Er biðinni eftir réttlæti lokið? Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar 10. nóvember 2020 14:01 Nú um nokkurt skeið hefur Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra, talað mikið um þann árangur sem ríkisstjórn hennar hefur náð til að bæta kjör þeirra sem minnst hafa milli handanna. Katrín hefur komið sér upp gagnmerku ríkissvari, spurð um þennan árangur, og ekki síst, út í ummæli hennar frá því fyrir síðustu kosningar, að við eigum ekki að biðja fátækt fólk að bíða eftir réttlæti. En hefur ríkisstjórn hennar deilt út réttlæti eða kökumylsnu? Fyrir nokkrum dögum greip hún til þessa ríkissvars þegar Logi Einarsson, formaður Samfylkingarinnar, spurði forsætisráðherra hvort hún væri sammála þeim orðum fjármálaráðherra að talsmenn öryrkja grafi undan getu okkar til að styðja við þá sem eru í mestri þörf, og hvort hún komi ekki með í þá vinnu að bretta upp ermar og draga úr skerðingum og tryggja að lífeyrir almannatrygginga fylgi þróun lægstu launa samkvæmt lífskjara samningi. Katrín þakkaði Loga fyrir að vekja athygli á kjörum þeirra sem höllustum fæti standa í samfélaginu, og sagðist enn standa við orð sín frá 2017, um að við eigum ekki að biðja fátækt fólk að bíða eftir réttlætinu, „enda hafa fjölmargar aðgerðir ríkisstjórnarinnar á þessu kjörtímabili endurspeglað nákvæmlega þessa áherslu“. Og svo hófst upptalningin. Katrínu talar gjarnan fyrst um lækkun tekjuskatts. Og þá að sú lækkun komi sér nú best fyrir þá lægst launuðu. Það er rétt, svo langt sem það nær. Því miður er lækkunin þannig að þegar tekjur fara niður fyrir 300 þúsund krónur, eru áhrif hennar nánast horfin. Fyrir öryrkja, sem fær fyrir skatt, 265 þúsund og einhverjar krónur, færir skattalækkunin honum 2.951 krónu í auknar ráðstöfunartekjur á mánuði. Þessar upphæðir eiga við nú eftir áramót, þegar skattalækkunin hefur komið að fullu til framkvæmda, og örorkulífeyrir hækkað um 3.6%. Til að setja þessa tölu í samhengi er rétt að benda á að nú um stundir auglýsir veitingastaður nokkur sérstakt tilboð, stór pizza og 2 lítrar af gosi á 2.900. Barnabætur hafa hækkað segir forsætisráðherra. Er það rétt? Stutta svarið er nei. Í fjárlögum ársins 2021 er sama upphæð ætluð til barnabóta og í ár. Í umsögn BSRB við fjárlagafrumvarpið segir að þrátt fyrir að í texta með frumvarpinu sé talað um að hækka barnabætur sjást engin töluleg merki þess, og ekki er lögð til breyting á lögum um tekjuskatt. Skerðingarmörk barnabóta eru áfram 325 þúsund krónur á mánuði, það er aðeins þeir sem hafa lægri laun en 325 þúsund krónur, fá óskertar barnabætur. Nú um áramótin hækka lægstu laun upp í 351 þúsund krónur. Það þýðir að ekki einu sinni þeir sem eru á lægstu launum í þjóðfélaginu fá óskertar barnabætur. Það er nú aldeilis hækkunin. Ráðherra nefnir að skerðing krónu á móti krónu hafi verið minnkuð í 65 aura gegn hverri krónu. Það er, öryrki sem nýtur einhverra atvinnutekna, fær þá heila 35 aura af hverri krónu sem hann vinnur sér inn. En forsætisráðherra er ánægð með árangurinn. Rétt er hér að minna á að öll viðmiðunarmörk í almannatryggingakerfinu, frítekjumörk og eignamörk, hafa verið óbreytt í 10 ár. Frítekjumörk sem eiga að tryggja að eitthvað af tekjum sem öryrkjar vinna sér inn sitji eftir, ættu að hafa tvöfaldast ef þau hefðu fylgt launaþróun. Afleiðingin er því í raun enn harðari skerðingar en voru þegar króna á móti krónu var komið á árið 2010. Forsætisráðherra er vart ánægð með þann árangur. Katrín minnist svo á félagslegan viðbótarstuðning við aldraða. Það segir sig svolítið sjálft að öryrkjar fá ekkert út úr því. En er þó í anda þess sem við höfum barist fyrir. En það fá ekki allir að njóta. Forsætisráðherra fjallar svo um heilbrigðiskerfið, lækkun kostnaðar, bæði í heilsugæslu og tannlækningum. Það ber vissulega að hrósa ríkisstjórninni fyrir aukna niðurgreiðslu tannlækninga og þak á kostnað í heilbrigðisþjónustu. Ljóst er að margir öryrkjar hafa dregið það verulega við sig að fara til tannlæknis. Það er líka ljóst að flestir öryrkjar, heilsu sinnar vegna, þurfa frekar og oftar á þjónusu heilbrigðiskerfisins að halda. Þess vegna kemur lækkun gjalda á sjúklinga þessum hópi vel. Á sama tíma hefur þó verið opnað á það að aukagjöld séu tekin af sjúklingum, líka öryrkjum, aukagjöld sem falla utan greiðsluþátttöku ríkisins. Hér er hægri höndin að gefa en sú vinstri að taka. Þó svo að sjúkraþjálfun sé undir greiðsluþátttökukerfinu eru engir samningar við sjúkraþjálfara í gildi og þá er ónefnt að niðurgreiðsla sálfræðiþjónustu, sem var samþykkt með lögum í sumar, er ófjármögnuð og engar áætlanir í sjónmáli. Allt er þetta samt mylsna af kökunni. Ekkert hefur verið gert til að leiðrétta þann mikla mun sem orðinn er á örorkulífeyri og lægstu launum. Hann heldur áfram að aukast. Því lengur sem við bíðum með að leiðrétta þessa mismunun, því erfiðara verður verkefnið. Það sem verst er þó, að svo virðist sem forsætisráðherra trúi því statt og stöðugt að réttlæti hafi verið útdeilt. Að fátækt fólk sé ekki lengur að bíða. Höfundur er formaður Örykjabandalagsins. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Þuríður Harpa Sigurðardóttir Félagsmál Ríkisstjórn Katrínar Jakobsdóttur Mest lesið Pistil eftir frétt um Davíð Tómas körfuknattleiksdómara Sigurður Ólafur Kjartansson Skoðun Villa um fyrir bæjarbúum Vilhjálmur Árnason Skoðun Bullandi hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson Skoðun Suður-Íslendinga sögurnar Hans Birgisson Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir Skoðun Hættulegustu tækin í umferðinni Eva Hauksdóttir Skoðun Olíufyrirtækin vissu Guðni Freyr Öfjörð Skoðun Styrkjum stöðu leigjenda Kristján Þórður Snæbjarnarson Skoðun Hvað myndi Sesselja segja? Hallbjörn V. Fríðhólm Skoðun Hafrannsóknastofnun leggur til 95 prósent samdrátt í sjókvíaeldi á laxi Jón Kaldal Skoðun Skoðun Skoðun Alþjóðadagur krabbameinsrannsókna – eitthvað sem mig varðar? Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar Skoðun Villa um fyrir bæjarbúum Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Olíufyrirtækin vissu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Pistil eftir frétt um Davíð Tómas körfuknattleiksdómara Sigurður Ólafur Kjartansson skrifar Skoðun Bullandi hallarekstur í Hafnarfirði Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Styrkjum stöðu leigjenda Kristján Þórður Snæbjarnarson skrifar Skoðun Hættulegustu tækin í umferðinni Eva Hauksdóttir skrifar Skoðun Hvað myndi Sesselja segja? Hallbjörn V. Fríðhólm skrifar Skoðun Vaxtastefna Seðlabankans – á kostnað launafólks Hilmar Harðarson skrifar Skoðun Suður-Íslendinga sögurnar Hans Birgisson skrifar Skoðun Íhlutun Bandaríkjanna í Venesúela: Auðlindaránið í heimsvaldastefnunni og hræsnin í „stríðinu gegn fíkniefnum“ Sæþór Benjamín Randalsson skrifar Skoðun Stöndum vörð um tónlistarmenntun barna og ungmenna – opið bréf til borgarstjóra Sigrún Grendal skrifar Skoðun Hafrannsóknastofnun leggur til 95 prósent samdrátt í sjókvíaeldi á laxi Jón Kaldal skrifar Skoðun Velkomin til Helvítis Guðný Gústafsdóttir skrifar Skoðun Olíuleit við Ísland? Hallgrímur Óskarsson skrifar Skoðun Hækka launin þín þegar fasteignamatið á íbúðinni þinni hækkar? Daði Freyr Ólafsson skrifar Skoðun Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Manneklan er víða Brynhildur Bolladóttir skrifar Skoðun Sótt að hagsmunum atvinnulausra Steinar Harðarson skrifar Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson skrifar Skoðun Launamunur kynjanna eykst – Hvar liggur ábyrgðin? Kolbrún Halldórsdóttir skrifar Skoðun Þegar sannleikurinn verður fórnarlamb Davíð Bergmann skrifar Skoðun Gefum íslensku séns – að tala íslensku við alla Halla Signý Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Réttnefni: Viðbragð við upplýsingaóreiðu Jón Þór Sigurðsson skrifar Skoðun Farsæl framfaraskref á Sólheimum Sigurjón Örn Þórsson skrifar Skoðun Austurland – þrælanýlenda Íslands Björn Ármann Ólafsson skrifar Skoðun Gervigreindin stöðluð - öryggisins vegna Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar Skoðun Frelsi, framtíð og vistvænar samgöngur: Hvers vegna Ísland þarf að hugsa stærra Sigurborg Ósk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Atvinnustefna er alvöru mál Jóhannes Þór Skúlason skrifar Sjá meira
Nú um nokkurt skeið hefur Katrín Jakobsdóttir forsætisráðherra, talað mikið um þann árangur sem ríkisstjórn hennar hefur náð til að bæta kjör þeirra sem minnst hafa milli handanna. Katrín hefur komið sér upp gagnmerku ríkissvari, spurð um þennan árangur, og ekki síst, út í ummæli hennar frá því fyrir síðustu kosningar, að við eigum ekki að biðja fátækt fólk að bíða eftir réttlæti. En hefur ríkisstjórn hennar deilt út réttlæti eða kökumylsnu? Fyrir nokkrum dögum greip hún til þessa ríkissvars þegar Logi Einarsson, formaður Samfylkingarinnar, spurði forsætisráðherra hvort hún væri sammála þeim orðum fjármálaráðherra að talsmenn öryrkja grafi undan getu okkar til að styðja við þá sem eru í mestri þörf, og hvort hún komi ekki með í þá vinnu að bretta upp ermar og draga úr skerðingum og tryggja að lífeyrir almannatrygginga fylgi þróun lægstu launa samkvæmt lífskjara samningi. Katrín þakkaði Loga fyrir að vekja athygli á kjörum þeirra sem höllustum fæti standa í samfélaginu, og sagðist enn standa við orð sín frá 2017, um að við eigum ekki að biðja fátækt fólk að bíða eftir réttlætinu, „enda hafa fjölmargar aðgerðir ríkisstjórnarinnar á þessu kjörtímabili endurspeglað nákvæmlega þessa áherslu“. Og svo hófst upptalningin. Katrínu talar gjarnan fyrst um lækkun tekjuskatts. Og þá að sú lækkun komi sér nú best fyrir þá lægst launuðu. Það er rétt, svo langt sem það nær. Því miður er lækkunin þannig að þegar tekjur fara niður fyrir 300 þúsund krónur, eru áhrif hennar nánast horfin. Fyrir öryrkja, sem fær fyrir skatt, 265 þúsund og einhverjar krónur, færir skattalækkunin honum 2.951 krónu í auknar ráðstöfunartekjur á mánuði. Þessar upphæðir eiga við nú eftir áramót, þegar skattalækkunin hefur komið að fullu til framkvæmda, og örorkulífeyrir hækkað um 3.6%. Til að setja þessa tölu í samhengi er rétt að benda á að nú um stundir auglýsir veitingastaður nokkur sérstakt tilboð, stór pizza og 2 lítrar af gosi á 2.900. Barnabætur hafa hækkað segir forsætisráðherra. Er það rétt? Stutta svarið er nei. Í fjárlögum ársins 2021 er sama upphæð ætluð til barnabóta og í ár. Í umsögn BSRB við fjárlagafrumvarpið segir að þrátt fyrir að í texta með frumvarpinu sé talað um að hækka barnabætur sjást engin töluleg merki þess, og ekki er lögð til breyting á lögum um tekjuskatt. Skerðingarmörk barnabóta eru áfram 325 þúsund krónur á mánuði, það er aðeins þeir sem hafa lægri laun en 325 þúsund krónur, fá óskertar barnabætur. Nú um áramótin hækka lægstu laun upp í 351 þúsund krónur. Það þýðir að ekki einu sinni þeir sem eru á lægstu launum í þjóðfélaginu fá óskertar barnabætur. Það er nú aldeilis hækkunin. Ráðherra nefnir að skerðing krónu á móti krónu hafi verið minnkuð í 65 aura gegn hverri krónu. Það er, öryrki sem nýtur einhverra atvinnutekna, fær þá heila 35 aura af hverri krónu sem hann vinnur sér inn. En forsætisráðherra er ánægð með árangurinn. Rétt er hér að minna á að öll viðmiðunarmörk í almannatryggingakerfinu, frítekjumörk og eignamörk, hafa verið óbreytt í 10 ár. Frítekjumörk sem eiga að tryggja að eitthvað af tekjum sem öryrkjar vinna sér inn sitji eftir, ættu að hafa tvöfaldast ef þau hefðu fylgt launaþróun. Afleiðingin er því í raun enn harðari skerðingar en voru þegar króna á móti krónu var komið á árið 2010. Forsætisráðherra er vart ánægð með þann árangur. Katrín minnist svo á félagslegan viðbótarstuðning við aldraða. Það segir sig svolítið sjálft að öryrkjar fá ekkert út úr því. En er þó í anda þess sem við höfum barist fyrir. En það fá ekki allir að njóta. Forsætisráðherra fjallar svo um heilbrigðiskerfið, lækkun kostnaðar, bæði í heilsugæslu og tannlækningum. Það ber vissulega að hrósa ríkisstjórninni fyrir aukna niðurgreiðslu tannlækninga og þak á kostnað í heilbrigðisþjónustu. Ljóst er að margir öryrkjar hafa dregið það verulega við sig að fara til tannlæknis. Það er líka ljóst að flestir öryrkjar, heilsu sinnar vegna, þurfa frekar og oftar á þjónusu heilbrigðiskerfisins að halda. Þess vegna kemur lækkun gjalda á sjúklinga þessum hópi vel. Á sama tíma hefur þó verið opnað á það að aukagjöld séu tekin af sjúklingum, líka öryrkjum, aukagjöld sem falla utan greiðsluþátttöku ríkisins. Hér er hægri höndin að gefa en sú vinstri að taka. Þó svo að sjúkraþjálfun sé undir greiðsluþátttökukerfinu eru engir samningar við sjúkraþjálfara í gildi og þá er ónefnt að niðurgreiðsla sálfræðiþjónustu, sem var samþykkt með lögum í sumar, er ófjármögnuð og engar áætlanir í sjónmáli. Allt er þetta samt mylsna af kökunni. Ekkert hefur verið gert til að leiðrétta þann mikla mun sem orðinn er á örorkulífeyri og lægstu launum. Hann heldur áfram að aukast. Því lengur sem við bíðum með að leiðrétta þessa mismunun, því erfiðara verður verkefnið. Það sem verst er þó, að svo virðist sem forsætisráðherra trúi því statt og stöðugt að réttlæti hafi verið útdeilt. Að fátækt fólk sé ekki lengur að bíða. Höfundur er formaður Örykjabandalagsins.
Skoðun Af hverju ættum við að stunda geðrækt, rétt eins og líkamsrækt? Sigrún Þóra Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Pistil eftir frétt um Davíð Tómas körfuknattleiksdómara Sigurður Ólafur Kjartansson skrifar
Skoðun Íhlutun Bandaríkjanna í Venesúela: Auðlindaránið í heimsvaldastefnunni og hræsnin í „stríðinu gegn fíkniefnum“ Sæþór Benjamín Randalsson skrifar
Skoðun Stöndum vörð um tónlistarmenntun barna og ungmenna – opið bréf til borgarstjóra Sigrún Grendal skrifar
Skoðun Hafrannsóknastofnun leggur til 95 prósent samdrátt í sjókvíaeldi á laxi Jón Kaldal skrifar
Skoðun Hvað mun Pútín gera næst með því að ögra samstöðu NATO?: Rússnesk innrás í lofthelgi NATO og hlutverk Íslands í öryggi bandalagsins Jun Þór Morikawa skrifar
Skoðun Framtíðarskipulag Keldnalands er ekki útópía – og þaðan af síður dystópía Birkir Ingibjartsson skrifar
Skoðun Gervigreindin stöðluð - öryggisins vegna Hanna Kristín Skaftadóttir,Helga Sigrún Harðardóttir skrifar
Skoðun Frelsi, framtíð og vistvænar samgöngur: Hvers vegna Ísland þarf að hugsa stærra Sigurborg Ósk Haraldsdóttir skrifar