Skortur á rafiðnaðarfólki ógnar samkeppnishæfni Evrópu Kristján Daníel Sigurbergsson skrifar 16. september 2025 07:02 Á haustdögum hefst annasamt tímabil hjá evrópskum stjórnmálamönnum þar sem áhersla verður lögð á að efla samkeppnishæfni og viðnámsþrótt í orkumálum. Hins vegar eru þessi markmið í uppnámi vegna skorts á iðnmenntuðu starfsfólki, einkum í rafiðnaði. Þetta kemur fram í samantekt Union of Skills þar sem dregið er fram að rafvirkjar séu meðal 42 starfsstétta sem skortur sé á víða í Evrópu. Þetta hafi neikvæð áhrif á getu Evrópu til að takast á við orkuskipti og styrkja efnahagslega seiglu. Þannig vanti sem dæmi yfir 96.000 rafiðnaðarmenn í Þýskalandi einu saman sem jafngildir rúmlega 20% skorti miðað við núverandi eftirspurn líkt og kemur fram í skýrslu EuropeOn sem Samtök rafverktaka, SART, eru aðilar að. EuropeOn sem talar fyrir hönd rafverktaka í Evrópu leggja áherslu á að brýnast sé að gera iðnnám og tæknimenntun meira aðlaðandi og aðgengilegra, bæði fyrir ungt fólk og þá sem vilja skipta um starfsvettvang. Ónógt vinnuafl tefur orkuskipti og uppbyggingu innviða Í skýrslunni kemur fram að á sama tíma og Evrópusambandið undirbýr nýja átakalínu undir heitinu rentrée, sem meðal annars felur í sér hertar aðgerðir í loftslagsmálum og nýja aðgerðaráætlun til eflingar á raforkukerfum, bendir iðnaðurinn á að skortur á hæfu starfsfólki geti sett markmiðin í uppnám. Í raun sé hætta á að góð fyrirheit um orkuskipti nái ekki fram að ganga einfaldlega vegna þess að of fáir séu til að setja upp og viðhalda nauðsynlegri tækni. Raunveruleikinn á Íslandi hefur aðra birtingarmynd en niðurstaðan er sú sama og í ríkjum Evrópusambandsins. Líkt og kemur fram í greiningu SI er iðnnám eftirsótt á Íslandi en árlega er hundruðum umsókna um iðnnám synjað þar sem starfsnámsskólarnir fá ekki þá fjárveitingu sem þeir þurfa til að geta tekið við nemendum sem sækjast eftir skólavist. Skortur á starfsfólki með rétta hæfni er viðvarandi vandamál og segjast 67% stjórnenda fyrirtækja í rafiðnaði að erfiðleikar við að finna rétt starfsfólk hafi heft vöxt fyrirtækisins á síðustu árum. Efling iðnmenntunar á Íslandi lykilatriði Að mati Samtaka rafverktaka er sambærilegur skortur á iðnmenntuðu starfsfólki til staðar hér á landi, sérstaklega í greinum sem tengjast uppbyggingu orkukerfa, orkuskiptum og orkunýtingu. Ef Ísland ætlar að standa undir eigin markmiðum um sjálfbæra þróun og aukna orkunýtingu þarf að grípa til sambærilegra aðgerða og Evrópusambandið hyggst ráðast í. Efling iðnmenntunar, nánari tenging milli atvinnulífs og menntakerfis og stefnumótun byggð á raungögnum um færniþarfir framtíðarinnar eru lykilatriði. Samtök rafverktaka munu áfram vinna að því að efla þessi mál til að tryggja að íslenskur iðnaður búi yfir þeim mannauði sem nauðsynlegt er til að halda áfram á braut nýsköpunar og sjálfbærrar þróunar. Aðgerðir verða að taka mið af raunverulegum aðstæðum á vinnumarkaði Í tengslum við starfsmenntastefnu Evrópusambandsins hafa EuropeOn og aðildarfélög þeirra einnig varað við því að sumar fyrirhugaðar aðgerðir ESB gætu haft ófyrirséðar afleiðingar ef ekki er tekið mið af eðli iðngreina. Sérstaklega er bent á að flæði vinnuafls á milli landa ætti ekki að vera forgangsmál í þessum geira. Rafverktakafyrirtæki eru að stórum hluta smá og meðalstór fyrirtæki sem starfa á innlendum mörkuðum og sinna verkefnum sem krefjast staðbundinnar sérfræðiþekkingar. Of mikil áhersla á flæði vinnuafls getur einfaldlega fært vandann á milli ríkja Evrópu og skapað ósjálfbæra samkeppni um hæft starfsfólk, svonefnt stríð um hæfni, án þess að leysa undirliggjandi kerfisvanda. Jafnframt er varað við að sjálfvirk viðurkenning starfsréttinda milli ríkja geti raskað hæfniviðmiðum og gæðum menntunar. Menntakerfi, gæðakröfur og aðstæður eru ólíkar milli landa og einhliða samræming gæti valdið auknum kostnaði, dregið úr gæðum og leitt til vantrausts á innlendum kerfum. SART styðja við evrópskar áherslur um uppbyggingu iðnnáms SART deila þessum áherslum EuropeOn og hafa ítrekað bent á mikilvægi þess að auka framboð á menntuðum rafiðnaðarmönnum hér á landi, enda liggi þar lykillinn að áframhaldandi framþróun í orkunýtingu, sjálfbærum samgöngum og uppbyggingu innviða framtíðarinnar. SART taka virkan þátt í alþjóðlegu samstarfi um málefni rafiðnaðarins og eiga aðild að EuropeOn, sem hefur nú birt ályktun með mikilvægum tillögum til framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins í tengslum við næstu starfsmenntastefnu (VET – Vocational Education and Training): Að lyfta starfsnámi til jafns við bóknám með samræmdum upplýsingaherferðum innan aðildarríkja ESB og EFTA. Að efla iðnnám og símenntun með áherslu á græna og stafræna færni. Að endurnýja aðstöðu starfsmenntaskóla og tryggja hæft kennaralið. Að styrkja hæfniramma þjóða með þátttöku aðila vinnumarkaðar og forðast einsleitar lausnir. „Evrópa getur ekki verið án iðn- og tæknifólks, rafvirkjar gegna lykilhlutverki í bæði samkeppnishæfni og loftslagsaðgerðum,“ segir Julie Beaufils, framkvæmdastjóri EuropeOn. „Hvernig ætlum við að innleiða nýjustu tækni ef enginn er til að setja hana upp og veita ráðgjöf?“ bætir hún við og undirstrikar mikilvægi þessara starfa fyrir innviðauppbyggingu og viðnámsþrótt samfélagsins. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka rafverktaka sem eru aðildarsamtök Samtaka iðnaðarins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Evrópusambandið Orkumál Mest lesið Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson Skoðun Skoðun Skoðun Sótt að réttindum kvenna — núna Svandís Svavarsdóttir skrifar Skoðun Afnám tilfærslu milli skattþrepa Breki Pálsson skrifar Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar Skoðun Opið bréf til umhverfis-, orku- og loftslagsráðherra Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Íslenska þjóð, þú ert núna að gleyma Sighvatur Björgvinsson skrifar Skoðun Tölum íslensku um bíðandi börn: Uppgjöf, svarthol og lögbrot Vigdís Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Fjórði hver vinnur í verslun og þjónustu Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar Skoðun Pabbar, mömmur, afar, ömmur Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Vellíðan í vinnu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Hefur vanfjármögnun sveitarfélaga áhrif á byggingarkostnað? Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Þar sem gervigreind er raunverulega að breyta öllu Björgmundur Örn Guðmundsson skrifar Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar Skoðun Íslenskir flóttamenn - í okkar eigin landi Gunnar Magnús Diego skrifar Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar Skoðun Mótum framtíðina saman Jónína Hauksdóttir ,Magnús Þór Jónsson skrifar Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Kæra Epli, skilur þú mig? Lilja Dögg Jónsdóttir skrifar Skoðun Þorgerður og erlendu dómstólarnir Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Barnafjölskyldur í Reykjavík eiga betra skilið Þorbjörg Sigríður Gunnlaugsdóttir skrifar Skoðun Lyftum umræðunni á örlítið hærra plan Jóna Hlíf Halldórsdóttir skrifar Skoðun Lykillinn að hamingju og heilbrigði Auður Kjartansdóttir skrifar Skoðun Staða bænda styrkt Hanna Katrín Friðriksson skrifar Skoðun Transumræðan og ruglið um fjölda kynja Einar Steingrímsson skrifar Skoðun Leikskólar eru ekki munaður Íris Eva Gísladóttir skrifar Skoðun Vísindarannsóknir og þróun – til umhugsunar í tiltekt Þorgerður J. Einarsdóttir skrifar Skoðun 752 dánir vegna geðheilsuvanda – enginn vegna fjölþáttaógnar Grímur Atlason skrifar Sjá meira
Á haustdögum hefst annasamt tímabil hjá evrópskum stjórnmálamönnum þar sem áhersla verður lögð á að efla samkeppnishæfni og viðnámsþrótt í orkumálum. Hins vegar eru þessi markmið í uppnámi vegna skorts á iðnmenntuðu starfsfólki, einkum í rafiðnaði. Þetta kemur fram í samantekt Union of Skills þar sem dregið er fram að rafvirkjar séu meðal 42 starfsstétta sem skortur sé á víða í Evrópu. Þetta hafi neikvæð áhrif á getu Evrópu til að takast á við orkuskipti og styrkja efnahagslega seiglu. Þannig vanti sem dæmi yfir 96.000 rafiðnaðarmenn í Þýskalandi einu saman sem jafngildir rúmlega 20% skorti miðað við núverandi eftirspurn líkt og kemur fram í skýrslu EuropeOn sem Samtök rafverktaka, SART, eru aðilar að. EuropeOn sem talar fyrir hönd rafverktaka í Evrópu leggja áherslu á að brýnast sé að gera iðnnám og tæknimenntun meira aðlaðandi og aðgengilegra, bæði fyrir ungt fólk og þá sem vilja skipta um starfsvettvang. Ónógt vinnuafl tefur orkuskipti og uppbyggingu innviða Í skýrslunni kemur fram að á sama tíma og Evrópusambandið undirbýr nýja átakalínu undir heitinu rentrée, sem meðal annars felur í sér hertar aðgerðir í loftslagsmálum og nýja aðgerðaráætlun til eflingar á raforkukerfum, bendir iðnaðurinn á að skortur á hæfu starfsfólki geti sett markmiðin í uppnám. Í raun sé hætta á að góð fyrirheit um orkuskipti nái ekki fram að ganga einfaldlega vegna þess að of fáir séu til að setja upp og viðhalda nauðsynlegri tækni. Raunveruleikinn á Íslandi hefur aðra birtingarmynd en niðurstaðan er sú sama og í ríkjum Evrópusambandsins. Líkt og kemur fram í greiningu SI er iðnnám eftirsótt á Íslandi en árlega er hundruðum umsókna um iðnnám synjað þar sem starfsnámsskólarnir fá ekki þá fjárveitingu sem þeir þurfa til að geta tekið við nemendum sem sækjast eftir skólavist. Skortur á starfsfólki með rétta hæfni er viðvarandi vandamál og segjast 67% stjórnenda fyrirtækja í rafiðnaði að erfiðleikar við að finna rétt starfsfólk hafi heft vöxt fyrirtækisins á síðustu árum. Efling iðnmenntunar á Íslandi lykilatriði Að mati Samtaka rafverktaka er sambærilegur skortur á iðnmenntuðu starfsfólki til staðar hér á landi, sérstaklega í greinum sem tengjast uppbyggingu orkukerfa, orkuskiptum og orkunýtingu. Ef Ísland ætlar að standa undir eigin markmiðum um sjálfbæra þróun og aukna orkunýtingu þarf að grípa til sambærilegra aðgerða og Evrópusambandið hyggst ráðast í. Efling iðnmenntunar, nánari tenging milli atvinnulífs og menntakerfis og stefnumótun byggð á raungögnum um færniþarfir framtíðarinnar eru lykilatriði. Samtök rafverktaka munu áfram vinna að því að efla þessi mál til að tryggja að íslenskur iðnaður búi yfir þeim mannauði sem nauðsynlegt er til að halda áfram á braut nýsköpunar og sjálfbærrar þróunar. Aðgerðir verða að taka mið af raunverulegum aðstæðum á vinnumarkaði Í tengslum við starfsmenntastefnu Evrópusambandsins hafa EuropeOn og aðildarfélög þeirra einnig varað við því að sumar fyrirhugaðar aðgerðir ESB gætu haft ófyrirséðar afleiðingar ef ekki er tekið mið af eðli iðngreina. Sérstaklega er bent á að flæði vinnuafls á milli landa ætti ekki að vera forgangsmál í þessum geira. Rafverktakafyrirtæki eru að stórum hluta smá og meðalstór fyrirtæki sem starfa á innlendum mörkuðum og sinna verkefnum sem krefjast staðbundinnar sérfræðiþekkingar. Of mikil áhersla á flæði vinnuafls getur einfaldlega fært vandann á milli ríkja Evrópu og skapað ósjálfbæra samkeppni um hæft starfsfólk, svonefnt stríð um hæfni, án þess að leysa undirliggjandi kerfisvanda. Jafnframt er varað við að sjálfvirk viðurkenning starfsréttinda milli ríkja geti raskað hæfniviðmiðum og gæðum menntunar. Menntakerfi, gæðakröfur og aðstæður eru ólíkar milli landa og einhliða samræming gæti valdið auknum kostnaði, dregið úr gæðum og leitt til vantrausts á innlendum kerfum. SART styðja við evrópskar áherslur um uppbyggingu iðnnáms SART deila þessum áherslum EuropeOn og hafa ítrekað bent á mikilvægi þess að auka framboð á menntuðum rafiðnaðarmönnum hér á landi, enda liggi þar lykillinn að áframhaldandi framþróun í orkunýtingu, sjálfbærum samgöngum og uppbyggingu innviða framtíðarinnar. SART taka virkan þátt í alþjóðlegu samstarfi um málefni rafiðnaðarins og eiga aðild að EuropeOn, sem hefur nú birt ályktun með mikilvægum tillögum til framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins í tengslum við næstu starfsmenntastefnu (VET – Vocational Education and Training): Að lyfta starfsnámi til jafns við bóknám með samræmdum upplýsingaherferðum innan aðildarríkja ESB og EFTA. Að efla iðnnám og símenntun með áherslu á græna og stafræna færni. Að endurnýja aðstöðu starfsmenntaskóla og tryggja hæft kennaralið. Að styrkja hæfniramma þjóða með þátttöku aðila vinnumarkaðar og forðast einsleitar lausnir. „Evrópa getur ekki verið án iðn- og tæknifólks, rafvirkjar gegna lykilhlutverki í bæði samkeppnishæfni og loftslagsaðgerðum,“ segir Julie Beaufils, framkvæmdastjóri EuropeOn. „Hvernig ætlum við að innleiða nýjustu tækni ef enginn er til að setja hana upp og veita ráðgjöf?“ bætir hún við og undirstrikar mikilvægi þessara starfa fyrir innviðauppbyggingu og viðnámsþrótt samfélagsins. Höfundur er framkvæmdastjóri Samtaka rafverktaka sem eru aðildarsamtök Samtaka iðnaðarins.
Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir Skoðun
Skoðun Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir skrifar
Skoðun Engin eftirspurn eftir Viðreisnar- og Samfylkingarmódelinu Andri Steinn Hilmarsson skrifar
Skoðun Eru vegir fyrir ferðamenn mikilvægari en vegir fyrir fólk sem býr hér? Petrína Þórunn Jónsdóttir skrifar
Skoðun Er Evrópa á villigötum? Efnahagsleg hnignun kallar á róttæka endurskoðun Eggert Sigurbergsson skrifar
Skoðun Samræmd nálgun að öryggi og skilvirkni á ytri landamærum - Innleiðing EES á Íslandi Arngrímur Guðmundsson skrifar
Skoðun Ísrael á ekki heima á gleðileikum evrópskra sjónvarpsstöðva sem starfa í almannaþágu Stefán Jón Hafstein skrifar
Skoðun Leikskóli þarf meira en þak og veggi. Kópavogsmódelið og Akureyrarleiðin sem leið að aukinni velferð barna Anna Elísa Hreiðarsdóttir,Svava Björg Mörk skrifar
Skoðun Jákvæð áhrif dánaraðstoðar á sorgarferli aðstandenda og umönnunaraðila í Viktoríuríki í Ástralíu Ingrid Kuhlman skrifar
Þegar heilinn sveltur: Tími til að endurhugsa stefnu í geðheilbrigðismálum Vigdís M. Jónsdóttir Skoðun