öllum á vefsíðu Grænfánansog Landverndar. Einhver kann að spyrja sig af hverju umhverfisverndarsamtökin Landvernd séu að leggja áherslu á nægjusemi? Svarið er einfalt. Ljóst er að núverandi lifnaðar- og viðskiptahættir fólks í vestrænum löndum er langt umfram þolmörk náttúrunnar og auk þess á kostnað fátækari hluta heims og framtíðarkynslóða. Við erum að kalla yfir okkur loftslagshamfarir, tap á líffræðilegri fjölbreytni, hrun vistkerfa og siðferðislegar hörmungar. Nauðsynlegt er að gera róttækar breytingar í samfélögum okkar því núverandi lífsstíll er ekki framtíðarhæfur. Nægjusemi er ein af forsendum fyrir sjálfbærri þróun. Milliríkjanefnd Sameinuðu þjóðanna um loftslagsmál (IPCC) bendir einnig á að nægjusemi er nauðsynleg ásamt fjölmörgum öðrum loftslagsaðgerðum þar sem hún mun leiða til minni eftirspurnar eftir orku, auðlindum, landgæðum og vatni. Því við framleiðslu á öllum vörum þarf auðlindir, auk þess þarf náttúran að taka við úrganginum og mengun. Nægjusemi er áhrifamikil, fljótvirk og ódýr leið til að minnka losun gróðurhúsalofttegunda, ósjálfbæra nýtingu auðlinda og jafnvel ójöfnuð. Ef íslensk stjórnvöld taka stefnu sína í loftslagsmálum, sjálfbærri þróun og breytingum yfir í hringrásarhagkerfið alvarlega ætti nægjusemi að rata ofarlega á blað um gildi sem mikilvægt er að stuðla að. Að minnka neyslu, framleiða gæðavörur sem endast, endurvinna og endurnýta sem mest aftur og aftur og vinna með öflugum hringrásarferlum eru m.a. einkenni hringrásarhagkerfis. Hugarfar sem er jákvætt fyrir einstaklinga, samfélögin og umhverfið Fyrir okkur sem fáum nóg að borða, föt, húsaskjól og búum við heilbrigðisþjónustu og menntunarmöguleika þýðir nægjusemi ekki afturhvarf til fortíðar, að fórna einhverju eða lifa við skort. Þess í stað er það tækifæri til þess að einbeita okkur að því sem veitir raunverulega gleði, hamingju og gildi í lífinu. Við hoppum út úr kapphlaupi um gervi-lífsgæði, spyrjum okkur hvort við höfum raunverulega þörf fyrir hlutina og hættum einfaldlega að kaupa hluti sem við þurfum ekki. Mjög hjálplegt er að reyna að hunsa áreiti frá auglýsingum, hætta að horfa á það sem aðrir eiga, bera sig ekki saman við aðra heldur veita því athygli sem við höfum og vera þakklát og ánægð með það. Nægjusemi er hugarástand þar sem við finnum ekki fyrir hinum ýmsum þörfum og þurfum þá heldur ekki að neita okkur um þessar þarfir þar sem þær eru ekki til staðar. Með þessu móti sparast tími, orka og peningar sem við getum nýtt í upplifanir, samveru, slökun og að skapa gott samfélag. Við nærum líkama og sálina varanlega og frelsum okkur frá því að grípa til skyndilausna með kaupum á hlutum og stöðutáknum í kapphlaupi við aðra í gagnrýnislausri trú á loforð framleiðslu- og söluaðila. Áhrifamikið er að skoða gildin okkar sem leiðarljós í gegnum lífið, þannig getum við skilgreint fyrir hvað við stöndum og hvað skiptir okkur máli. Hvernig viljum við hugsa til baka, þreytt eftir lífsgæðakapphlaup eða uppfull að góðum minningum og samböndum og þakklát fyrir verkin okkar sem hafa haft góð áhrif út á við hvort sem er í stóru eða smáu. Ímyndum okkur samfélag þar sem nægjusemi, þakklæti, virðing og umhyggja væru ráðandi, samfélag þar sem markmiðið væri að öllum liði vel og við værum hvorki að lifa á kostnað náttúrunnar né annars fólks. Þannig framtíðarsýn gefur okkur orku, getu, von og vilja til að taka þátt í að skapa svoleiðis samfélag. Einföld og áhrifamikil leið sem við getum sameinast um Miklar breytingar þurfa að eiga sér stað á öllum sviðum samfélaga til þess að ná markmiðum í loftslagsmálum og færa okkur á braut sjálfbærrar þróunar: kerfisbreytingar, hegðunarbreytingar og hugarfarsbreytingar. Nægjusemi sem hegðunar- og hugarfarsbreyting er ókeypis og skilar strax árangri. Bara með því að hætta þátttöku okkar í neyslubrjálæði tökum við mikilvægt skref í umbreytingu samfélaga til hins betra. Við getum sameinast um nægjusemi sem einfalda og áhrifamikla leið og fagnað að slík leið er til. Ásamt fjölmörgum öðrum aðgerðum er nægjusemi nauðsynleg, hún er jákvæð og á að vera eitt af leiðarljósum okkar til betri framtíðar. Verið velkomin að taka þátt í nægjusömum nóvember og fylgist með fleiri greinum, fræðsluverkefnum, góðum ráðum og viðburðum um nægjusemi allan nóvember á vefsíðu hvatningarátaksins Landverndar og Grænfánans. Höfundur er sérfræðingur hjá Landvernd.
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun
Skoðun Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir skrifar
Skoðun „Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann skrifar
Skoðun Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson skrifar
Skoðun Kjarnorkuákvæðið: Neyðarhemill en ekki léttvægt leikfang popúlista Kristinn Karl Brynjarsson skrifar
Skoðun Ójafnvægi í jöfnunarkerfinu Anna Sigríður Guðnadóttir,Halla Karen Kristjánsdóttir,Lovísa Jónsdóttir skrifar
Skoðun Krónan, Nettó, Hagkaup, Bónus - það er kominn tími á formlega sniðgöngu Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Löggæslumál og aðstöðuleysi í Búðardal – ákall um viðbragð og aðgerðir Björn Bjarki Þorsteinsson skrifar
Skoðun Sól, sumar og símafriður: 10 ráð varðandi skjánotkun í sumarfríinu Anna Laufey Stefánsdóttir,Kristín Ólöf Grétarsdóttir,Skúli Bragi Geirdal skrifar
Skoðun Jafnrétti grundvallarforsenda friðar og öryggis í heiminum Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju er ekki 100 klst. málþóf á Alþingi um alvarlega stöðu barna? Grímur Atlason skrifar
Heimaþjónusta og velferðartækni: Lykillinn að sjálfbæru heilbrigðiskerfi Auður Guðmundsdóttir Skoðun
Hvers vegna skipta hagsmunir verslanakeðja meira máli en öryggi barna í Ásahverfi Reykjanesbæ? Ólafur Ívar Jónsson Skoðun
„Finnst ykkur skrýtið að ég mæti á Austurvöll – Pabba mínum var fórnað á altari niðurskurðar“ Davíð Bergmann Skoðun