Dagur líffræðilegrar fjölbreytni 2025 Rannveig Magnúsdóttir, Ole Sandberg, Ragnhildur Guðmundsdóttir, Rebecca Thompson, Skúli Skúlason og Sæunn Júlía Sigurjónsdóttir skrifa 22. maí 2025 11:31 Hvað er líffræðileg fjölbreytni? Dagur líffræðilegrar fjölbreytni er haldinn hátíðlegur um allan heim í dag, þann 22. maí. En hvað er líffræðileg fjölbreytni? Er einhver munur á líffræðilegri fjölbreytni, lífbreytileika eða líffjölbreytni? Nei, þetta eru allt orð yfir sama hugtakið sem á ensku er biological diversity eða einfaldlega biodiversity. Hugtakið nær ekki einungis yfir allar tegundir lífvera í heiminum heldur einnig breytileika innan tegunda og breytileika í og milli vistkerfa. Það er því ekki bara mikilvægt að bjarga einstaka tegundum úr útrýmingarhættu heldur þarf einnig að hlúa að mismunandi stofnum lífvera og vistkerfunum sjálfum. Það er árangursríkast að bjarga tegundum og stofnum með því að vernda búsvæði þeirra. Á Íslandi eru kannski ekki margar tegundir miðað við nágrannalöndin en sérstakar aðstæður hafa skapað hér tækifæri til hraðrar þróunar fjölbreytni innan tegunda og myndunar nýrra tegunda. Þannig hefur fundist mikill breytileiki hjá bleikjum, hornsíli, birki og víðitegundum svo fátt eitt sé nefnt. Mikilvægt er að ráðast í frekari rannsóknir á líffræðilegri fjölbreytni á Íslandi því ógnirnar eru margar og náttúra Íslands sannarlega þess virði að vernda og nýta af skynsemi. Biodice og Kunming-Montréal samkomulagið Samstarfsvettvangurinn Biodice var stofnaður árið 2020 en þar koma saman rannsókna- og þjónustustofnanir, háskólar, sérfræðingar, áhugafólk, samtök og fyrirtæki sem vilja stuðla að aðgerðum og vitundarvakningu um líffræðilega fjölbreytni. Í fyrra vann Biodice að ýmsum verkefnum, bæði innlendum og norrænum, í tengslum við innleiðingu á Kunming-Montréal samkomulagi Samnings Sameinuðu þjóðanna um líffræðilega fjölbreytni(Global Biodiversity Framework –GBF). Í þessu samkomulagi skuldbinda þjóðir heims sig til að hlúa að náttúrunni, vernda hana og endurheimta vistkerfi sem hafa hnignað, með sjálfbæra nýtingu og jafnrétti að leiðarljósi. Þetta samkomulag er að mörgu leyti sambærilegt Parísarsáttmálanum um loftslagsmál og nauðsynlegt er að móta samræmdar aðgerðir sem gagnast bæði loftslaginu og líffræðilegri fjölbreytni. Líffræðileg fjölbreytni Norðurlanda VerkefniðLíffræðileg fjölbreytni Norðurlanda fólst í rannsókn á stöðu og aðferðum Íslands, Danmerkur og Finnlands við innleiðingu á GBF. Með því að bera saman þekkingu, rannsóknir og stefnur þvert á norrænu ríkin geta þjóðirnar lært hver af annarri og starfað saman sem gagnast þeim öllum í þessari vinnu. Þrjár vinnustofur voru haldnar, ein í hverju landi, og þar komu í ljós mismunandi áskoranir. Fyrsta vinnustofa verkefnisins var haldin hérlendis 23. apríl 2024. Komu þar saman fulltrúar úr íslenskri stjórnsýslu til að greina og ræða í víðu samhengi málefni líffræðilegrar fjölbreytni eins og hún birtist í verkefnum hins opinbera. Í hópavinnunni kom fram að líffræðileg fjölbreytni fær takmarkaða athygli í stjórnsýslunni, nema þar sem sérfræðingar í lífvísindum starfa. Þátttakendur lögðu áherslu á mikilvægi samráðs við hagaðila, betra samstarf milli stofnana og samþættingu líffræðilegrar fjölbreytni í alla stjórnsýslu. Einnig var bent á þörf fyrir að tryggja að loftslags- og skipulagsmál styðji við líffræðilega fjölbreytni og að fræðsla og aðgengi að upplýsingum skipta lykilmáli. Lagt var til að setja líffræðilega fjölbreytni í forgang, tryggja fjármagn og stofna fagráð um líffræðilega fjölbreytni til að efla samræmda stefnumótun og alþjóðlega samvinnu. Líffræðileg fjölbreytni hefur almennt ekki verið nægilega samþætt í íslensk lög og stefnur. Innleiðing markmiða GBF er takmörkuð, og ljóst er að Ísland er langt frá því að ná þeim. Greinargerð um þessa vinnustofuer formlega gefin út í dag, á degi líffræðilegrar fjölbreytni ásamt nýju merki Biodice. Tvær vel sóttar vinnustofur voru haldnar í Finnlandi og Danmörku. Helstu niðurstöður verkefnisins í heild eru þær að þrátt fyrir að Ísland, Finnland og Danmörk séu ólík að mörgu leyti, t.d. hvað varðar náttúrufar og aðild að Evrópusambandinu, standa þau öll frammi fyrir svipuðum áskorunum þegar kemur að vernd líffræðilegrar fjölbreytni. Sameiginlegar áskoranir eru meðal annars togstreita milli náttúruverndar og atvinnu-/öryggishagsmuna, takmarkaður skilningur á lykilhugtökum og ófullnægjandi stefnur og fjármögnun. Þrátt fyrir þetta eru jákvæð teikn á lofti og vaxandi vitund um málefnið, bæði hjá almenningi og stjórnvöldum. Lokaskýrsla um verkefnið verður gefin út af Norrænu ráðherranefndinni í júní n.k. og niðurstöður þess munu vonandi nýtast stjórnvöldum á öllum Norðurlöndunum við innleiðingu Kunming-Montréal samkomulagsins. Skilaboð til íslenskra stjórnvalda Nú þegar Dagur líffræðilegrar fjölbreytni er haldinn hátíðlegur, er kjörið tækifæri til að staldra við og spyrja: Hvert stefnir Ísland? Það er ljóst að vilji og vakning eru til staðar – en til að umbreyta orðum í aðgerðir þarf skýra forgangsröðun, fjárfestingu og stefnu. Stýrihópur umhverfis -, orku- og loftslagsráðuneytisins um gerð stefnu um líffræðilega fjölbreytni vinnur nú að gerð hvítbókar um líffræðilega fjölbreytni. Þá steig umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra mikilvægt skref nýlega með staðfestingu aðildar Íslands að IPBES, milliríkjanefnd Sameinuðu þjóðanna um líffræðilega fjölbreytni og vistkerfisþjónustu (Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services). IPBES er alþjóðlegur vettvangur sem sameinar vísindamenn og stjórnvöld með það að markmiði að stuðla að betri ákvörðunum varðandi líffræðilega fjölbreytni og vistkerfaþjónustu. Verkefnin framundan krefjast þverpólitísks vilja, samstarfs og þekkingar. Við þurfum að standa vörð um íslenska náttúru og uppfylla markmið GBF sáttmálans og annarra alþjóðlegra skuldbindinga. Líffræðileg fjölbreytni er ekki aukaatriði – hún er grunnur lífsins sjálfs. Áhugasöm geta kynnt sér meira um málefni líffræðilegrar fjölbreytni á www.biodice.is. Höfundar starfa hjá Náttúruminjasafni Íslands við verkefni Biodice Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Umhverfismál Mest lesið Loftslagsverkfallið krefst aðgerða strax! Tinna Hallgrímsdóttir Skoðun Látum draumana rætast, á kostnað hverra? Takmarkanir menntastefnu Reykjavíkurborgar Ingólfur Dan Þórisson,Margrét Dan Þórisdóttir,Ana Victoria Cate,Helga Dögg Yngvadóttir Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey Skoðun Ófullnægjandi vinnubrögð ófaglærðra „iðnaðarmanna“: Áhrif á húskaupendur Kristinn R Guðlaugsson Skoðun Bankar gegn þjóð Bjarni Jónsson Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir Skoðun Ekki sprengja börn! Ellen Calmon Skoðun Ein saga af sextíu þúsund Halldór Ísak Ólafsson Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall Skoðun Skoðun Skoðun Stöndum saman gegn fjölþáttaógnum Bryndís Haraldsdóttir skrifar Skoðun Hagræðing á kostnað fjölbreytni og gæðamenntunar Ida Marguerite Semey skrifar Skoðun Umbúðir en ekkert innihald í Hafnarfirði Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Við viljum tala íslensku, en hvernig Ólafur Guðsteinn Kristjánsson skrifar Skoðun Mansalsmál á Íslandi Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættur heimsins virða engin landamæri Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Tímamót í sjálfsvígsforvörnum Ingibjörg Isaksen skrifar Skoðun Yfirgangur, yfirlæti og endastöð Strætó Axel Hall skrifar Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar Skoðun Skapandi menntun skilar raunverulegum árangri Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Sex ára sáttmáli Davíð Þorláksson skrifar Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar Skoðun Stjórnendur sem mega ekki stjórna Stefán Vagn Stefánsson skrifar Skoðun Stokkhólmseinkenni sem við ættum að forðast Aðalsteinn Júlíus Magnússon skrifar Skoðun Eflum iðnlöggjöfina og stöðvum brotin Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Pjattkratar taka til Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Sumt er bara ekki hægt að rökræða Ása Lind Finnbogadóttir skrifar Skoðun Vaxtamunarviðskipti láta aftur á sér kræla Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar Skoðun Græðgin í forgrunni Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Greiningar eða lausnir – hvort vegur þyngra? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Sterk staða Hafnarfjarðar Orri Björnsson skrifar Skoðun Bless bless jafnlaunavottun Sigríður Margrét Oddsdóttir skrifar Skoðun Miðstýrt skólakerfi eða fjölbreytni með samræmdu gæðamati? Bogi Ragnarsson skrifar Sjá meira
Hvað er líffræðileg fjölbreytni? Dagur líffræðilegrar fjölbreytni er haldinn hátíðlegur um allan heim í dag, þann 22. maí. En hvað er líffræðileg fjölbreytni? Er einhver munur á líffræðilegri fjölbreytni, lífbreytileika eða líffjölbreytni? Nei, þetta eru allt orð yfir sama hugtakið sem á ensku er biological diversity eða einfaldlega biodiversity. Hugtakið nær ekki einungis yfir allar tegundir lífvera í heiminum heldur einnig breytileika innan tegunda og breytileika í og milli vistkerfa. Það er því ekki bara mikilvægt að bjarga einstaka tegundum úr útrýmingarhættu heldur þarf einnig að hlúa að mismunandi stofnum lífvera og vistkerfunum sjálfum. Það er árangursríkast að bjarga tegundum og stofnum með því að vernda búsvæði þeirra. Á Íslandi eru kannski ekki margar tegundir miðað við nágrannalöndin en sérstakar aðstæður hafa skapað hér tækifæri til hraðrar þróunar fjölbreytni innan tegunda og myndunar nýrra tegunda. Þannig hefur fundist mikill breytileiki hjá bleikjum, hornsíli, birki og víðitegundum svo fátt eitt sé nefnt. Mikilvægt er að ráðast í frekari rannsóknir á líffræðilegri fjölbreytni á Íslandi því ógnirnar eru margar og náttúra Íslands sannarlega þess virði að vernda og nýta af skynsemi. Biodice og Kunming-Montréal samkomulagið Samstarfsvettvangurinn Biodice var stofnaður árið 2020 en þar koma saman rannsókna- og þjónustustofnanir, háskólar, sérfræðingar, áhugafólk, samtök og fyrirtæki sem vilja stuðla að aðgerðum og vitundarvakningu um líffræðilega fjölbreytni. Í fyrra vann Biodice að ýmsum verkefnum, bæði innlendum og norrænum, í tengslum við innleiðingu á Kunming-Montréal samkomulagi Samnings Sameinuðu þjóðanna um líffræðilega fjölbreytni(Global Biodiversity Framework –GBF). Í þessu samkomulagi skuldbinda þjóðir heims sig til að hlúa að náttúrunni, vernda hana og endurheimta vistkerfi sem hafa hnignað, með sjálfbæra nýtingu og jafnrétti að leiðarljósi. Þetta samkomulag er að mörgu leyti sambærilegt Parísarsáttmálanum um loftslagsmál og nauðsynlegt er að móta samræmdar aðgerðir sem gagnast bæði loftslaginu og líffræðilegri fjölbreytni. Líffræðileg fjölbreytni Norðurlanda VerkefniðLíffræðileg fjölbreytni Norðurlanda fólst í rannsókn á stöðu og aðferðum Íslands, Danmerkur og Finnlands við innleiðingu á GBF. Með því að bera saman þekkingu, rannsóknir og stefnur þvert á norrænu ríkin geta þjóðirnar lært hver af annarri og starfað saman sem gagnast þeim öllum í þessari vinnu. Þrjár vinnustofur voru haldnar, ein í hverju landi, og þar komu í ljós mismunandi áskoranir. Fyrsta vinnustofa verkefnisins var haldin hérlendis 23. apríl 2024. Komu þar saman fulltrúar úr íslenskri stjórnsýslu til að greina og ræða í víðu samhengi málefni líffræðilegrar fjölbreytni eins og hún birtist í verkefnum hins opinbera. Í hópavinnunni kom fram að líffræðileg fjölbreytni fær takmarkaða athygli í stjórnsýslunni, nema þar sem sérfræðingar í lífvísindum starfa. Þátttakendur lögðu áherslu á mikilvægi samráðs við hagaðila, betra samstarf milli stofnana og samþættingu líffræðilegrar fjölbreytni í alla stjórnsýslu. Einnig var bent á þörf fyrir að tryggja að loftslags- og skipulagsmál styðji við líffræðilega fjölbreytni og að fræðsla og aðgengi að upplýsingum skipta lykilmáli. Lagt var til að setja líffræðilega fjölbreytni í forgang, tryggja fjármagn og stofna fagráð um líffræðilega fjölbreytni til að efla samræmda stefnumótun og alþjóðlega samvinnu. Líffræðileg fjölbreytni hefur almennt ekki verið nægilega samþætt í íslensk lög og stefnur. Innleiðing markmiða GBF er takmörkuð, og ljóst er að Ísland er langt frá því að ná þeim. Greinargerð um þessa vinnustofuer formlega gefin út í dag, á degi líffræðilegrar fjölbreytni ásamt nýju merki Biodice. Tvær vel sóttar vinnustofur voru haldnar í Finnlandi og Danmörku. Helstu niðurstöður verkefnisins í heild eru þær að þrátt fyrir að Ísland, Finnland og Danmörk séu ólík að mörgu leyti, t.d. hvað varðar náttúrufar og aðild að Evrópusambandinu, standa þau öll frammi fyrir svipuðum áskorunum þegar kemur að vernd líffræðilegrar fjölbreytni. Sameiginlegar áskoranir eru meðal annars togstreita milli náttúruverndar og atvinnu-/öryggishagsmuna, takmarkaður skilningur á lykilhugtökum og ófullnægjandi stefnur og fjármögnun. Þrátt fyrir þetta eru jákvæð teikn á lofti og vaxandi vitund um málefnið, bæði hjá almenningi og stjórnvöldum. Lokaskýrsla um verkefnið verður gefin út af Norrænu ráðherranefndinni í júní n.k. og niðurstöður þess munu vonandi nýtast stjórnvöldum á öllum Norðurlöndunum við innleiðingu Kunming-Montréal samkomulagsins. Skilaboð til íslenskra stjórnvalda Nú þegar Dagur líffræðilegrar fjölbreytni er haldinn hátíðlegur, er kjörið tækifæri til að staldra við og spyrja: Hvert stefnir Ísland? Það er ljóst að vilji og vakning eru til staðar – en til að umbreyta orðum í aðgerðir þarf skýra forgangsröðun, fjárfestingu og stefnu. Stýrihópur umhverfis -, orku- og loftslagsráðuneytisins um gerð stefnu um líffræðilega fjölbreytni vinnur nú að gerð hvítbókar um líffræðilega fjölbreytni. Þá steig umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra mikilvægt skref nýlega með staðfestingu aðildar Íslands að IPBES, milliríkjanefnd Sameinuðu þjóðanna um líffræðilega fjölbreytni og vistkerfisþjónustu (Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services). IPBES er alþjóðlegur vettvangur sem sameinar vísindamenn og stjórnvöld með það að markmiði að stuðla að betri ákvörðunum varðandi líffræðilega fjölbreytni og vistkerfaþjónustu. Verkefnin framundan krefjast þverpólitísks vilja, samstarfs og þekkingar. Við þurfum að standa vörð um íslenska náttúru og uppfylla markmið GBF sáttmálans og annarra alþjóðlegra skuldbindinga. Líffræðileg fjölbreytni er ekki aukaatriði – hún er grunnur lífsins sjálfs. Áhugasöm geta kynnt sér meira um málefni líffræðilegrar fjölbreytni á www.biodice.is. Höfundar starfa hjá Náttúruminjasafni Íslands við verkefni Biodice
Látum draumana rætast, á kostnað hverra? Takmarkanir menntastefnu Reykjavíkurborgar Ingólfur Dan Þórisson,Margrét Dan Þórisdóttir,Ana Victoria Cate,Helga Dögg Yngvadóttir Skoðun
Ófullnægjandi vinnubrögð ófaglærðra „iðnaðarmanna“: Áhrif á húskaupendur Kristinn R Guðlaugsson Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Hugsum fíknivanda upp á nýtt - Ný nálgun í meðhöndlun fíknivanda og áhættuhegðunar Svala Jóhannesdóttir,Lilja Sif Þorsteinsdóttir skrifar
Skoðun Háskólinn á Bifröst – Öflugur og sjálfstæður fjarnámsskóli Sólveig Hallsteinsdóttir skrifar
Skoðun Það eru fleiri fiskar í sjónum og fleiri sjónarmið í hafstjórn Guðbjörg Ásta Ólafsdóttir skrifar
Skoðun Af hverju kynjafræði? Og hvaða greinar hafa fengið svipaðar mótbárur í gegnum tíðina? Guðrún Elísa Friðbjargardóttir Sævarsdóttir skrifar
Skoðun Áskorun til ríkisstjórnarinnar: Innleiðum birgðaskyldu á eldsneyti Halla Hrund Logadóttir skrifar
Skoðun Rétt skal vera rétt um gatnamót við Höfðabakka og Bæjarháls Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Skoðun Háskólasamfélagið geri skyldu sína strax, stjórnvöld hafa brugðist Auður Magndís Auðardóttir,Elí Hörpu og Önundar,Eyrún Ólöf Sigurðardóttir,Helga Ögmundardóttir,Íris Ellenberger,Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Katrín Pálmad. Þorgerðardóttir skrifar
Skoðun Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir skrifar
Skoðun NATO riðar til falls en hvað þýðir það fyrir skilnaðarbarnið Ísland? Steinunn Ólína Þorsteinsdóttir skrifar
Látum draumana rætast, á kostnað hverra? Takmarkanir menntastefnu Reykjavíkurborgar Ingólfur Dan Þórisson,Margrét Dan Þórisdóttir,Ana Victoria Cate,Helga Dögg Yngvadóttir Skoðun
Ófullnægjandi vinnubrögð ófaglærðra „iðnaðarmanna“: Áhrif á húskaupendur Kristinn R Guðlaugsson Skoðun
Þúsundir kusu Sönnu Anna Bentína Hermansen Einarsdóttir,Ármann Hákon Gunnarsson,Baldvin Björgvinsson,Brynja Guðnadóttir,Haraldur Ingi Haraldsson,Jón Hallur Haraldsson,Kolbrún Erna Pétursdóttir,Ólafur H. Ólafsson,Rakel Hildardóttir,Sigrún Jónsdóttir Skoðun