Viljum við frjálshyggju? Reynir Böðvarsson skrifar 27. nóvember 2024 15:32 Frjálshyggjan var kölluð gamalfrjálshyggja á millistríðsárunum og hafði mjög svo neikvæða merkingu og þangað skyldi aldrei farið aftur með þjóðfélagsþróunina. Nú heitir þessi sama hugmyndafræði nýfrjálshyggja og við erum aftur sokkin á kaf í hana þökk sé óheftuðum kapítalisma síðustu áratuga. Nýfrjálshyggjan, hugmyndafræði sem hefur mótað hagstjórn og samfélagsgerð flestra ríkja frá lokum 20. aldar, leggur áherslu á markaðsfrelsi, einkavæðingu, niðurskurð opinberra útgjalda og einstaklingshyggju. Þrátt fyrir að þessi stefna hafi í fyrstu verið kynnt sem lausn við efnahagslegum vandamálum, hefur hún valdið djúpstæðum neikvæðum áhrifum á samfélög víða um heim. Hún brýtur niður samfélagsgerð með því að veikja samstöðu, auka ójöfnuð og grafa undan grunnstoðum samfélagsins. Eitt helsta einkenni nýfrjálshyggjunnar er áherslan á einkavæðingu og niðurskurð í velferðarkerfum. Þegar opinber þjónusta, eins og heilbrigðis- og menntakerfi, er skorin niður eða færð í hendur einkaaðila, verða afleiðingarnar oft skelfilegar fyrir þá sem minnst hafa á milli handanna. Þetta veldur því að ójöfnuður eykst, þar sem velstæðir geta keypt sér aðgang að gæðum, á meðan fátækir eru skildir eftir. Þar með veikist grunnur samfélagslegs samtryggingar, og einstaklingar verða meira háðir eigin fjárhag en sameiginlegum úrræðum. Þetta dregur úr samkennd og brýtur niður félagslega samstöðu. Áherslan á markaðsfrelsi hefur einnig í för með sér aukin óstöðugleika á vinnumarkaði. Með minni reglusetningu og áherslu á „sveigjanleika“ eiga starfsmenn á hættu að missa stöðugleika í starfi, missa réttindi og verða fyrir lakari kjörum. Þetta leiðir til meiri óöryggis meðal vinnandi fólks og veldur streitu og álagi, sem grefur undan félagslegum tengslum og heilsu. Í stað þess að sjá vinnu sem stöðugan grunn fyrir lífsgæði, er hún orðin óöruggur þáttur í lífi margra. Auk þess hefur nýfrjálshyggjan haft áhrif á pólitískt landslag með því að veikja lýðræðislegar stofnanir og auka vægi fyrirtækja í ákvarðanatöku. Þegar efnahagslegar ákvarðanir eru færðar úr höndum kjörinna fulltrúa til markaðsafla og stórfyrirtækja, minnkar traust almennings á stjórnmálakerfinu. Þetta leiðir til þess að almenningur upplifir sig áhrifalausan gagnvart kerfinu, sem eykur sundrungu og óánægju. Að lokum brýtur nýfrjálshyggjan niður siðferðilegan grunn samfélagsins með því að upphefja einstaklingshyggju á kostnað samábyrgðar. Þegar áherslan er lögð á eigin hagsmuni fram yfir þá sameiginlegu, veikist tilfinningin fyrir samfélagslegri ábyrgð. Samfélög, sem áður byggðust á samvinnu og gagnkvæmri hjálp, verða brotakenndari og andrúmsloft samkeppni leysir af hólmi samstöðu. Nýfrjálshyggjan, með áherslu sinni á markaðsvæðingu, einstaklingshyggju og niðurskurð samfélagslegra stoða, hefur því leitt til versnandi félagslegra, efnahagslegra og siðferðilegra aðstæðna í mörgum samfélögum. Hún skilur eftir sig brotin samfélög þar sem ójöfnuður, sundrung og vantraust ríkja. Í komandi kosningum ber því að varast flokka á hægri vængnum, Sjálfstæðisflokk, Miðflokk og Viðreisn og miðjuflokkar eins og Framsóknarflokkurinn og Flokkur fólksins eru vísir til þess að hoppa í sæng með hægri flokkunum fái þeir tækifæri til þess. Samfylkingin og Píratar hafa margt gott á sinni stefnuskrá en þurfa aðhald frá vinstri. Eini flokkurinn sem býður fram í þessum kosningum og hefur góðan möguleika á að ná mönnum inn á þing og veita þetta aðhald er Sósíalistaflokkur Íslands þar sem Sanna Magdalena Mörtudóttir er í forystu. Höfundur er sósíalisti. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Reynir Böðvarsson Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Sósíalistaflokkurinn Mest lesið „Eruð þið sammála lausagöngu katta?“ Sighvatur Björgvinsson Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun Tökum samtalið Gunnþór Ingvason Skoðun Hverjir borga leikskólann í Kópavogi? Örn Arnarson Skoðun Þegar illfygli leiðir stórmennskubrjálæðing Ole Anton Bieltvedt Skoðun „Skömmin þín“ Jokka G. Birnudóttir Skoðun Réttlæti fyrir þjóðina, framfarir fyrir landsbyggðina Guðmundur Ari Sigurjónson Skoðun Tölvupóstar fjórðu iðnbyltingarinnar Sigurjón Njarðarson Skoðun Stuðningur við nýsköpun í menntun: Leið að betra mati Bogi Ragnarsson Skoðun Á flandri í klandri Jens Garðar Helgason Skoðun Skoðun Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar Skoðun Á flandri í klandri Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Átak til að stytta biðlista barna eftir sérfræðiaðstoð Helga Þórðardóttir skrifar Skoðun Hverjir borga leikskólann í Kópavogi? Örn Arnarson skrifar Skoðun Tölvupóstar fjórðu iðnbyltingarinnar Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun „Skömmin þín“ Jokka G. Birnudóttir skrifar Skoðun Tökum samtalið Gunnþór Ingvason skrifar Skoðun „Eruð þið sammála lausagöngu katta?“ Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Réttlæti fyrir þjóðina, framfarir fyrir landsbyggðina Guðmundur Ari Sigurjónson skrifar Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman skrifar Skoðun Stuðningur við nýsköpun í menntun: Leið að betra mati Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Þegar illfygli leiðir stórmennskubrjálæðing Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Afruglari Þórður Björn Sigurðsson skrifar Skoðun Þjóðkirkja á réttri leið Þórður Guðmundsson skrifar Skoðun Staðreyndir um einfaldara regluverk Guðlaugur Þór Þórðarson skrifar Skoðun Við þurfum hagkvæmu virkjunarkostina Gunnar Guðni Tómasson skrifar Skoðun Falin tækifæri til náms Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Gervigreind í námi: 5 lykilskref fyrir öryggi nemenda Björgmundur Guðmundsson skrifar Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar Skoðun „Jákvæð viðbrögð“ um veiðigjaldið? Heimir Örn Árnason skrifar Skoðun Skattgreiðendur látnir borga brúsann Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Nokkur orð um Kúbudeiluna og viðskiptabannið Gylfi Páll Hersir skrifar Skoðun Ráðherrar með reiknivél og leyndarhyggju Kristinn Karl Brynjarsson skrifar Skoðun Gróf misbeiting illa fengins valds Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Að sækja gullið (okkar) grein 2 Þröstur Friðfinnsson skrifar Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Pólítískt hugrekki Unnur Hrefna Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Vísir að lægri orkureikningi Einar Vilmarsson skrifar Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson skrifar Sjá meira
Frjálshyggjan var kölluð gamalfrjálshyggja á millistríðsárunum og hafði mjög svo neikvæða merkingu og þangað skyldi aldrei farið aftur með þjóðfélagsþróunina. Nú heitir þessi sama hugmyndafræði nýfrjálshyggja og við erum aftur sokkin á kaf í hana þökk sé óheftuðum kapítalisma síðustu áratuga. Nýfrjálshyggjan, hugmyndafræði sem hefur mótað hagstjórn og samfélagsgerð flestra ríkja frá lokum 20. aldar, leggur áherslu á markaðsfrelsi, einkavæðingu, niðurskurð opinberra útgjalda og einstaklingshyggju. Þrátt fyrir að þessi stefna hafi í fyrstu verið kynnt sem lausn við efnahagslegum vandamálum, hefur hún valdið djúpstæðum neikvæðum áhrifum á samfélög víða um heim. Hún brýtur niður samfélagsgerð með því að veikja samstöðu, auka ójöfnuð og grafa undan grunnstoðum samfélagsins. Eitt helsta einkenni nýfrjálshyggjunnar er áherslan á einkavæðingu og niðurskurð í velferðarkerfum. Þegar opinber þjónusta, eins og heilbrigðis- og menntakerfi, er skorin niður eða færð í hendur einkaaðila, verða afleiðingarnar oft skelfilegar fyrir þá sem minnst hafa á milli handanna. Þetta veldur því að ójöfnuður eykst, þar sem velstæðir geta keypt sér aðgang að gæðum, á meðan fátækir eru skildir eftir. Þar með veikist grunnur samfélagslegs samtryggingar, og einstaklingar verða meira háðir eigin fjárhag en sameiginlegum úrræðum. Þetta dregur úr samkennd og brýtur niður félagslega samstöðu. Áherslan á markaðsfrelsi hefur einnig í för með sér aukin óstöðugleika á vinnumarkaði. Með minni reglusetningu og áherslu á „sveigjanleika“ eiga starfsmenn á hættu að missa stöðugleika í starfi, missa réttindi og verða fyrir lakari kjörum. Þetta leiðir til meiri óöryggis meðal vinnandi fólks og veldur streitu og álagi, sem grefur undan félagslegum tengslum og heilsu. Í stað þess að sjá vinnu sem stöðugan grunn fyrir lífsgæði, er hún orðin óöruggur þáttur í lífi margra. Auk þess hefur nýfrjálshyggjan haft áhrif á pólitískt landslag með því að veikja lýðræðislegar stofnanir og auka vægi fyrirtækja í ákvarðanatöku. Þegar efnahagslegar ákvarðanir eru færðar úr höndum kjörinna fulltrúa til markaðsafla og stórfyrirtækja, minnkar traust almennings á stjórnmálakerfinu. Þetta leiðir til þess að almenningur upplifir sig áhrifalausan gagnvart kerfinu, sem eykur sundrungu og óánægju. Að lokum brýtur nýfrjálshyggjan niður siðferðilegan grunn samfélagsins með því að upphefja einstaklingshyggju á kostnað samábyrgðar. Þegar áherslan er lögð á eigin hagsmuni fram yfir þá sameiginlegu, veikist tilfinningin fyrir samfélagslegri ábyrgð. Samfélög, sem áður byggðust á samvinnu og gagnkvæmri hjálp, verða brotakenndari og andrúmsloft samkeppni leysir af hólmi samstöðu. Nýfrjálshyggjan, með áherslu sinni á markaðsvæðingu, einstaklingshyggju og niðurskurð samfélagslegra stoða, hefur því leitt til versnandi félagslegra, efnahagslegra og siðferðilegra aðstæðna í mörgum samfélögum. Hún skilur eftir sig brotin samfélög þar sem ójöfnuður, sundrung og vantraust ríkja. Í komandi kosningum ber því að varast flokka á hægri vængnum, Sjálfstæðisflokk, Miðflokk og Viðreisn og miðjuflokkar eins og Framsóknarflokkurinn og Flokkur fólksins eru vísir til þess að hoppa í sæng með hægri flokkunum fái þeir tækifæri til þess. Samfylkingin og Píratar hafa margt gott á sinni stefnuskrá en þurfa aðhald frá vinstri. Eini flokkurinn sem býður fram í þessum kosningum og hefur góðan möguleika á að ná mönnum inn á þing og veita þetta aðhald er Sósíalistaflokkur Íslands þar sem Sanna Magdalena Mörtudóttir er í forystu. Höfundur er sósíalisti.
Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun
Skoðun Björgun hvala og orðræðan sem máli skiptir Valgerður Árnadóttir,Stefán Yngvi Pétursson,Rósa Líf Darradóttir,Anahita S. Babaei skrifar
Skoðun Ferðaleiðsögn í skjóli ábyrgðar – tími til kominn að endurhugsa nálgunina Guðmundur Björnsson skrifar
Skoðun Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman skrifar
Skoðun Grein til stuðnings Söngskóla Sigurðar Demetz Sveinn Dúa Hjörleifsson,Eyrún Unnarsdóttir,Elmar GIlbertsson,Álfheiður Guðmundsdóttir,Kristján Jóhannesson skrifar
Skoðun Það verða aðrir þjóðhátíðardagar fyrir okkur en dagar Palestínumanna eru taldir Davíð Aron Routley skrifar
Skoðun Frábær fundur, frábært framtak, vanvirk stjórnsýsla, meðvirk stjórnvöld Ögmundur Jónasson skrifar
Hvernig meðhöndlum við vanda sem ekki má tala um? Skaðaminnkandi nálgun í fangelsum Margrét Dís Yeoman Skoðun