Tjaldið fellt í leikhúsi fáránleikans Vésteinn Ólason skrifar 12. júlí 2025 13:02 Þegar maður hefur fylgst lengi með stjórnmálum kemur sjaldan á óvart hræsni og sögufalsanir í baráttu þeirra sem verja völd og hagsmuni. Viðbrögðin við stöðvun hringavitleysunnar um veiðigjaldafrumvarpið hafa þó verið yfirgengileg. Fyrir breytingu á þingsköpum 2007 kom vissulega fyrir málþóf. Eftirminnilegust er maraþonræða Sverris Hermannssonar vegna breytinga á stafsetningu, já, tiltölulega lítilla breytinga á stafsetningu. Hann þraut þó örendið að lokum. Bent hefur verið á dæmi um stöðvun umræðu eða takmörkun umræðutíma á fyrri árum, dæmi sem sýna að þingið verður að hafa stjórn á eigin verkum ef þingræðið á að vera starfhæft. Eftir breytingar á þingsköpum 2007 byrjaði hringleikahús á Alþingi sem á sér ekki sinn líka. Höfuðpaurinn í þeirri hringavitleysu, nýr maður á sviðinu sem sá leik á borði að nota þingsköpin til að hindra þingmeirihluta í að koma fram vilja sínum, var Sigmundur Davíð Gunnlaugsson. Það var þó meiri kaldhæðni en hægt var að sjá fyrir, þegar fyrstu viðbrögð hans við stöðvun málþófs voru að ríkisstjórnin hefði sett á svið leikrit til að stöðva umræðuna. Eftir á að hyggja ekki óvænt. Fyrir sumum virðast stjórnmál vera leiksýning. Það er ekki hægt að vorkenna formanni MIðflokksins. Honum finnst greinilega gaman í leikhúsinu, lifir þar og hrærist. Hins vegar er varla hægt annað en vorkenna formönnum Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks. Þau koma fyrir sem vænsta fólk. En af einhverjum ástæðum finnst þeim þau þurfa að leika hlutverk sem fer þeim afleitlega. Maður trúir varla sínum eigin eyrum þegar Sigurður Ingi er að líkja stöðvun vitleysunnar við stjórnarhætti Trumps og Orbans. Veit hann þó væntanlega að málþófsreglur þingskapanna eru einsdæmi í lýðræðisríkjum og 71. greinin er öryggisventill sem getur bjargað lýðræðinu frá þeim sem vilja kjafta það í kaf. Það er athyglisvert að stjórnarandstaðan er samstiga um að beina öllum skeytum sínum að Kristrúnu Frostadóttur en nefnir hvorki Hönnu Katrínu Friðriksson, ráðherrann sem leggur málið fram og hefur fylgt því skörulega eftir, né forseta þingsins, Þórunni Sveinbjarnardóttur, sem tók ákvörðunina um stöðvun umræðna og er vitaskuld ábyrg fyrir henni og á heiður skilinn. Óttinn við vinsældir forsætisráðherra ræður öllu hjá stjórnarandstöðinni, og er þó líklegt að það muni enn auka vinsældir Kristrúnar ef henni einni er eignaður allur heiður af málinu. Margir hljóta enn að muna árin eftir Hrun, árin þegar Sjálfstæðisflokkurinn varð að „stíga til hliðar“ meðan aðrir reru lífróður til að bjarga þjóðfélaginu undan því fáviðri sem bankahrunið, barn nýfrjálshyggjunnar, hafði kallað yfir þjóðina. Leikstjórinn nýi beið á hliðarlínunni og sá fyrir sér rómantíska sýningu þegar elskendur Davíðsáranna, Íhald og Framsókn, næðu saman aftur eftir að örlögin höfðu stíað þeim sundur um hríð. Til að flýta fyrir þeim ástarfundi héldu Framsókn og Sjálfstæðisflokkur uppi blygðunarlausri niðurrifsstefnu á Alþingi. Henni var beitt hvenær sem færi gafst og sannarlega án tillits til þjóðarhags. Þessi niðurrifsstarfsemi náði árangri, m.a. vegna flótta úr öðrum stjórnarflokknum, og etv. einnig vegna þess, sem margir hafa bent á, að stjórn Jóhönnu færðist of mikið í fang á erfiðum tímum. Ekki skyldi heldur gleyma miklu upphlaupi sem samtök sjávarútvegsins stóðu fyrir með sinni venjulegu hörðu hagsmunagæslu. Á þessum árum fannst þeim sem studdu ríkisstjórnina oft að tilefni væri til að stöðva málþóf og knýja mál í gegn, en það var ekki gert, e.t.v. vegna sundurlyndis innan þingflokkanna eða skorts á hörku og baráttuvilja. Hjá kvóta“eigendunum“ skorti hvorki hörku né baráttuvilja fremur en venjulega. Draumurinn um endurnýjun heitanna hjá Framsókn og Íhaldi rættist 2013, en sælan entist ekki lengi. Í rómantískum ástarsögum fyrri tíma gerist það einatt að mikilvæg bréf týnast en finnast aftur og valda óvæntum hvörfum eða stefnubreytingu atburðarásar. Þannig urðu bréfaskipti við lögmannstofu í Panama til að trufla rómantíkina á hinu íslenska stjórnarheimili og kljúfa Framsóknarflokkinn í herðar niður. Ég rek ekki söguna lengra. Eftir síðustu kosningar var mynduð ríkisstjórn sem setti fram skýra stefnum í ýmsum mikilvægum málum. Eitt var þetta veiðigjaldamál, sem um áratugaskeið hefur verið til umræðu. Engir brestir hafa verið í samstöðu stjórnarflokkanna um að fylgja því fram eftir eðlilega þinglega meðferð. Árangurinn og afleiðingarnar er vitanlega á ábyrgð meirihlutans. Þannig virkar þingræðið. En ekki í leikhúsi fáránleikans. Þá á að „semja um málið“ og fá niðurstöðu sem „allir“ geta sætt sig við. „Annars stöndum við og tölum og tölum til eilífðar,“ hóta málþófarar. Niðurstaðan hlaut að verða sú sem varð. Undirniðri held ég að þófurunum hljóti að líða eins og krökkum sem eru orðin leið á að vera óþæg og verða alls hugar fegin þegar þau eru rekin í bælið. Leikritið búið. Og þó verður auðvitað að reyna að halda andlitinu. Þess vegna hljóma nú hjáróma og skrækar raddir frá stjórnarandstöðunni. Leikstjórinn mikli brosir enn í kampinn og ber sig vel. Sjálfsagt farinn að leggja á ráðin um næsta sviðslistaverk: baráttuna gegn því að þjóðin fái að segja skoðun sína á hvort sækja eigi um inngöngu í Evrópusambandið. Hvort skyldi nú slíkt mál eiga betur heima í veruleikanum eða leikhúsi fáránleikans? Höfundur er eftirlaunamaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Breytingar á veiðigjöldum Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Skoðun Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Sjá meira
Þegar maður hefur fylgst lengi með stjórnmálum kemur sjaldan á óvart hræsni og sögufalsanir í baráttu þeirra sem verja völd og hagsmuni. Viðbrögðin við stöðvun hringavitleysunnar um veiðigjaldafrumvarpið hafa þó verið yfirgengileg. Fyrir breytingu á þingsköpum 2007 kom vissulega fyrir málþóf. Eftirminnilegust er maraþonræða Sverris Hermannssonar vegna breytinga á stafsetningu, já, tiltölulega lítilla breytinga á stafsetningu. Hann þraut þó örendið að lokum. Bent hefur verið á dæmi um stöðvun umræðu eða takmörkun umræðutíma á fyrri árum, dæmi sem sýna að þingið verður að hafa stjórn á eigin verkum ef þingræðið á að vera starfhæft. Eftir breytingar á þingsköpum 2007 byrjaði hringleikahús á Alþingi sem á sér ekki sinn líka. Höfuðpaurinn í þeirri hringavitleysu, nýr maður á sviðinu sem sá leik á borði að nota þingsköpin til að hindra þingmeirihluta í að koma fram vilja sínum, var Sigmundur Davíð Gunnlaugsson. Það var þó meiri kaldhæðni en hægt var að sjá fyrir, þegar fyrstu viðbrögð hans við stöðvun málþófs voru að ríkisstjórnin hefði sett á svið leikrit til að stöðva umræðuna. Eftir á að hyggja ekki óvænt. Fyrir sumum virðast stjórnmál vera leiksýning. Það er ekki hægt að vorkenna formanni MIðflokksins. Honum finnst greinilega gaman í leikhúsinu, lifir þar og hrærist. Hins vegar er varla hægt annað en vorkenna formönnum Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks. Þau koma fyrir sem vænsta fólk. En af einhverjum ástæðum finnst þeim þau þurfa að leika hlutverk sem fer þeim afleitlega. Maður trúir varla sínum eigin eyrum þegar Sigurður Ingi er að líkja stöðvun vitleysunnar við stjórnarhætti Trumps og Orbans. Veit hann þó væntanlega að málþófsreglur þingskapanna eru einsdæmi í lýðræðisríkjum og 71. greinin er öryggisventill sem getur bjargað lýðræðinu frá þeim sem vilja kjafta það í kaf. Það er athyglisvert að stjórnarandstaðan er samstiga um að beina öllum skeytum sínum að Kristrúnu Frostadóttur en nefnir hvorki Hönnu Katrínu Friðriksson, ráðherrann sem leggur málið fram og hefur fylgt því skörulega eftir, né forseta þingsins, Þórunni Sveinbjarnardóttur, sem tók ákvörðunina um stöðvun umræðna og er vitaskuld ábyrg fyrir henni og á heiður skilinn. Óttinn við vinsældir forsætisráðherra ræður öllu hjá stjórnarandstöðinni, og er þó líklegt að það muni enn auka vinsældir Kristrúnar ef henni einni er eignaður allur heiður af málinu. Margir hljóta enn að muna árin eftir Hrun, árin þegar Sjálfstæðisflokkurinn varð að „stíga til hliðar“ meðan aðrir reru lífróður til að bjarga þjóðfélaginu undan því fáviðri sem bankahrunið, barn nýfrjálshyggjunnar, hafði kallað yfir þjóðina. Leikstjórinn nýi beið á hliðarlínunni og sá fyrir sér rómantíska sýningu þegar elskendur Davíðsáranna, Íhald og Framsókn, næðu saman aftur eftir að örlögin höfðu stíað þeim sundur um hríð. Til að flýta fyrir þeim ástarfundi héldu Framsókn og Sjálfstæðisflokkur uppi blygðunarlausri niðurrifsstefnu á Alþingi. Henni var beitt hvenær sem færi gafst og sannarlega án tillits til þjóðarhags. Þessi niðurrifsstarfsemi náði árangri, m.a. vegna flótta úr öðrum stjórnarflokknum, og etv. einnig vegna þess, sem margir hafa bent á, að stjórn Jóhönnu færðist of mikið í fang á erfiðum tímum. Ekki skyldi heldur gleyma miklu upphlaupi sem samtök sjávarútvegsins stóðu fyrir með sinni venjulegu hörðu hagsmunagæslu. Á þessum árum fannst þeim sem studdu ríkisstjórnina oft að tilefni væri til að stöðva málþóf og knýja mál í gegn, en það var ekki gert, e.t.v. vegna sundurlyndis innan þingflokkanna eða skorts á hörku og baráttuvilja. Hjá kvóta“eigendunum“ skorti hvorki hörku né baráttuvilja fremur en venjulega. Draumurinn um endurnýjun heitanna hjá Framsókn og Íhaldi rættist 2013, en sælan entist ekki lengi. Í rómantískum ástarsögum fyrri tíma gerist það einatt að mikilvæg bréf týnast en finnast aftur og valda óvæntum hvörfum eða stefnubreytingu atburðarásar. Þannig urðu bréfaskipti við lögmannstofu í Panama til að trufla rómantíkina á hinu íslenska stjórnarheimili og kljúfa Framsóknarflokkinn í herðar niður. Ég rek ekki söguna lengra. Eftir síðustu kosningar var mynduð ríkisstjórn sem setti fram skýra stefnum í ýmsum mikilvægum málum. Eitt var þetta veiðigjaldamál, sem um áratugaskeið hefur verið til umræðu. Engir brestir hafa verið í samstöðu stjórnarflokkanna um að fylgja því fram eftir eðlilega þinglega meðferð. Árangurinn og afleiðingarnar er vitanlega á ábyrgð meirihlutans. Þannig virkar þingræðið. En ekki í leikhúsi fáránleikans. Þá á að „semja um málið“ og fá niðurstöðu sem „allir“ geta sætt sig við. „Annars stöndum við og tölum og tölum til eilífðar,“ hóta málþófarar. Niðurstaðan hlaut að verða sú sem varð. Undirniðri held ég að þófurunum hljóti að líða eins og krökkum sem eru orðin leið á að vera óþæg og verða alls hugar fegin þegar þau eru rekin í bælið. Leikritið búið. Og þó verður auðvitað að reyna að halda andlitinu. Þess vegna hljóma nú hjáróma og skrækar raddir frá stjórnarandstöðunni. Leikstjórinn mikli brosir enn í kampinn og ber sig vel. Sjálfsagt farinn að leggja á ráðin um næsta sviðslistaverk: baráttuna gegn því að þjóðin fái að segja skoðun sína á hvort sækja eigi um inngöngu í Evrópusambandið. Hvort skyldi nú slíkt mál eiga betur heima í veruleikanum eða leikhúsi fáránleikans? Höfundur er eftirlaunamaður.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun