Að þröngva lífsskoðun upp á annað fólk Sævar Þór Jónsson skrifar 10. júlí 2025 17:33 Það er mikil ólga í heimsmálunum og pólitíkinni, bæði hér heima og erlendis. Við sjáum algera umpólun í samfélögum og skýr merki eru um að fólk sé orðið þreytt á umburðarlyndi. Margir upplifa að það umburðarlyndi sem vestræn samfélög hafa sýnt í garð ýmissa minnihlutahópa hafi verið misnotað og sé farið að snúast upp í andhverfu sína. Afstaða til flóttafólks, innflytjenda, samkynhneigðra og annarra minnihlutahópa er orðin neikvæðari en nokkru sinni fyrr. Við höfum fjarlægst grunngildi okkar sem samfélag. Atriði eins og tenging við Kristna trú og uppbyggileg fjölskyldugildi hafa horfið úr okkar samfélagi í nafni umburðarlyndis, sem margir eru alls ekki sáttir við. Öll samfélög hafa ákveðin þolmörk og þegar á þau þolmörk reynir getur orðið afturhvarf í réttindabaráttu og gott dæmi um það er baráttan fyrir réttindum samkynhneigðra. Undanfarin ár hefur sú barátta snúist meira um réttindabaráttu annarra samfélagshópa sem að mínu mati á ekkert skylt við kynhneigð, eins og blæti og BDSM sem snýr meira að kynlífi einstaklinga frekar en kynhneigð. Sums staðar virðast fjarlæg málefni hafa hengt vagn sinn aftan í þessa baráttu eins og t.d. málefni Palestínu. Ég tel að slíkt eigi ekkert erindi með réttindabaráttu samkynhneigðra og er í reynd algjörlega til þess fallið að auka á ranghugmyndir í samfélaginu um samkynhneigð. Þessi samþætting sem hefur átt sér stað í réttindabaráttu samkynhneigðra og annarra hópa hefur leitt af sér bakslag í viðhorfi samfélagsins til sjálfsagðra réttinda. Aukinn þrýstingur um frelsi og viðurkenningu fyrir réttindum í síauknum mæli á sviðum sem hafa ekkert með kynhneigð að gera, hefur orðið til þess að fólki þykir nóg um. Hér hlýtur þetta að snúast um jafnvægi og að skilja að hver og einn einstaklingur á að geta gert það sem honum finnst rétt, svo lengi sem það skaðar ekki aðra. Við sem þekkjum réttindabaráttu verðum að átta okkur á að það er ekki endalaust hægt að ganga á grunngildi annarra án málamiðlana. Við sjáum þetta einnig í innflytjendamálum. Samfélög sem heimila óhindraðan aðgang innflytjenda og flóttamanna án kröfu um aðlögun að samfélaginu eru komin í öngstræti og þar hefur t.a.m. ofbeldi aukist. Jafnvægi er alltaf lykilinn í þessu. Hér á Íslandi er hlutfall innflytjenda miðað við höfðatölu með því hærra sem þekkist í Evrópu og það er mikið á litla þjóð lagt í þeim efnum. Er hér verið að vísa til mannúðar en það er til lítils ef stórum hluta þjóðarinnar finnst það vera gert á sinn kostnað. Slíkt ástand hjálpar engum og þá sérstaklega ekki þeim sem eru í leit að betra lífi. Það er ekki hægt að ætlast til að þjóðfélag eins og okkar sé tilbúið að fara í breytingar vegna þess að fámennir hópar kalli eftir því eða að það sé talið eðlilegt vegna stjórnmála- eða trúarskoðana þeirra. Hér þarf jafnvægi. Nýlegt dæmi er hvernig borginni er stjórnað af hópi stjórnmálamanna sem horfa til þess að við sem búum í samfélagi óblíðrar veðráttu og mikilla vegalengda eigum að tileinka okkur bíllausan lífsstíl. Ein birtingarmynd þess er sú að nýbyggingar eru annað hvort byggðar með engum bílastæðum eða það fáum að það er bara brotabrot af íbúum sem getur eignast bílastæði því þau eru fyrir vikið svo dýr. Allt þetta tal um þéttingu byggðar og borgalínu hefur í rauninni bara aukið kostnað þannig að í reynd eru það þau efnaminni sem lúta í lægri haldi í öllu bullinu. Hrokinn er svo mikill ofan á allt að þegar talað er fyrir málamiðlun í þessum efnum þá er borgurunum gefið langt nef og svarað með yfirlæti. Allt í nafni breytinga til hins betra. Á sama tíma eru stjórnvöld í öflugasta ríki heims, Bandaríkjunum, farin að draga úr kröfum um breytingar og sýna jafnvægi í umhverfishyggju. Lítil þjóð eins og Ísland má sín lítils þegar stærri þjóðir eru ekki á sama báti. Þá virðast stjórnvöld líka vera algjörlega úr takti við stóran hluta þjóðarinnar þegar kemur að áherslum í málaflokkum eins og heilbrigðismálum. Áherslur stjórnvalda í þeim geira eru óskiljanlegar. Útþensla í alls konar verkefni hingað og þangað eru þessari litlu þjóð ofviða og löngu kominn tími til að forgangsraðað verði raunverulega í þágu heilbrigðismála, menntamála og löggæslu. Ég skal fúslega viðurkenna það að ég hef áhyggjur af því hvert við erum að stefna og hvernig ástandið er á mörgum sviðum þessa samfélags. Við verðum að huga að okkar eigin grunngildum og varðveislu þeirra. Við erum lítil þjóð með stórt hjarta en verðum að gæta þess að fara ekki fram úr okkur í mikilmennsku. Því miður virðast margir stjórnmálamenn ekki átta sig á þessu. Höfundur er hæstaréttarlögmaður. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Sævar Þór Jónsson Mannréttindi Jafnréttismál Borgarstjórn Heilbrigðismál Hinsegin Mest lesið Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir Skoðun Leiðin úr svartholinu - Hugleiðingar við heimkomu Gunnar Páll Tryggvason Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen Skoðun Skoðun Skoðun Vin í eyðimörkinni – almenningsbókasöfn borgarinnar Sanna Magdalena Mörtudóttir skrifar Skoðun Er Akureyri að missa háskólann sinn? Aðalbjörn Jóhannsson skrifar Skoðun Tíu staðreyndir um alvarlegustu kvenréttindakrísu heims Stella Samúelsdóttir skrifar Skoðun Ég vildi óska þess að ég hefði hreinlega fengið krabbamein Íris Elfa Þorkelsdóttir skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Fjárfestum í fyrsta bekk, frekar en fangelsum Hjördís Eva Þórðardóttir skrifar Skoðun Eftirlíking vitundar og hætturnar sem henni fylgja Þorsteinn Siglaugsson skrifar Skoðun Andaðu rólega elskan... Ester Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Gagnvirkni líkama og vitundar til heilbrigðis Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Nýjar lausnir í kennslu – gamlar hindranir Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Kópavogsleiðinn Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Samstarf sem skilar raunverulegum loftslagsaðgerðum Nótt Thorberg skrifar Skoðun Lærum að lesa og reikna Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Loforðið sem borgarstjóri gleymdi Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Kristrún, það er bannað að plata Snorri Másson skrifar Skoðun Öndunaræfingar í boði SFS Vala Árnadóttir skrifar Skoðun Öndum rólega – á meðan húsið brennur Magnús Magnússon skrifar Skoðun Umbylting ríkisfjármála á átta mánuðum Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Mestu aularnir í Vetrarbrautinni Kári Helgason skrifar Skoðun Átta atriði sem sýna fram á vanda hávaxtastefnunnar Halla Gunnarsdóttir skrifar Skoðun 50 þúsund nýir íbúar – Hvernig tryggjum við samheldni? Guðmundur Ari Sigurjónsson skrifar Skoðun Framtíð nemenda í fyrsta sæti í Kópavogi Ásdís Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Að setjast í fyrsta sinn á skólabekk Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Ferðalag úr fangelsi hugans Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Hraðahindranir fyrir strætó Sveinn Ólafsson skrifar Skoðun Íslenzkir sambandsríkissinnar Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Garðurinn okkar fyllist af illgresi Davíð Bergmann skrifar Skoðun Nýtt landsframlag – og hvað svo? Hrafnhildur Bragadóttir,Birna Sigrún Hallsdóttir skrifar Skoðun Fágætir dýrgripir í Vestmannaeyjum Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Gjaldskyldulandið Ísland - Viltu hafa bílastæðagjald við hverja lækjarsprænu? Hermann Helguson skrifar Sjá meira
Það er mikil ólga í heimsmálunum og pólitíkinni, bæði hér heima og erlendis. Við sjáum algera umpólun í samfélögum og skýr merki eru um að fólk sé orðið þreytt á umburðarlyndi. Margir upplifa að það umburðarlyndi sem vestræn samfélög hafa sýnt í garð ýmissa minnihlutahópa hafi verið misnotað og sé farið að snúast upp í andhverfu sína. Afstaða til flóttafólks, innflytjenda, samkynhneigðra og annarra minnihlutahópa er orðin neikvæðari en nokkru sinni fyrr. Við höfum fjarlægst grunngildi okkar sem samfélag. Atriði eins og tenging við Kristna trú og uppbyggileg fjölskyldugildi hafa horfið úr okkar samfélagi í nafni umburðarlyndis, sem margir eru alls ekki sáttir við. Öll samfélög hafa ákveðin þolmörk og þegar á þau þolmörk reynir getur orðið afturhvarf í réttindabaráttu og gott dæmi um það er baráttan fyrir réttindum samkynhneigðra. Undanfarin ár hefur sú barátta snúist meira um réttindabaráttu annarra samfélagshópa sem að mínu mati á ekkert skylt við kynhneigð, eins og blæti og BDSM sem snýr meira að kynlífi einstaklinga frekar en kynhneigð. Sums staðar virðast fjarlæg málefni hafa hengt vagn sinn aftan í þessa baráttu eins og t.d. málefni Palestínu. Ég tel að slíkt eigi ekkert erindi með réttindabaráttu samkynhneigðra og er í reynd algjörlega til þess fallið að auka á ranghugmyndir í samfélaginu um samkynhneigð. Þessi samþætting sem hefur átt sér stað í réttindabaráttu samkynhneigðra og annarra hópa hefur leitt af sér bakslag í viðhorfi samfélagsins til sjálfsagðra réttinda. Aukinn þrýstingur um frelsi og viðurkenningu fyrir réttindum í síauknum mæli á sviðum sem hafa ekkert með kynhneigð að gera, hefur orðið til þess að fólki þykir nóg um. Hér hlýtur þetta að snúast um jafnvægi og að skilja að hver og einn einstaklingur á að geta gert það sem honum finnst rétt, svo lengi sem það skaðar ekki aðra. Við sem þekkjum réttindabaráttu verðum að átta okkur á að það er ekki endalaust hægt að ganga á grunngildi annarra án málamiðlana. Við sjáum þetta einnig í innflytjendamálum. Samfélög sem heimila óhindraðan aðgang innflytjenda og flóttamanna án kröfu um aðlögun að samfélaginu eru komin í öngstræti og þar hefur t.a.m. ofbeldi aukist. Jafnvægi er alltaf lykilinn í þessu. Hér á Íslandi er hlutfall innflytjenda miðað við höfðatölu með því hærra sem þekkist í Evrópu og það er mikið á litla þjóð lagt í þeim efnum. Er hér verið að vísa til mannúðar en það er til lítils ef stórum hluta þjóðarinnar finnst það vera gert á sinn kostnað. Slíkt ástand hjálpar engum og þá sérstaklega ekki þeim sem eru í leit að betra lífi. Það er ekki hægt að ætlast til að þjóðfélag eins og okkar sé tilbúið að fara í breytingar vegna þess að fámennir hópar kalli eftir því eða að það sé talið eðlilegt vegna stjórnmála- eða trúarskoðana þeirra. Hér þarf jafnvægi. Nýlegt dæmi er hvernig borginni er stjórnað af hópi stjórnmálamanna sem horfa til þess að við sem búum í samfélagi óblíðrar veðráttu og mikilla vegalengda eigum að tileinka okkur bíllausan lífsstíl. Ein birtingarmynd þess er sú að nýbyggingar eru annað hvort byggðar með engum bílastæðum eða það fáum að það er bara brotabrot af íbúum sem getur eignast bílastæði því þau eru fyrir vikið svo dýr. Allt þetta tal um þéttingu byggðar og borgalínu hefur í rauninni bara aukið kostnað þannig að í reynd eru það þau efnaminni sem lúta í lægri haldi í öllu bullinu. Hrokinn er svo mikill ofan á allt að þegar talað er fyrir málamiðlun í þessum efnum þá er borgurunum gefið langt nef og svarað með yfirlæti. Allt í nafni breytinga til hins betra. Á sama tíma eru stjórnvöld í öflugasta ríki heims, Bandaríkjunum, farin að draga úr kröfum um breytingar og sýna jafnvægi í umhverfishyggju. Lítil þjóð eins og Ísland má sín lítils þegar stærri þjóðir eru ekki á sama báti. Þá virðast stjórnvöld líka vera algjörlega úr takti við stóran hluta þjóðarinnar þegar kemur að áherslum í málaflokkum eins og heilbrigðismálum. Áherslur stjórnvalda í þeim geira eru óskiljanlegar. Útþensla í alls konar verkefni hingað og þangað eru þessari litlu þjóð ofviða og löngu kominn tími til að forgangsraðað verði raunverulega í þágu heilbrigðismála, menntamála og löggæslu. Ég skal fúslega viðurkenna það að ég hef áhyggjur af því hvert við erum að stefna og hvernig ástandið er á mörgum sviðum þessa samfélags. Við verðum að huga að okkar eigin grunngildum og varðveislu þeirra. Við erum lítil þjóð með stórt hjarta en verðum að gæta þess að fara ekki fram úr okkur í mikilmennsku. Því miður virðast margir stjórnmálamenn ekki átta sig á þessu. Höfundur er hæstaréttarlögmaður.
Skoðun Gjaldskyldulandið Ísland - Viltu hafa bílastæðagjald við hverja lækjarsprænu? Hermann Helguson skrifar