Að bjarga þjóð Jón Baldvin Hannibalsson skrifar 1. september 2025 14:31 Mánuðum saman og misserum höfum við verið vitni að ólýsanlegum harmleik í beinni útsendingu: Harmleiknum á Gaza – án þess að fá nokkuð að gert. Við horfum máttvana af skelfingu upp á fólk sem á sínum tíma var fórnarlömb skipulagðrar útrýmingaherferðar – HOLOCAUST – standa nú fyrir skipulagðri útrýmingaherferð á varnarlausu fólki. Sagan endurtekur sig í okkar samtíð. Við erum að tala um stríðsglæpi, þjóðernishreinsanir – áform um þjóðarmorð. Þetta er óumdeilanlega einhver mesti harmleikur okkar tíma. 1. Hvers vegna er það að menn hafa borist á banaspjót í Mið-Austurlöndum lengur en elstu menn muna? Hvernig má það vera að við verðum daglega vitni að því að Ísraelski herinn myrðir fólk reglulega, þar sem það hópast saman í örvæntingu til að betla fyrir mat? Stutta svarið er þetta: Þetta er arfleifð vestrænnar nýlendustefnu. Nýlenduherrarnir tóku sér vald til að ráða landamærum ríkja, án samráðs við þær þjóðir, sem við þau áttu að búa. Hin hrundu ríki – Líbanon og Sýrland – eru eitt dæmi. Ísrael er annað. 40 milljóna þjóð – Kúrdar – eru hins vegar dæmi um þjóð, sem nýlenduherrarnir gerðu útlæga á landakortinu. Ákvörðun bresku nýlendustjórnarinnar að „ráðstafa“ landi Palestínu (með Balfour-yfirlýsingunni 1917), án samráðs við íbúana sem þar bjuggu, hefur haft ófyrirséðar afleiðingar: Endurtekin stríð, linnulaust ofbeldi og nú þjóðernishreinsanir. Í minni Arabanna sem þar bjuggu fyrir – meira en 10 milljónir talsins – heitir brottreksturinn af landinu „ÁFALLIÐ MIKLA“ – NAKBA. Meira en 750 þúsund manns voru rekin brott af heimilum sínum 1948 og hundruð þúsunda svipt lífi. Síðan hefur Palestína logað í ófriði, sem ekki sér fyrir endann á. VIÐ UPPSKERUM EINS OG VIÐ HÖFUM TIL SÁÐ. Íranir hafa ekki gleymt því að Bandaríkjamenn og Bretar steyptu af stóli lýðræðislega kjörinni ríkisstjórn í Teheran árið 1953 (Mosaddegh). Í staðinn lyftu þeir útlægum keisara á valdastól. Þar með tók við einhver grimmilegasta einræðisstjórn seinni tíma. Til hvers? Til þess að ná yfirráðum yfir ríkulegum olíuauðæfum Írana. Þegar Írönum tókst loks að reka keisarann af höndum sér, hrepptu þeir í staðinn einræðisstjórn ofsatrúarklerka. Það voru m.ö.o. forysturríki lýðræðisins, að eigin sögn, sem kæfðu lýðræðið í fæðingu í Íran – og kveinka sér nú undan afleiðingunum. 2. Ísrael er ómótmælanlega skjólstæðingsríki Bandaríkjanna. Bandaríkin gera hvort tveggja, að fjármagna og vopna Ísrael. Þau beita jafnan neitunarvaldi sínu í Öryggisráði Sameinuðu þjóðanna til að halda hlífisskildi yfir síendurteknum lögbrotum núverandi ríkisstjórnar Ísraels, sem samanstendur af rétttrúnaðargyðingum og hægri öfgaöflum. Bandaríkin standa að baki hernaðaryfirburðum Ísraels. Þau geta því engan veginn talist vera hlutlaus milligöngu- eða sáttaaðili í tilvistardeilu Íraela og Palestínumanna. Og gleymum því ekki að Ísrael er kjarnorkuveldi. Hernám Ísraels á landi Palestínumanna hefur nú staðið yfir samfellt í 76 ár. Á þeim tíma hefur Palestínu verið breytt í stærstu fangabúðir í heimi. Fangelsisyfirvöldin – ríkisstjórn Ísraels – hafa allsherjar vald. Þau geta slökkt á rafmagninu þegar þeim þóknast; haldið eftir tekjum af sköttum og tollum svo að undirverktakar þeirra á Vesturbakkanum (the Palestine Authority) þurfa að betla á hnjánum um peninga; eða þau geta einfaldlega lokað fyrir aðgang fanganna að mat og lyfjum og dæmt þá þar með til hungurdauða. Siðferðileg tvöfeldni Vesturlanda stingur í augun. Rússar eru beittir þungum refsiaðgerðum fyrir ólöglega innrás sína í Úkraínu. En hvort tveggja, innrás BNA í Írak á upplognum forsendum á sínum tíma eða endurtekin lögbrot Ísraela á hinum hernumdu svæðum Palestínu – allt er það látið viðgangast refsilaust. 3. Eini valkosturinn sem til greina kemur er – þrátt fyrir allt – „tveggja-ríkja-lausnin“. Oslóarsamningarnir (the Oslo Accords) 1993-95 byggði á þeirri lausn í grundvallaratriðum, þ.e. á gagnkvæmri viðurkenningu deiluaðila. En – tveggja-ríkja-lausnin er því aðeins framkvæmanleg í reynd, ef ákveðnum ófrávíkjanlegum skilyrðum er framfylgt. Bæði ríkin verða að vera fullvalda ríki, sem njóta ábyrgðar alþjóðasamfélagsins, eins og það er nánar skilgreint, á landamærum sínum. Það þýðir m.ö.o. að semja verður um landamæri ríkjanna og þar með um ólöglegar „landnemabyggðir“ Ísraela á hernumdu landi Palestínu. SKILYRÐI FYRIR FRIÐI TIL FRAMBÚÐAR Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna verður að staðfesta stofnun ríkis Palestínumanna og viðurkenningu alþjóðasamfélagsins á því innan umsaminna landamæra. Hernáminu verður að ljúka formlegaog hersveitir beggja aðila (IDF og Hamas) verður að draga til baka. Alla þá, sem gert hafa sekir um stríðsglæpi, verður að leiða fyrir Alþjóðalega sakamáladómsstólinn. Þar sem Bandaríkin hafa fyrirgert öllu trausti sem hlutlaus milligöngu- og sáttaaðili, verður Evrópusambandið (ESB) að taka við því hlutverki. Evrópa verðurað axla ábyrgð sína á fortíðinni. Evrópusambandið verður að leggja til friðargæslusveitir til að framfylgja lögum og rétti í samskiptum ríkjanna, sem og friðhelgi landamæra. Marshall-áætlun. Evrópusambandið verður að taka að sér verkstjórn um samningu áætlunar til að endurreisa innviði Palestínu og efnahagslíf. Ísraelsríki greiði umsamdar stríðsskaðabætur fyrir að hafa lagt Gaza í rúst. Hin ofurríku olíu-ríki Araba í Mið-Austurlöndum kosti endurreisnina ásamt með stríðsskaðabótum Ísraels. Það sem við þurfum nú á að halda – í stað ævafornra goðsagna og trúarofstækis – eru raunsæjar áætlanir um uppbyggingu, sem fylgt er eftir í framkvæmd, til að tryggja varanlegan frið til frambúðar. Höfundur var utanríkisráðherra Íslands 1988-95. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Jón Baldvin Hannibalsson Átök í Ísrael og Palestínu Mest lesið Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun Halldór 4.10.2025 Halldór Magga Stína! Helga Völundardóttir Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Að búa til aðalsmenn Kolbrún Baldursdóttir Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Skoðun Foreldrar þurfa bara að vera duglegri Björg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar Skoðun Dýrkeypt eftirlitsleysi Lilja Björk Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar Skoðun Svindl eða sjálfsvernd? Sigurður Árni Reynisson skrifar Skoðun Magga Stína! Helga Völundardóttir skrifar Skoðun Mannauðurinn á vinnustaðnum þarf góða innivist til að dafna Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Þetta er námið sem lifir áfram Bryngeir Valdimarsson skrifar Skoðun Árborg - spennandi kostur fyrir öll Guðný Björk Pálmadóttir skrifar Skoðun Tökum á glæpahópum af meiri þunga Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Minntist ekkert á Evrópusambandið Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Hugsum stórt í skipulags- og samgöngumálum Hilmar Ingimundarson skrifar Skoðun Eitt eilífðar smáblóm Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Betri mönnun er lykillinn Skúli Helgason,Sabine Leskopf skrifar Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Hversu oft á að fresta framtíðinni? Erna Magnúsdóttir,Stefán Þórarinn Sigurðsson skrifar Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Sjá meira
Mánuðum saman og misserum höfum við verið vitni að ólýsanlegum harmleik í beinni útsendingu: Harmleiknum á Gaza – án þess að fá nokkuð að gert. Við horfum máttvana af skelfingu upp á fólk sem á sínum tíma var fórnarlömb skipulagðrar útrýmingaherferðar – HOLOCAUST – standa nú fyrir skipulagðri útrýmingaherferð á varnarlausu fólki. Sagan endurtekur sig í okkar samtíð. Við erum að tala um stríðsglæpi, þjóðernishreinsanir – áform um þjóðarmorð. Þetta er óumdeilanlega einhver mesti harmleikur okkar tíma. 1. Hvers vegna er það að menn hafa borist á banaspjót í Mið-Austurlöndum lengur en elstu menn muna? Hvernig má það vera að við verðum daglega vitni að því að Ísraelski herinn myrðir fólk reglulega, þar sem það hópast saman í örvæntingu til að betla fyrir mat? Stutta svarið er þetta: Þetta er arfleifð vestrænnar nýlendustefnu. Nýlenduherrarnir tóku sér vald til að ráða landamærum ríkja, án samráðs við þær þjóðir, sem við þau áttu að búa. Hin hrundu ríki – Líbanon og Sýrland – eru eitt dæmi. Ísrael er annað. 40 milljóna þjóð – Kúrdar – eru hins vegar dæmi um þjóð, sem nýlenduherrarnir gerðu útlæga á landakortinu. Ákvörðun bresku nýlendustjórnarinnar að „ráðstafa“ landi Palestínu (með Balfour-yfirlýsingunni 1917), án samráðs við íbúana sem þar bjuggu, hefur haft ófyrirséðar afleiðingar: Endurtekin stríð, linnulaust ofbeldi og nú þjóðernishreinsanir. Í minni Arabanna sem þar bjuggu fyrir – meira en 10 milljónir talsins – heitir brottreksturinn af landinu „ÁFALLIÐ MIKLA“ – NAKBA. Meira en 750 þúsund manns voru rekin brott af heimilum sínum 1948 og hundruð þúsunda svipt lífi. Síðan hefur Palestína logað í ófriði, sem ekki sér fyrir endann á. VIÐ UPPSKERUM EINS OG VIÐ HÖFUM TIL SÁÐ. Íranir hafa ekki gleymt því að Bandaríkjamenn og Bretar steyptu af stóli lýðræðislega kjörinni ríkisstjórn í Teheran árið 1953 (Mosaddegh). Í staðinn lyftu þeir útlægum keisara á valdastól. Þar með tók við einhver grimmilegasta einræðisstjórn seinni tíma. Til hvers? Til þess að ná yfirráðum yfir ríkulegum olíuauðæfum Írana. Þegar Írönum tókst loks að reka keisarann af höndum sér, hrepptu þeir í staðinn einræðisstjórn ofsatrúarklerka. Það voru m.ö.o. forysturríki lýðræðisins, að eigin sögn, sem kæfðu lýðræðið í fæðingu í Íran – og kveinka sér nú undan afleiðingunum. 2. Ísrael er ómótmælanlega skjólstæðingsríki Bandaríkjanna. Bandaríkin gera hvort tveggja, að fjármagna og vopna Ísrael. Þau beita jafnan neitunarvaldi sínu í Öryggisráði Sameinuðu þjóðanna til að halda hlífisskildi yfir síendurteknum lögbrotum núverandi ríkisstjórnar Ísraels, sem samanstendur af rétttrúnaðargyðingum og hægri öfgaöflum. Bandaríkin standa að baki hernaðaryfirburðum Ísraels. Þau geta því engan veginn talist vera hlutlaus milligöngu- eða sáttaaðili í tilvistardeilu Íraela og Palestínumanna. Og gleymum því ekki að Ísrael er kjarnorkuveldi. Hernám Ísraels á landi Palestínumanna hefur nú staðið yfir samfellt í 76 ár. Á þeim tíma hefur Palestínu verið breytt í stærstu fangabúðir í heimi. Fangelsisyfirvöldin – ríkisstjórn Ísraels – hafa allsherjar vald. Þau geta slökkt á rafmagninu þegar þeim þóknast; haldið eftir tekjum af sköttum og tollum svo að undirverktakar þeirra á Vesturbakkanum (the Palestine Authority) þurfa að betla á hnjánum um peninga; eða þau geta einfaldlega lokað fyrir aðgang fanganna að mat og lyfjum og dæmt þá þar með til hungurdauða. Siðferðileg tvöfeldni Vesturlanda stingur í augun. Rússar eru beittir þungum refsiaðgerðum fyrir ólöglega innrás sína í Úkraínu. En hvort tveggja, innrás BNA í Írak á upplognum forsendum á sínum tíma eða endurtekin lögbrot Ísraela á hinum hernumdu svæðum Palestínu – allt er það látið viðgangast refsilaust. 3. Eini valkosturinn sem til greina kemur er – þrátt fyrir allt – „tveggja-ríkja-lausnin“. Oslóarsamningarnir (the Oslo Accords) 1993-95 byggði á þeirri lausn í grundvallaratriðum, þ.e. á gagnkvæmri viðurkenningu deiluaðila. En – tveggja-ríkja-lausnin er því aðeins framkvæmanleg í reynd, ef ákveðnum ófrávíkjanlegum skilyrðum er framfylgt. Bæði ríkin verða að vera fullvalda ríki, sem njóta ábyrgðar alþjóðasamfélagsins, eins og það er nánar skilgreint, á landamærum sínum. Það þýðir m.ö.o. að semja verður um landamæri ríkjanna og þar með um ólöglegar „landnemabyggðir“ Ísraela á hernumdu landi Palestínu. SKILYRÐI FYRIR FRIÐI TIL FRAMBÚÐAR Allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna verður að staðfesta stofnun ríkis Palestínumanna og viðurkenningu alþjóðasamfélagsins á því innan umsaminna landamæra. Hernáminu verður að ljúka formlegaog hersveitir beggja aðila (IDF og Hamas) verður að draga til baka. Alla þá, sem gert hafa sekir um stríðsglæpi, verður að leiða fyrir Alþjóðalega sakamáladómsstólinn. Þar sem Bandaríkin hafa fyrirgert öllu trausti sem hlutlaus milligöngu- og sáttaaðili, verður Evrópusambandið (ESB) að taka við því hlutverki. Evrópa verðurað axla ábyrgð sína á fortíðinni. Evrópusambandið verður að leggja til friðargæslusveitir til að framfylgja lögum og rétti í samskiptum ríkjanna, sem og friðhelgi landamæra. Marshall-áætlun. Evrópusambandið verður að taka að sér verkstjórn um samningu áætlunar til að endurreisa innviði Palestínu og efnahagslíf. Ísraelsríki greiði umsamdar stríðsskaðabætur fyrir að hafa lagt Gaza í rúst. Hin ofurríku olíu-ríki Araba í Mið-Austurlöndum kosti endurreisnina ásamt með stríðsskaðabótum Ísraels. Það sem við þurfum nú á að halda – í stað ævafornra goðsagna og trúarofstækis – eru raunsæjar áætlanir um uppbyggingu, sem fylgt er eftir í framkvæmd, til að tryggja varanlegan frið til frambúðar. Höfundur var utanríkisráðherra Íslands 1988-95.
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Kópavogsmódelið – sveigjanleiki á pappír, en álag á foreldrar í raun og veru Örn Arnarson skrifar
Skoðun Uppgjöf Reykjavíkurborgar í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Sonja Ýr Þorbergsdóttir skrifar
Skoðun Borgarhönnunarstefna, sú fyrsta sinnar tegundar í Reykjavík Dóra Björt Guðjónsdóttir skrifar
Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk Skoðun