Hægriflokkarnir boða ójöfnuð fyrir íslenska skóla Dagbjört Hákonardóttir skrifar 11. nóvember 2024 08:01 Nú styttist í kosningar og einhverjir stjórnmálaflokkar keppast við að bjóða upp á einfaldar lausnir við flóknum vandamálum. Hægriflokkarnir hafa nú skyndilega fundið mikla ástríðu fyrir menntakerfinu – og þá helst á forsendum afkasta, árangurs og samræmdra prófa. Þegar lagst er yfir þessar tillögur af hægri vængnum er óhætt að fullyrða að hér sé ekkert nýtt undir sólinni. Allt eru þetta skyndilausnir sem hafa margar verið reyndar áður á vakt hægrimanna erlendis, með vægast sagt vondum árangri. Ræðum um rekstrarform Því er gjarnan haldið fram að það þurfi nauðsynlega að hrista upp í fjölbreytni á skólastiginu og að fólk eigi að búa við meira valfrelsi þegar kemur að því að velja grunnskóla fyrir börnin sín. Það sé í senn til þess fallið að bæta menntakerfið og leiði til kjarabóta fyrir kennara. Á mannamáli þýðir það að í stað þess að flest börn gangi í sinn hverfisskóla í grennd við heimili sitt og eignist bekkjarfélaga í sínu nágrenni, verði til fleiri einkareknir sérskólar – skólar sem munu vilja laða til sín nemendur sem standa sig vel í bóknámi eða eiga foreldra sem hafa fjárhagslega burði. Á sama tíma verði almenna skólakerfinu falið að annast þau börn sem hafa fjölbreyttari þarfir og/eða þau sem eiga efnaminni foreldra. Þarna þurfum við ekki að spyrja að leikslokum. Svíþjóð sker sig úr – og ekki á góðan hátt Samfylkingin hefur ekki sett sig upp á móti rekstri sjálfstæðra skóla en þeir eru eins mismunandi og þeir eru margir. Hins vegar er það grundvallarsýn okkar að þær menntastofnanir verði hverfisskólakerfinu alltaf til fyllingar og að hagnaðardrifin sjónarmið eigi ekki að búa að baki rekstri þeirra. Einkareknir sérskólar eru almennt óhagnaðardrifnir hér á landi sem og í Danmörku, þó það sé ekki einhlítt. Í Finnlandi og Noregi hafa einkaaðilar annast rekstur skóla fyrir nemendur með sérþarfir, almennt á óhagnaðardrifnum grundvelli. Svíþjóð sker sig hins vegar verulega úr. Þegar skyldumenntun barna færðist frá ríki til sveitarfélaga á 10. áratug síðustu aldar, varð úr að hagnaðardrifnum fyrirtækjum var gefinn laus taumur til að stofna einkaskóla. Skóla sem áttu að skila fjárhagslegum hagnaði. Um 15% sænskra barna ganga nú í slíka skóla – skóla sem í grundvallaratriðum eru reknir fyrir skattfé almennings og viðbótarframlag foreldra. Í stuttu máli hafa þetta oft reynst afar gróðavænlegar rekstrareiningar. Sænskir sósíaldemókratar hafa reynt að hafa sig alla við í því að vinda ofan af þessari þróun. Niðurstöður úr PISA könnunum sýna jafnframt fram á að félags- og efnahagslegur bakgrunnur hefur mun meiri áhrif á námsframmistöðu barna í Svíþjóð en annars staðar á Norðurlöndum. Jöfnunartæki – ekki hagnaðarstarfsemi Við munum hvorki bæta kjör kennara né aðstæður í menntakerfinu með því að breyta gamalgrónu hverfisskólafyrirkomulagi okkar yfir í tvöfalt kerfi, sem er beinlínis tæki til ójöfnunar. Það er hægt að gefa sér að einstaklingsframtak í menntakerfinu leiði af sér aukið sjálfstæði og sveigjanleika í námi og þar með kennara, en hér þarf líka að líta til þess að kennarar í einkareknum skólum geta á sama tíma búið við meira vinnuálag og óöryggi varðandi starfskjör þegar tilgangur starfseminnar er ekki að kenna börnum, heldur skapa hagnað fyrir eigendur skólans. Leggjum áherslu á bættar starfsaðstæður kennara Íslenskt menntakerfi stendur að mörgu leyti á tímamótum. Stjórnmálafólk sem býður sig nú fram til Alþingis getur ekki lagt fram lausn á þeirri kjaradeilu sem nú er til úrlausnar fyrir kosningar. Til þess skortir okkur forsendur og við viljum geta treyst samningsaðilum til að ná saman sem allra fyrst. Það verður þó að leggja áherslu á að starfsumhverfi kennara hefur breyst til muna á síðastliðnum misserum, samhliða fjölbreyttara samfélagi og aukinna krafna til að mæta nemendum með einstaklingsbundnar þarfir. Starfsaðstæður kennara eiga að skipta okkur höfuðmáli. Þess vegna eigum að setja alla okkar krafta í að styðja við að hverfisskólarnir geti þjónað sem flestum í sínu nærumhverfi og leita leiða til að grípa einstaklinga hafa sértækari þarfir á forsendum félagslegs og efnahagslegs jöfnuðar. Það er plan í anda jafnaðarstefnunnar. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar og skipar 4. sæti flokksins í Reykjavíkurkjördæmi norður Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Dagbjört Hákonardóttir Skoðun: Alþingiskosningar 2024 Skóla- og menntamál Sjálfstæðisflokkurinn Samfylkingin Mest lesið Sjö staðreyndir í útlendingamálum Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir Skoðun Sumarorlofið fór í baráttuna fyrir barni - er það sanngjarnt? Sigríður Auðunsdóttir Skoðun Sjálfstæðisstefnan og frelsið Helgi Áss Grétarsson Skoðun Við stöndum þeim næst en fáum ekki rödd Svava Bjarnadóttir Skoðun Hinsegin í vinnunni Halla Gunnarsdóttir Skoðun Svargrein: Ísland á víst að íhuga aðild að ESB Ágúst Ólafur Ágústsson Skoðun Sumarfríinu aflýst Sigurður Helgi Pálmason Skoðun Gerir háskólanám þig að grunnskólakennara? Davíð Már Sigurðsson Skoðun „Er allt í lagi?“ Olga Björt Þórðardóttir Skoðun Einmanaleiki: Skortir þig tengsl við þig eða aðra? Sigrún Þóra Sveinsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Hinsegin í vinnunni Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Við stöndum þeim næst en fáum ekki rödd Svava Bjarnadóttir skrifar Skoðun Sumarorlofið fór í baráttuna fyrir barni - er það sanngjarnt? Sigríður Auðunsdóttir skrifar Skoðun Sjálfstæðisstefnan og frelsið Helgi Áss Grétarsson skrifar Skoðun Sjö staðreyndir í útlendingamálum Þorbjörg S. Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Þegar fjölbreytileikinn verður ógn: Afneitun, andstaða og ótti við hið mannlega Haukur Logi Jóhannsson skrifar Skoðun Einmanaleiki: Skortir þig tengsl við þig eða aðra? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Svargrein: Ísland á víst að íhuga aðild að ESB Ágúst Ólafur Ágústsson skrifar Skoðun Fjölbreytni í endurhæfingu skiptir máli Hólmfríður Einarsdóttir skrifar Skoðun Sumarfríinu aflýst Sigurður Helgi Pálmason skrifar Skoðun Úr skotgröfum í netkerfin: Netárásir á innviði Vesturlanda Ýmir Vigfússon skrifar Skoðun Fordómar gagnvart hinsegin fólki – Reynslusaga Geir Gunnar Markússon skrifar Skoðun „Er allt í lagi?“ Olga Björt Þórðardóttir skrifar Skoðun Göngum í Haag hópinn Þórhildur Sunna Ævarsdóttir skrifar Skoðun Kirkjuklukkur hringja Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Gerir háskólanám þig að grunnskólakennara? Davíð Már Sigurðsson skrifar Skoðun Stríð skapar ekki frið Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Íslenska stóðhryssan og Evrópa Hallgerður Ljósynja Hauksdóttir skrifar Skoðun Hvammsvirkjun – Skyldur ráðherra og réttur samfélagsins Eggert Valur Guðmundsson skrifar Skoðun Norska leiðin er fasismi Jón Frímann Jónsson skrifar Skoðun Um mýkt, menntun og von Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Höfum alla burði til þess Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Tímabær rannsókn dómsmálaráðuneytisins Sigmundur Davíð Gunnlaugsson skrifar Skoðun Umsókn krefst ákvörðunar – ekki ákalls Erna Bjarnadóttir skrifar Skoðun Hjálp, barnið mitt spilar Roblox! Kristín Magnúsdóttir skrifar Skoðun Líkindi með guðstrú og djöflatrú Gunnar Björgvinsson skrifar Skoðun Ævinlega þakkláti flóttamaðurinn Zeljka Kristín Klobucar skrifar Skoðun Vér vesalingar Ingólfur Sverrisson skrifar Skoðun Leikrit Landsvirkjunar Snæbjörn Guðmundsson skrifar Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Sjá meira
Nú styttist í kosningar og einhverjir stjórnmálaflokkar keppast við að bjóða upp á einfaldar lausnir við flóknum vandamálum. Hægriflokkarnir hafa nú skyndilega fundið mikla ástríðu fyrir menntakerfinu – og þá helst á forsendum afkasta, árangurs og samræmdra prófa. Þegar lagst er yfir þessar tillögur af hægri vængnum er óhætt að fullyrða að hér sé ekkert nýtt undir sólinni. Allt eru þetta skyndilausnir sem hafa margar verið reyndar áður á vakt hægrimanna erlendis, með vægast sagt vondum árangri. Ræðum um rekstrarform Því er gjarnan haldið fram að það þurfi nauðsynlega að hrista upp í fjölbreytni á skólastiginu og að fólk eigi að búa við meira valfrelsi þegar kemur að því að velja grunnskóla fyrir börnin sín. Það sé í senn til þess fallið að bæta menntakerfið og leiði til kjarabóta fyrir kennara. Á mannamáli þýðir það að í stað þess að flest börn gangi í sinn hverfisskóla í grennd við heimili sitt og eignist bekkjarfélaga í sínu nágrenni, verði til fleiri einkareknir sérskólar – skólar sem munu vilja laða til sín nemendur sem standa sig vel í bóknámi eða eiga foreldra sem hafa fjárhagslega burði. Á sama tíma verði almenna skólakerfinu falið að annast þau börn sem hafa fjölbreyttari þarfir og/eða þau sem eiga efnaminni foreldra. Þarna þurfum við ekki að spyrja að leikslokum. Svíþjóð sker sig úr – og ekki á góðan hátt Samfylkingin hefur ekki sett sig upp á móti rekstri sjálfstæðra skóla en þeir eru eins mismunandi og þeir eru margir. Hins vegar er það grundvallarsýn okkar að þær menntastofnanir verði hverfisskólakerfinu alltaf til fyllingar og að hagnaðardrifin sjónarmið eigi ekki að búa að baki rekstri þeirra. Einkareknir sérskólar eru almennt óhagnaðardrifnir hér á landi sem og í Danmörku, þó það sé ekki einhlítt. Í Finnlandi og Noregi hafa einkaaðilar annast rekstur skóla fyrir nemendur með sérþarfir, almennt á óhagnaðardrifnum grundvelli. Svíþjóð sker sig hins vegar verulega úr. Þegar skyldumenntun barna færðist frá ríki til sveitarfélaga á 10. áratug síðustu aldar, varð úr að hagnaðardrifnum fyrirtækjum var gefinn laus taumur til að stofna einkaskóla. Skóla sem áttu að skila fjárhagslegum hagnaði. Um 15% sænskra barna ganga nú í slíka skóla – skóla sem í grundvallaratriðum eru reknir fyrir skattfé almennings og viðbótarframlag foreldra. Í stuttu máli hafa þetta oft reynst afar gróðavænlegar rekstrareiningar. Sænskir sósíaldemókratar hafa reynt að hafa sig alla við í því að vinda ofan af þessari þróun. Niðurstöður úr PISA könnunum sýna jafnframt fram á að félags- og efnahagslegur bakgrunnur hefur mun meiri áhrif á námsframmistöðu barna í Svíþjóð en annars staðar á Norðurlöndum. Jöfnunartæki – ekki hagnaðarstarfsemi Við munum hvorki bæta kjör kennara né aðstæður í menntakerfinu með því að breyta gamalgrónu hverfisskólafyrirkomulagi okkar yfir í tvöfalt kerfi, sem er beinlínis tæki til ójöfnunar. Það er hægt að gefa sér að einstaklingsframtak í menntakerfinu leiði af sér aukið sjálfstæði og sveigjanleika í námi og þar með kennara, en hér þarf líka að líta til þess að kennarar í einkareknum skólum geta á sama tíma búið við meira vinnuálag og óöryggi varðandi starfskjör þegar tilgangur starfseminnar er ekki að kenna börnum, heldur skapa hagnað fyrir eigendur skólans. Leggjum áherslu á bættar starfsaðstæður kennara Íslenskt menntakerfi stendur að mörgu leyti á tímamótum. Stjórnmálafólk sem býður sig nú fram til Alþingis getur ekki lagt fram lausn á þeirri kjaradeilu sem nú er til úrlausnar fyrir kosningar. Til þess skortir okkur forsendur og við viljum geta treyst samningsaðilum til að ná saman sem allra fyrst. Það verður þó að leggja áherslu á að starfsumhverfi kennara hefur breyst til muna á síðastliðnum misserum, samhliða fjölbreyttara samfélagi og aukinna krafna til að mæta nemendum með einstaklingsbundnar þarfir. Starfsaðstæður kennara eiga að skipta okkur höfuðmáli. Þess vegna eigum að setja alla okkar krafta í að styðja við að hverfisskólarnir geti þjónað sem flestum í sínu nærumhverfi og leita leiða til að grípa einstaklinga hafa sértækari þarfir á forsendum félagslegs og efnahagslegs jöfnuðar. Það er plan í anda jafnaðarstefnunnar. Höfundur er þingmaður Samfylkingarinnar og skipar 4. sæti flokksins í Reykjavíkurkjördæmi norður
Skoðun Sumarorlofið fór í baráttuna fyrir barni - er það sanngjarnt? Sigríður Auðunsdóttir skrifar
Skoðun Þegar fjölbreytileikinn verður ógn: Afneitun, andstaða og ótti við hið mannlega Haukur Logi Jóhannsson skrifar
Skoðun Við þurfum ekki að loka landinu – við þurfum að opna augun Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar