Samkeppniseftirlitið segir aðhaldskröfur ekki standast neina skoðun Oddur Ævar Gunnarsson skrifar 12. desember 2023 11:22 Páll Gunnar Pálsson, er forstjóri Samkeppniseftirlitsins. Vísir/Arnar Samkeppniseftirlitið er harðort í viðbótarumsögn sinni um nýtt fjárlagafrumvarp og segir eftirlit með samkeppni á Íslandi í grafalvarlegri stöðu. Framlög til eftirlitsins séu lækkuð á sama tíma og umsvif í efnahagslífinu aukist. Í umsögn þess segir Samkeppniseftirlitið að það hafi ítrekað varað stjórnvöld við þeim þrönga stakk sem því hefur verið skorinn og leitt hefur til þess að það hefur átt í erfiðleikum með að sinna lögbundnum skyldum sínum. Draga úr starfsemi Segir Samkeppniseftirlitið að vegna þessa hafi það þurft að beita forgangsröðun verkefna og þannig neyðst til að draga úr starfsemi í mikilvægum verkefnaflokkum. Það hafi reglulega komið því á framfæri við stjórnvöld síðustu ár, allt frá árinu 2020. Bent er á að fjárframlög til eftirlitsins muni lækka um tuttugu prósent frá árinu 2014 til 2024 á föstu verðlagi. „En á sama árabili munu umsvif í efnahagslífinu aukast um og yfir 35- 40%. Á sama tíma hafa ný verkefni bæst við og meiri kröfur gerðar, t.d. um rannsókn samrunamála. Þessi þróun er komin langt út fyrir öll þolmörk, sbr. umsögn til fjárlaganefndar, dags. 14. nóvember, og fylgiskjal með henni.“ Skerðingin standist enga skoðun Samkeppniseftirlitið segir ennfremur í umsögn sinni að það standist enga skoðun að stjórnvöld taki ekki tillit til þessarar þróunar við ákvörðun um fjárheimildir, heldur geri þvert á móti aðhaldskröfu til eftirlitsins. Það eigi sérstaklega við þegar ljóst sé að viðurkennt sé að samkeppni á mikilvægum mörkuðum á Íslandi sé ábótavant. Fyrri rannsóknir Samkeppniseftirlitsins, sem margar hafi verið staðfestar af dómstólum, varpi skýru ljósi á þetta. „Sömuleiðis liggur fyrir að samkeppnishindranir geta verið sérstaklega skaðlegar í litlum hagkerfum. Efling samkeppni eru rétt viðbrögð við efnahagserfiðleikum, þ.á.m í ríkjandi aðstæðum verðbólgu og verðhækkana. Breið samstaða er um það meðal þjóða að virk samkeppni á mörkuðum stuðli til lengri tíma að heilbrigðri atvinnustarfsemi og þar með traustara efnahagslífi.“ Þá bendir Samkeppniseftirlitið á að Seðlabankinn og ýmsir ráðherrar í núverandi ríkisstjórn hafi bent á þetta. Víða væri verið að styrkja samkeppniseftirlit meðal nágrannalanda Íslands. Skerði ábata af íhlutunum Þá bendir Samkeppnieftirlitið á að í júlí 2022 hafi Ríkisendurskoðun lokið stjórnsýsluúttekt þar sem komist hafi verið að þeirri niðurstöðu að engir stórir ágallar væru á starfsemi eftirlitsins. Lagðar hafi verið til ýmsar aðgerðir til þess að styrkja eftirlitið enn frekar. „Sumar þessara aðgerða kalla á auknar fjárheimildir. Enn hefur ekki verið tekið tillit til þessara tillagna í fjárheimildum til eftirlitsins.“ Segir Samkeppniseftirlitið að ein af styrkingartillögum Ríkisendurskoðunar hafi verið að framkvæma skyldi reglubundið mat á ábata af íhlutunum Samkeppniseftirlitsins, sem rýnt væri af utanaðkomandi aðila. Á næstunni verði slíkt ábatamart birt í samræmi við þessi tilmæli. „Niðurstöður ábatamatsins sýna að á árabilinu 2013-2022 hefur árlegur reiknaður ábati af íhlutunum Samkeppniseftirlitsins numið um 18-31 földum fjárveitingum til eftirlitsins, eða 0,31% - 0,53% af vergri landsframleiðslu.“ Segir eftirlitið að í gildandi fjármálaáætlun séu sett markmið um að reiknaður ábati af starfi eftirlitsins skuli nema 0,5 prósent á hverju tíu ára tímabili. Miðað við gildandi og fyrirhugaðar fjárheimildir eftirlitsins megi ætla að þeim markmiðum verði ekki náð. Fer Samkeppniseftirlitið þess vinsamlegast á leit við fjárlaganefnd að fjárframlög til eftirlitsins verði tekin til frekari umfjöllunar. Að minnsta kosti verði eftirlitið ekki láta sæta þeirri skerðingu sem fyrirliggjandi frumvarp geri ráð fyrir. „Jafnframt ítrekar Samkeppniseftirlitið fyrri óskir sínar um að fá að koma fyrir nefndina. Á fundinum getur eftirlitið varpað nánara ljósi á þá skerðingu samkeppniseftirlits sem framundan er að óbreyttu fjárlagafrumvarpi.“ Fjárlagafrumvarp 2024 Samkeppnismál Alþingi Rekstur hins opinbera Mest lesið Stór jarðskjálfti í Vatnajökli Innlent Foreldrar ómeðvitaðir um fjárhagstjón barnanna í fjárhættuspilum Innlent Sjáanlega nóg komið þegar þjóðarleiðtogar taka undir Innlent Rok og rigning sama hvert er litið Veður Segir nýjan viðskiptasamning þann „stærsta í sögunni“ Erlent Eldur í yfirgefnu húsi í Borgartúni Innlent Þekktum Íslendingum lögð orð í munn með gervigreind Innlent Tvítugur Akureyringur með rafskutluleigu fyrir ferðamenn Innlent Atvinnubílstjóri með farþega undir áhrifum áfengis í vinnunni Innlent Erlendur ferðamaður lést við Hrafntinnusker Innlent Fleiri fréttir Stór jarðskjálfti í Vatnajökli Foreldrar ómeðvitaðir um fjárhagstjón barnanna í fjárhættuspilum Sjáanlega nóg komið þegar þjóðarleiðtogar taka undir Eldur í yfirgefnu húsi í Borgartúni Tvítugur Akureyringur með rafskutluleigu fyrir ferðamenn Þekktum Íslendingum lögð orð í munn með gervigreind Fulltrúar minnihlutans á einu um að tollarnir hafi ekki verið ræddir Gervigreind leggur Íslendingum orð í munn, bátabruni og veðrið um versló Atvinnubílstjóri með farþega undir áhrifum áfengis í vinnunni Segir áhyggjuefni að ESB hafi platað Íslendinga í tíu ár „Ökum slóðann” – Átaksverkefni gegn utanvegaakstri Erlendur ferðamaður lést við Hrafntinnusker Meðvitundarlaus maður sóttur í Silfru Segir Guðlaug fara með rangt mál: „Hvimleið þessi valkvæða hlustun stjórnarandstöðunnar“ Bátar brenna í Bolungarvík Utanríkisráðherra segir stjórnarandstöðuna fara rangt með mál „Fór algjörlega fram úr björtustu vonum“ Tekist á um Evrópumálin Merkúr Máni sótti brons í Ólympíukeppninni í líffræði Leigubíll án verðmerkingar og veitingastaðir í óleyfi Virknin minnkað þó áfram gjósi Tjald vonarinnar brann til kaldra kola Skötumessur Ásmundar Friðrikssonar gefa vel af sér „Þá er samkeppnishæfnin farin, það segir sig bara sjálft“ Líkamsárás í farþegaskipi „Kaldar kveðjur frá ESB“ og tilfinningaþrungin stund á Druslugöngu Hvalfjarðargöng opin á ný „Það er verið að taka aðeins of mikið“ Díselþjófar staðnir að verki: „Þetta er búið að kosta okkur milljónir“ „Ég held að það sé nú best að anda rólega“ Sjá meira
Í umsögn þess segir Samkeppniseftirlitið að það hafi ítrekað varað stjórnvöld við þeim þrönga stakk sem því hefur verið skorinn og leitt hefur til þess að það hefur átt í erfiðleikum með að sinna lögbundnum skyldum sínum. Draga úr starfsemi Segir Samkeppniseftirlitið að vegna þessa hafi það þurft að beita forgangsröðun verkefna og þannig neyðst til að draga úr starfsemi í mikilvægum verkefnaflokkum. Það hafi reglulega komið því á framfæri við stjórnvöld síðustu ár, allt frá árinu 2020. Bent er á að fjárframlög til eftirlitsins muni lækka um tuttugu prósent frá árinu 2014 til 2024 á föstu verðlagi. „En á sama árabili munu umsvif í efnahagslífinu aukast um og yfir 35- 40%. Á sama tíma hafa ný verkefni bæst við og meiri kröfur gerðar, t.d. um rannsókn samrunamála. Þessi þróun er komin langt út fyrir öll þolmörk, sbr. umsögn til fjárlaganefndar, dags. 14. nóvember, og fylgiskjal með henni.“ Skerðingin standist enga skoðun Samkeppniseftirlitið segir ennfremur í umsögn sinni að það standist enga skoðun að stjórnvöld taki ekki tillit til þessarar þróunar við ákvörðun um fjárheimildir, heldur geri þvert á móti aðhaldskröfu til eftirlitsins. Það eigi sérstaklega við þegar ljóst sé að viðurkennt sé að samkeppni á mikilvægum mörkuðum á Íslandi sé ábótavant. Fyrri rannsóknir Samkeppniseftirlitsins, sem margar hafi verið staðfestar af dómstólum, varpi skýru ljósi á þetta. „Sömuleiðis liggur fyrir að samkeppnishindranir geta verið sérstaklega skaðlegar í litlum hagkerfum. Efling samkeppni eru rétt viðbrögð við efnahagserfiðleikum, þ.á.m í ríkjandi aðstæðum verðbólgu og verðhækkana. Breið samstaða er um það meðal þjóða að virk samkeppni á mörkuðum stuðli til lengri tíma að heilbrigðri atvinnustarfsemi og þar með traustara efnahagslífi.“ Þá bendir Samkeppniseftirlitið á að Seðlabankinn og ýmsir ráðherrar í núverandi ríkisstjórn hafi bent á þetta. Víða væri verið að styrkja samkeppniseftirlit meðal nágrannalanda Íslands. Skerði ábata af íhlutunum Þá bendir Samkeppnieftirlitið á að í júlí 2022 hafi Ríkisendurskoðun lokið stjórnsýsluúttekt þar sem komist hafi verið að þeirri niðurstöðu að engir stórir ágallar væru á starfsemi eftirlitsins. Lagðar hafi verið til ýmsar aðgerðir til þess að styrkja eftirlitið enn frekar. „Sumar þessara aðgerða kalla á auknar fjárheimildir. Enn hefur ekki verið tekið tillit til þessara tillagna í fjárheimildum til eftirlitsins.“ Segir Samkeppniseftirlitið að ein af styrkingartillögum Ríkisendurskoðunar hafi verið að framkvæma skyldi reglubundið mat á ábata af íhlutunum Samkeppniseftirlitsins, sem rýnt væri af utanaðkomandi aðila. Á næstunni verði slíkt ábatamart birt í samræmi við þessi tilmæli. „Niðurstöður ábatamatsins sýna að á árabilinu 2013-2022 hefur árlegur reiknaður ábati af íhlutunum Samkeppniseftirlitsins numið um 18-31 földum fjárveitingum til eftirlitsins, eða 0,31% - 0,53% af vergri landsframleiðslu.“ Segir eftirlitið að í gildandi fjármálaáætlun séu sett markmið um að reiknaður ábati af starfi eftirlitsins skuli nema 0,5 prósent á hverju tíu ára tímabili. Miðað við gildandi og fyrirhugaðar fjárheimildir eftirlitsins megi ætla að þeim markmiðum verði ekki náð. Fer Samkeppniseftirlitið þess vinsamlegast á leit við fjárlaganefnd að fjárframlög til eftirlitsins verði tekin til frekari umfjöllunar. Að minnsta kosti verði eftirlitið ekki láta sæta þeirri skerðingu sem fyrirliggjandi frumvarp geri ráð fyrir. „Jafnframt ítrekar Samkeppniseftirlitið fyrri óskir sínar um að fá að koma fyrir nefndina. Á fundinum getur eftirlitið varpað nánara ljósi á þá skerðingu samkeppniseftirlits sem framundan er að óbreyttu fjárlagafrumvarpi.“
Fjárlagafrumvarp 2024 Samkeppnismál Alþingi Rekstur hins opinbera Mest lesið Stór jarðskjálfti í Vatnajökli Innlent Foreldrar ómeðvitaðir um fjárhagstjón barnanna í fjárhættuspilum Innlent Sjáanlega nóg komið þegar þjóðarleiðtogar taka undir Innlent Rok og rigning sama hvert er litið Veður Segir nýjan viðskiptasamning þann „stærsta í sögunni“ Erlent Eldur í yfirgefnu húsi í Borgartúni Innlent Þekktum Íslendingum lögð orð í munn með gervigreind Innlent Tvítugur Akureyringur með rafskutluleigu fyrir ferðamenn Innlent Atvinnubílstjóri með farþega undir áhrifum áfengis í vinnunni Innlent Erlendur ferðamaður lést við Hrafntinnusker Innlent Fleiri fréttir Stór jarðskjálfti í Vatnajökli Foreldrar ómeðvitaðir um fjárhagstjón barnanna í fjárhættuspilum Sjáanlega nóg komið þegar þjóðarleiðtogar taka undir Eldur í yfirgefnu húsi í Borgartúni Tvítugur Akureyringur með rafskutluleigu fyrir ferðamenn Þekktum Íslendingum lögð orð í munn með gervigreind Fulltrúar minnihlutans á einu um að tollarnir hafi ekki verið ræddir Gervigreind leggur Íslendingum orð í munn, bátabruni og veðrið um versló Atvinnubílstjóri með farþega undir áhrifum áfengis í vinnunni Segir áhyggjuefni að ESB hafi platað Íslendinga í tíu ár „Ökum slóðann” – Átaksverkefni gegn utanvegaakstri Erlendur ferðamaður lést við Hrafntinnusker Meðvitundarlaus maður sóttur í Silfru Segir Guðlaug fara með rangt mál: „Hvimleið þessi valkvæða hlustun stjórnarandstöðunnar“ Bátar brenna í Bolungarvík Utanríkisráðherra segir stjórnarandstöðuna fara rangt með mál „Fór algjörlega fram úr björtustu vonum“ Tekist á um Evrópumálin Merkúr Máni sótti brons í Ólympíukeppninni í líffræði Leigubíll án verðmerkingar og veitingastaðir í óleyfi Virknin minnkað þó áfram gjósi Tjald vonarinnar brann til kaldra kola Skötumessur Ásmundar Friðrikssonar gefa vel af sér „Þá er samkeppnishæfnin farin, það segir sig bara sjálft“ Líkamsárás í farþegaskipi „Kaldar kveðjur frá ESB“ og tilfinningaþrungin stund á Druslugöngu Hvalfjarðargöng opin á ný „Það er verið að taka aðeins of mikið“ Díselþjófar staðnir að verki: „Þetta er búið að kosta okkur milljónir“ „Ég held að það sé nú best að anda rólega“ Sjá meira