Háværar raddir kalla eftir falli breska samveldisins Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir skrifar 10. september 2022 10:26 Talið er að valdataka Karls muni ýta undir það að ríki samveldisins slíti tengsl við bresku krúnuna. AP/Victoria Jones Andlát Elísabetar annarrar Bretadrottningar hefur vakið þær raddir sem vilja sjá breska samveldið falla. Fimmtíu og sex ríki eru hluti af breska samveldinu og Karl III Bretakonungur leiðtogi þess. Karl III hefur nú verið formlega lýstur konungur Bretlands af arftakaráði landsins en móðir hans Elísabet II Bretadrottning lést 96 ára gömul á miðvikudag. Valdatíð Elísabetar spannaði sjötíu ár en á þeim tíma fékk fjöldi fyrrverandi nýlenda Bretlands sjálfstæði. Hjá mörgum þeirra var Elísabet hins vegar áfram þjóðhöfðingi, svona að nafninu til, en þau fengu þó minnst að kjósa eigin þing og ríkisleiðtoga. Drottning eða konungur Bretlands er þjóðhöfðingi fimmtán ríkja breska samveldisins, þar á meðal Kanada, Ástralíu, Jamaíku, Belís og Nýja-Sjálands, en þrjátíu og sex þeirra eru lýðveldi. Forsætisráðherrar Jamaíku og Antígva og Barbúda lýstu því yfir fyrr í vikunni að þjóðir þeirra myndu syrgja Elísabetu drottningu og í Antígva og Barbúda verður fánum flaggað í hálfa stöng þar til drottningin verður jarðsungin. Aðrir leiðtogar samveldisríkjanna hafa þó lýst yfir trega til að taka Karl III í sátt sem þjóðhöfðingja. Þessar raddir hafa undanfarin misseri orðið háværari. Í mars, þegar Vilhjálmur krónprins og eiginkona hans Katrín, ferðuðust um bresku ríkin Belís, Jamaíku og Bahamaeyja kölluðu margir landsmenn eyjanna eftir því að Bretland greiddi ríkjunum skaðabætur vegna nýlendustefnunnar og konungsfjölskyldan bæðist afsökunar á þrælahaldi. Vilja feta í fótspor Barbados Meira en tíu milljónir Afríkumanna voru hnepptir í þrældóm af evrópskum ríkjum frá 15. fram á 19. öld. Þeir sem lifðu af hættulegt ferðalag yfir Atlantshafið voru neyddir í þrælavinnu á ekrum í Karíbahafinu og Ameríku. Yfirvöld í Jamaíku kynntu í fyrra áætlanir um að óska eftir miskabótum frá Bretlandi fyrir að hafa flutt um það bil 600 þúsund Afríkumenn til eyríkisins á sínum tíma til að vinna þrælavinnu á sykur- og bananaekrum. Breskir þrælahaldarar græddu morðfjár á þrælavinnunni en þrælarnir sjálfir og afkomendur þeirra hafa aldrei séð krónu af þeim ágóða. Barbados sleit í fyrra tengsl við bresku krúnuna og varð að lýðveldi en yfirvöld í Jamaíku hafa ýjað að því að vilja feta í fótspor nágranna sinna. Samkvæmt skoðanakönnun sem gerð var í ágústmánuði vilja 56 prósent íbúa Jamaíka slíta tengsl við bresku krúnuna. Ríki í Karíbahafinu eru ekki ein um að vilja losna undan bresku krúnunni. Íbúar í Kanada, Ástralíu og Nýja-Sjálandi hafa lýst yfir vilja til að slíta tengslin en lýðveldishreyfingunni var haldið aftur í valdatíð Elísabetar vegna gríðarlegra vinsælda hennar. Líklegt er talið að arftaka Karls muni breyta þeirri stöðu. Skref til að afnýlenduvæða samveldin 55 prósent fólks á kjörskrá í Ástralíu árið 1999 vildi halda í bresku krúnuna en nýlegar skoðanakannanir benda til þess að stuðningur við hana hafi minnnkað. Samkvæmt könnun sem var framkvæmd árið 2020 vildu 62 prósent Ástrala kjósa sér eigin þjóðhöfðingja en flestir sögðu að það væri bundið við það að Karl tæki við krúnunni. Skoðanakannanir í Kanada benda til að um helmingur landsmanna vilji slíta tengslin við bresku krúnuna við andlát Elísabetar. Sérfræðingar telja þó að það geti reynst erfitt vegna eðlis kanadísku stjórnarskrárinnar, sem gæti frestað því að Kanada verði lýðveldi. Í Nýja-Sjálandi er svipuð staða uppi, eða var það árið 2016 þegar íbúar höfnuðu þeirri tillögu að fjarlægja breska fánann úr nýsjálenska fánanum. Í sömu þjóðaratkvæðagreiðslu mátti nema að yngra fólk væri hlynntara lýðveldi en eldra og Jacinda Ardern forsætisráðherra Nýja-Sjálands hefur lýst því að hún telji að Nýja-Sjáland verði lýðveldi á hennar líftíma. Staðan gæti hins vegar verið önnur í Nýja-Sjálandi í dag. Til umræðu er þar í landi að breyta bæði fána og opinberu nafni þess í það sem Maori-þjóðin, frumbyggjar landsins nota. Gangi það eftir verður nafni Nýja-Sjálands breytt í Aotearoa. Jamaíka Antígva og Barbúda Bretland Andlát Elísabetar II Bretadrottningar Nýja-Sjáland Kanada Ástralía Barbados Tengdar fréttir Karl III verður formlega konungur Karl III verður lýstur konungur yfir Bretlandi klukkan 9.00 á íslenskum tíma í dag, þegar arftakaráð, sérstök nefnd um valdaskipti, kemur formlega saman. 10. september 2022 08:10 Vilhjálmur og Katrín fá nýja titla Í ávarpi sínu fyrr í kvöld tilkynnti Karl III Bretlandskonungur að Vilhjálmur Prins yrði nýi prinsinn af Wales og kona hans Katrín sömuleiðis prinsessan af Wales. Katrín er sú fyrsta til að bera þann titil síðan Díana prinsessa, móðir Vilhjálms lést árið 1997. 9. september 2022 20:40 Karl III sór þegnum sínum hollustueið Í fyrsta ávarpi sínu til þjóðarinnar í dag þakkaði Karl III nýr konungur Bretlands Elísabetu II móður sinni fyrir þá ást og umhyggju sem hún sýndi fjölskyldu sinni og óbilandi trúnað hennar og skyldurækni í störfum og samskiptum við þegna hennar. 9. september 2022 19:20 Mest lesið Ástand á stúdentagörðum: Ítrekuð innbrot, mat stolið, dýnur í kjallara og hland á gólfi Innlent „Það kemur að því að við lendum í veseni“ Innlent Yfirgefið hreysi víkur fyrir hundrað íbúðum Innlent „Mér hefur aldrei verið sýnd jafn mikil vanvirðing“ Innlent „Geta verið dauðsföll, þú veist ekkert hvað er í þessu“ Innlent Konan er fundin Innlent Lögregla hafi hlaupið á sig á Siglufirði: „Þetta eru einstök prúðmenni“ Innlent „Selir“ skutu óvopnaða borgara í leyniaðgerð í Norður-Kóreu Erlent Hefur sætt umsáturseinelti í 14 ár: „Þetta hefur bara rústað lífi mínu“ Innlent Skoða að banna trans fólki að eiga skotvopn Erlent Fleiri fréttir Webb smellti af nýburamyndum Harðlega gagnrýndur af bæði Demókrötum og Repúblikönum Fundu ofgnótt ferskvatns undir sjávarbotninum í Atlantshafi Segir af sér sem ráðherra og varaformaður Verkamannaflokksins „Selir“ skutu óvopnaða borgara í leyniaðgerð í Norður-Kóreu Hertogaynjan af Kent er látin Konungssinninn Anutin Charnvirakul nýr forsætisráðherra Taílands Bretar, Kanadamenn, Suður-Kóreubúar og Þjóðverji meðal látinna í Lissabon Sér ekki tilgang í öryggistryggingum þar sem Rússum sé treystandi Skoða að banna trans fólki að eiga skotvopn Svíar saka Rússa um auknar truflanir í staðsetningarbúnaði Gekkst undir aðgerð vegna húðkrabbameins Kynnir stríðsmálaráðuneytið til leiks Gerðu loftárás á vinnusvæði danskra hjálparsamtaka Yfir tvö þúsund látnir eftir jarðskjálftann Segir 26 ríki vilja senda hermenn til Úkraínu Sá sem ók á skrúðgöngu Liverpool-manna lýsti yfir sakleysi Mátti ekki stöðva fjárveitingar til Harvard Tískugoðsögnin Giorgio Armani er fallin frá Búa sig undir komu hermanna og útsendara ICE Evrópuleiðtogar funda um öryggistryggingar fyrir Úkraínu Spinna samsæriskenningar vegna óvenjumargra andláta frambjóðenda Biðja hæstarétt um flýtimeðferð vegna tolla Höfundur Father Ted handtekinn fyrir að hvetja til ofbeldis gegn trans fólki Allir íbúar munu geta höfðað mál vegna þungunarrofslyfja Vinna að lista yfir vini og samstarfsmenn Epstein Mjótt á munum í Noregi og líkur á flókinni stjórnarmyndun Mótmæla hugmyndum um innlimun nær alls Vesturbakkans Þjóðarsorg lýst yfir í Portgúal Pútín og Xi ræddu ódauðleika í gegnum líffæragjöf Sjá meira
Karl III hefur nú verið formlega lýstur konungur Bretlands af arftakaráði landsins en móðir hans Elísabet II Bretadrottning lést 96 ára gömul á miðvikudag. Valdatíð Elísabetar spannaði sjötíu ár en á þeim tíma fékk fjöldi fyrrverandi nýlenda Bretlands sjálfstæði. Hjá mörgum þeirra var Elísabet hins vegar áfram þjóðhöfðingi, svona að nafninu til, en þau fengu þó minnst að kjósa eigin þing og ríkisleiðtoga. Drottning eða konungur Bretlands er þjóðhöfðingi fimmtán ríkja breska samveldisins, þar á meðal Kanada, Ástralíu, Jamaíku, Belís og Nýja-Sjálands, en þrjátíu og sex þeirra eru lýðveldi. Forsætisráðherrar Jamaíku og Antígva og Barbúda lýstu því yfir fyrr í vikunni að þjóðir þeirra myndu syrgja Elísabetu drottningu og í Antígva og Barbúda verður fánum flaggað í hálfa stöng þar til drottningin verður jarðsungin. Aðrir leiðtogar samveldisríkjanna hafa þó lýst yfir trega til að taka Karl III í sátt sem þjóðhöfðingja. Þessar raddir hafa undanfarin misseri orðið háværari. Í mars, þegar Vilhjálmur krónprins og eiginkona hans Katrín, ferðuðust um bresku ríkin Belís, Jamaíku og Bahamaeyja kölluðu margir landsmenn eyjanna eftir því að Bretland greiddi ríkjunum skaðabætur vegna nýlendustefnunnar og konungsfjölskyldan bæðist afsökunar á þrælahaldi. Vilja feta í fótspor Barbados Meira en tíu milljónir Afríkumanna voru hnepptir í þrældóm af evrópskum ríkjum frá 15. fram á 19. öld. Þeir sem lifðu af hættulegt ferðalag yfir Atlantshafið voru neyddir í þrælavinnu á ekrum í Karíbahafinu og Ameríku. Yfirvöld í Jamaíku kynntu í fyrra áætlanir um að óska eftir miskabótum frá Bretlandi fyrir að hafa flutt um það bil 600 þúsund Afríkumenn til eyríkisins á sínum tíma til að vinna þrælavinnu á sykur- og bananaekrum. Breskir þrælahaldarar græddu morðfjár á þrælavinnunni en þrælarnir sjálfir og afkomendur þeirra hafa aldrei séð krónu af þeim ágóða. Barbados sleit í fyrra tengsl við bresku krúnuna og varð að lýðveldi en yfirvöld í Jamaíku hafa ýjað að því að vilja feta í fótspor nágranna sinna. Samkvæmt skoðanakönnun sem gerð var í ágústmánuði vilja 56 prósent íbúa Jamaíka slíta tengsl við bresku krúnuna. Ríki í Karíbahafinu eru ekki ein um að vilja losna undan bresku krúnunni. Íbúar í Kanada, Ástralíu og Nýja-Sjálandi hafa lýst yfir vilja til að slíta tengslin en lýðveldishreyfingunni var haldið aftur í valdatíð Elísabetar vegna gríðarlegra vinsælda hennar. Líklegt er talið að arftaka Karls muni breyta þeirri stöðu. Skref til að afnýlenduvæða samveldin 55 prósent fólks á kjörskrá í Ástralíu árið 1999 vildi halda í bresku krúnuna en nýlegar skoðanakannanir benda til þess að stuðningur við hana hafi minnnkað. Samkvæmt könnun sem var framkvæmd árið 2020 vildu 62 prósent Ástrala kjósa sér eigin þjóðhöfðingja en flestir sögðu að það væri bundið við það að Karl tæki við krúnunni. Skoðanakannanir í Kanada benda til að um helmingur landsmanna vilji slíta tengslin við bresku krúnuna við andlát Elísabetar. Sérfræðingar telja þó að það geti reynst erfitt vegna eðlis kanadísku stjórnarskrárinnar, sem gæti frestað því að Kanada verði lýðveldi. Í Nýja-Sjálandi er svipuð staða uppi, eða var það árið 2016 þegar íbúar höfnuðu þeirri tillögu að fjarlægja breska fánann úr nýsjálenska fánanum. Í sömu þjóðaratkvæðagreiðslu mátti nema að yngra fólk væri hlynntara lýðveldi en eldra og Jacinda Ardern forsætisráðherra Nýja-Sjálands hefur lýst því að hún telji að Nýja-Sjáland verði lýðveldi á hennar líftíma. Staðan gæti hins vegar verið önnur í Nýja-Sjálandi í dag. Til umræðu er þar í landi að breyta bæði fána og opinberu nafni þess í það sem Maori-þjóðin, frumbyggjar landsins nota. Gangi það eftir verður nafni Nýja-Sjálands breytt í Aotearoa.
Jamaíka Antígva og Barbúda Bretland Andlát Elísabetar II Bretadrottningar Nýja-Sjáland Kanada Ástralía Barbados Tengdar fréttir Karl III verður formlega konungur Karl III verður lýstur konungur yfir Bretlandi klukkan 9.00 á íslenskum tíma í dag, þegar arftakaráð, sérstök nefnd um valdaskipti, kemur formlega saman. 10. september 2022 08:10 Vilhjálmur og Katrín fá nýja titla Í ávarpi sínu fyrr í kvöld tilkynnti Karl III Bretlandskonungur að Vilhjálmur Prins yrði nýi prinsinn af Wales og kona hans Katrín sömuleiðis prinsessan af Wales. Katrín er sú fyrsta til að bera þann titil síðan Díana prinsessa, móðir Vilhjálms lést árið 1997. 9. september 2022 20:40 Karl III sór þegnum sínum hollustueið Í fyrsta ávarpi sínu til þjóðarinnar í dag þakkaði Karl III nýr konungur Bretlands Elísabetu II móður sinni fyrir þá ást og umhyggju sem hún sýndi fjölskyldu sinni og óbilandi trúnað hennar og skyldurækni í störfum og samskiptum við þegna hennar. 9. september 2022 19:20 Mest lesið Ástand á stúdentagörðum: Ítrekuð innbrot, mat stolið, dýnur í kjallara og hland á gólfi Innlent „Það kemur að því að við lendum í veseni“ Innlent Yfirgefið hreysi víkur fyrir hundrað íbúðum Innlent „Mér hefur aldrei verið sýnd jafn mikil vanvirðing“ Innlent „Geta verið dauðsföll, þú veist ekkert hvað er í þessu“ Innlent Konan er fundin Innlent Lögregla hafi hlaupið á sig á Siglufirði: „Þetta eru einstök prúðmenni“ Innlent „Selir“ skutu óvopnaða borgara í leyniaðgerð í Norður-Kóreu Erlent Hefur sætt umsáturseinelti í 14 ár: „Þetta hefur bara rústað lífi mínu“ Innlent Skoða að banna trans fólki að eiga skotvopn Erlent Fleiri fréttir Webb smellti af nýburamyndum Harðlega gagnrýndur af bæði Demókrötum og Repúblikönum Fundu ofgnótt ferskvatns undir sjávarbotninum í Atlantshafi Segir af sér sem ráðherra og varaformaður Verkamannaflokksins „Selir“ skutu óvopnaða borgara í leyniaðgerð í Norður-Kóreu Hertogaynjan af Kent er látin Konungssinninn Anutin Charnvirakul nýr forsætisráðherra Taílands Bretar, Kanadamenn, Suður-Kóreubúar og Þjóðverji meðal látinna í Lissabon Sér ekki tilgang í öryggistryggingum þar sem Rússum sé treystandi Skoða að banna trans fólki að eiga skotvopn Svíar saka Rússa um auknar truflanir í staðsetningarbúnaði Gekkst undir aðgerð vegna húðkrabbameins Kynnir stríðsmálaráðuneytið til leiks Gerðu loftárás á vinnusvæði danskra hjálparsamtaka Yfir tvö þúsund látnir eftir jarðskjálftann Segir 26 ríki vilja senda hermenn til Úkraínu Sá sem ók á skrúðgöngu Liverpool-manna lýsti yfir sakleysi Mátti ekki stöðva fjárveitingar til Harvard Tískugoðsögnin Giorgio Armani er fallin frá Búa sig undir komu hermanna og útsendara ICE Evrópuleiðtogar funda um öryggistryggingar fyrir Úkraínu Spinna samsæriskenningar vegna óvenjumargra andláta frambjóðenda Biðja hæstarétt um flýtimeðferð vegna tolla Höfundur Father Ted handtekinn fyrir að hvetja til ofbeldis gegn trans fólki Allir íbúar munu geta höfðað mál vegna þungunarrofslyfja Vinna að lista yfir vini og samstarfsmenn Epstein Mjótt á munum í Noregi og líkur á flókinni stjórnarmyndun Mótmæla hugmyndum um innlimun nær alls Vesturbakkans Þjóðarsorg lýst yfir í Portgúal Pútín og Xi ræddu ódauðleika í gegnum líffæragjöf Sjá meira
Karl III verður formlega konungur Karl III verður lýstur konungur yfir Bretlandi klukkan 9.00 á íslenskum tíma í dag, þegar arftakaráð, sérstök nefnd um valdaskipti, kemur formlega saman. 10. september 2022 08:10
Vilhjálmur og Katrín fá nýja titla Í ávarpi sínu fyrr í kvöld tilkynnti Karl III Bretlandskonungur að Vilhjálmur Prins yrði nýi prinsinn af Wales og kona hans Katrín sömuleiðis prinsessan af Wales. Katrín er sú fyrsta til að bera þann titil síðan Díana prinsessa, móðir Vilhjálms lést árið 1997. 9. september 2022 20:40
Karl III sór þegnum sínum hollustueið Í fyrsta ávarpi sínu til þjóðarinnar í dag þakkaði Karl III nýr konungur Bretlands Elísabetu II móður sinni fyrir þá ást og umhyggju sem hún sýndi fjölskyldu sinni og óbilandi trúnað hennar og skyldurækni í störfum og samskiptum við þegna hennar. 9. september 2022 19:20