Hvers konar bull er þetta! Fjölnir Sæmundsson skrifar 23. maí 2024 15:02 Það fyrsta sem að ég hugsaði þegar ég sá tillögur um niðurskurð í fjármálaáætlun 2025- 2029 til löggæslu var „hvers konar bull er þetta“. Lögreglustjórar, lögreglumenn og stéttarfélag lögreglumanna hafa verið óþreytandi síðustu ár við að benda á þörf fyrir að fjölga lögreglumönnum og láta lögreglu fá fleiri tæki í hendur til þess að sinna störfum sínum. Flestir fjölmiðlar hafa tekið undir þetta ákall lögreglunnar og bent á brotalamir í löggæslu, að við nálgumst hættuástand með allt of fáum lögreglumönnum á vakt. Það kemur mér því í opna skjöldu þegar stjórnmálamenn telja að í löggæslu sé gott tækifæri til að skera niður og spara. Enn meira kemur mér á óvart þegar ráðherra dómsmála segist ekki telja að þessi niðurskurður muni bitna á þjónustu eða viðbragðstíma lögreglu. Það er greinilega kominn tími til að minna enn einu sinni á að löggæsla er ein af grunnstoðum samfélagsins. Ekki aðeins á hún að veita íbúum þess öryggi heldur er hún einnig ein af grunnstoðum réttarríkis. Það á ekki að þurfa að endurtaka enn einu sinni þá einföldu stærðfræði að lögreglumönnum hefur fækkað mjög hlutfallslega þegar fjöldi þeirra hefur nær staðið í stað í um tuttugu ár á meðan landsmönnum og gestum til landsins hefur fjölgað mikið. Frá árinu 2004 hafa fjölmörg ný verkefni bæst við störf lögreglu sem ekki þekktust fyrir tuttugu árum. Sem dæmi má nefna aukinn fjölda fólks sem sækir um hæli hér á landi og lögreglu er ætlað að koma að þeim málum. Sönnunargögn í málum eru oftar en ekki rafræn, aukið alþjóðlegt samstarf þar sem glæpir þekkja ekki landamæri, fólk nýtir rétt sinn til fjöldamótmæla oftar, aukin umferð um vegi landsins, fleiri ferðamenn sem ýmis verkefni fylgja, náttúruhamfarir o.fl. Í þessi fjölbreyttu verkefni þarf aukinn mannskap. Þó svo að glæpir hafi í auknu mæli flust yfir í netheima og tölvur hætta þeir ekki á sama tíma í raunheimum. Aukin verkefni á sviði tæknirannsókna, fjármunabrota, skipulagðrar brotastarfsemi og ýmissa sérhæfðra rannsókna. Ekki er heldur nægur mannskapur til þess að rannsaka þennan viðbótafjölda brota. Það sem er eðlilega mest í umræðunni í samfélaginu er útkallslögregla, sú lögregla sem á að ganga sólarhringsvaktir. Þetta er sú lögregla sem flestir eiga í samskiptum við og á að vera sýnileg. Vegna sparnaðar undanfarinna ára sem nú á að auka enn frekar er staðreyndin sú að lögregla heldur ekki úti sólarhringsvöktum nema á nokkrum stöðum á landinu. Annars staðar hafa sólarhringsvaktir verið lagðar af og útköllum sinnt af bakvakt. Það hljóta allir að sjá hversu „frábærar afbrotavarnir“ það eru að hafa engan á vakt. Það má ekki heldur gleyma því að stór hluti af störfum og þjónustu lögreglu felst í rannsóknum afbrota. Það er bæði þeim sem verða fyrir broti og þeim sem sakaðir eru um brot mikilvægt að þær rannsóknir séu vandaðar en taki jafnframt sem stystan tíma. Fólk veit almennt ekki að mjög margir lögreglumenn eru í fleiri en einu hlutverki innan lögreglunnar til þess að hægt sé að halda úti lágmarks löggæslu. Sem dæmi má nefna að þegar um stór mótmæli er að ræða fara margir úr störfum sínum í rannsóknardeildum til þess að sinna þeim verkefnum og á meðan liggja niðri þær rannsóknir sem þeir annast. Þá er einnig mjög algengt að rannsóknarlögreglumenn vinni aukavaktir um helgar til þess að hægt sé að manna útkallsvaktir. Þegar ég skoðaði lögreglukerfið fyrir síðustu helgi sá ég að skráð voru í fyrirsögn fimmtán útköll vegna heimilisofbeldismála. Slík mál er ekki hægt að afgreiða á fáum mínútum ef vel á að vera. Heldur þarf að ræða við alla aðila máls, jafnvel kalla til félagsþjónustu eða barnavernd, ákveða hvort fjarlægja þurfi aðila af heimilinu eða bjóða öðrum skjól. Það er eðlilega krafa þeirra sem kalla lögreglu sér til aðstoðar að hún hafi nægan tíma til þess að sinna þeirra máli en þurfi ekki strax að rjúka í næsta útkall. Hvert mál tekur tíma ef það á að upplýsast og lögregla á að veita eðlilega þjónustu. Ég starfa sem rannsóknarlögreglumaður í kynferðisbrotadeild og ætla því að lýsa dæmigerðu máli til að gera grein fyrir tímalengd eins útkalls þar. Útkall kom eins og oft er klukkan fimm á sunnudagsmorgni, tilkynnt er um nauðgun. Þá þurfti ég að fara á vettvang og ræða við brotaþola, taka af honum skýrslu, og sannfæra hann svo um að fara á neyðarmóttöku. Ég þurfti að kalla út tæknideild lögreglunnar til að rannsaka vettvang og haldlagða muni. Næst að finna mögulegar upptökur úr eftirlitsmyndavélum í nágrenninu. Þá að finna meintan geranda og handtaka hann, yfirheyra og setja í réttarlæknisfræðilega skoðun. Þá þarf ég að hafa uppi á mögulegum vitnum og taka skýrslu af þeim til þess að átta mig betur á aðstæðum. Ég þurfti svo að ræða og koma að ákvörðun með saksóknarfulltrúa um hvort sakborningi er sleppt, hvort krafist verði gæsluvarðhalds eða farbanns. Tíu klukkustundum síðar var ég á leið heim til mín og þá átti ég enn eftir að sinna nokkrum verkefnum vegna málsins sem biðu til morguns. Öll þessi verkefni sem eru hér upptalin eru ekki framkvæmd af einum lögreglumanni heldur þarf að kalla til fólk frá mörgum deildum lögreglunnar. Á meðan þessu verkefni er sinnt eru þeir lögreglumenn sem að því koma ekki að sinna öðrum aðkallandi verkefnum. Með tuttugu lögreglumenn á öllu höfuðborgarsvæðinu á vakt í almennri lögreglu er ljóst að margir sem kalla til lögreglu geta þurfta bíða lengi eftir þjónustu. Lögreglan er að forgangsraða forgangsmálum. Þrátt fyrir aukna tækni eru flest þau verkefni sem lögregla sinnir mannaflsfrek, tæknin leysir ekki allt. Við þetta bætist svo að húsnæðismál lögreglu víða um land eru í miklum ólestri, eftirlitsaðilar hafa gert athugasemdir við fangaklefa, víða er vinnurými gamalt og þröngt og jafnvel myglað. Það hlýtur auðvitað að vera eitthvað grín að halda því fram að þjónusta lögreglu versni ekki með auknum niðurskurði. Nær væri þá að segja og viðurkenna að við höfum því miður ekki efni á því að halda uppi viðunandi löggæslu í landinu. Mér sýnist blasa við að auknar aðhaldskröfur sem nú eru boðaðar muni ekki aðeins bitna á þeim sem þurfa að leita til lögreglu heldur er verið að setja samfélagið allt og grunnstoðir þess í hættu. Ég vil því hvetja fjárveitingarvaldið og alveg sérstaklega ráðherra dómsmála til þess að afstýra þessum boðaða niðurskurði. Höfundur er rannsóknarlögreglumaður og formaður Landssambands lögreglumanna. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Lögreglan Fjölnir Sæmundsson Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Sjá meira
Það fyrsta sem að ég hugsaði þegar ég sá tillögur um niðurskurð í fjármálaáætlun 2025- 2029 til löggæslu var „hvers konar bull er þetta“. Lögreglustjórar, lögreglumenn og stéttarfélag lögreglumanna hafa verið óþreytandi síðustu ár við að benda á þörf fyrir að fjölga lögreglumönnum og láta lögreglu fá fleiri tæki í hendur til þess að sinna störfum sínum. Flestir fjölmiðlar hafa tekið undir þetta ákall lögreglunnar og bent á brotalamir í löggæslu, að við nálgumst hættuástand með allt of fáum lögreglumönnum á vakt. Það kemur mér því í opna skjöldu þegar stjórnmálamenn telja að í löggæslu sé gott tækifæri til að skera niður og spara. Enn meira kemur mér á óvart þegar ráðherra dómsmála segist ekki telja að þessi niðurskurður muni bitna á þjónustu eða viðbragðstíma lögreglu. Það er greinilega kominn tími til að minna enn einu sinni á að löggæsla er ein af grunnstoðum samfélagsins. Ekki aðeins á hún að veita íbúum þess öryggi heldur er hún einnig ein af grunnstoðum réttarríkis. Það á ekki að þurfa að endurtaka enn einu sinni þá einföldu stærðfræði að lögreglumönnum hefur fækkað mjög hlutfallslega þegar fjöldi þeirra hefur nær staðið í stað í um tuttugu ár á meðan landsmönnum og gestum til landsins hefur fjölgað mikið. Frá árinu 2004 hafa fjölmörg ný verkefni bæst við störf lögreglu sem ekki þekktust fyrir tuttugu árum. Sem dæmi má nefna aukinn fjölda fólks sem sækir um hæli hér á landi og lögreglu er ætlað að koma að þeim málum. Sönnunargögn í málum eru oftar en ekki rafræn, aukið alþjóðlegt samstarf þar sem glæpir þekkja ekki landamæri, fólk nýtir rétt sinn til fjöldamótmæla oftar, aukin umferð um vegi landsins, fleiri ferðamenn sem ýmis verkefni fylgja, náttúruhamfarir o.fl. Í þessi fjölbreyttu verkefni þarf aukinn mannskap. Þó svo að glæpir hafi í auknu mæli flust yfir í netheima og tölvur hætta þeir ekki á sama tíma í raunheimum. Aukin verkefni á sviði tæknirannsókna, fjármunabrota, skipulagðrar brotastarfsemi og ýmissa sérhæfðra rannsókna. Ekki er heldur nægur mannskapur til þess að rannsaka þennan viðbótafjölda brota. Það sem er eðlilega mest í umræðunni í samfélaginu er útkallslögregla, sú lögregla sem á að ganga sólarhringsvaktir. Þetta er sú lögregla sem flestir eiga í samskiptum við og á að vera sýnileg. Vegna sparnaðar undanfarinna ára sem nú á að auka enn frekar er staðreyndin sú að lögregla heldur ekki úti sólarhringsvöktum nema á nokkrum stöðum á landinu. Annars staðar hafa sólarhringsvaktir verið lagðar af og útköllum sinnt af bakvakt. Það hljóta allir að sjá hversu „frábærar afbrotavarnir“ það eru að hafa engan á vakt. Það má ekki heldur gleyma því að stór hluti af störfum og þjónustu lögreglu felst í rannsóknum afbrota. Það er bæði þeim sem verða fyrir broti og þeim sem sakaðir eru um brot mikilvægt að þær rannsóknir séu vandaðar en taki jafnframt sem stystan tíma. Fólk veit almennt ekki að mjög margir lögreglumenn eru í fleiri en einu hlutverki innan lögreglunnar til þess að hægt sé að halda úti lágmarks löggæslu. Sem dæmi má nefna að þegar um stór mótmæli er að ræða fara margir úr störfum sínum í rannsóknardeildum til þess að sinna þeim verkefnum og á meðan liggja niðri þær rannsóknir sem þeir annast. Þá er einnig mjög algengt að rannsóknarlögreglumenn vinni aukavaktir um helgar til þess að hægt sé að manna útkallsvaktir. Þegar ég skoðaði lögreglukerfið fyrir síðustu helgi sá ég að skráð voru í fyrirsögn fimmtán útköll vegna heimilisofbeldismála. Slík mál er ekki hægt að afgreiða á fáum mínútum ef vel á að vera. Heldur þarf að ræða við alla aðila máls, jafnvel kalla til félagsþjónustu eða barnavernd, ákveða hvort fjarlægja þurfi aðila af heimilinu eða bjóða öðrum skjól. Það er eðlilega krafa þeirra sem kalla lögreglu sér til aðstoðar að hún hafi nægan tíma til þess að sinna þeirra máli en þurfi ekki strax að rjúka í næsta útkall. Hvert mál tekur tíma ef það á að upplýsast og lögregla á að veita eðlilega þjónustu. Ég starfa sem rannsóknarlögreglumaður í kynferðisbrotadeild og ætla því að lýsa dæmigerðu máli til að gera grein fyrir tímalengd eins útkalls þar. Útkall kom eins og oft er klukkan fimm á sunnudagsmorgni, tilkynnt er um nauðgun. Þá þurfti ég að fara á vettvang og ræða við brotaþola, taka af honum skýrslu, og sannfæra hann svo um að fara á neyðarmóttöku. Ég þurfti að kalla út tæknideild lögreglunnar til að rannsaka vettvang og haldlagða muni. Næst að finna mögulegar upptökur úr eftirlitsmyndavélum í nágrenninu. Þá að finna meintan geranda og handtaka hann, yfirheyra og setja í réttarlæknisfræðilega skoðun. Þá þarf ég að hafa uppi á mögulegum vitnum og taka skýrslu af þeim til þess að átta mig betur á aðstæðum. Ég þurfti svo að ræða og koma að ákvörðun með saksóknarfulltrúa um hvort sakborningi er sleppt, hvort krafist verði gæsluvarðhalds eða farbanns. Tíu klukkustundum síðar var ég á leið heim til mín og þá átti ég enn eftir að sinna nokkrum verkefnum vegna málsins sem biðu til morguns. Öll þessi verkefni sem eru hér upptalin eru ekki framkvæmd af einum lögreglumanni heldur þarf að kalla til fólk frá mörgum deildum lögreglunnar. Á meðan þessu verkefni er sinnt eru þeir lögreglumenn sem að því koma ekki að sinna öðrum aðkallandi verkefnum. Með tuttugu lögreglumenn á öllu höfuðborgarsvæðinu á vakt í almennri lögreglu er ljóst að margir sem kalla til lögreglu geta þurfta bíða lengi eftir þjónustu. Lögreglan er að forgangsraða forgangsmálum. Þrátt fyrir aukna tækni eru flest þau verkefni sem lögregla sinnir mannaflsfrek, tæknin leysir ekki allt. Við þetta bætist svo að húsnæðismál lögreglu víða um land eru í miklum ólestri, eftirlitsaðilar hafa gert athugasemdir við fangaklefa, víða er vinnurými gamalt og þröngt og jafnvel myglað. Það hlýtur auðvitað að vera eitthvað grín að halda því fram að þjónusta lögreglu versni ekki með auknum niðurskurði. Nær væri þá að segja og viðurkenna að við höfum því miður ekki efni á því að halda uppi viðunandi löggæslu í landinu. Mér sýnist blasa við að auknar aðhaldskröfur sem nú eru boðaðar muni ekki aðeins bitna á þeim sem þurfa að leita til lögreglu heldur er verið að setja samfélagið allt og grunnstoðir þess í hættu. Ég vil því hvetja fjárveitingarvaldið og alveg sérstaklega ráðherra dómsmála til þess að afstýra þessum boðaða niðurskurði. Höfundur er rannsóknarlögreglumaður og formaður Landssambands lögreglumanna.
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun