Óþarfi eða nauðsyn? Jóhanna Sigurðardóttir skrifar 10. október 2009 06:00 Ekki er ofsögum sagt af Alþjóða gjaldeyrissjóðnum. Nú gengur maður undir manns hönd og hefur upp þann söng að AGS sé að þvinga upp á okkur meiri lánum en við þurfum og þau séu þess utan tilgangslaus og til þess eins fallin að auka kostnað ríkissjóðs. Það er þó mála sannast að Alþjóða gjaldeyrissjóðurinn hefur hvorki beitt Íslendinga brögðum frjálshyggjunnunar eins og hann var að sögn alræmdur fyrir annarsstaðar, né heldur hefur hann troðið upp á okkur lánum. Þvert á móti hefur hann dregið endurskoðun 1. áfanga sameiginlegrar áætlunar Íslands og AGS og afhendingu annars hluta umsaminna lána úr hömlu vegna deilna okkar við Breta og Hollendinga um Icesave. Sá dráttur sem orðið hefur er hvorki til þess fallinn að auka trúverðugleika AGS né endurreisnar efnahagslífs á Íslandi. Upphæð lána stöðugt til endurmatsÞað virðist gleymast í þessari umræðu að samkvæmt skýrum þingvilja um fjárhagslega fyrirgreiðslu frá AGS og viljayfirlýsingu stjórnvalda um samstafið við sjóðinn, þá er gert ráð fyrir að efnahagsáætlunin sé endurskoðuð ársfjórðungslega. Þannig er samið um AGS lánið og norrænu lánin að ekki er skylt að taka á móti lánunum umfram það sem Íslendingar telja sig þurfa vegna endurreisnarinnar. Komi í ljós við einhverja af endurskoðunum efnahagsáætlunarinnar að ekki þurfi á frekari lánum að halda, þá verður þeim hafnað og þar með getum við sparað okkur umtalsverðan vaxtakostnað. Er það virkilega svo að þetta sé ekki öllum ljóst? Mjög líklegt má telja að í kjölfar 1. endurskoðunar muni lánsþörfin vera endurmetin og áætluð upp á nýtt. Það er hins vegar afar mikilvægt fyrir trúverðugleika efnahagsáætlunarinnar að sýna framá að Ísland hafi tryggt sér fullnægjandi fjármögnun næstu misserin og árin og þar gegna lánapakkar AGS og vinaþjóða miklu máli. Fjármögnun mögulegra útgjalda í erlendri myntÍ efnahagsáætlun stjórnvalda er gert ráð fyrir að utanaðkomandi erlend fjármögnun sé nauðsynleg upp á 5 milljarða Bandaríkjadali, ca. 2 milljarða frá AGS og ca. 3 milljarða frá öðrum ríkjum. Þetta er til þess að hafa borð fyrir báru og lenda hvorki í sjóðsþurrð við endurskipulagningu lána ríkisins né of stórum sveiflum á gjaldeyrismarkaði. Í þessu sambandi er vert að hafa í huga að erlendir aðilar eiga hér fjáreignir, m.a. í jöklabréfum fyrir um nokkur hundruð milljarða króna, og á næsta og þar næsta ári liggur fyrir að greiða þarf um 200 milljarða vegna erlendra lána ríkissjóðs. Ríkissjóður þarf að geta sýnt framá að hægt verði að standa við þessar skuldbindingar með afgerandi hætti. Þau gjaldeyrishöft sem sett voru á fyrir árslok 2009 eru ill nauðsyn við núverandi aðstæður, m.a. vegna ofangreindra skuldbindinga við erlenda aðila og takmarkaðs gjaldeyrisvarasjóðs til að standa skil á þeim. Seðlabankinn hefur birt stefnu um slökun haftanna sem samþykkt var af ríkisstjórninni nú í sumar. Stefnt er að því að opna fyrir innflæði fjármagns á næstu mánuðum og lina svo höftin í áföngum án þess að gengisstöðugleika verði ógnað. Hér skiptir samstarfið við AGS sköpum. Seðlabanka Íslands opnast vonandi aðgangur að umsömdu láni frá sjóðnum auk lána frá Norðurlöndum og Póllandi sem þegar hefur verið samið um en eru háð endurskoðun sjóðsins á framgangi efnahagsáætlunarinnar. Færeyingar hafa hinsvegar þegar veitt okkur lán af höfðingsskap sínum án skilyrða. Gjaldeyrishöft og greiðslufall í stað erlendra lána?Áður en gjaldeyrishöftin verða afnumin, þarf að sýna fram á að ríkið hafi tiltækan gjaldeyri til að standast mögulegt útstreymi fjáreigna íslenskra og erlendra aðila, og að sá gjaldeyrir sé vel fjármagnaður. Því er það mat flestra, m.a. Seðlabanka og efnahags- og viðskiptaráðuneytis að afleiðing af frekari drætti á eflingu gjaldeyrisvarasjóðsins (með lánum frá AGS og vinaþjóðum eða með öðrum hætti) verði sú að gjaldeyrishöft verði ekki afnumin, lánshæfismat ríkisins falli m.a. með þeim afleiðingum að tilteknir fjárfestar verði að draga sig til baka frá Íslandi og fjármögnun orkufyrirtækja og sveitarfélaga verði torveldari. Þrýstingur mun þá aukast á frekara fall krónunnar sem aftur felur í sér hækkandi verðbólgu, meira atvinnuleysi og auknar skuldir atvinnulífs og heimila. Gjaldeyrislánin frá AGS og vinaþjóðum eru því forsenda þess að gjaldeyrishöftin verði afnumin án frekara hruns íslensku krónunnar auk þess sem möguleikum íslenska ríkisins til að standa við afborganir af lánum væri teflt í tvísýnu. Greiðslufall af hálfu ríkisins væri nýtt risavaxið áfall að glíma við. Hvorutveggja myndi hamla endurreisn atvinnulífs og heimila og festa kreppuna í sessi um ókomin ár. Höfundur er forsætisráðherra. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jóhanna Sigurðardóttir Mest lesið Halldór 15.3.2025 Halldór Er „sam-búð“ búsetuform 21. aldar og lausn við háum byggingakostnaði? Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun Gunnar Smári hvað er hann? Birgir Dýrfjörð Skoðun Reynsla, framtíðarsýn og kjarkur Silju Báru Anna Helga Jónsdóttir,Sigurður Örn Stefánsson Skoðun Tryggjum framtíð endurnýjanlegrar orku á Íslandi Íris Lind Sæmundsdóttir Skoðun Af hverju ættu nemendur að kjósa Magnús Karl sem rektor HÍ? Eygló Sóley Hróðmarsdóttir Löve,Daníel Thor Myer Skoðun Við mótmælum nýbyggingum í Neðra Breiðholtinu Jökull Þór Sveinsson,Hlynur Ingi Jóhannsson Skoðun Bakpokinn sem þyngist aðeins hjá öðrum Inga Sæland Skoðun Hegða sér eins og ofdekraðir unglingar Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Ísland er leiðandi ljós og hvatning til fjölmiðla Hrönn Egilsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hegða sér eins og ofdekraðir unglingar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Af hverju ættu nemendur að kjósa Magnús Karl sem rektor HÍ? Eygló Sóley Hróðmarsdóttir Löve,Daníel Thor Myer skrifar Skoðun Við mótmælum nýbyggingum í Neðra Breiðholtinu Jökull Þór Sveinsson,Hlynur Ingi Jóhannsson skrifar Skoðun Er „sam-búð“ búsetuform 21. aldar og lausn við háum byggingakostnaði? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Tryggjum framtíð endurnýjanlegrar orku á Íslandi Íris Lind Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Reynsla, framtíðarsýn og kjarkur Silju Báru Anna Helga Jónsdóttir,Sigurður Örn Stefánsson skrifar Skoðun Gunnar Smári hvað er hann? Birgir Dýrfjörð skrifar Skoðun Um Ingibjörgu Gunnarsdóttur – ferill að rektorskjöri Rúnar Unnþórsson,Þórhallur Ingi Halldórsson skrifar Skoðun Ísland er leiðandi ljós og hvatning til fjölmiðla Hrönn Egilsdóttir skrifar Skoðun Forvarnir á ferð Erlingur Sigvaldason skrifar Skoðun Vertu meðbyr mannúðar Birna Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Fegurð sem breytir skólum Einar Mikael Sverrisson skrifar Skoðun Það læra börnin sem fyrir þeim er haft Sigurður Örn Hilmarsson skrifar Skoðun Björn Þorsteinsson as Rector - A visionary leader uniting disciplines and driving innovation Marianne Elisabeth Klinke skrifar Skoðun Verður Frelsið fullveldinu að bráð? Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Til rektorsframbjóðenda: Hvað gerir nýr rektor HÍ við Endurmenntun? Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Mataræði í stóra samhengi lífsins Birna Þórisdóttir skrifar Skoðun Hvað varð um loftslagsmálin? Kamma Thordarson skrifar Skoðun Bakpokinn sem þyngist aðeins hjá öðrum Inga Sæland skrifar Skoðun Örlög Íslendinga og u-beygja áhrifamesta fjármálamanns heims Snorri Másson skrifar Skoðun Ég kýs Magnús Karl sem rektor Bylgja Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Jóhann Páll: Vertu í liði með náttúrunni ekki gegn henni Guðmundur Ingi Guðbrandsson skrifar Skoðun Tífalt hærri vextir, meiri skuldir - menntastefna stjórnvalda? Júlíus Viggó Ólafsson,Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Lífið gefur engan afslátt Davíð Bergmann skrifar Skoðun Kolbrún Pálsdóttir sem næsti rektor HÍ Árni Guðmundsson skrifar Skoðun Vitskert veröld Einar Helgason skrifar Skoðun Draumurinn um hið fullkomna öryggisnet Signý Jóhannesdóttir skrifar Skoðun Sönnunarbyrði og hagsmunaárekstur Arnar Sigurðsson skrifar Skoðun Sem doktorsnemi styð ég Silju Báru til Rektors Háskóla Íslands Eva Jörgensen skrifar Skoðun Sterk og breið samtök – tími til að styrkja rödd minni fyrirtækja Friðrik Árnason skrifar Sjá meira
Ekki er ofsögum sagt af Alþjóða gjaldeyrissjóðnum. Nú gengur maður undir manns hönd og hefur upp þann söng að AGS sé að þvinga upp á okkur meiri lánum en við þurfum og þau séu þess utan tilgangslaus og til þess eins fallin að auka kostnað ríkissjóðs. Það er þó mála sannast að Alþjóða gjaldeyrissjóðurinn hefur hvorki beitt Íslendinga brögðum frjálshyggjunnunar eins og hann var að sögn alræmdur fyrir annarsstaðar, né heldur hefur hann troðið upp á okkur lánum. Þvert á móti hefur hann dregið endurskoðun 1. áfanga sameiginlegrar áætlunar Íslands og AGS og afhendingu annars hluta umsaminna lána úr hömlu vegna deilna okkar við Breta og Hollendinga um Icesave. Sá dráttur sem orðið hefur er hvorki til þess fallinn að auka trúverðugleika AGS né endurreisnar efnahagslífs á Íslandi. Upphæð lána stöðugt til endurmatsÞað virðist gleymast í þessari umræðu að samkvæmt skýrum þingvilja um fjárhagslega fyrirgreiðslu frá AGS og viljayfirlýsingu stjórnvalda um samstafið við sjóðinn, þá er gert ráð fyrir að efnahagsáætlunin sé endurskoðuð ársfjórðungslega. Þannig er samið um AGS lánið og norrænu lánin að ekki er skylt að taka á móti lánunum umfram það sem Íslendingar telja sig þurfa vegna endurreisnarinnar. Komi í ljós við einhverja af endurskoðunum efnahagsáætlunarinnar að ekki þurfi á frekari lánum að halda, þá verður þeim hafnað og þar með getum við sparað okkur umtalsverðan vaxtakostnað. Er það virkilega svo að þetta sé ekki öllum ljóst? Mjög líklegt má telja að í kjölfar 1. endurskoðunar muni lánsþörfin vera endurmetin og áætluð upp á nýtt. Það er hins vegar afar mikilvægt fyrir trúverðugleika efnahagsáætlunarinnar að sýna framá að Ísland hafi tryggt sér fullnægjandi fjármögnun næstu misserin og árin og þar gegna lánapakkar AGS og vinaþjóða miklu máli. Fjármögnun mögulegra útgjalda í erlendri myntÍ efnahagsáætlun stjórnvalda er gert ráð fyrir að utanaðkomandi erlend fjármögnun sé nauðsynleg upp á 5 milljarða Bandaríkjadali, ca. 2 milljarða frá AGS og ca. 3 milljarða frá öðrum ríkjum. Þetta er til þess að hafa borð fyrir báru og lenda hvorki í sjóðsþurrð við endurskipulagningu lána ríkisins né of stórum sveiflum á gjaldeyrismarkaði. Í þessu sambandi er vert að hafa í huga að erlendir aðilar eiga hér fjáreignir, m.a. í jöklabréfum fyrir um nokkur hundruð milljarða króna, og á næsta og þar næsta ári liggur fyrir að greiða þarf um 200 milljarða vegna erlendra lána ríkissjóðs. Ríkissjóður þarf að geta sýnt framá að hægt verði að standa við þessar skuldbindingar með afgerandi hætti. Þau gjaldeyrishöft sem sett voru á fyrir árslok 2009 eru ill nauðsyn við núverandi aðstæður, m.a. vegna ofangreindra skuldbindinga við erlenda aðila og takmarkaðs gjaldeyrisvarasjóðs til að standa skil á þeim. Seðlabankinn hefur birt stefnu um slökun haftanna sem samþykkt var af ríkisstjórninni nú í sumar. Stefnt er að því að opna fyrir innflæði fjármagns á næstu mánuðum og lina svo höftin í áföngum án þess að gengisstöðugleika verði ógnað. Hér skiptir samstarfið við AGS sköpum. Seðlabanka Íslands opnast vonandi aðgangur að umsömdu láni frá sjóðnum auk lána frá Norðurlöndum og Póllandi sem þegar hefur verið samið um en eru háð endurskoðun sjóðsins á framgangi efnahagsáætlunarinnar. Færeyingar hafa hinsvegar þegar veitt okkur lán af höfðingsskap sínum án skilyrða. Gjaldeyrishöft og greiðslufall í stað erlendra lána?Áður en gjaldeyrishöftin verða afnumin, þarf að sýna fram á að ríkið hafi tiltækan gjaldeyri til að standast mögulegt útstreymi fjáreigna íslenskra og erlendra aðila, og að sá gjaldeyrir sé vel fjármagnaður. Því er það mat flestra, m.a. Seðlabanka og efnahags- og viðskiptaráðuneytis að afleiðing af frekari drætti á eflingu gjaldeyrisvarasjóðsins (með lánum frá AGS og vinaþjóðum eða með öðrum hætti) verði sú að gjaldeyrishöft verði ekki afnumin, lánshæfismat ríkisins falli m.a. með þeim afleiðingum að tilteknir fjárfestar verði að draga sig til baka frá Íslandi og fjármögnun orkufyrirtækja og sveitarfélaga verði torveldari. Þrýstingur mun þá aukast á frekara fall krónunnar sem aftur felur í sér hækkandi verðbólgu, meira atvinnuleysi og auknar skuldir atvinnulífs og heimila. Gjaldeyrislánin frá AGS og vinaþjóðum eru því forsenda þess að gjaldeyrishöftin verði afnumin án frekara hruns íslensku krónunnar auk þess sem möguleikum íslenska ríkisins til að standa við afborganir af lánum væri teflt í tvísýnu. Greiðslufall af hálfu ríkisins væri nýtt risavaxið áfall að glíma við. Hvorutveggja myndi hamla endurreisn atvinnulífs og heimila og festa kreppuna í sessi um ókomin ár. Höfundur er forsætisráðherra.
Er „sam-búð“ búsetuform 21. aldar og lausn við háum byggingakostnaði? Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Af hverju ættu nemendur að kjósa Magnús Karl sem rektor HÍ? Eygló Sóley Hróðmarsdóttir Löve,Daníel Thor Myer Skoðun
Skoðun Af hverju ættu nemendur að kjósa Magnús Karl sem rektor HÍ? Eygló Sóley Hróðmarsdóttir Löve,Daníel Thor Myer skrifar
Skoðun Við mótmælum nýbyggingum í Neðra Breiðholtinu Jökull Þór Sveinsson,Hlynur Ingi Jóhannsson skrifar
Skoðun Er „sam-búð“ búsetuform 21. aldar og lausn við háum byggingakostnaði? Sara Björg Sigurðardóttir skrifar
Skoðun Reynsla, framtíðarsýn og kjarkur Silju Báru Anna Helga Jónsdóttir,Sigurður Örn Stefánsson skrifar
Skoðun Um Ingibjörgu Gunnarsdóttur – ferill að rektorskjöri Rúnar Unnþórsson,Þórhallur Ingi Halldórsson skrifar
Skoðun Björn Þorsteinsson as Rector - A visionary leader uniting disciplines and driving innovation Marianne Elisabeth Klinke skrifar
Skoðun Til rektorsframbjóðenda: Hvað gerir nýr rektor HÍ við Endurmenntun? Ólafur Stephensen skrifar
Skoðun Tífalt hærri vextir, meiri skuldir - menntastefna stjórnvalda? Júlíus Viggó Ólafsson,Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Er „sam-búð“ búsetuform 21. aldar og lausn við háum byggingakostnaði? Sara Björg Sigurðardóttir Skoðun
Af hverju ættu nemendur að kjósa Magnús Karl sem rektor HÍ? Eygló Sóley Hróðmarsdóttir Löve,Daníel Thor Myer Skoðun