Hvað eru sanngjörn laun? Opið bréf til forsætisráðherra Ómar Sigurvin Gunnarsson skrifar 6. apríl 2018 08:00 Ágæti forsætisráðherra, til hamingju með nýja starfið! Starfi þínu fylgir mikil ábyrgð og fyrir það færðu vel borgað. Raunar er það svo að Kjararáð hækkaði laun forsætisráðherra árið 2016 um 45% og samtals hækkuðu launin um 64% á þremur árum frá 2013-2016. Sjást þessar hækkanir ansi glögglega á rekstrarkostnaði Alþingis sem á síðustu 5 árum hefur aukist um 85% og eru launagjöld stærsta orsök hækkunarinnar. Á sama tíma áttu almennar launahækkanir samkvæmt SALEK samkomulaginu að nema 32% frá lokum árs 2013 til loka árs 2018. Nú ætla ég ekki að fjölyrða um það hvort laun þín sem forsætisráðherra séu sanngjörn eður ei, heldur var þessari stuttu samantekt aðallega ætlað að þjóna sem inngangi að efni bréfsins og til að setja hlutina í rétt samhengi. Mig langaði nefnilega að spyrja þig: Hvers virði eru ljósmæður? Hefur ríkið efni á því að semja ekki við ljósmæður? Þessar spurningar hljóma ef til vill kunnuglega enda spurðir þú þig þeirra í september 2008: „Ég spyr því í ljósi þess að ljósmæður eru einungis konur og augljóslega beittar mismunun í launum: Með hvaða hætti hyggst ríkisstjórnin efna þau loforð stjórnarsáttmálans þar sem skýrt er kveðið á um að endurmeta beri sérstaklega kjör kvenna hjá hinu opinbera, einkum þeirra stétta þar sem konur eru í miklum meiri hluta? Hvaða umboð hefur ríkisstjórnin veitt samninganefnd ríkisins um að leiðrétta kjör ljósmæðra? Hvers vegna gengur svo hægt og illa? Hvers vegna þarf fjöldi verðandi mæðra að skrifa opið bréf í dag og krefjast umbóta og hvernig ætlar ríkisstjórnin að tryggja að ekki komi til 44% brottfalls úr stétt ljósmæðra í náinni framtíð? [Lófatak á þingpöllum.]” Katrín Jakobsdóttir í ræðu á Alþingi 3. september 2008 Það er vissulega rétt hjá þér að í stjórnarsáttmálanum 2007 var sérstaklega kveðið á um að bæta ætti kjör kvenna hjá hinu opinbera og einkum hjá stéttum þar sem konur voru í meirihluta. Réttum áratug síðar er ekki einu orði minnst á þetta í stjórnarsáttmála þinnar ríkisstjórnar og aftur eru ljósmæður samningslausar. Aftur er samninganefnd ríkisins umboðslaus til að leiðrétta kjör ljósmæðra. Ljósmæður eru fyrsta stétt kvenna til að fá „undirvísun” til starfa og til að fá laun á vegum hins opinbera. Formleg menntun hófst árið 1761 og fyrsta skráða embættispróf ljósmóður er frá 1766. Varla er að finna þá stétt á Íslandi sem uppfyllir betur skilgreininguna „kvennastétt” en ljósmæður og þurftu þær í fjölda áratuga að sætta sig við að vinna störf sín í sjálfboðavinnu en 1826 var kveðið á um að þær mættu þiggja laun frá efnameiri konum fyrir unna vinnu. Það órétti sem ljósmæður hafa orðið fyrir hefur því staðið í árhundruði og mætti segja að þær hafi þurft að berjast fyrir launum sínum í rúm 250 ár. Geri aðrar betur! Gerðardómur sem settur var á aðgerðir þeirra 2015 og sú staðreynd að ríkið hafði af þeim laun fyrir unna vinnu í verkfallinu er því einungis síðasta kjaftshöggið sem ríkið hefur reitt stéttinni. Það er að segja áður en kom að yfirstandandi samningaviðræðum þar sem enginn skilningur hefur verið á kröfum ljósmæðra og ríkið ekki einu sinni tilbúið að leiðrétta kjör þeirra til samræmis við SALEK samkomulagið eða breyta þeirri augljósu fásinnu að þær lækki í launum eftir framhaldsmenntun sína. Nú er svo komið að á Íslandi eru 275 starfandi ljósmæður. Af þeim er ein yngri en þrjátíu ára og 45% stéttarinnar fara á eftirlaun á næstu 10-12 árum ef miðað er við að allar haldi fullri starfsgetu fram að ellilífeyrisaldri. Það þýðir á mannamáli að lágmark 12 ljósmæður hætta á ári vegna aldurs á meðan um 9-11 útskrifast ár hvert. Það er því augljóst að jafnvel þó heimtur úr námi og í ljósmæðrastarf væru 100% myndi það ekki nægja fyrir nauðsynlega endurnýjun stéttarinnar. Það er því augljóst að þær fjöldauppsagnir sem nú eru hafnar munu hafa gríðarleg áhrif ef ekkert verður að gert til að koma í veg fyrir ónauðsynlegt brotthvarf ljósmæðra úr starfi. En af hverju er mér sem fæðingarlækni umhugað um kjör ljósmæðra? Hvaða þýðingu hafa ljósmæður fyrir mig? Stutta svarið er það að ég gæti ekki unnið vinnuna mína ef ekki væri fyrir ljósmæður! Störf ljósmæðra snerta meira eða minna heilbrigði allrar þjóðarinnar. Þær koma að öllum hliðum barneignarferilsins; hvort sem þar er um að ræða mæðravernd, fósturgreiningu, fæðingarferlið, sængurleguna eða heimaþjónustuna. Ef að rétt er staðið að uppbyggingu heilbrigðiskerfisins sinna ljósmæður öllu er kemur að eðlilegu barnseignarferli og ég get treyst á að þær láti okkur læknana vita þegar eitthvað kemur upp sem ekki er eðlilegt. Fyrir utan það sjá þær um menntun og fræðslu fyrir verðandi foreldra. Þær sjá einnig um aðhlynningu við óvænta og sorlega atburði eins og fósturlát og andvana fæðingar. Ljósmæður koma í dag að mun flóknari umönnun og meðferð kvenna í öllu ferlinu en á árum áður og ljóst að hjúkrunarmenntun þeirra nýtist þar vel. Ljósmæður sinna einnig mikilvægu hlutverki í skimun eftir leghálskrabbameinum og gætu ef ríkisvaldið myndi átta sig á hve mikill mannauður felst í þeim sinnt enn fleiri verkefnum í heilbrigðiskerfinu. Íslenskt heilbrigðiskerfi er í fremstu röð í heiminum og hagvísar heilbrigðiskerfisins eins og ungbarna- og mæðradauði med því lægsta sem gerist í heiminum. Það skýrist meðal annars af því að íslenskar ljósmæður eru í heimsklassa en ef ekki verður að gáð gæti stéttin þurrkast út í fyrirsjáanlegri framtíð. Það er alveg ljóst að ég sem fæðingalæknir mun ekki geta snúið aftur til Íslands til að vinna ef fram fer sem horfir og skortur verður á ljósmæðrum, enda myndi slíkur skortur hafa veruleg neikvæð áhrif á starfsumhverfi mitt og myndi ég ekki geta treyst því að öryggi minna skjólstæðinga yrði tryggt við slíkar aðstæður. Er ég fullviss að aðrir kollegar mínir sem starfa erlendis og á Íslandi eru sama sinnis. Ég ráðlegg ykkur ráðamönnum að ganga ekki að mannauðnum sem vísum og beita ykkur þegar í stað að lausn deilunnar! Ágæti forsætisráðherra! Ég ætla ekki að fullyrða hver eru sanngjörn laun fyrir ljósmæður. Hinsvegar veit ég að störf þeirra eru mjög mikilvæg og þær bera gríðarlega ábyrgð í starfi. Auk þess hafa þær að baki eina lengstu háskólamenntun allra háskólastétta. Ég get einnig fullyrt að þær hafi lengi setið eftir þegar kemur að launatróun eins og sést best á að þær hafa hækkað um 17% á tímabilinu sem SALEK samkomulagið átti að miðast við, en á sama tíma hefur launavísitalan hækkað um 36%. Ágæti forsætisráðherra! Einn fulltrúi samninganefndar ríkisins sagði fyrir síðasta fund með ljósmæðrum „Þetta er nú meiri skrípaleikurinn“ og ég sem fylgist með erlendis frá get ekki annað en tekið undir þau orð hennar. Það er hreinn og klár skrípaleikur að fylgjast með afstöðu ríkisins í viðræðum sínum við ljósmæður. Ég get einnig vel skilið hvernig einstaklingur sem ekki þarf að standa í endalausri baráttu fyrir kjörum sínum á erfitt með að setja sig í þeirra spor og upplifir umboðsleysi sitt og getuleysi sem skrípaleik. Hvernig má það vera að við séum í annað skipti á áratug að horfa upp á fjöldauppsagnir ljósmæðra? Hvernig má það vera að samninganefnd ríkisins sé enn ekki komin með umboð til að leiðrétta kjör ljósmæðra og gera við þær almennilegan kjarasamning sem dregur úr því misrétti sem elsta kvennastétt hins opinbera verður fyrir? Hvernig ætlar þú að beita þér til þess að leysa úr deilunni? Og kannski það allra mikilvægasta: Hvernig væri að meta ljósmæður að verðleikum eftir menntun og ábyrgð í starfi? Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Skoðun Mest lesið Halldór 23.8.2025 Halldór Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Sjá meira
Ágæti forsætisráðherra, til hamingju með nýja starfið! Starfi þínu fylgir mikil ábyrgð og fyrir það færðu vel borgað. Raunar er það svo að Kjararáð hækkaði laun forsætisráðherra árið 2016 um 45% og samtals hækkuðu launin um 64% á þremur árum frá 2013-2016. Sjást þessar hækkanir ansi glögglega á rekstrarkostnaði Alþingis sem á síðustu 5 árum hefur aukist um 85% og eru launagjöld stærsta orsök hækkunarinnar. Á sama tíma áttu almennar launahækkanir samkvæmt SALEK samkomulaginu að nema 32% frá lokum árs 2013 til loka árs 2018. Nú ætla ég ekki að fjölyrða um það hvort laun þín sem forsætisráðherra séu sanngjörn eður ei, heldur var þessari stuttu samantekt aðallega ætlað að þjóna sem inngangi að efni bréfsins og til að setja hlutina í rétt samhengi. Mig langaði nefnilega að spyrja þig: Hvers virði eru ljósmæður? Hefur ríkið efni á því að semja ekki við ljósmæður? Þessar spurningar hljóma ef til vill kunnuglega enda spurðir þú þig þeirra í september 2008: „Ég spyr því í ljósi þess að ljósmæður eru einungis konur og augljóslega beittar mismunun í launum: Með hvaða hætti hyggst ríkisstjórnin efna þau loforð stjórnarsáttmálans þar sem skýrt er kveðið á um að endurmeta beri sérstaklega kjör kvenna hjá hinu opinbera, einkum þeirra stétta þar sem konur eru í miklum meiri hluta? Hvaða umboð hefur ríkisstjórnin veitt samninganefnd ríkisins um að leiðrétta kjör ljósmæðra? Hvers vegna gengur svo hægt og illa? Hvers vegna þarf fjöldi verðandi mæðra að skrifa opið bréf í dag og krefjast umbóta og hvernig ætlar ríkisstjórnin að tryggja að ekki komi til 44% brottfalls úr stétt ljósmæðra í náinni framtíð? [Lófatak á þingpöllum.]” Katrín Jakobsdóttir í ræðu á Alþingi 3. september 2008 Það er vissulega rétt hjá þér að í stjórnarsáttmálanum 2007 var sérstaklega kveðið á um að bæta ætti kjör kvenna hjá hinu opinbera og einkum hjá stéttum þar sem konur voru í meirihluta. Réttum áratug síðar er ekki einu orði minnst á þetta í stjórnarsáttmála þinnar ríkisstjórnar og aftur eru ljósmæður samningslausar. Aftur er samninganefnd ríkisins umboðslaus til að leiðrétta kjör ljósmæðra. Ljósmæður eru fyrsta stétt kvenna til að fá „undirvísun” til starfa og til að fá laun á vegum hins opinbera. Formleg menntun hófst árið 1761 og fyrsta skráða embættispróf ljósmóður er frá 1766. Varla er að finna þá stétt á Íslandi sem uppfyllir betur skilgreininguna „kvennastétt” en ljósmæður og þurftu þær í fjölda áratuga að sætta sig við að vinna störf sín í sjálfboðavinnu en 1826 var kveðið á um að þær mættu þiggja laun frá efnameiri konum fyrir unna vinnu. Það órétti sem ljósmæður hafa orðið fyrir hefur því staðið í árhundruði og mætti segja að þær hafi þurft að berjast fyrir launum sínum í rúm 250 ár. Geri aðrar betur! Gerðardómur sem settur var á aðgerðir þeirra 2015 og sú staðreynd að ríkið hafði af þeim laun fyrir unna vinnu í verkfallinu er því einungis síðasta kjaftshöggið sem ríkið hefur reitt stéttinni. Það er að segja áður en kom að yfirstandandi samningaviðræðum þar sem enginn skilningur hefur verið á kröfum ljósmæðra og ríkið ekki einu sinni tilbúið að leiðrétta kjör þeirra til samræmis við SALEK samkomulagið eða breyta þeirri augljósu fásinnu að þær lækki í launum eftir framhaldsmenntun sína. Nú er svo komið að á Íslandi eru 275 starfandi ljósmæður. Af þeim er ein yngri en þrjátíu ára og 45% stéttarinnar fara á eftirlaun á næstu 10-12 árum ef miðað er við að allar haldi fullri starfsgetu fram að ellilífeyrisaldri. Það þýðir á mannamáli að lágmark 12 ljósmæður hætta á ári vegna aldurs á meðan um 9-11 útskrifast ár hvert. Það er því augljóst að jafnvel þó heimtur úr námi og í ljósmæðrastarf væru 100% myndi það ekki nægja fyrir nauðsynlega endurnýjun stéttarinnar. Það er því augljóst að þær fjöldauppsagnir sem nú eru hafnar munu hafa gríðarleg áhrif ef ekkert verður að gert til að koma í veg fyrir ónauðsynlegt brotthvarf ljósmæðra úr starfi. En af hverju er mér sem fæðingarlækni umhugað um kjör ljósmæðra? Hvaða þýðingu hafa ljósmæður fyrir mig? Stutta svarið er það að ég gæti ekki unnið vinnuna mína ef ekki væri fyrir ljósmæður! Störf ljósmæðra snerta meira eða minna heilbrigði allrar þjóðarinnar. Þær koma að öllum hliðum barneignarferilsins; hvort sem þar er um að ræða mæðravernd, fósturgreiningu, fæðingarferlið, sængurleguna eða heimaþjónustuna. Ef að rétt er staðið að uppbyggingu heilbrigðiskerfisins sinna ljósmæður öllu er kemur að eðlilegu barnseignarferli og ég get treyst á að þær láti okkur læknana vita þegar eitthvað kemur upp sem ekki er eðlilegt. Fyrir utan það sjá þær um menntun og fræðslu fyrir verðandi foreldra. Þær sjá einnig um aðhlynningu við óvænta og sorlega atburði eins og fósturlát og andvana fæðingar. Ljósmæður koma í dag að mun flóknari umönnun og meðferð kvenna í öllu ferlinu en á árum áður og ljóst að hjúkrunarmenntun þeirra nýtist þar vel. Ljósmæður sinna einnig mikilvægu hlutverki í skimun eftir leghálskrabbameinum og gætu ef ríkisvaldið myndi átta sig á hve mikill mannauður felst í þeim sinnt enn fleiri verkefnum í heilbrigðiskerfinu. Íslenskt heilbrigðiskerfi er í fremstu röð í heiminum og hagvísar heilbrigðiskerfisins eins og ungbarna- og mæðradauði med því lægsta sem gerist í heiminum. Það skýrist meðal annars af því að íslenskar ljósmæður eru í heimsklassa en ef ekki verður að gáð gæti stéttin þurrkast út í fyrirsjáanlegri framtíð. Það er alveg ljóst að ég sem fæðingalæknir mun ekki geta snúið aftur til Íslands til að vinna ef fram fer sem horfir og skortur verður á ljósmæðrum, enda myndi slíkur skortur hafa veruleg neikvæð áhrif á starfsumhverfi mitt og myndi ég ekki geta treyst því að öryggi minna skjólstæðinga yrði tryggt við slíkar aðstæður. Er ég fullviss að aðrir kollegar mínir sem starfa erlendis og á Íslandi eru sama sinnis. Ég ráðlegg ykkur ráðamönnum að ganga ekki að mannauðnum sem vísum og beita ykkur þegar í stað að lausn deilunnar! Ágæti forsætisráðherra! Ég ætla ekki að fullyrða hver eru sanngjörn laun fyrir ljósmæður. Hinsvegar veit ég að störf þeirra eru mjög mikilvæg og þær bera gríðarlega ábyrgð í starfi. Auk þess hafa þær að baki eina lengstu háskólamenntun allra háskólastétta. Ég get einnig fullyrt að þær hafi lengi setið eftir þegar kemur að launatróun eins og sést best á að þær hafa hækkað um 17% á tímabilinu sem SALEK samkomulagið átti að miðast við, en á sama tíma hefur launavísitalan hækkað um 36%. Ágæti forsætisráðherra! Einn fulltrúi samninganefndar ríkisins sagði fyrir síðasta fund með ljósmæðrum „Þetta er nú meiri skrípaleikurinn“ og ég sem fylgist með erlendis frá get ekki annað en tekið undir þau orð hennar. Það er hreinn og klár skrípaleikur að fylgjast með afstöðu ríkisins í viðræðum sínum við ljósmæður. Ég get einnig vel skilið hvernig einstaklingur sem ekki þarf að standa í endalausri baráttu fyrir kjörum sínum á erfitt með að setja sig í þeirra spor og upplifir umboðsleysi sitt og getuleysi sem skrípaleik. Hvernig má það vera að við séum í annað skipti á áratug að horfa upp á fjöldauppsagnir ljósmæðra? Hvernig má það vera að samninganefnd ríkisins sé enn ekki komin með umboð til að leiðrétta kjör ljósmæðra og gera við þær almennilegan kjarasamning sem dregur úr því misrétti sem elsta kvennastétt hins opinbera verður fyrir? Hvernig ætlar þú að beita þér til þess að leysa úr deilunni? Og kannski það allra mikilvægasta: Hvernig væri að meta ljósmæður að verðleikum eftir menntun og ábyrgð í starfi?
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar