Ef ekki hervæðing… hvað þá? Helga Þórólfsdóttir skrifar 19. mars 2025 11:00 Þessa dagana er mikið talað um öryggis- og varnamál í fjölmiðlum og samfélagsmiðlum. Líst er yfir stuðning við „góða gæjann“ og útskýrt hvað „hinn vondi“ er að gera og ætlar að gera, ef hann er ekki stoppaður af með hervaldi. Mörg tala af þekkingu og reynslu af alþjóðastjórnmálum og aðrir sem leikmenn. Oft er talað óljóst þegar sagt er: ..„þetta er að færast nær“ ...“við verðum að vera viðbúin“… „við verðum að bregðast við ástandinu í Evrópu“.. án þess að það sé nánar skilgreint hver hættan er fyrir okkur á Íslandi og þá hvaða viðbrögð séu raunhæf og komi að gagni. Lengi hefur verið litið á að karlar hafi sérþekkingu á hernaðar- öryggis- og varnamálum og ég sé ekki að margar konur sem úttala sig um öryggismál hafi aðra nálgun. Þær ganga margar inn í ríkjandi orðræðu hernaðarhyggjunnar þar sem gengið er út frá að heimurinn sé hættulegur og hættunni verði að mæta með hervaldi. Ég verð ekki mikið vör við nálgun þar sem ekki er alið á ótta eða þar sem bent er á leiðir til fyrirbyggja ofbeldi, leysa mál eða takast á við óöryggi án þess að beita, eða ógna, með hervaldi. Ég man hvað mér fannst óspennandi að hlusta á vini mína ræða um seinni heimstyrjöldina þegar ég var að vaxa úr grasi. Það var eins og eina fólkið sem átti heima í Evrópu og BNA væru hershöfðingjar og þjóðarleiðtogar. Ekki hjálpaði að græjur og farartæki höfðuðu ekki til mín. Ég vissi því ekkert um skriðdreka og orustuflugvélar og ég hafði engan áhuga á skotvopnum og sprengjum og svo man ég aldrei nein nöfn og dagsetningar. Ég hafði og hef áhuga á stríði sem áhugamanneskja um mannlega hegðun og samfélög og ég hugsaði oft hvað myndi ég gera ef stríð kæmi til Íslands. Ég verð að viðurkenna að mér fannst það spennandi tilhugsun á unglingsárunum. Ég var viss um að ég myndi vera virk í andspyrnuhreyfingu og ég myndi bjarga minni máttar. Anna Frank færi ekki í útrýmingarbúðir á minni vakt. Ég hafði og hef áhuga á spurningunni: Af hverju stríð? Ekki af því að ég meiri friðarsinni en þessir vinir mínir eða aðrir, heldur af því að ég vildi vita hver væri tilgangurinn með stríði. Þess vegna hef ég lengi verið að skoða hvaða sögur fólk segir sér og öðrum sem réttlætir það að drepa ókunnuga. Hvaða goðsagnir og sögur lifa með fólki í samfélögum þeirra, sem vekja það mikinn ótta og reiði að hægt er að virkja fólk í að fremja ódæði eins og að drepa börn og að styðja skipulagt ofbeldi gegn ókunnugum? Hvaðan koma sögurnar? Hverjir hafa ávinning af hervæðingu og stríði og þá hvernig? Ég hef aldrei haft sterka þjóðerniskennd, en ég lít á það sem forréttindi að búa í „herlausu“ landi sem bíður uppá ósnortna náttúru og að tala þetta fátalaða tungumál auk annarra tungumála, og að tilheyra. Það hafa verið mikil forréttindi að vera hluti af svona lítilli þjóð sem enn ógnar engum og vera með vegabréf sem enn virkar í flestum ríkjum heims. Með tímanum höfum við á Íslandi orðið margra þjóða samlandar og ríkidæmi okkar byggist m. a. á að tæplega fjórðungur vinnandi fólks, sem heldur samfélaginu gangandi, eru innflytjendur. Þegar ég starfaði í fyrrum Júgóslavíu stuttu eftir stríðið þá hlustaði ég á fólk segja mér sögur úr stríðinu. Ég man sérstaklega eftir einu samtali við eldri mann sem sagði mér að fyrir stríð hefði allt þeirra skipulag og undirbúningur fyrir viðbrögð við árásum, beinst að hættunni að utan. Hin illu Vesturlönd voru ógnin. Hann sagði:… „Við áttum hillumetra af möppum þar sem fjallað var um ógnina úr vestri. Það hvarflaði ekki að okkur, þrátt fyrir flókna samsetningu ríkisins, að við íbúar Júgóslavíu ættum eftir að beita hvort annað ofbeldi.“ Flest stríð eru á milli nágranna og meira að segja tala margir þeirra sama tungumál og deila svipaðri menningu. Utanaðkomandi herveldi og fyrirtæki taka þó yfirleitt þátt, beint eða óbeint, með stuðningi við ofbeldið, afskipti af stjórnmálum, hernaðarráðgjöf og vopnasölu. Þessir utanaðkomandi aðilar hagnast líka oft þegar þeir fá aðgengi að náttúruauðlindum þegar stríðið hefur brotið niður samfélagið. Ég tel ekki þörf á að við hervæðumst gegn ógn að utan. Hervæðing mun ekki auka öryggi mitt og minna og ég tel að fjármagni sé betur varið í annað. Þeir sem ásælast auðlindir okkar virðast því miður geta keypt eða notað þær fyrir lítið og þurfa því ekki að ráðast á okkur eða ýta undir upplausn samfélagsins. Ég hef meiri áhyggjur af siðferðilegu skipbroti okkar og annarra Vesturlanda (norður Ameríku og Evrópu) sem ekki hafa gripið til refsiaðgerða gegn stjórnvöldum í Ísrael. Restin af heiminum mun taka enn minna mark á okkur þegar tölum um mikilvægi mannréttinda og alþjóðalaga. Vestrið er að brotna innan frá og með því alþjóðakerfið sem var veikt fyrir. Ég hef líka áhyggjur af því að við sem búum hér á landi séum að aðskilja okkur í „við og hin.“ Ég hef því áhyggjur af veldi þeirra ofur ríku sem hafa stjórnvöld ríkja í vasanum og miðla upplýsingum sem notaðar eru til að vekja ótta og ýta undir rasisma og ofbeldi. Ég hef áhyggjur af því öryggisleysi sem fátæktin getur af sér og þeirri vanmáttarkennd og reiði sem það vekur að upplifa óréttlæti í landi þar sem þú færð ekki að vera með, nema sem ódýrt vinnuafl. Ég hef því áhyggjur af börnum innflytjenda sem ekki fá þann stuðning sem er nauðsynlegur til þess að þau hafi aðgang að öllum gæðum okkar samfélags. Það er hættulegt þegar ungt fólk upplifir að það tilheyrir ekki, að það fái ekki það sama og hinir, að það njóti ekki virðingar og að það hafi engu að tapa. Fjármunum sem eyða á í hervæðingu og kaup á hergögnum væri betur varið í að auka öryggi okkar á Íslandi með því að fjárfesta í ungu fólki og öflugu samfélagi. En það sem þarf er að þau okkar jarðarbúa sem ekki trúum á ofbeldi sem lausn, látum ekki óttan ná tökum á okkur. Við getum búið til nýjar sögur og við þurfum ekki að sætta okkur við ofbeldi sem lausn á vanda. Samfélag okkar jarðarbúa bíður uppá svo margt annað en ógnir og hættur. Höfundur er með MA í friðarfræðum og MPhil í lausn ágreiningsmála og hefur starfað og búið í stríðshrjáðum löndum í Afríku, Evrópu og Asíu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Öryggis- og varnarmál Mest lesið Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson Skoðun Staða þorpshálfvita er laus til umsóknar Jón Daníelsson Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland Skoðun Gerist þetta aftur á morgun? Ísak Hilmarsson Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson Skoðun Að reikna veiðigjald af raunverulegum aflaverðmætum Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Auglýsingaskrum Landsvirkjunar Stefán Georgsson Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir Skoðun Skoðun Skoðun Fasteignagjöld eru lág í Reykjavík Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Gerræðisleg áform í anda Ráðstjórnarríkjanna Guðmundur Fertram Sigurjónsson skrifar Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar Skoðun Nýbakaðir foreldrar og óbökuð loforð Ingveldur Anna Sigurðardóttir skrifar Skoðun Þegar bráðamóttakan drepur þig hraðar Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Samkeppnin tryggir hag neytenda Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Stóðhryssur ekki moldvörpur Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Við getum gert betur Einar Bárðarson skrifar Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar Skoðun Hvernig hljómar 100.000 kr. mánaðarlegur samgöngustyrkur? Valur Elli Valsson skrifar Skoðun Ábyrg stefna í útlendingamálum Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Týndu hermennirnir okkar Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Gerist þetta aftur á morgun? Ísak Hilmarsson skrifar Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar Skoðun Staða þorpshálfvita er laus til umsóknar Jón Daníelsson skrifar Skoðun Að reikna veiðigjald af raunverulegum aflaverðmætum Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Fréttir af baggavélum og lömbum Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Auglýsingaskrum Landsvirkjunar Stefán Georgsson skrifar Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland skrifar Skoðun Takk Trump! Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Fíllinn á teikniborði Landsvirkjunar Soffía Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tími til að staldra við Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Hvar er fyrirsjáanleikinn, forsætisráðherra? Monika Margrét Stefánsdóttir skrifar Skoðun 25 metrar í Fannborg Hákon Gunnarsson skrifar Skoðun Krossferðir - Íslamófóbía - Palestína Kristján Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Gefum heimild fyrir kyrrð og kærleik Aðalheiður Mjöll Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Frumvarp til ólaga Jón Ásgeir Sigurvinsson skrifar Skoðun Hervirki í höfuðborg - Svefngenglar við stjórnvölinn Örn Sigurðsson skrifar Skoðun „Drifkraftur að óöryggi og óvissu“ Hjálmtýr Heiðdal skrifar Skoðun Klerkaveldi, trú og stjórnmál Sigurður Árni Þórðarson skrifar Sjá meira
Þessa dagana er mikið talað um öryggis- og varnamál í fjölmiðlum og samfélagsmiðlum. Líst er yfir stuðning við „góða gæjann“ og útskýrt hvað „hinn vondi“ er að gera og ætlar að gera, ef hann er ekki stoppaður af með hervaldi. Mörg tala af þekkingu og reynslu af alþjóðastjórnmálum og aðrir sem leikmenn. Oft er talað óljóst þegar sagt er: ..„þetta er að færast nær“ ...“við verðum að vera viðbúin“… „við verðum að bregðast við ástandinu í Evrópu“.. án þess að það sé nánar skilgreint hver hættan er fyrir okkur á Íslandi og þá hvaða viðbrögð séu raunhæf og komi að gagni. Lengi hefur verið litið á að karlar hafi sérþekkingu á hernaðar- öryggis- og varnamálum og ég sé ekki að margar konur sem úttala sig um öryggismál hafi aðra nálgun. Þær ganga margar inn í ríkjandi orðræðu hernaðarhyggjunnar þar sem gengið er út frá að heimurinn sé hættulegur og hættunni verði að mæta með hervaldi. Ég verð ekki mikið vör við nálgun þar sem ekki er alið á ótta eða þar sem bent er á leiðir til fyrirbyggja ofbeldi, leysa mál eða takast á við óöryggi án þess að beita, eða ógna, með hervaldi. Ég man hvað mér fannst óspennandi að hlusta á vini mína ræða um seinni heimstyrjöldina þegar ég var að vaxa úr grasi. Það var eins og eina fólkið sem átti heima í Evrópu og BNA væru hershöfðingjar og þjóðarleiðtogar. Ekki hjálpaði að græjur og farartæki höfðuðu ekki til mín. Ég vissi því ekkert um skriðdreka og orustuflugvélar og ég hafði engan áhuga á skotvopnum og sprengjum og svo man ég aldrei nein nöfn og dagsetningar. Ég hafði og hef áhuga á stríði sem áhugamanneskja um mannlega hegðun og samfélög og ég hugsaði oft hvað myndi ég gera ef stríð kæmi til Íslands. Ég verð að viðurkenna að mér fannst það spennandi tilhugsun á unglingsárunum. Ég var viss um að ég myndi vera virk í andspyrnuhreyfingu og ég myndi bjarga minni máttar. Anna Frank færi ekki í útrýmingarbúðir á minni vakt. Ég hafði og hef áhuga á spurningunni: Af hverju stríð? Ekki af því að ég meiri friðarsinni en þessir vinir mínir eða aðrir, heldur af því að ég vildi vita hver væri tilgangurinn með stríði. Þess vegna hef ég lengi verið að skoða hvaða sögur fólk segir sér og öðrum sem réttlætir það að drepa ókunnuga. Hvaða goðsagnir og sögur lifa með fólki í samfélögum þeirra, sem vekja það mikinn ótta og reiði að hægt er að virkja fólk í að fremja ódæði eins og að drepa börn og að styðja skipulagt ofbeldi gegn ókunnugum? Hvaðan koma sögurnar? Hverjir hafa ávinning af hervæðingu og stríði og þá hvernig? Ég hef aldrei haft sterka þjóðerniskennd, en ég lít á það sem forréttindi að búa í „herlausu“ landi sem bíður uppá ósnortna náttúru og að tala þetta fátalaða tungumál auk annarra tungumála, og að tilheyra. Það hafa verið mikil forréttindi að vera hluti af svona lítilli þjóð sem enn ógnar engum og vera með vegabréf sem enn virkar í flestum ríkjum heims. Með tímanum höfum við á Íslandi orðið margra þjóða samlandar og ríkidæmi okkar byggist m. a. á að tæplega fjórðungur vinnandi fólks, sem heldur samfélaginu gangandi, eru innflytjendur. Þegar ég starfaði í fyrrum Júgóslavíu stuttu eftir stríðið þá hlustaði ég á fólk segja mér sögur úr stríðinu. Ég man sérstaklega eftir einu samtali við eldri mann sem sagði mér að fyrir stríð hefði allt þeirra skipulag og undirbúningur fyrir viðbrögð við árásum, beinst að hættunni að utan. Hin illu Vesturlönd voru ógnin. Hann sagði:… „Við áttum hillumetra af möppum þar sem fjallað var um ógnina úr vestri. Það hvarflaði ekki að okkur, þrátt fyrir flókna samsetningu ríkisins, að við íbúar Júgóslavíu ættum eftir að beita hvort annað ofbeldi.“ Flest stríð eru á milli nágranna og meira að segja tala margir þeirra sama tungumál og deila svipaðri menningu. Utanaðkomandi herveldi og fyrirtæki taka þó yfirleitt þátt, beint eða óbeint, með stuðningi við ofbeldið, afskipti af stjórnmálum, hernaðarráðgjöf og vopnasölu. Þessir utanaðkomandi aðilar hagnast líka oft þegar þeir fá aðgengi að náttúruauðlindum þegar stríðið hefur brotið niður samfélagið. Ég tel ekki þörf á að við hervæðumst gegn ógn að utan. Hervæðing mun ekki auka öryggi mitt og minna og ég tel að fjármagni sé betur varið í annað. Þeir sem ásælast auðlindir okkar virðast því miður geta keypt eða notað þær fyrir lítið og þurfa því ekki að ráðast á okkur eða ýta undir upplausn samfélagsins. Ég hef meiri áhyggjur af siðferðilegu skipbroti okkar og annarra Vesturlanda (norður Ameríku og Evrópu) sem ekki hafa gripið til refsiaðgerða gegn stjórnvöldum í Ísrael. Restin af heiminum mun taka enn minna mark á okkur þegar tölum um mikilvægi mannréttinda og alþjóðalaga. Vestrið er að brotna innan frá og með því alþjóðakerfið sem var veikt fyrir. Ég hef líka áhyggjur af því að við sem búum hér á landi séum að aðskilja okkur í „við og hin.“ Ég hef því áhyggjur af veldi þeirra ofur ríku sem hafa stjórnvöld ríkja í vasanum og miðla upplýsingum sem notaðar eru til að vekja ótta og ýta undir rasisma og ofbeldi. Ég hef áhyggjur af því öryggisleysi sem fátæktin getur af sér og þeirri vanmáttarkennd og reiði sem það vekur að upplifa óréttlæti í landi þar sem þú færð ekki að vera með, nema sem ódýrt vinnuafl. Ég hef því áhyggjur af börnum innflytjenda sem ekki fá þann stuðning sem er nauðsynlegur til þess að þau hafi aðgang að öllum gæðum okkar samfélags. Það er hættulegt þegar ungt fólk upplifir að það tilheyrir ekki, að það fái ekki það sama og hinir, að það njóti ekki virðingar og að það hafi engu að tapa. Fjármunum sem eyða á í hervæðingu og kaup á hergögnum væri betur varið í að auka öryggi okkar á Íslandi með því að fjárfesta í ungu fólki og öflugu samfélagi. En það sem þarf er að þau okkar jarðarbúa sem ekki trúum á ofbeldi sem lausn, látum ekki óttan ná tökum á okkur. Við getum búið til nýjar sögur og við þurfum ekki að sætta okkur við ofbeldi sem lausn á vanda. Samfélag okkar jarðarbúa bíður uppá svo margt annað en ógnir og hættur. Höfundur er með MA í friðarfræðum og MPhil í lausn ágreiningsmála og hefur starfað og búið í stríðshrjáðum löndum í Afríku, Evrópu og Asíu.
Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson Skoðun
Skoðun Opið svar til formanns Samleik- Útsvarsgreiðendur borga leikskólann í Kópavogi! Rakel Ýr Isaksen skrifar
Skoðun Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson skrifar
Skoðun Frá Írak til Gaza: Hvað höfum við lært af lygunum og stríðsbröltinu? Helen Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Öryggi og varnir Íslands Kristrún Frostadóttir,Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir,Inga Sæland skrifar
Tími til að notast við réttar tölur Sigurjón Þórðarson,Eydís Ásbjörnsdóttir,Eiríkur Björn Björgvinsson Skoðun