„Það er mikilvægt að mæta fólki með heilsukvíða af skilningi. Það að finna fyrir líkamlegum einkennum og sársauka, er ekki ímyndun eða meðvitaður tilbúningur, heldur raunveruleg upplifun,“ segir Þórkatla Aðalsteinsdóttir sálfræðingur hjá Lífi og sál. „Heilsukvíði hrjáir um 4% fólks og er jafnalgengur meðal karla og kvenna.“
Í Atvinnulífinu í dag og á morgun verður fjallað um ólíkar og jafnvel nýjar áskoranir vinnustaða sem vilja stuðla að bættri andlegri heilsu starfsfólks. Í dag er fjallað um heilsukvíða.
Einkenni heilsukvíða
Þórkatla segir eðlilegt að flest fólk hafi áhyggjur af heilsunni öðru hvoru. Það geti líka verið gagnlegt á stundum, til dæmis hafi kvíði í Covid hvatt fólk til að gæta betur að sóttvörnum og fara eftir leiðbeiningum og reglum til að tryggja öryggi okkar sem og ástvina.
Heilsukvíði er hins vegar sú tegund af kvíða þar sem áhyggjur af heilsunni verða mun meiri en tilefni er til og koma niður á lífsgæðum fólks.
„Heilsukvíði einkennist af miklum ótta við að vera með alvarlegan eða hættulegan sjúkdóm. Iðulega tenginst hann einhverjum líkamlegum einkennum eða breytingum, þrátt fyrir að heilsufarsskoðanir hafi ekki sýnt fram á slíkt. Líkamleg einkenni eru mistúlkuð og líkur á sjúkdómi eru ofmetnar.“
Þá segir Þórkatla heilsukvíða stundum beinast að öðru fólki. Til dæmis af óraunhæfum ótta um heilsu nákomins ættingja.
Þegar Þórkatla lýsir dæmigerðum einkennum heilsukvíða segir hún:
Athyglin beinist að líkamanum og svokölluð rörsýn verður á líkamann, fólk athugar og skoðar sig reglulega, aflar sér upplýsinga um sjúkdóma og einkenni, fer að sýna veikindahegðun sem þýðir að það fer að bera á hegðun sem einkennir veika manneskju.
Þá sækist viðkomandi eftir eftir hughreystingu og staðfestingu á að ekkert sé að óttast.
Töluverður tími fer í að hafa áhyggjur af heilsunni. Heilsukvíði hefst oftast á álagstímum í lífi fólks, til dæmis í kjölfar veikinda eða í kjölfar veikinda og/eða andláts nákomins ættingja.“
Þannig segir Þórkatla að þegar grunnhugmyndir óttans hjá fólki sem er að fást við heilsukvíða, komi oft í ljós að heilsukvíðinn er skiljanlegur í ljósi reynslu viðkomandi.
Góðu ráðin: Það sem við getum gert
Þórkatla segir vítahring heilsukvíða geta verið mjög flókinn því hann leiði til þess að líkamleg einkenni eru til staðar, þótt orsökin sé ekki lífshættulegur sjúkdómur eins og fólk með heilsukvíða óttast.
En þegar að fólk upplifir sig með heilsukvíða, er mikilvægt að það hitti lækni sem framkvæmir heilsufarsskoðun til að ganga úr skugga um að það sé heilsukvíðinn sem orsaki einkennin en ekki sjúkdómur sem þarf að meðhöndla.
„Það ætti að duga að fara einu sinni í skoðun, en ekki sífellt. Sé niðurstaðan sú að um heilsukvíða sé að ræða, getur reynst nauðsynlegt að fá faglega aðstoð til að vinna með kvíðann,“ segir Þórkatla.
En hvernig geta vinnustaðir spornað við heilsukvíða hjá starfsfólki?
„Það er hjálplegt að bjóða upp á fræðslu um kvíða innan vinnustaðar. Það er ekki einungis aukning í heilsukvíða í kjölfar Covid-19, heldur er aukning almennt hvað varðar aðrar kvíðaraskanir,“ segir Þórkatla og bætir við:
Gagnlegt er stuðla að andrúmslofti sem býður upp á heiðarlega umræðu um kvíða og kvíðaraskanir með stuðningi og skilningi.
Góð þekking meðal stjórnenda og mannauðsfólks er mikilvæg til að hægt sé bæði að bera kennsl á einkenni heilsukvíðans og þekkja færar leiðir til aðstoðar einstaklingum sem þess þurfa.“
Þórkatla segir langvarandi veikindi vegna kvíða geta haft víðtæk áhrif á líf og störf fólks. Þannig geti kvíði dregið verulega úr lífsgæðum og þar með haft áhrif á heilsuna til lengri tíma.
Þess vegna sé svo mikilvægt að reyna að grípa í taumana með aðstoð og hjálp.
„Kvíðaraskanir eru oft flóknar og erfiðar og mjög þjakandi fyrir þá einstaklinga sem við þær glíma. Með góðri sérfræðiaðstoð er virkilega hægt að ná góðum árangri og bata og því ætti enginn að þurfa að sitja uppi með kvíðaröskun í langan tíma.“
