Það er kominn verðmiði á fangelsið en hvað má ungmenni í alvarlegum vanda kosta? Davíð Bergmann skrifar 22. nóvember 2024 17:32 Allir stjórnmálaflokkarnir hafa verið með yfirlýsingar fyrir þessar kosningar um að þeir ætli að taka á geðheilbrigðismálum barna og ungmenna. En ég hef ekki heyrt hvað á að gera til að ná þessu markmiði annað en að stórauka sálfræðiþjónustu, en er það nóg? Erum við að forgangsraða rétt: Í mínum huga nei, þegar það blasir við að yfir 40% drengja geta ekki lesið sér til gagns þá þarf að gera eitthvað meira en auka sálfræðiviðtöl, fjölga stofnunum og gefa geðlyf. Samkvæmt forvarnarhóp sem var stofnaður á skrifstofu Höfuðborgarsvæðisins og skilaði af sér skýrslu í apríl á þessu ári kom fram að í desember 2022 hafi 3000 ungmenni á aldrinum 16-24 ára hvorki verið í skóla né vinnu. Við vitum það að einstaklingar sem eru stefnulausir og eiga við sértæka námserfiðleika að stríða er hættara við að velja sér afbrotaveginn. Er þá fyrst á dagskrá að byggja 14 milljarða fangelsi og fjölga rýmum um 20? Ég sakna þess að heyra að það eigi ekki að koma með aðrar nýjar áskoranir en þær að halda áfram að sjúkdómsmerkimiða vandamálið í staðinn fyrir að koma með lausnamiðaða nálgun sem er hægt að byrja á strax. Það gerum við til að mynda með því að fjölga fjölsmiðjum um allt land og styrkja þær sem fyrir eru almennilega, komum enn meiri nýsköpun þar inn og sjálfbærni. Í því samhengi væri hægt að nefna að þegar grunnskóli í Reykjavík setti upp hönnunarsnaga til að hengja upp fatnað fyrir skólabörn sem kostaði jafn mikið og leiga við að opna eina deild til viðbótar í Fjölsmiðjunni á höfuðborgarsvæðinu. Við gætum svo hæglega snagavætt alla grunnskóla á höfuðborgarsvæðinu með því að opna slíka deild í Fjölsmiðjunni eða gert eitthvað annað og þá erum við farin að tala um sjálfbærni og skapa atvinnuúrræði fyrir ungmennin okkar. Við leysum ekki vandann eingöngu með viðtalsmeðferðum: Ef við ætlum að leysa vandamálið bara með lyfjagjöf og viðtalsmeðferð þá er það ávísun á að við fjölgun ungra öryrkja næstu áratugina að teknu tilliti til þeirrar vélvæðingar sem er fram undan á vinnumarkaði í framtíðinni. Við þurfum að byrja á réttum enda og það kostar eins og fangelsið en á móti getum við sparað líka. Ég hef ekki verðmiðann á því hvað það kostar að bæta lesskilning drengja, sem ég tel vera forgangsatriði, og ásamt því að koma með áskoranir fyrir ungt fólk sem gerir það að verkum að sjálfsmynd þess styrkist til framtíðar. En hvað mega svona úrræði kosta þegar við erum að fara að spara í ríkisrekstri og er einhver sparnaður fólginn í því að sinna þessu ekki af alvöru og hafa ekki úrræðin sem þarf til? Verðmiðinn er kominn á nýja fangelsið, hann er 14 milljarðar sem við skulum reikna með að fari alltaf í 20 milljarða af fenginni reynslu þegar ríkisframkvæmdir eru annars vegar sem fara yfirleitt fram úr fjárheimildum. En hvað með að koma í veg fyrir að einstaklingar þurfi að fara inn í fangelsismálakerfið? Með því að koma með aðra nálgun í málefnum ungra afbrotamanna gæti það verið sparnaður til framtíðar fyrir samfélagið? Hvað með að vera með skilvirkara skilorðseftirlit og skapa þá hefð að dæma til uppbyggilegrar réttvísi og þá er ég í því samhengi að horfa til 57. greinar almennra hegningarlaga. Þar sem segir m.a. 1. Að aðili sæti á skilorðstímanum umsjón einstakra manna, félags eða stofnunar. Aðili skal jafnan sæta slíkri umsjón, ef honum eru sett skilyrði samkvæmt 2.–5. tölul. hér á eftir. 2. Að aðili hlíti fyrirmælum umsjónarmanns um dvalarstað, menntun, vinnu, umgengni við aðra menn og notkun tómstunda. 3. Að aðili neyti ekki á skilorðstímanum áfengis né deyfilyfja. 4. Að aðili gangist undir dvöl á hæli tiltekinn tíma, ef nauðsyn þykir til bera, allt að 18 mánuðum, er venja þarf hann af notkun áfengis eða deyfilyfja, en ella allt að 1 ári. 5. Að aðili gangist undir að þola takmarkanir á umráðum yfir tekjum sínum eða öðru, er fjárhag hans varðar. 6. Að aðili greiði eftir getu fébætur fyrir tjón, sem hann hefur valdið með broti sínu. Horfum til Bretlands og tökum okkur youth offending team til fyrirmyndar sem byggir á uppbyggilegri réttvísi: Eigum við ekki að byrja á réttum enda, taka fast á ungum afbrotamönnum með nýrri nálgun og stífa rammann í kringum þá og styðja fjölskyldur þeirra. Er peningum skattgreiðanda ekki betur varið þar heldur en að fara í dýra byggingu á fangelsi fyrir utan það að kannski bjargar það mannslífum. Ég myndi allan daginn segja að við byggjum sérhæft meðferðarúrræði fyrir ungmenni í vanda og samhliða því eigum við að styrkja núverandi fangelsiskerfi. Samhliða því styrkjum við landamæragæslu og hleypum ekki skipulagðri glæpastarfsemi inn í landið. Það gerum við fyrst og fremst með því að koma í veg fyrir að ungmenni sem hafa veika sjálfsmynd og eru stefnulaus á verðgangi í frumskógi kerfisins þurfi ekki að leita sér viðurkenningar í heimi glæpa en í staðinn hafi þau menntunarmöguleika, svarið við fækkun afbrota og ofbeldis er fyrst og fremst að heyra þau og sjá og veita rétt úrræði. Hvað með að byrja á réttum enda og snúa píramídanum við? Það gerum við með því að styrkja undirstoðirnar. Það er búið að gera nóg fyrir penthouse-ið í bili, núna er komið að kjallaranum, hann hefur verið að morkna. Vonandi föllum við ekki í sömu gryfjuna eins og alltaf að stofna nefndir eða ráð sem ætla að koma með alheimslausnina á vanda barna og ungmenna. Það þarf ekki að finna upp hjólið. Horfum til landa sem eru að gera best í þessum málaflokki í heiminum. Leitum til fólks sem hefur verið að gólfinu til áratuga og kann að nálgast svona viðfangsefni og er í raunverulegri snertingu við málaflokkinn. Tökum markvisst á glæpum: Þegar formaður félags lögreglumanna, og ekki bara hann heldur allir formenn allra lögreglufélaga Norðurlanda, segir að það sé að skapast alvarlegt ástand í tengslum við alþjóðlega glæpastarfsemi á öllum Norðurlöndunum og að ungir afbrotamenn séu í sérstakri áhættu þá bregðumst við strax við því. https://www.visir.is/g/20242648668d/-saenska-astandid-ordid-ad-norraenu Með þessu er ég ekki að boða harðari refsistefnu heldur verður vopnið í þessum slag fræðsla sem byggir á leiðbeiningum og skilningi þannig að þeir átti sig á því hver orsök og afleiðingar afbrota eru. Stífur rammi og stuðningur við fjölskyldur þeirra. Þegar ég er að tala um að koma með nýja nálgun í málefnum ungra afbrotamanna þá er verið að tala um ungmenni á aldrinum 15-25 ára sem mun til lengri tíma spara okkur milljarða og bjarga mannslífum. Það er gríðarlegur mannauður hér á landi með áratuga reynslu sem kann til verka. Fólk sem heyrir og sér og skilur og hefur unnið á gólfinu svo áratugum skiptir og jafnvel lifað í þessum heimi sem börn og ungmenni og þekkir þar af leiðandi tilfinninguna að tapa í skólakerfinu og í samfélaginu og vera ekki heyrt og séð. Nú skulum við hætta að spóla í sömu hjólförunum og takast á við vandann í raunheimi. Höfundur er áhugamaður um betra samfélag og Miðflokksmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Miðflokkurinn Heilbrigðismál Geðheilbrigði Davíð Bergmann Mest lesið Halldór 31.05.2025 Halldór Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson Skoðun Til hamingju með sjómannadaginn Sigurjón Þórðarson Skoðun Skoðun Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Til hamingju með sjómannadaginn Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Er ekki tími til kominn að tengja? Kristín María Birgisdóttir skrifar Skoðun Barnasáttmáli fyrir öll börn Guðný Björk Eydal,Paola Carenas skrifar Skoðun Ójafnvægið sem heimurinn býr við – og skellur á Bakka Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Bensínstöðvardíll og Birkimelur Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Trollveiðar og veiðiráðgjöf Magnús Jónsson skrifar Skoðun Gríðarlegir hagsmunir í húfi Sigurður Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Skynsamleg forgangsröðun fjár Ragnhildur Jónsdóttir skrifar Skoðun Eins skýrt og það verður Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Tjáningarfrelsi, gagnrýni og Snorri Másson Birgir Orri Ásgrímsson skrifar Skoðun Að sameinast fjölskyldu sinni Guðrún Brynjólfsdóttir skrifar Skoðun Þögnin sem skapaði ótta – arfleifð Þórarins í Sameyki Sigríður Svanborgardóttir skrifar Skoðun Súrdeigsbrauð, ilmkjarnaolíur og Samtökin 78 Snorri Másson skrifar Skoðun Eru forvarnir í hættu? Dagbjört Harðardóttir skrifar Skoðun Tveir alþingismenn og Gaza Sverrir Agnarsson skrifar Skoðun Hver borgar fyrir ódýrar lóðir? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Erum við að lengja dauðann en ekki lífið? Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Mikill munur á aðgengi að líknarmeðferð í Evrópu Kristín Lára Ólafsdóttir skrifar Skoðun Sumarið verður nýtt vel til uppbyggingar snjóflóðavarna Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Verður það að vera Ísrael? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Dýravernd - frumbyggjahættir Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Stórstraumsfjara mæld - HMS ráðþrota Magnús Guðmundsson skrifar Skoðun Sýnum fordómum ekki umburðarlyndi Snorri Sturluson skrifar Skoðun Landbúnaður á tímamótum – Við þurfum nýja stefnu Guðjón Sigurbjartsson skrifar Skoðun Sjómenn til hamingju! Lilja Rafney Magnúsdóttir skrifar Skoðun Leyfum mennskunni að sigra Anna Hildur Hildibrandsdóttir skrifar Skoðun Fjölskyldan fyrst Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvað er markaðsverð á fiski? Sverrir Haraldsson skrifar Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar Sjá meira
Allir stjórnmálaflokkarnir hafa verið með yfirlýsingar fyrir þessar kosningar um að þeir ætli að taka á geðheilbrigðismálum barna og ungmenna. En ég hef ekki heyrt hvað á að gera til að ná þessu markmiði annað en að stórauka sálfræðiþjónustu, en er það nóg? Erum við að forgangsraða rétt: Í mínum huga nei, þegar það blasir við að yfir 40% drengja geta ekki lesið sér til gagns þá þarf að gera eitthvað meira en auka sálfræðiviðtöl, fjölga stofnunum og gefa geðlyf. Samkvæmt forvarnarhóp sem var stofnaður á skrifstofu Höfuðborgarsvæðisins og skilaði af sér skýrslu í apríl á þessu ári kom fram að í desember 2022 hafi 3000 ungmenni á aldrinum 16-24 ára hvorki verið í skóla né vinnu. Við vitum það að einstaklingar sem eru stefnulausir og eiga við sértæka námserfiðleika að stríða er hættara við að velja sér afbrotaveginn. Er þá fyrst á dagskrá að byggja 14 milljarða fangelsi og fjölga rýmum um 20? Ég sakna þess að heyra að það eigi ekki að koma með aðrar nýjar áskoranir en þær að halda áfram að sjúkdómsmerkimiða vandamálið í staðinn fyrir að koma með lausnamiðaða nálgun sem er hægt að byrja á strax. Það gerum við til að mynda með því að fjölga fjölsmiðjum um allt land og styrkja þær sem fyrir eru almennilega, komum enn meiri nýsköpun þar inn og sjálfbærni. Í því samhengi væri hægt að nefna að þegar grunnskóli í Reykjavík setti upp hönnunarsnaga til að hengja upp fatnað fyrir skólabörn sem kostaði jafn mikið og leiga við að opna eina deild til viðbótar í Fjölsmiðjunni á höfuðborgarsvæðinu. Við gætum svo hæglega snagavætt alla grunnskóla á höfuðborgarsvæðinu með því að opna slíka deild í Fjölsmiðjunni eða gert eitthvað annað og þá erum við farin að tala um sjálfbærni og skapa atvinnuúrræði fyrir ungmennin okkar. Við leysum ekki vandann eingöngu með viðtalsmeðferðum: Ef við ætlum að leysa vandamálið bara með lyfjagjöf og viðtalsmeðferð þá er það ávísun á að við fjölgun ungra öryrkja næstu áratugina að teknu tilliti til þeirrar vélvæðingar sem er fram undan á vinnumarkaði í framtíðinni. Við þurfum að byrja á réttum enda og það kostar eins og fangelsið en á móti getum við sparað líka. Ég hef ekki verðmiðann á því hvað það kostar að bæta lesskilning drengja, sem ég tel vera forgangsatriði, og ásamt því að koma með áskoranir fyrir ungt fólk sem gerir það að verkum að sjálfsmynd þess styrkist til framtíðar. En hvað mega svona úrræði kosta þegar við erum að fara að spara í ríkisrekstri og er einhver sparnaður fólginn í því að sinna þessu ekki af alvöru og hafa ekki úrræðin sem þarf til? Verðmiðinn er kominn á nýja fangelsið, hann er 14 milljarðar sem við skulum reikna með að fari alltaf í 20 milljarða af fenginni reynslu þegar ríkisframkvæmdir eru annars vegar sem fara yfirleitt fram úr fjárheimildum. En hvað með að koma í veg fyrir að einstaklingar þurfi að fara inn í fangelsismálakerfið? Með því að koma með aðra nálgun í málefnum ungra afbrotamanna gæti það verið sparnaður til framtíðar fyrir samfélagið? Hvað með að vera með skilvirkara skilorðseftirlit og skapa þá hefð að dæma til uppbyggilegrar réttvísi og þá er ég í því samhengi að horfa til 57. greinar almennra hegningarlaga. Þar sem segir m.a. 1. Að aðili sæti á skilorðstímanum umsjón einstakra manna, félags eða stofnunar. Aðili skal jafnan sæta slíkri umsjón, ef honum eru sett skilyrði samkvæmt 2.–5. tölul. hér á eftir. 2. Að aðili hlíti fyrirmælum umsjónarmanns um dvalarstað, menntun, vinnu, umgengni við aðra menn og notkun tómstunda. 3. Að aðili neyti ekki á skilorðstímanum áfengis né deyfilyfja. 4. Að aðili gangist undir dvöl á hæli tiltekinn tíma, ef nauðsyn þykir til bera, allt að 18 mánuðum, er venja þarf hann af notkun áfengis eða deyfilyfja, en ella allt að 1 ári. 5. Að aðili gangist undir að þola takmarkanir á umráðum yfir tekjum sínum eða öðru, er fjárhag hans varðar. 6. Að aðili greiði eftir getu fébætur fyrir tjón, sem hann hefur valdið með broti sínu. Horfum til Bretlands og tökum okkur youth offending team til fyrirmyndar sem byggir á uppbyggilegri réttvísi: Eigum við ekki að byrja á réttum enda, taka fast á ungum afbrotamönnum með nýrri nálgun og stífa rammann í kringum þá og styðja fjölskyldur þeirra. Er peningum skattgreiðanda ekki betur varið þar heldur en að fara í dýra byggingu á fangelsi fyrir utan það að kannski bjargar það mannslífum. Ég myndi allan daginn segja að við byggjum sérhæft meðferðarúrræði fyrir ungmenni í vanda og samhliða því eigum við að styrkja núverandi fangelsiskerfi. Samhliða því styrkjum við landamæragæslu og hleypum ekki skipulagðri glæpastarfsemi inn í landið. Það gerum við fyrst og fremst með því að koma í veg fyrir að ungmenni sem hafa veika sjálfsmynd og eru stefnulaus á verðgangi í frumskógi kerfisins þurfi ekki að leita sér viðurkenningar í heimi glæpa en í staðinn hafi þau menntunarmöguleika, svarið við fækkun afbrota og ofbeldis er fyrst og fremst að heyra þau og sjá og veita rétt úrræði. Hvað með að byrja á réttum enda og snúa píramídanum við? Það gerum við með því að styrkja undirstoðirnar. Það er búið að gera nóg fyrir penthouse-ið í bili, núna er komið að kjallaranum, hann hefur verið að morkna. Vonandi föllum við ekki í sömu gryfjuna eins og alltaf að stofna nefndir eða ráð sem ætla að koma með alheimslausnina á vanda barna og ungmenna. Það þarf ekki að finna upp hjólið. Horfum til landa sem eru að gera best í þessum málaflokki í heiminum. Leitum til fólks sem hefur verið að gólfinu til áratuga og kann að nálgast svona viðfangsefni og er í raunverulegri snertingu við málaflokkinn. Tökum markvisst á glæpum: Þegar formaður félags lögreglumanna, og ekki bara hann heldur allir formenn allra lögreglufélaga Norðurlanda, segir að það sé að skapast alvarlegt ástand í tengslum við alþjóðlega glæpastarfsemi á öllum Norðurlöndunum og að ungir afbrotamenn séu í sérstakri áhættu þá bregðumst við strax við því. https://www.visir.is/g/20242648668d/-saenska-astandid-ordid-ad-norraenu Með þessu er ég ekki að boða harðari refsistefnu heldur verður vopnið í þessum slag fræðsla sem byggir á leiðbeiningum og skilningi þannig að þeir átti sig á því hver orsök og afleiðingar afbrota eru. Stífur rammi og stuðningur við fjölskyldur þeirra. Þegar ég er að tala um að koma með nýja nálgun í málefnum ungra afbrotamanna þá er verið að tala um ungmenni á aldrinum 15-25 ára sem mun til lengri tíma spara okkur milljarða og bjarga mannslífum. Það er gríðarlegur mannauður hér á landi með áratuga reynslu sem kann til verka. Fólk sem heyrir og sér og skilur og hefur unnið á gólfinu svo áratugum skiptir og jafnvel lifað í þessum heimi sem börn og ungmenni og þekkir þar af leiðandi tilfinninguna að tapa í skólakerfinu og í samfélaginu og vera ekki heyrt og séð. Nú skulum við hætta að spóla í sömu hjólförunum og takast á við vandann í raunheimi. Höfundur er áhugamaður um betra samfélag og Miðflokksmaður.
Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun
Skoðun Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Tími til kerfisbundinna breytinga í samfélagstúlkun – ákall til stjórnvalda Anna Karen Svövudóttir skrifar
Nú er tími til aðgerða: Tóbaks- og nikótínfrítt Ísland Vala Smáradóttir,Jóhanna S. Kristjánsdóttir Skoðun