Blóðpeningar Ólafur Róbert Rafnsson skrifar 16. febrúar 2022 11:00 Töluvert hefur verið til umfjöllunar sú iðja að taka blóð úr fylfullum merum í þeim tilgangi að búa til hormón sem m.a. notað er til að auka frjósemi gylta. Í heimildaþætti sem sýndur var í Þýskalandi var farið ítarlega yfir þetta mál þar í landi. Hormón sem er búið til á Íslandi úr blóði fylfullra hryssa er einmitt notað í svínarækt á meginlandinu. Sú dökka mynd sem þar er dregin fram af gyltum sem liggja á hliðinni allt sitt lífskeið, með fleiri grísi en þær hafa spena og gjóta þrisvar sinnum á ári. Gylturnar eru notaðar í ca. þrjú ár og svo tekur næsta við og svo koll af kolli. Þetta mál og tengingin við Ísland kemur í kjölfarið á heimildamynd frá alþjóðlegum dýraverndunarsamtökum um blóðmerabúskap sem hefur verið stundaður á Íslandi í rúmlega fjóra áratugi. Hvað er hver hryssa að skila í krónum til framleiðanda? Í grein sem birtist í Dagblaðinu þann 10. desember 1979 var fjallað um nýja útflutningsgrein með yfirskriftinni „Hrossabændur þinga um nýja útflutningsgrein“ Þar var þetta mál rætt í framhaldi af tilraunum með blóðsöfnun úr fylfullum hryssum á vegum fyrirtækisins G. Ólafsson hf. Kaupandi var danskt lyfjafyrirtæki í þá tíma sem vann hormónið úr blóðinu til að nýta til lyfjaframleiðslu. Samkvæmt þessari grein var talið að hægt væri að taka allt að 5 lítra af blóði í senn, 5 sinnum á hverju tímabili og að hver hryssa myndi skila um 38þ ísk. Samkvæmt greininni er ekki talið að þetta skaði hryssurnar en áréttað að viðhafa þurfi strangt eftirlit með því að reglum dýralæknis og lyfjafyrirtækisins sé framfylgt. Nú eru hámarksviðmið 8 skipti en ekki 5 þannig að magnsöfnun hefur á einhverjum tíma verið breytt, skiptum fjölgað og þar með heildarumfangi sem safnað er úr hverri hryssu frá 25 lítrum í 40. Gera má ráð fyrir því að heildarblóðmagn hryssunnar er 35-37 lítrar. Þetta þýðir að þær þurfa að endurnýja allt blóðmagn og gott betur (8-15 lítrum meira) innan tveggja mánaðar tímabils! Hvenær var því breytt að auka magn blóðs? Þetta er veruleg aukning og hefur mér ekki tekist að afla gagna um hvenær og hvar sú ákvörðun var tekin. Í dag eru blóðbændur að fá nánast sama verð nú og fyrir um 40 árum síðan og hefur Samkeppniseftirlitið fengið formlega kvörtun vegna samninga við vinnsluaðila blóðsins. Í ár fengu bændur 9.329 kr. fyrir einingu í flokki F5, 11.196 kr. fyrir flokk H og 12.311 kr. fyrir flokk H2.* Verðlag reiknað miðað við reiknivél Hagstofunnar frá 1997 til 2022 Vert er að hafa í huga að það er ekki uppgefið hvort þessar tölur séu með eða án virðisaukaskatts. Ef hver bóndi er að fá sama verð í 40 ár fyrir þessa afurð hlítur maður að spyrja sig að því hvort og hversu arðbær þessi grein sé fyrir bændur. Hvað kostar að framleiða blóðið og koma því í verð? Hvað kostar að halda einni meri á lífi á ári? Samkvæmt RML þá voru forsendur þær að markaðsverð á hestaheyi haustið 2007 hafi verið 3.500 kr. fyrir eina rúllu og einn hestur borðar 2/3 sem gera þá 2.500 kr. Sé bætt við kostnaði við vélavinnu og eftirliti með einum hesti er það á þessum tíma áætlað 3.500 kr. einnig á mánuði. Þessir útreikningar sýna fram á að það kosti 7.000 kr. að fóðra einn hest á mánuði yfir vetrartíma. Áætlaður kostnaður við sumarbeit var 1.000 kr. per. hest. Árlegur kostnaður við fóðrun og hagagöngu samkvæmt Ráðgjafamiðstöð landbúnaðarins er á bilinu 40-60 þúsund krónur samkvæmt útreikningum sem gerðir voru árið 2008. Þá á eftir að gera ráð fyrir kostnaði við sjálfa blóðtökuna, laun þeirra sem vinna við smölun, rekstur ökutækja og vinnu við framkvæmd blóðtökunnar sem og dýralæknakostnað. Gera má ráð fyrir því að framleiðslukostnaður hafi hækkað töluvert frá árinu 2008. Í dag mætti áætla að ein rúlla kosti á bilinu frá 6-8 þúsund kr. og líklegt má telja að kostnaður muni aukast verulega komandi ár vegna hækkunar aðfanga eins og áburðar og olíu. Sé reiknað með 30% verðhækkun rekstrarkostnaðar sem RML gerði ráð fyrir árið 2008 að yrði hækkun næsta árs. s.s. 2009, mætti áætla að árlegur kostnaður fyrir einn hest væri um 80.000 og er frekar líklegt að þessi kostnaður sé meiri nú en 2009. *Allar þessar tölur hér að ofan eru án virðisaukaskatts. Hver er þá raunveruleg framlegð við þessa iðju? Ef reiknað er meðalverð sem fæst fyrir blóð úr einni hryssu 87.500 kr. og það kostar um 80.000 kr. að halda henni á lífi þá er framlegð fyrir eina meri einungis 7.500 kr. Í þessum útreikningum er ekki er gert ráð fyrir kostnaði og vinnu við ormalyfsgjöf, hófhirðu dýralæknakostað eða kostnað vegna vinnu og aðbúnað vegna blóðtöku. Þá er ótalinn kostnaður eins og að viðhalda stofni blóðmera, því kaupa þarf hryssur eða nota þær sem fæðast en ekki má byrja að fylja þær fyrr en á fjórða vetri o.m.fl. Þessar tölur miða ekki við núverandi verðlag eða verðlagshækkanir frá 2009 til dagsins í dag eða komandi ára og má telja að þessi kostnaður sé töluvert meiri og því má ætla að framlegð sé í mínus. Niðurstaðan mín er miðað við þessar forsendur sú að ég get ekki með nokkru móti séð að þessi blóðmerabúskapur standi undir sér og sorglegt að verða vitni af því að þetta sé yfir höfuð stundað hér á landi. Höfundur er hestamaður og starfar sem ráðgjafi í áhættustjórnun og upplýsingaöryggi. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Hestar Blóðmerahald Dýraheilbrigði Mest lesið Halldór 23.8.2025 Halldór Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson Skoðun Skoðun Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar Skoðun Notkun ökklabanda Guðmundur Ingi Þóroddsson skrifar Skoðun Skólaskætingur Þórdís Kolbrún R. Gylfadóttir skrifar Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar Skoðun Ný sókn í menntamálum Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Þjóðarmorð, fálmandi mjálm eða aðgerðir? Viðar Hreinsson skrifar Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Sjá meira
Töluvert hefur verið til umfjöllunar sú iðja að taka blóð úr fylfullum merum í þeim tilgangi að búa til hormón sem m.a. notað er til að auka frjósemi gylta. Í heimildaþætti sem sýndur var í Þýskalandi var farið ítarlega yfir þetta mál þar í landi. Hormón sem er búið til á Íslandi úr blóði fylfullra hryssa er einmitt notað í svínarækt á meginlandinu. Sú dökka mynd sem þar er dregin fram af gyltum sem liggja á hliðinni allt sitt lífskeið, með fleiri grísi en þær hafa spena og gjóta þrisvar sinnum á ári. Gylturnar eru notaðar í ca. þrjú ár og svo tekur næsta við og svo koll af kolli. Þetta mál og tengingin við Ísland kemur í kjölfarið á heimildamynd frá alþjóðlegum dýraverndunarsamtökum um blóðmerabúskap sem hefur verið stundaður á Íslandi í rúmlega fjóra áratugi. Hvað er hver hryssa að skila í krónum til framleiðanda? Í grein sem birtist í Dagblaðinu þann 10. desember 1979 var fjallað um nýja útflutningsgrein með yfirskriftinni „Hrossabændur þinga um nýja útflutningsgrein“ Þar var þetta mál rætt í framhaldi af tilraunum með blóðsöfnun úr fylfullum hryssum á vegum fyrirtækisins G. Ólafsson hf. Kaupandi var danskt lyfjafyrirtæki í þá tíma sem vann hormónið úr blóðinu til að nýta til lyfjaframleiðslu. Samkvæmt þessari grein var talið að hægt væri að taka allt að 5 lítra af blóði í senn, 5 sinnum á hverju tímabili og að hver hryssa myndi skila um 38þ ísk. Samkvæmt greininni er ekki talið að þetta skaði hryssurnar en áréttað að viðhafa þurfi strangt eftirlit með því að reglum dýralæknis og lyfjafyrirtækisins sé framfylgt. Nú eru hámarksviðmið 8 skipti en ekki 5 þannig að magnsöfnun hefur á einhverjum tíma verið breytt, skiptum fjölgað og þar með heildarumfangi sem safnað er úr hverri hryssu frá 25 lítrum í 40. Gera má ráð fyrir því að heildarblóðmagn hryssunnar er 35-37 lítrar. Þetta þýðir að þær þurfa að endurnýja allt blóðmagn og gott betur (8-15 lítrum meira) innan tveggja mánaðar tímabils! Hvenær var því breytt að auka magn blóðs? Þetta er veruleg aukning og hefur mér ekki tekist að afla gagna um hvenær og hvar sú ákvörðun var tekin. Í dag eru blóðbændur að fá nánast sama verð nú og fyrir um 40 árum síðan og hefur Samkeppniseftirlitið fengið formlega kvörtun vegna samninga við vinnsluaðila blóðsins. Í ár fengu bændur 9.329 kr. fyrir einingu í flokki F5, 11.196 kr. fyrir flokk H og 12.311 kr. fyrir flokk H2.* Verðlag reiknað miðað við reiknivél Hagstofunnar frá 1997 til 2022 Vert er að hafa í huga að það er ekki uppgefið hvort þessar tölur séu með eða án virðisaukaskatts. Ef hver bóndi er að fá sama verð í 40 ár fyrir þessa afurð hlítur maður að spyrja sig að því hvort og hversu arðbær þessi grein sé fyrir bændur. Hvað kostar að framleiða blóðið og koma því í verð? Hvað kostar að halda einni meri á lífi á ári? Samkvæmt RML þá voru forsendur þær að markaðsverð á hestaheyi haustið 2007 hafi verið 3.500 kr. fyrir eina rúllu og einn hestur borðar 2/3 sem gera þá 2.500 kr. Sé bætt við kostnaði við vélavinnu og eftirliti með einum hesti er það á þessum tíma áætlað 3.500 kr. einnig á mánuði. Þessir útreikningar sýna fram á að það kosti 7.000 kr. að fóðra einn hest á mánuði yfir vetrartíma. Áætlaður kostnaður við sumarbeit var 1.000 kr. per. hest. Árlegur kostnaður við fóðrun og hagagöngu samkvæmt Ráðgjafamiðstöð landbúnaðarins er á bilinu 40-60 þúsund krónur samkvæmt útreikningum sem gerðir voru árið 2008. Þá á eftir að gera ráð fyrir kostnaði við sjálfa blóðtökuna, laun þeirra sem vinna við smölun, rekstur ökutækja og vinnu við framkvæmd blóðtökunnar sem og dýralæknakostnað. Gera má ráð fyrir því að framleiðslukostnaður hafi hækkað töluvert frá árinu 2008. Í dag mætti áætla að ein rúlla kosti á bilinu frá 6-8 þúsund kr. og líklegt má telja að kostnaður muni aukast verulega komandi ár vegna hækkunar aðfanga eins og áburðar og olíu. Sé reiknað með 30% verðhækkun rekstrarkostnaðar sem RML gerði ráð fyrir árið 2008 að yrði hækkun næsta árs. s.s. 2009, mætti áætla að árlegur kostnaður fyrir einn hest væri um 80.000 og er frekar líklegt að þessi kostnaður sé meiri nú en 2009. *Allar þessar tölur hér að ofan eru án virðisaukaskatts. Hver er þá raunveruleg framlegð við þessa iðju? Ef reiknað er meðalverð sem fæst fyrir blóð úr einni hryssu 87.500 kr. og það kostar um 80.000 kr. að halda henni á lífi þá er framlegð fyrir eina meri einungis 7.500 kr. Í þessum útreikningum er ekki er gert ráð fyrir kostnaði og vinnu við ormalyfsgjöf, hófhirðu dýralæknakostað eða kostnað vegna vinnu og aðbúnað vegna blóðtöku. Þá er ótalinn kostnaður eins og að viðhalda stofni blóðmera, því kaupa þarf hryssur eða nota þær sem fæðast en ekki má byrja að fylja þær fyrr en á fjórða vetri o.m.fl. Þessar tölur miða ekki við núverandi verðlag eða verðlagshækkanir frá 2009 til dagsins í dag eða komandi ára og má telja að þessi kostnaður sé töluvert meiri og því má ætla að framlegð sé í mínus. Niðurstaðan mín er miðað við þessar forsendur sú að ég get ekki með nokkru móti séð að þessi blóðmerabúskapur standi undir sér og sorglegt að verða vitni af því að þetta sé yfir höfuð stundað hér á landi. Höfundur er hestamaður og starfar sem ráðgjafi í áhættustjórnun og upplýsingaöryggi.
Skoðun Meiri gæði og mun minni álögur - Hveragerðisleiðin í leikskólamálum Jóhanna Ýr Jóhannsdóttir,Sandra Sigurðardóttir,Dagný Sif Sigurbjörnsdóttir,Halldór Benjamín Hreinsson,Njörður Sigurðsson skrifar
Skoðun Reykjavíkurborg stígur fyrsta skrefið í snjallvæðingu umferðarljósa! Einar Sveinbjörn Guðmundsson skrifar
Skoðun Framtíðin í fyrsta sæti – mikilvægi forgangsröðunar á tillögum Kópavogsbæjar í grunnskólamálum Sigrún Ólöf Ingólfsdóttir skrifar
Skoðun Þéttingarstefnan hefur brugðist og Dóra breytir um umræðuefni Aðalsteinn Haukur Sverrisson skrifar