Er íþróttafólk á Íslandi að fá þá aðstoð sem það þarfnast? Arnar Sölvi Arnmundsson og Lilja Guðmundsdóttir skrifa 10. júlí 2024 12:01 Af hverju er næring mikilvæg fyrir íþróttafólk? Þjálfarar og íþróttafólk er nú meðvitaðra en nokkru sinni fyrr, um það, hversu miklu máli ákveðnir þættir skipta þegar kemur að frammistöðu íþróttafólks. Þar má einna helst nefna líkamlega þjálfun, endurheimt og næringu. Næringin veitir okkur orkuna til þess að framkvæma líkamlegar hreyfingar og er auk þess grundvöllur allra efnaskipta líkamans. Auðvitað skiptir næring miklu máli fyrir alla, hvort sem um ræðir íþróttafólk eða aðra hópa. Góð næring stuðlar að líkamlegri og andlegri vellíðan, styður vöxt og breytingar líkamans í gegnum allt lífið og getur komið í veg fyrir ýmsa lífsstílstengda sjúkdóma og aðra fylgikvilla óheilbrigðs lífsstíls. Hins vegar hefur íþróttafólk oft aðra næringarþörf heldur en almenningur þar sem íþróttaiðkun krefst mikils af líkamanum. Þar af leiðandi er munur á sérsviðum næringarfræðinnar: lýðheilsunæringarfræði, klínískri næringarfræði og því sem er skilgreint sem íþróttanæringarfræði. Hvað gera íþróttanæringarfræðingar? Íþróttanæringarfræðingar sérhæfa sig fyrst og fremst í því að hjálpa íþróttafólki að hámarka afkastagetu og frammistöðu sína, ásamt því að efla heilsu. Til að ná þessum markmiðum er þó mjög mikilvægt að taka afstöðu til hvers og eins einstaklings þar sem næringarþörfin tekur mið af fjölmörgum þáttum: íþrótt, stöðu, lífsstíls, æfinga- & keppnisálagi, einstaklingsbundnum markmiðum, fæðuvenjum, meiðslum og veikindum, bara svo eitthvað sé nefnt. Þar að auki er orku- & næringarþörf íþróttafólks síbreytileg. Til dæmis er orkuþörf í keppni talsvert hærri og frábrugðin orkuþörf á hvíldardegi. Íþróttanæringarfræðingar aðstoða íþróttafólk við fæðuval hverju sinni miðað við þarfir þess. Þar eru margir þættir teknir inn í reikninginn eins og hvaða áhrif orkugefandi næringarefnin (kolvetni, prótein og fita), vítamín, steinefni, vökvajafnvægi, samsetning og tímasetning máltíða hafa á frammistöðu, endurheimt og almenna heilsu. Þegar allir þessir þættir eru teknir saman kemur bersýnilega í ljós þörfin fyrir því að leiðbeina og kenna íþróttafólki að næra sig í samræmi við líkamlegt álag og þarfir. Það er nefnilega ekki til neitt galdra mataræði sem hentar öllu íþróttafólki; langt því frá! Góð og viðeigandi næring getur stutt við ýmsa þætti sem skipta sköpum þegar kemur að frammistöðu í íþróttum, þ.á.m: Aukin afkastageta Almenn heilsa Gerir einstaklingi kleift að æfa lengur og af meiri ákefð Seinkar þreytu á meðan æfingu/keppni stendur Viðhald vökvajafnvægis Viðhald heilbrigðs ónæmiskerfis Aukin & hraðari endurheimt Breytingar á líkamssamsetningu Minni líkur á meiðslum & veikindum Þjálfunaraðlögun Aukin einbeiting Betri svefn Ung sérgrein en ört vaxandi Íþróttanæringarfræði sem sérgrein er fremur ung samanborið við margar aðrar starfsgreinar. Upptök íþróttanæringarfræðinnar eru talin hafa átt sér stað í Svíþjóð á 4. áratug síðustu aldar þar sem rannsóknir á efnaskiptum kolvetna og fitu voru framkvæmdar. Á 7. og 8. áratugnum tók fagið stakkaskiptum og mikil aukning varð á rannsóknum víðs vegar, einkum í Bandaríkjunum, Skandinavíu og Bretlandi. Loks upp úr 1980 varð íþróttanæringarfræði að viðurkenndri sérgrein. Ef við spólum svo áfram til dagsins í dag hefur fjöldi rannsókna á sviðinu margfaldast sem og almenn þekking á hinum ýmsu áhrifum sem næring getur haft á íþróttafólk. Enn langt í land Þegar staða íþróttanæringarfræðinnar á Íslandi er borin saman við okkar nágrannaþjóðir og meginland Evrópu má helst sjá gífurlegan mun á fjölda stöðugilda hjá íþróttafélögum og -samböndum. Á meðan mörg íþróttafélög og sérsambönd erlendis hafa innan sinna raða teymi íþróttanæringarfræðinga, auk annarra sérfræðinga, er ekki sömu sögu að segja hér heima. Þeir fáu menntuðu íþróttanæringarfræðingar sem starfa á Íslandi gera það oftar en ekki sjálfstætt og þá þykir höfundum skortur vera á samstarfi og tengingar milli íþróttanæringarfræðinga og íþróttafélaga & -samtaka. Þetta bitnar því miður á íþróttafólkinu okkar sem fær þar af leiðandi ekki þá aðstoð sem það þarfnast, og þá er einnig algengt að það viti hreinlega ekki að slík þjónusta sé í boði. Þar að auki fær afreksíþróttafólk hérlendis sárasjaldan fjárhagslega styrki til að nýta sér aðstoð sérfræðinga í íþróttavísindum, hvort sem um ræðir íþróttanæringarfræðinga eða aðra sérfræðinga. Höfundar þessarar greinar vonast til að hún veki athygli innan íþróttahreyfingarinnar á Íslandi á þeirri brýnni nauðsyn sem er að auðvelda íþróttafólki okkar aðgengi að sérfræðingum til að hjálpa að hámarka afkastagetu í sinni íþrótt. Þannig má stuðla enn betur að þeirri framþróun sem hefur átt sér stað síðastliðna áratugi í íþróttastarfi á Íslandi. Höfundar eru íþróttanæringarfræðingar (M.Sc. Sports Nutrition). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Heilbrigðismál Mest lesið Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed Skoðun Swuayda blæðir: Hróp sem heimurinn heyrir ekki Mouna Nasr Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Aðventukerti og aðgangshindranir Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Lífið í tjaldi á Gaza Viðar Hreinsson,Israa Saed skrifar Skoðun Gaza og sjálfbærni mennskunnar Elva Rakel Jónsdóttir skrifar Skoðun Börnin og hungursneyðin í Gaza Sverrir Ólafsson skrifar Skoðun Kynbundið ofbeldi Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Aðdragandi aðildar þarf umboð Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson skrifar Sjá meira
Af hverju er næring mikilvæg fyrir íþróttafólk? Þjálfarar og íþróttafólk er nú meðvitaðra en nokkru sinni fyrr, um það, hversu miklu máli ákveðnir þættir skipta þegar kemur að frammistöðu íþróttafólks. Þar má einna helst nefna líkamlega þjálfun, endurheimt og næringu. Næringin veitir okkur orkuna til þess að framkvæma líkamlegar hreyfingar og er auk þess grundvöllur allra efnaskipta líkamans. Auðvitað skiptir næring miklu máli fyrir alla, hvort sem um ræðir íþróttafólk eða aðra hópa. Góð næring stuðlar að líkamlegri og andlegri vellíðan, styður vöxt og breytingar líkamans í gegnum allt lífið og getur komið í veg fyrir ýmsa lífsstílstengda sjúkdóma og aðra fylgikvilla óheilbrigðs lífsstíls. Hins vegar hefur íþróttafólk oft aðra næringarþörf heldur en almenningur þar sem íþróttaiðkun krefst mikils af líkamanum. Þar af leiðandi er munur á sérsviðum næringarfræðinnar: lýðheilsunæringarfræði, klínískri næringarfræði og því sem er skilgreint sem íþróttanæringarfræði. Hvað gera íþróttanæringarfræðingar? Íþróttanæringarfræðingar sérhæfa sig fyrst og fremst í því að hjálpa íþróttafólki að hámarka afkastagetu og frammistöðu sína, ásamt því að efla heilsu. Til að ná þessum markmiðum er þó mjög mikilvægt að taka afstöðu til hvers og eins einstaklings þar sem næringarþörfin tekur mið af fjölmörgum þáttum: íþrótt, stöðu, lífsstíls, æfinga- & keppnisálagi, einstaklingsbundnum markmiðum, fæðuvenjum, meiðslum og veikindum, bara svo eitthvað sé nefnt. Þar að auki er orku- & næringarþörf íþróttafólks síbreytileg. Til dæmis er orkuþörf í keppni talsvert hærri og frábrugðin orkuþörf á hvíldardegi. Íþróttanæringarfræðingar aðstoða íþróttafólk við fæðuval hverju sinni miðað við þarfir þess. Þar eru margir þættir teknir inn í reikninginn eins og hvaða áhrif orkugefandi næringarefnin (kolvetni, prótein og fita), vítamín, steinefni, vökvajafnvægi, samsetning og tímasetning máltíða hafa á frammistöðu, endurheimt og almenna heilsu. Þegar allir þessir þættir eru teknir saman kemur bersýnilega í ljós þörfin fyrir því að leiðbeina og kenna íþróttafólki að næra sig í samræmi við líkamlegt álag og þarfir. Það er nefnilega ekki til neitt galdra mataræði sem hentar öllu íþróttafólki; langt því frá! Góð og viðeigandi næring getur stutt við ýmsa þætti sem skipta sköpum þegar kemur að frammistöðu í íþróttum, þ.á.m: Aukin afkastageta Almenn heilsa Gerir einstaklingi kleift að æfa lengur og af meiri ákefð Seinkar þreytu á meðan æfingu/keppni stendur Viðhald vökvajafnvægis Viðhald heilbrigðs ónæmiskerfis Aukin & hraðari endurheimt Breytingar á líkamssamsetningu Minni líkur á meiðslum & veikindum Þjálfunaraðlögun Aukin einbeiting Betri svefn Ung sérgrein en ört vaxandi Íþróttanæringarfræði sem sérgrein er fremur ung samanborið við margar aðrar starfsgreinar. Upptök íþróttanæringarfræðinnar eru talin hafa átt sér stað í Svíþjóð á 4. áratug síðustu aldar þar sem rannsóknir á efnaskiptum kolvetna og fitu voru framkvæmdar. Á 7. og 8. áratugnum tók fagið stakkaskiptum og mikil aukning varð á rannsóknum víðs vegar, einkum í Bandaríkjunum, Skandinavíu og Bretlandi. Loks upp úr 1980 varð íþróttanæringarfræði að viðurkenndri sérgrein. Ef við spólum svo áfram til dagsins í dag hefur fjöldi rannsókna á sviðinu margfaldast sem og almenn þekking á hinum ýmsu áhrifum sem næring getur haft á íþróttafólk. Enn langt í land Þegar staða íþróttanæringarfræðinnar á Íslandi er borin saman við okkar nágrannaþjóðir og meginland Evrópu má helst sjá gífurlegan mun á fjölda stöðugilda hjá íþróttafélögum og -samböndum. Á meðan mörg íþróttafélög og sérsambönd erlendis hafa innan sinna raða teymi íþróttanæringarfræðinga, auk annarra sérfræðinga, er ekki sömu sögu að segja hér heima. Þeir fáu menntuðu íþróttanæringarfræðingar sem starfa á Íslandi gera það oftar en ekki sjálfstætt og þá þykir höfundum skortur vera á samstarfi og tengingar milli íþróttanæringarfræðinga og íþróttafélaga & -samtaka. Þetta bitnar því miður á íþróttafólkinu okkar sem fær þar af leiðandi ekki þá aðstoð sem það þarfnast, og þá er einnig algengt að það viti hreinlega ekki að slík þjónusta sé í boði. Þar að auki fær afreksíþróttafólk hérlendis sárasjaldan fjárhagslega styrki til að nýta sér aðstoð sérfræðinga í íþróttavísindum, hvort sem um ræðir íþróttanæringarfræðinga eða aðra sérfræðinga. Höfundar þessarar greinar vonast til að hún veki athygli innan íþróttahreyfingarinnar á Íslandi á þeirri brýnni nauðsyn sem er að auðvelda íþróttafólki okkar aðgengi að sérfræðingum til að hjálpa að hámarka afkastagetu í sinni íþrótt. Þannig má stuðla enn betur að þeirri framþróun sem hefur átt sér stað síðastliðna áratugi í íþróttastarfi á Íslandi. Höfundar eru íþróttanæringarfræðingar (M.Sc. Sports Nutrition).
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun