Rýnum í rót lestrarvandans. Hvað ert þú að gera til að styðja við barn í þínu nærumhverfi ? Rakel Linda Kristjánsdóttir skrifar 26. maí 2024 06:01 Lestrarnám byrjar við fæðingu og jafnvel fyrr vilja sumir meina. Það að tala við, lesa, syngja og útskýra fyrir börnum er hluti af lestrarnámi þeirra. Mikilvægur grunnur hefur verið lagður að lestrarnámi barna áður en hið eiginlega lestrarnám hefst í grunnskóla. Sinnuleysi hefur alvarlegar afleiðingar. Skólar mygla vegna skorts á viðhaldi. Lestri hrakar vegna skorts á metnaði. Brottfall ungra karla úr námi og starfsþjálfun á Íslandi í fyrra var það mesta í Evrópu. Háskóla og iðnaðarráðherra segir ástæðuna að finna í grunninum, í kerfi barnaskólanna og lestri. Ég er sammála Áslaugu Örnu Sigurbjörnsdóttur að ástæðuna sé að finna í grunninum en ég er ekki sammála henni að þetta sé svo einfalt að einungis sé barnaskólunum og lestri um að kenna. Sem kennari í grunnskóla til margra ára með áhuga á lestrarfræðum þá er stutta útgáfan af minni kenningu um slaka lestrarfærni stráka sú að um margþættan vanda sé að ræða. Ég hef kennt börnum með miklar sérþarfir sem hafa virkilega þurft að hafa fyrir námi en komist í gegnum hindranir sínar með samstilltum stuðningi heimila og skóla. Þessi börn hafa náð góðri færni í lestri og lesskilningi sem hefur síðan greitt götur þeirra varðandi áframhaldandi samfellt nám. Ég hef einnig verið með börn af erlendu bergi brotin sem hafa komið inn í íslenskt skólakerfi án nokkurrar íslenskukunnáttu en þrátt fyrir það náð að skora hærra varðandi lestur og lesskilning í lok grunnskólagöngu sinnar en börn fædd hér á landi sem hafa búið á Íslandi alla tíð. Galdurinn við að ná góðri færni í einhverju er æfing og styðjandi umhverfi. Það á ekki bara við um skólaumhverfi heldur allt það umhverfi sem barn þrífst í. Ég hef áður haft orð á því að við kennarar sjáum mikinn mun á börnum sem eiga gott bakland, sem styður við nám þeirra og elur börn sín upp í því að lestur og lestrarfærni skipta máli, og þeim sem ekki eru svo lánsöm. En af hverju er svona mikill munur á kynjunum ? Það sem ég hef séð í mínu starfi sem kennari og rannsóknir styðja er að stelpur virðast vera samviskusamari en strákar og það fleytir þeim langt. Þær virðast því hafa betri grunn að byggja á sem er forsenda frekara náms. Eins virðast margir foreldrar á Íslandi sleppa tökunum fyrr á strákum en stelpum og virðast strákar frekar komast upp með það að fara sínar eigin leiðir en stelpur. Hvers vegna veit ég ekki. Í samtölum við nemendur í gegnum árin þá hefur mér fundist það meira ríkjandi hjá strákum en stelpum að hafa neikvætt viðhorf til skóla. Þegar rætt hefur verið um mikilvægi lesturs og lesskilnings þá hafa strákar frekar komið með þær skýringar að þeir þurfi ekki að læra það sem verið er að kenna þeim í skóla því að þeir geti alveg fengið vel borgað starf án þess að mennta sig. Máli sínu til stuðnings þá koma þeir oft með dæmi um laun kennara og einhverra sem þeir vita um sem eru ómenntaðir og geta lifað hátt. En hvaðan kemur þessi sýn þeirra ? Menntun er ekki metin að verðleikum. Það að strákar sjá ekki ástæðu til þess að leggja sig fram varðandi lestur og lesskilning því að þeirra sýn er oft sú að þeir ætla sér að verða atvinnumenn í fótbolta, Youtube-arar eða framfleyta sér með því að spila tölvuleiki er ekki að hjálpa okkur varðandi það að bæta lestrarfærni stráka. Viðhorf margra foreldra til náms barna sinna birtist síðan vel í sinnu foreldranna gagnvart því sem er í gangi í lífi barnanna. Hvað segir það okkur þegar foreldrar segjast ekki hafa tíma til að lesa með börnum sínum né láta þau lesa fyrir sig en sömu foreldrar eru tilbúnir til að fara á alla viðburði sem tengjast áhugamálum barna sinna og styðja þau að ná færni á þeim vettvangi með tilheyrandi fyrirhöfn og fjárútlátum . Þessum foreldrum er mikið í mun að börn þeirra nái færni á áhugasviðum sínum en sjá ekki tilganginn með því að leggja aukalega á sig til að styðja við skólanám barna sinna. Er hægt að segja að lestrarvandinn sé bara kerfislegur vandi ? Svarið er nei. Um er að ræða samfélagslegan vanda. Það er ekki nóg að börn hafi góðar lestrarfyrirmyndir í skólum. Góðar lestrarfyrirmyndir þurfa að vera í öllu raunlífi barna. Það þarf einnig að eiga samtal við börn utan skólanna um mikilvægi þess að vera vel læs og hvað það er að vera vel læs. Lestur er ekki bara það að þekkja stafi og tengja saman hljóð. Lestur er svo miklu, miklu meira. Mér finnst dapurt að kveðja nemendur mína í lok skólaárs vitandi það hvaða börn eiga eftir að halda færni sinni í lestri yfir sumartímann því að bakland þeirra heldur þeim við efnið og hvaða börn eiga eftir að fá bakslag vegna sinnuleysis. Það geta allir lagt sitt á vogarskálarnar og stutt við lestur barna í þeirra nærsamfélagi. Starfsfólk skólanna, mömmur, pabbar, bræður, systur, ömmur, afar, frændur, frænkur og vinir. Við erum öll í sama liði. Lestrarkunnátta stráka mun ekki batna fyrr en við tökum höndum saman og sýnum þeim að okkur er alvara með því að greiða vegferð þeirra með samtakamætti og jákvæðum gildum. Inni á Læsisvefnum er hægt að fræðast um lestrarþjálfun og þar er einnig hægt að nálgast áhugaverð myndbönd tengd lestri. Gleðilegt lestrarsumar. Höfundur er sérkennari, atferlisþjálfi, uppeldisráðgjafi, sáttamiðlari og trúnaðarmaður kennara í grunnskóla. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Börn og uppeldi Skóla- og menntamál Rakel Linda Kristjánsdóttir Mest lesið Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson Skoðun Skoðun Skoðun Við fylgjum þér frá getnaði til grafar Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar Skoðun Ef þið bara hefðuð séð heiminn út frá mínum augum: Börn & ADHD Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun 112. liðurinn í aðgerðaáætlun í menntamálum? Ingólfur Ásgeir Jóhannesson skrifar Skoðun Konur á örorku Sigríður Ingibjörg Ingadóttir,Steinunn Bragadóttir skrifar Skoðun Drambið okkar Júlíus Valsson skrifar Skoðun Við vitum Guðrún Jónsdóttir skrifar Skoðun Ekki sama hvaðan gott kemur Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Börn í meðferð eiga rétt á fagfólki orð duga ekki lengur! Steindór Þórarinsson skrifar Skoðun Greindarskerðing eða ofurgáfur með gervigreind Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Sjá meira
Lestrarnám byrjar við fæðingu og jafnvel fyrr vilja sumir meina. Það að tala við, lesa, syngja og útskýra fyrir börnum er hluti af lestrarnámi þeirra. Mikilvægur grunnur hefur verið lagður að lestrarnámi barna áður en hið eiginlega lestrarnám hefst í grunnskóla. Sinnuleysi hefur alvarlegar afleiðingar. Skólar mygla vegna skorts á viðhaldi. Lestri hrakar vegna skorts á metnaði. Brottfall ungra karla úr námi og starfsþjálfun á Íslandi í fyrra var það mesta í Evrópu. Háskóla og iðnaðarráðherra segir ástæðuna að finna í grunninum, í kerfi barnaskólanna og lestri. Ég er sammála Áslaugu Örnu Sigurbjörnsdóttur að ástæðuna sé að finna í grunninum en ég er ekki sammála henni að þetta sé svo einfalt að einungis sé barnaskólunum og lestri um að kenna. Sem kennari í grunnskóla til margra ára með áhuga á lestrarfræðum þá er stutta útgáfan af minni kenningu um slaka lestrarfærni stráka sú að um margþættan vanda sé að ræða. Ég hef kennt börnum með miklar sérþarfir sem hafa virkilega þurft að hafa fyrir námi en komist í gegnum hindranir sínar með samstilltum stuðningi heimila og skóla. Þessi börn hafa náð góðri færni í lestri og lesskilningi sem hefur síðan greitt götur þeirra varðandi áframhaldandi samfellt nám. Ég hef einnig verið með börn af erlendu bergi brotin sem hafa komið inn í íslenskt skólakerfi án nokkurrar íslenskukunnáttu en þrátt fyrir það náð að skora hærra varðandi lestur og lesskilning í lok grunnskólagöngu sinnar en börn fædd hér á landi sem hafa búið á Íslandi alla tíð. Galdurinn við að ná góðri færni í einhverju er æfing og styðjandi umhverfi. Það á ekki bara við um skólaumhverfi heldur allt það umhverfi sem barn þrífst í. Ég hef áður haft orð á því að við kennarar sjáum mikinn mun á börnum sem eiga gott bakland, sem styður við nám þeirra og elur börn sín upp í því að lestur og lestrarfærni skipta máli, og þeim sem ekki eru svo lánsöm. En af hverju er svona mikill munur á kynjunum ? Það sem ég hef séð í mínu starfi sem kennari og rannsóknir styðja er að stelpur virðast vera samviskusamari en strákar og það fleytir þeim langt. Þær virðast því hafa betri grunn að byggja á sem er forsenda frekara náms. Eins virðast margir foreldrar á Íslandi sleppa tökunum fyrr á strákum en stelpum og virðast strákar frekar komast upp með það að fara sínar eigin leiðir en stelpur. Hvers vegna veit ég ekki. Í samtölum við nemendur í gegnum árin þá hefur mér fundist það meira ríkjandi hjá strákum en stelpum að hafa neikvætt viðhorf til skóla. Þegar rætt hefur verið um mikilvægi lesturs og lesskilnings þá hafa strákar frekar komið með þær skýringar að þeir þurfi ekki að læra það sem verið er að kenna þeim í skóla því að þeir geti alveg fengið vel borgað starf án þess að mennta sig. Máli sínu til stuðnings þá koma þeir oft með dæmi um laun kennara og einhverra sem þeir vita um sem eru ómenntaðir og geta lifað hátt. En hvaðan kemur þessi sýn þeirra ? Menntun er ekki metin að verðleikum. Það að strákar sjá ekki ástæðu til þess að leggja sig fram varðandi lestur og lesskilning því að þeirra sýn er oft sú að þeir ætla sér að verða atvinnumenn í fótbolta, Youtube-arar eða framfleyta sér með því að spila tölvuleiki er ekki að hjálpa okkur varðandi það að bæta lestrarfærni stráka. Viðhorf margra foreldra til náms barna sinna birtist síðan vel í sinnu foreldranna gagnvart því sem er í gangi í lífi barnanna. Hvað segir það okkur þegar foreldrar segjast ekki hafa tíma til að lesa með börnum sínum né láta þau lesa fyrir sig en sömu foreldrar eru tilbúnir til að fara á alla viðburði sem tengjast áhugamálum barna sinna og styðja þau að ná færni á þeim vettvangi með tilheyrandi fyrirhöfn og fjárútlátum . Þessum foreldrum er mikið í mun að börn þeirra nái færni á áhugasviðum sínum en sjá ekki tilganginn með því að leggja aukalega á sig til að styðja við skólanám barna sinna. Er hægt að segja að lestrarvandinn sé bara kerfislegur vandi ? Svarið er nei. Um er að ræða samfélagslegan vanda. Það er ekki nóg að börn hafi góðar lestrarfyrirmyndir í skólum. Góðar lestrarfyrirmyndir þurfa að vera í öllu raunlífi barna. Það þarf einnig að eiga samtal við börn utan skólanna um mikilvægi þess að vera vel læs og hvað það er að vera vel læs. Lestur er ekki bara það að þekkja stafi og tengja saman hljóð. Lestur er svo miklu, miklu meira. Mér finnst dapurt að kveðja nemendur mína í lok skólaárs vitandi það hvaða börn eiga eftir að halda færni sinni í lestri yfir sumartímann því að bakland þeirra heldur þeim við efnið og hvaða börn eiga eftir að fá bakslag vegna sinnuleysis. Það geta allir lagt sitt á vogarskálarnar og stutt við lestur barna í þeirra nærsamfélagi. Starfsfólk skólanna, mömmur, pabbar, bræður, systur, ömmur, afar, frændur, frænkur og vinir. Við erum öll í sama liði. Lestrarkunnátta stráka mun ekki batna fyrr en við tökum höndum saman og sýnum þeim að okkur er alvara með því að greiða vegferð þeirra með samtakamætti og jákvæðum gildum. Inni á Læsisvefnum er hægt að fræðast um lestrarþjálfun og þar er einnig hægt að nálgast áhugaverð myndbönd tengd lestri. Gleðilegt lestrarsumar. Höfundur er sérkennari, atferlisþjálfi, uppeldisráðgjafi, sáttamiðlari og trúnaðarmaður kennara í grunnskóla.
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun
Skoðun Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir skrifar
Skoðun Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson skrifar
Skoðun Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Mega einhverf hverfa? Ármann Pálsson,Björg Torfadóttir,Sigrún Ósk,Sigurjón Már,Halldóra Hafsteins,Guðlaug Svala Kristjánsdóttir,Mamiko Dís Ragnarsdóttir Skoðun
Homo sapiens að öðrum toga: Af hverju ætti ég eiginlega að mæta á PIFF-kvikmyndhátíðina? Ólafur Guðsteinn Kristjánsson Skoðun
Að hafa hemil á nýjum ófjármögnuðum útgjöldum er lykillinn að sjálfbærum rekstri sveitarfélaga Jón Ingi Hákonarson Skoðun