Hvammsvirkjun Edda Pálsdóttir skrifar 20. júní 2019 09:00 Í morgun vaknaði ég við að sólin skein inn um gluggann hjá mér. Ég gekk út á hlað og teygaði að mér tæra loftið sem er komið með örlítið haustbragð. Náttúran og dýrin voru að spila fyrir mig yndislega sinfóníu þar sem ég stóð á hlaðinu og nuddaði stírurnar úr augunum. Fuglarnir léku laglínuna en frýs hrossa og jarm kinda settu einnig sinn svip á lagið. Kjölfestan var svo þungur niður Þjórsár sem heyrist í fjarska. Afi minn sem var bóndi á þessum fallega stað, Hamarsheiði í Skeiða-og Gnúpverjahreppi, hlustaði oft á árniðinn til að spá fyrir um hvernig veðrið yrði þann daginn. Þegar ég er nægilega vöknuð legg ég af stað upp í hestagirðingu að bjóða gullunum mínum góðan daginn. Gangan er stutt en aðeins á fótinn. Við hvert skref fer að sjást betur og betur í fjalladrottninguna Heklu og loks sést hvar jökuláin Þjórsá breiðir úr sér á fallegum áreyrum neðan við bæinn Fossnes. Ég er nú hvorki skáldmælt né trúuð en einhvern veginn finnst mér orð Halldórs Laxness lýsa þessu best, mér leið eins og ég hefði fyllst kraftbirtingarhljómi guðdómsins við útsýnið sem bar fyrir augun. Ég settist niður og naut þess einfaldlega að vera til. Þessa tilfinningu þekkja þeir sem komið hafa á staðinn en hún Jóhanna Jóhannsdóttir í Haga lýsti svona dögum með þeim orðum að fegurðin væri algjör. Þar sem ég sat í röku grasinu, andaði að mér fjallaloftinu og klappaði folaldinu hennar Hörpu minnar læddust að mér óþægilegar hugsanir. Þessum gullfallega stað er nefnilega veruleg hætta búin vegna fyrirhugaðrar Hvammsvirkjunar í Þjórsá. Ég hafði verið á íbúafundi kvöldið áður þar sem rætt var Aðalskipulag Skeiða-og Gnúpverjahrepps. Þar lýstu margir viðstaddir yfir andstöðu við Hvammsvirkjun og hvöttu sveitarstjórn til að neita Landsvirkjun um framkvæmdaleyfi. Margir íbúar í Skeiða-og Gnúpverjahreppi hafa barist ötullega gegn fyrirhugaðri Hvammsvirkjun en virkjunin hefur hangið eins og mara yfir samfélaginu í hartnær tvo áratugi. Ég sjálf hef tekið þátt í baráttunni undanfarin ár. Það á að heita að við Íslendingar búum í lýðræðisríki en eftir að hafa staðið í stappi vegna virkjunarinnar og reynt að láta rödd okkar sem erum á móti henni heyrast verð ég að setja mínar efasemdir við það. Við höfum rætt ítrekað við sveitarstjórn, farið á fund umhverfisráðherra, rætt við fulltrúa Umhverfis-og samgöngunefndar og svo mætti lengi telja. Það er sama við hvern er rætt, hver bendir á annan, engin axlar ábyrgð á málinu en benda á að hægt sé að senda inn athugasemdir til Skipulagsstofnunar. Eftir að hafa kynnt mér gaumgæfilega allar skýrslur, sem sennilega slaga í þúsund blaðsíður í heildina, sendi ég persónulegar athugasemdir og vann í félagi við aðra stjórnarmenn athugasemdir fyrir hönd Gjálpar, sem er félag um atvinnuuppbyggingu við Þjórsá. Félagið Gjálp hefur sett sig ítarlega inn í málið og komist að þeirri niðurstöðu að Hvammsvirkjun mun ekki skapa nein störf fyrir íbúa í Skeiða-og Gnúpverjahreppi heldur þvert á móti skerða möguleika þeirra til atvinnuuppbyggingar og hafa verulega neikvæð samfélagsleg áhrif. Við þetta má bæta að fjársafn Gnúpverja hefur í marga áratugi verið rekið niður með farvegi Þjórsár þar sem uppistöðulónið mun standa. Myndin á hundraðkrónu seðlinum gamla sýnir einmitt fjallsafnið koma niður Bringu sem er rétt ofan við fyrirhugaða virkjun. Með lóninu myndi því ómetanlegar menningarminjar fara undir vatn. Það yrði varla svipur hjá sjón að ríða á móti fjallsafninu en göngur og réttir eru í huga margra einn skemmtilegasti og mikilvægasti viðburður ársins. Eftir að hafa skilað inn athugasemdum sé ég stundum fyrir mér risavaxið skrifstofutröll sem situr hlæjandi á hækjum sér og skeinir sér á athugasemdunum. Ég veit auðvitað að þetta er ekki rétt en hins vegar berast nánast aldrei svör við athugasemdunum og svo er Skipulagsstofnun í raun alveg valdalaus því hún gefur einungis umsögn um málið en sveitarstjórn ræður síðan alfarið hvort af framkvæmdinni verður alveg óháð áliti Skipulagsstofnunar. Svona merkileg er því leiðin sem við höfum til að láta í okkur heyra: lesa endalausar skýrslur og skila athugasemdum til valdalausrar stofnunar. Þessu til viðbótar má nefna að það er verulega umdeilanlegt hvort það sé yfir höfuð þörf á þessari raforku. Á fundi sveitarstjórnar síðastliðið haust sagði verkefnisstjóri Hvammsvirkjunar að áformað væri að rafmagn úr virkjuninni yrði notað í Kísilver. Það er þyngra en tárum taki ef rétt reynist. Þegar spurt er að þessu nú er svarið einfaldlega að raforkan fari inn á dreifikerið og því sé ekki hægt að segja í hvað orkan fari. Þetta er ekkert svar og í besta falli verulega lúaleg undanbrögð. Ég fyllist vanmætti og hugsa með mér hvað það væri nú gott að vera bara alveg sama. Skvetta, tveggja vetra gamla tryppið mitt, kemur röltandi til mín og bítur í jakkaermina mína. Ég ranka við mér, lít upp og við blasir stórkostlegt útsýni yfir Þjórsá og Heklu. Mér er nefnilega ekki sama og ég mun ekki gefast upp. Það er skylda mín að leggja mitt að mörkum til þess að allir fái að njóta þessa fallega staðar um ókomna tíð, að íbúar Reykjanesbæjar geti dregið andann í ómenguðu lofti og til að Skeiða-og Gnúpverjahreppur blómstri og dafni. Ég klappa Skvettu og strengi þess heit að þegar hún verður orðin tamin munum við fylgja fjallsafni Gnúpverja meðfram óspilltum farvegi Þjórsár.Greinin birtist fyrst í Stundinni 1. september 2017 en er nú endurbirt í tilefni Þjórshátíðar 2019.Síðan 2017 hefur Skipulagsstofnun skilað af sér umræddu áliti um Hvammsvirkjun. Í álitinu, sem út kom árið 2018, segir að virkjunin myndi hafa „verulega neikvæð“ áhrif á landslag í ljósi þess að umfangsmiklu svæði verður raskað og mjög margir verða fyrir neikvæðum áhrifum vegna ásýndar- og yfirbragðsbreytinga. Í áliti Skipulagsstofnunar segir einnig að neikvæð áhrif af Hvammsvirkjun verði „óafturkræf“ og að fyrirhugaðar framkvæmdir séu líklegar til að hafa „talsverð neikvæð“ áhrif á útivist og ferðaþjónustu. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Orkumál Skeiða- og Gnúpverjahreppur Mest lesið Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun Staðreyndir eða „mér finnst“ Birta Karen Tryggvadóttir Skoðun Hvað ef ég hjóla bara í vinnuna? Eiríkur Búi Halldórsson Skoðun Lýðræði á ystu nöf: Hver er afstaða unga fólksins? Jonas Hammer Skoðun D-vítamín mín besta forvörn Auður Elisabet Jóhannsdóttir Skoðun Í skugga kerfis sem brást! Harpa Hildiberg Böðvarsdóttir Skoðun Litlu ljósin á Gaza Guðbrandur Einarsson Skoðun Frídagar í klemmu Jón Júlíus Karlsson Skoðun Skoðun Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar Skoðun Hagsmunir heildarinnar - Kafli tvö: Eiskrandi kröfur Hannes Örn Blandon skrifar Skoðun Palestína er að verja sig, ekki öfugt Stefán Guðbrandsson skrifar Skoðun Óvandaður og einhliða fréttaflutningur RÚV af stríðinu á Gaza Birgir Finnsson skrifar Skoðun Lýðræði á ystu nöf: Hver er afstaða unga fólksins? Jonas Hammer skrifar Skoðun Hvað ef ég hjóla bara í vinnuna? Eiríkur Búi Halldórsson skrifar Skoðun Litlu ljósin á Gaza Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Staðreyndir eða „mér finnst“ Birta Karen Tryggvadóttir skrifar Skoðun Fjármagna áfram hernað Rússlands Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Frídagar í klemmu Jón Júlíus Karlsson skrifar Skoðun Fasteignaviðskipti – tímabært að endurskoða leikreglurnar? Hlynur Júlísson skrifar Skoðun Í skugga kerfis sem brást! Harpa Hildiberg Böðvarsdóttir skrifar Skoðun Jöfn vernd fyrir öll börn í veröldinni Gunnar Hersveinn skrifar Skoðun Helför Palestínumanna í beinni útsendingu – viljum við vera samsek? Ólafur Ingólfsson skrifar Skoðun Byggð í Norðvesturkjördæmi: lífæð framtíðar Íslands Ragnar Rögnvaldsson skrifar Skoðun Hverju hef ég stjórn á? Álfheiður Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Metnaður eða metnaðarleysi? Sumarrós Sigurðardóttir skrifar Skoðun „Þetta er allt í vinnslu“ María Pétursdóttir skrifar Skoðun Arðsemi og tilgangur - eitt útilokar ekki annað Elva Rakel Jónsdóttir,Erla Ósk Ásgeirsdottir skrifar Skoðun Iðnaðarstefna – stökkpallur inn í næsta hagvaxtarskeið Sigurður Hannesson skrifar Skoðun Hættum að bregðast íslensku hryssunni Rósa Líf Darradóttir skrifar Skoðun Börnin bíða meðan lausnin stendur auð Álfhildur Leifsdóttir skrifar Skoðun Áður en það verður of seint María Rut Kristinsdóttir skrifar Skoðun Lygin lekur niður á hökuna Jón Daníelsson skrifar Skoðun Líflínan Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Ríkisfyrirtæki sem virðir ekki æðsta valdið Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Neikvæðni í garð sjávarútvegs á Íslandi – orsakir og afleiðingar Kristín Þórarinsdóttir skrifar Skoðun Við erum hafið Guillaume Bazard skrifar Skoðun Deja Vu Sverrir Agnarsson skrifar Sjá meira
Í morgun vaknaði ég við að sólin skein inn um gluggann hjá mér. Ég gekk út á hlað og teygaði að mér tæra loftið sem er komið með örlítið haustbragð. Náttúran og dýrin voru að spila fyrir mig yndislega sinfóníu þar sem ég stóð á hlaðinu og nuddaði stírurnar úr augunum. Fuglarnir léku laglínuna en frýs hrossa og jarm kinda settu einnig sinn svip á lagið. Kjölfestan var svo þungur niður Þjórsár sem heyrist í fjarska. Afi minn sem var bóndi á þessum fallega stað, Hamarsheiði í Skeiða-og Gnúpverjahreppi, hlustaði oft á árniðinn til að spá fyrir um hvernig veðrið yrði þann daginn. Þegar ég er nægilega vöknuð legg ég af stað upp í hestagirðingu að bjóða gullunum mínum góðan daginn. Gangan er stutt en aðeins á fótinn. Við hvert skref fer að sjást betur og betur í fjalladrottninguna Heklu og loks sést hvar jökuláin Þjórsá breiðir úr sér á fallegum áreyrum neðan við bæinn Fossnes. Ég er nú hvorki skáldmælt né trúuð en einhvern veginn finnst mér orð Halldórs Laxness lýsa þessu best, mér leið eins og ég hefði fyllst kraftbirtingarhljómi guðdómsins við útsýnið sem bar fyrir augun. Ég settist niður og naut þess einfaldlega að vera til. Þessa tilfinningu þekkja þeir sem komið hafa á staðinn en hún Jóhanna Jóhannsdóttir í Haga lýsti svona dögum með þeim orðum að fegurðin væri algjör. Þar sem ég sat í röku grasinu, andaði að mér fjallaloftinu og klappaði folaldinu hennar Hörpu minnar læddust að mér óþægilegar hugsanir. Þessum gullfallega stað er nefnilega veruleg hætta búin vegna fyrirhugaðrar Hvammsvirkjunar í Þjórsá. Ég hafði verið á íbúafundi kvöldið áður þar sem rætt var Aðalskipulag Skeiða-og Gnúpverjahrepps. Þar lýstu margir viðstaddir yfir andstöðu við Hvammsvirkjun og hvöttu sveitarstjórn til að neita Landsvirkjun um framkvæmdaleyfi. Margir íbúar í Skeiða-og Gnúpverjahreppi hafa barist ötullega gegn fyrirhugaðri Hvammsvirkjun en virkjunin hefur hangið eins og mara yfir samfélaginu í hartnær tvo áratugi. Ég sjálf hef tekið þátt í baráttunni undanfarin ár. Það á að heita að við Íslendingar búum í lýðræðisríki en eftir að hafa staðið í stappi vegna virkjunarinnar og reynt að láta rödd okkar sem erum á móti henni heyrast verð ég að setja mínar efasemdir við það. Við höfum rætt ítrekað við sveitarstjórn, farið á fund umhverfisráðherra, rætt við fulltrúa Umhverfis-og samgöngunefndar og svo mætti lengi telja. Það er sama við hvern er rætt, hver bendir á annan, engin axlar ábyrgð á málinu en benda á að hægt sé að senda inn athugasemdir til Skipulagsstofnunar. Eftir að hafa kynnt mér gaumgæfilega allar skýrslur, sem sennilega slaga í þúsund blaðsíður í heildina, sendi ég persónulegar athugasemdir og vann í félagi við aðra stjórnarmenn athugasemdir fyrir hönd Gjálpar, sem er félag um atvinnuuppbyggingu við Þjórsá. Félagið Gjálp hefur sett sig ítarlega inn í málið og komist að þeirri niðurstöðu að Hvammsvirkjun mun ekki skapa nein störf fyrir íbúa í Skeiða-og Gnúpverjahreppi heldur þvert á móti skerða möguleika þeirra til atvinnuuppbyggingar og hafa verulega neikvæð samfélagsleg áhrif. Við þetta má bæta að fjársafn Gnúpverja hefur í marga áratugi verið rekið niður með farvegi Þjórsár þar sem uppistöðulónið mun standa. Myndin á hundraðkrónu seðlinum gamla sýnir einmitt fjallsafnið koma niður Bringu sem er rétt ofan við fyrirhugaða virkjun. Með lóninu myndi því ómetanlegar menningarminjar fara undir vatn. Það yrði varla svipur hjá sjón að ríða á móti fjallsafninu en göngur og réttir eru í huga margra einn skemmtilegasti og mikilvægasti viðburður ársins. Eftir að hafa skilað inn athugasemdum sé ég stundum fyrir mér risavaxið skrifstofutröll sem situr hlæjandi á hækjum sér og skeinir sér á athugasemdunum. Ég veit auðvitað að þetta er ekki rétt en hins vegar berast nánast aldrei svör við athugasemdunum og svo er Skipulagsstofnun í raun alveg valdalaus því hún gefur einungis umsögn um málið en sveitarstjórn ræður síðan alfarið hvort af framkvæmdinni verður alveg óháð áliti Skipulagsstofnunar. Svona merkileg er því leiðin sem við höfum til að láta í okkur heyra: lesa endalausar skýrslur og skila athugasemdum til valdalausrar stofnunar. Þessu til viðbótar má nefna að það er verulega umdeilanlegt hvort það sé yfir höfuð þörf á þessari raforku. Á fundi sveitarstjórnar síðastliðið haust sagði verkefnisstjóri Hvammsvirkjunar að áformað væri að rafmagn úr virkjuninni yrði notað í Kísilver. Það er þyngra en tárum taki ef rétt reynist. Þegar spurt er að þessu nú er svarið einfaldlega að raforkan fari inn á dreifikerið og því sé ekki hægt að segja í hvað orkan fari. Þetta er ekkert svar og í besta falli verulega lúaleg undanbrögð. Ég fyllist vanmætti og hugsa með mér hvað það væri nú gott að vera bara alveg sama. Skvetta, tveggja vetra gamla tryppið mitt, kemur röltandi til mín og bítur í jakkaermina mína. Ég ranka við mér, lít upp og við blasir stórkostlegt útsýni yfir Þjórsá og Heklu. Mér er nefnilega ekki sama og ég mun ekki gefast upp. Það er skylda mín að leggja mitt að mörkum til þess að allir fái að njóta þessa fallega staðar um ókomna tíð, að íbúar Reykjanesbæjar geti dregið andann í ómenguðu lofti og til að Skeiða-og Gnúpverjahreppur blómstri og dafni. Ég klappa Skvettu og strengi þess heit að þegar hún verður orðin tamin munum við fylgja fjallsafni Gnúpverja meðfram óspilltum farvegi Þjórsár.Greinin birtist fyrst í Stundinni 1. september 2017 en er nú endurbirt í tilefni Þjórshátíðar 2019.Síðan 2017 hefur Skipulagsstofnun skilað af sér umræddu áliti um Hvammsvirkjun. Í álitinu, sem út kom árið 2018, segir að virkjunin myndi hafa „verulega neikvæð“ áhrif á landslag í ljósi þess að umfangsmiklu svæði verður raskað og mjög margir verða fyrir neikvæðum áhrifum vegna ásýndar- og yfirbragðsbreytinga. Í áliti Skipulagsstofnunar segir einnig að neikvæð áhrif af Hvammsvirkjun verði „óafturkræf“ og að fyrirhugaðar framkvæmdir séu líklegar til að hafa „talsverð neikvæð“ áhrif á útivist og ferðaþjónustu.
Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun
Skoðun Túlkun er ekkert að fara – en hvað ætlum við að gera með hana? Birna Ragnheiðardóttir Imsland skrifar
Skoðun Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar
Skoðun Helför Palestínumanna í beinni útsendingu – viljum við vera samsek? Ólafur Ingólfsson skrifar
Skoðun Arðsemi og tilgangur - eitt útilokar ekki annað Elva Rakel Jónsdóttir,Erla Ósk Ásgeirsdottir skrifar
Skoðun Neikvæðni í garð sjávarútvegs á Íslandi – orsakir og afleiðingar Kristín Þórarinsdóttir skrifar
Ekki leiðrétting heldur skattahækkun: Afstaða Sjálfstæðisflokksins er skýr Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun