Vextir án vaxtar Þorsteinn Sæmundsson skrifar 2. september 2024 15:00 Stýrivaxtastefna Seðlabankans (hávaxtastefnan) hefur reynst heimilum landsins og fyrirtækjum erfiður ljár í þúfu. Hávaxtastefnan kyndir undir og viðheldur hárri verðbólgu. Hávaxtastefnan hækkar verð á vörum og þjónustu ekki einungis á markaði heldur einnig hjá opinberum aðilum. Hávaxtastefnan veldur minna framboði á þegar sveltum húsnæðismarkaði auk þess að hækka mjög byggingakostnað og þar með húsnæðisverð. Fasteignamarkaðurinn er við frostmark vegna vaxtaáþjánarinnar þrátt fyrir mikla húsnæðisþörf. Hávaxtastefnan virðist ekki byggja á aðstæðum í hagkerfinu á hverjum tíma heldur virðast ákvarðanir vera teknar á pólitískum forsendum eða af löngun seðlabankastjóra til að sýna mátt sinn og megin. Fyrir nokkru kom í fram í dagsljósið að ekki er einhugur innan S.Í. um hávaxtastefnuna. Lét einn aðstoðarseðlabanki af störfum vegna ágreiningsins. Hávaxtastefnan er byggð á misskilningi um að háir vextir vinni gegn verðbólgu. Þeir sem reka heimili og fyrirtæki vita betur. Einnig tók Nóbelsverðlaunahafi í hagfræði sem var á landinu fyrir nokkru síðan í sama streng. Taldi hann hjarðhegðun margra seðlabankastjóra heimsins hafa leitt þá á villigötur í vaxtaákvörðunum. Varaformaður Sjálfstæðisflokksins gerði reyndar lítið úr málflutningi Nóbelsverðlaunahafans án þess að vilja senda hann í endurmenntun eins og stalla hennar forðum. Fleiri marktækir einstaklingar hafa viðrað svipaðar skoðanir. Þrátt fyrir þessi varnaðarorð heldur tilraun Seðlabankans áfram og heimili og fyrirtæki landsins engjast eins og skordýr á prjóni. Munur milli stýrivaxta, 9,25%, og verðbólgu, 6%, er óvíða meiri. Forsendur til vaxtalækkana hafa legið fyrir alllengi en ákvarðanir virðast ekki hafa verið teknar af ástæðum sem skýrast af hagtölum eða ástandi efnahagsmála. Talað var um í véfréttastíl að fyrst að afloknum kjarasamningum sé hægt að lækka vexti. Nú er þó nokkur tími liðinn síðan hóflegir kjarasamningar voru gerðir við þorra launafólks. Enn bólar ekki á vaxtalækkunum. Seðlabankastjóri hefur m.a. vísað til kjarasamninganna sem ástæðu fyrir að ekki er hægt að lækka vexti. Vaxtastigið kemur í veg fyrir lækkun verðbólgu og þeir sem helst nærast á verðbólgunni skirrast við að lækka vöruverð. Meðvirkir hagfræðingar hafa stungið upp kollinum og sagt að verðbólga án húsnæðiskostnaðar hafi lækkað nokkuð. Út af fyrir sig rétt en við búum við kerfi sem mælir húsnæðiskostnað sem neyslu. Við núverandi ástand á húsnæðismarkaði og uppsafnaða þörf á byggingum tekur u.þ.b. tíu ár að ná jafnvægi. Við erum því ofurseld hárri verðbólgu næstu árin ef ekki verður stefnubreyting í Seðlabankanum. Skuldsettir húsnæðiseigendur hafa hrakist í gamla farið sem eru verðtryggð lán og munu þar með greiða húseignir sínar þrem sinnum á lánstímanum. Um leið og verðtryggðum lánum stórfjölgar sljóvgast stýrivextir sem vopn gegn verðbólgu. Seðlabankastjórinn og hirðin hafa því skapað vítahring fyrir bankann með háum stýrivöxtum. Óvíst er hvernig sá vítahringur verður rofinn. Seðlabankastjóri hefur fallið í sömu gryfju og forveri hans að persónugera baráttuna gegn verðbólgu og detta í fimmaurabrandara skýringar þegar illa gengur. Það er skiljanlegt að bankastjórinn fari sjaldan út að borða eins og fram kom í orðum hans nýlega þegar hann er búinn að endurnýja mötuneyti seðlabankans fyrir milljónahundruð. Yfirlýsing hans og ummæli um veitingageirann eru dæmi um mann sem er ekki í tengslum við veruleikann. Ummæli seðlabankastjóra um byggingariðnaðinn hafa skiljanlega einnig fallið í grýttan jarðveg. Fáir embættismenn ef nokkrir hafa sömu áhrif og seðlabankastjóri. Enginn hefur kosið hann til verka en hann situr í skjóli ríkisstjórnar. Hugsanlega þarf að skerpa á lögum um Seðlabankann og auka jarðtengingu hans og stjórnenda hans. Virða ber seðlabankastjóranum og hirðinni til vorkunnar að búa eins og aðrir landsmenn við grútmáttlausa og verklitla ríkisstjórn sem hefur ekki burði og þor til að taka til í ríkisrekstri. Fjáraustur ríkisstjórnarinnar er fáheyrður en verra er að hann er stefnulaus og fer einkum í að efla og seðja sístækkandi ríkisbákn. Við slíkar aðstæður er öllum vandlifað einnig seðlabankastjóra. Það breytir ekki því að Seðlabankinn hefur ákveðnar skyldur til að sýna frumkvæði og veita fjármálaöflum nauðsynlegt aðhald. Það kemur ekki á óvart að þeir sem ganga harðast fram í stuðningi við hávaxtastefnuna eru fulltrúar fjármagnsins sem nærast á háu vaxtastigi eins og púkar á fjósbita. (Sviðin) jörð kallar því Ásgeir Jónsson seðlabankastjóra og spyr að eftirtöldu: Hversu lítill þarf hagvöxtur að verða áður en stýrivextir verða leiðréttir? Hversu mikð þarf atvinnuleysi að verða áður en stýrivextir verða leiðréttir? Hversu mörg heimili þurfa að lenda í vanskilum áður en stýrivextir verða leiðréttir? Höfundur er um sinn fyrrverandi þingmaður og situr í stjórn Miðflokksins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þorsteinn Sæmundsson Miðflokkurinn Seðlabankinn Mest lesið Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson Skoðun Skoðun Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar Skoðun Þétting byggðar er ekki vandamálið Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Þrengt að þjóðarleikvanginum Þorvaldur Örlygsson skrifar Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar Skoðun Alltof mörg sveitarfélög á Íslandi! Gunnar Alexander Ólafsson skrifar Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsan að veði? Willum Þór Þórsson skrifar Skoðun Evrópusambandsaðild - valdefling íslensks almennings Magnús Árni Skjöld Magnússon skrifar Skoðun Köllum Skjöld Íslands réttu nafni: Rasískt götugengi Ian McDonald skrifar Skoðun Hverjir eru komnir með nóg? Nichole Leigh Mosty skrifar Skoðun Að leigja okkar eigin innviði Halldóra Mogensen skrifar Skoðun Málþóf sem valdníðsla Einar G. Harðarson skrifar Skoðun Klaufaskapur og reynsluleysi? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hvernig spyr ég gervigreind til að fá besta svarið? Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Ertu bitur? Björn Leví Gunnarsson skrifar Skoðun Er hægt að læra af draumum? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Afstæði ábyrgðar Matthildur Björnsdóttir skrifar Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Fjárhagslegt virði vörumerkja Elías Larsen skrifar Skoðun Við ákærum – hver sveik strandveiðisjómenn? Kjartan Páll Sveinsson skrifar Skoðun Þið voruð í partýinu líka! Gísli Sigurður Gunnlaugsson skrifar Skoðun Af hverju varð heimsókn framkvæmdastjóra ESB að NATO-fundi? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Veimiltítustjórn og tugþúsundir dáinna barna Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar Skoðun Swuayda blæðir: Hróp sem heimurinn heyrir ekki Mouna Nasr skrifar Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar Skoðun Þetta er allt hinum að kenna! Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar Sjá meira
Stýrivaxtastefna Seðlabankans (hávaxtastefnan) hefur reynst heimilum landsins og fyrirtækjum erfiður ljár í þúfu. Hávaxtastefnan kyndir undir og viðheldur hárri verðbólgu. Hávaxtastefnan hækkar verð á vörum og þjónustu ekki einungis á markaði heldur einnig hjá opinberum aðilum. Hávaxtastefnan veldur minna framboði á þegar sveltum húsnæðismarkaði auk þess að hækka mjög byggingakostnað og þar með húsnæðisverð. Fasteignamarkaðurinn er við frostmark vegna vaxtaáþjánarinnar þrátt fyrir mikla húsnæðisþörf. Hávaxtastefnan virðist ekki byggja á aðstæðum í hagkerfinu á hverjum tíma heldur virðast ákvarðanir vera teknar á pólitískum forsendum eða af löngun seðlabankastjóra til að sýna mátt sinn og megin. Fyrir nokkru kom í fram í dagsljósið að ekki er einhugur innan S.Í. um hávaxtastefnuna. Lét einn aðstoðarseðlabanki af störfum vegna ágreiningsins. Hávaxtastefnan er byggð á misskilningi um að háir vextir vinni gegn verðbólgu. Þeir sem reka heimili og fyrirtæki vita betur. Einnig tók Nóbelsverðlaunahafi í hagfræði sem var á landinu fyrir nokkru síðan í sama streng. Taldi hann hjarðhegðun margra seðlabankastjóra heimsins hafa leitt þá á villigötur í vaxtaákvörðunum. Varaformaður Sjálfstæðisflokksins gerði reyndar lítið úr málflutningi Nóbelsverðlaunahafans án þess að vilja senda hann í endurmenntun eins og stalla hennar forðum. Fleiri marktækir einstaklingar hafa viðrað svipaðar skoðanir. Þrátt fyrir þessi varnaðarorð heldur tilraun Seðlabankans áfram og heimili og fyrirtæki landsins engjast eins og skordýr á prjóni. Munur milli stýrivaxta, 9,25%, og verðbólgu, 6%, er óvíða meiri. Forsendur til vaxtalækkana hafa legið fyrir alllengi en ákvarðanir virðast ekki hafa verið teknar af ástæðum sem skýrast af hagtölum eða ástandi efnahagsmála. Talað var um í véfréttastíl að fyrst að afloknum kjarasamningum sé hægt að lækka vexti. Nú er þó nokkur tími liðinn síðan hóflegir kjarasamningar voru gerðir við þorra launafólks. Enn bólar ekki á vaxtalækkunum. Seðlabankastjóri hefur m.a. vísað til kjarasamninganna sem ástæðu fyrir að ekki er hægt að lækka vexti. Vaxtastigið kemur í veg fyrir lækkun verðbólgu og þeir sem helst nærast á verðbólgunni skirrast við að lækka vöruverð. Meðvirkir hagfræðingar hafa stungið upp kollinum og sagt að verðbólga án húsnæðiskostnaðar hafi lækkað nokkuð. Út af fyrir sig rétt en við búum við kerfi sem mælir húsnæðiskostnað sem neyslu. Við núverandi ástand á húsnæðismarkaði og uppsafnaða þörf á byggingum tekur u.þ.b. tíu ár að ná jafnvægi. Við erum því ofurseld hárri verðbólgu næstu árin ef ekki verður stefnubreyting í Seðlabankanum. Skuldsettir húsnæðiseigendur hafa hrakist í gamla farið sem eru verðtryggð lán og munu þar með greiða húseignir sínar þrem sinnum á lánstímanum. Um leið og verðtryggðum lánum stórfjölgar sljóvgast stýrivextir sem vopn gegn verðbólgu. Seðlabankastjórinn og hirðin hafa því skapað vítahring fyrir bankann með háum stýrivöxtum. Óvíst er hvernig sá vítahringur verður rofinn. Seðlabankastjóri hefur fallið í sömu gryfju og forveri hans að persónugera baráttuna gegn verðbólgu og detta í fimmaurabrandara skýringar þegar illa gengur. Það er skiljanlegt að bankastjórinn fari sjaldan út að borða eins og fram kom í orðum hans nýlega þegar hann er búinn að endurnýja mötuneyti seðlabankans fyrir milljónahundruð. Yfirlýsing hans og ummæli um veitingageirann eru dæmi um mann sem er ekki í tengslum við veruleikann. Ummæli seðlabankastjóra um byggingariðnaðinn hafa skiljanlega einnig fallið í grýttan jarðveg. Fáir embættismenn ef nokkrir hafa sömu áhrif og seðlabankastjóri. Enginn hefur kosið hann til verka en hann situr í skjóli ríkisstjórnar. Hugsanlega þarf að skerpa á lögum um Seðlabankann og auka jarðtengingu hans og stjórnenda hans. Virða ber seðlabankastjóranum og hirðinni til vorkunnar að búa eins og aðrir landsmenn við grútmáttlausa og verklitla ríkisstjórn sem hefur ekki burði og þor til að taka til í ríkisrekstri. Fjáraustur ríkisstjórnarinnar er fáheyrður en verra er að hann er stefnulaus og fer einkum í að efla og seðja sístækkandi ríkisbákn. Við slíkar aðstæður er öllum vandlifað einnig seðlabankastjóra. Það breytir ekki því að Seðlabankinn hefur ákveðnar skyldur til að sýna frumkvæði og veita fjármálaöflum nauðsynlegt aðhald. Það kemur ekki á óvart að þeir sem ganga harðast fram í stuðningi við hávaxtastefnuna eru fulltrúar fjármagnsins sem nærast á háu vaxtastigi eins og púkar á fjósbita. (Sviðin) jörð kallar því Ásgeir Jónsson seðlabankastjóra og spyr að eftirtöldu: Hversu lítill þarf hagvöxtur að verða áður en stýrivextir verða leiðréttir? Hversu mikð þarf atvinnuleysi að verða áður en stýrivextir verða leiðréttir? Hversu mörg heimili þurfa að lenda í vanskilum áður en stýrivextir verða leiðréttir? Höfundur er um sinn fyrrverandi þingmaður og situr í stjórn Miðflokksins.
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun
Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun
Skoðun Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson skrifar
Skoðun Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginleg yfirlýsing 28 ríkja um málefni Palestínu, hvers virði er hún? Einar Ólafsson skrifar
Skoðun Öryggi betur tryggt – fangelsismál færð til nútímans Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar
Skoðun Klassapróf fína fólksins – eða hvernig erfingjar kenna okkur að lifa Sigríður Svanborgardóttir skrifar
Skoðun Bragðefni eru ekki vandamálið - Bann við þeim myndi skaða lýðheilsu Abdullah Shihab Wahid skrifar
Skoðun Skattar fyrst, svo allt hitt – og hagræðingin sem gleymdist Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar
Skoðun Áfangasigur í baráttunni við hernaðinn gegn heimkynnum villta laxins Ingólfur Ásgeirsson,Árni Baldursson skrifar
Skoðun Þjóðþrifamálin sem stjórnarandstaðan fórnaði á altari útgerðanna Heimir Már Pétursson skrifar
Yfirlýsing frá Kára Stefánssyni um hrakfarir hans í samskiptum við íhaldssaman blaðamann Kári Stefánsson Skoðun
Ert þú drusla? Katrín Sigríður J. Steingrímsdóttir,Elísa Rún Svansdóttir,Lilja Íris Long Birnudóttir,Lísa Margrét Gunnarsdóttir,Margrét Baldursdóttir,Silja Höllu Egilsdóttir Skoðun