Ísland engan veginn í stakk búið fyrir viðamiklar lyfjarannsóknir Hólmfríður Gísladóttir skrifar 1. desember 2022 08:11 Sílósíbín er unnið úr sveppum og er nú mikið í umfjölluninni vegna forvitnilegra eiginleika og áhrifa á heilastarfsemina. Getty/Washington Post/Jahi Chikwendiu Ísland er langt í frá reiðubúið til að taka þátt í umfangsmiklum lyfjarannsóknum, ef marka má umsagnir um þingsályktunartillögu um heimild til rannsókna og notkunar á efninu sílósíbíni (e. psilocybin) í geðlækningum. Vandamálið er meðal annars vanfjármögnun og skortur á mannauð. Bæði geðþjónusta Landspítalans og Læknadeild Háskóla Íslands hafa skilað inn umsögn en í báðum er talað um nauðsyn þess að hlúa betur að meðferð vegna alvarlegs þunglyndis hér á landi og nefnt að Landspítalinn hefur enn ekki yfir að ráða búnaði til segulörvunar á heila, sem hefur gefið góða raun erlendis. Í umsögn geðþjónustu Landspítalans, sem rituð er af Nönnu Briem geðlækni, er fjallað um athugun sem fór fram hér á landi í fyrra og fyrr á þessu ári um möguleika þess að geðþjónusta LSH yrði þátttakandi í alþjóðlegri fasa 3 rannsókn á virkni sílósíbíns gegn meðferðarþráu þunglyndi. Landspítalinn varð ekki fyrir valinu þar sem innviðir spítalans þóttu fremur veikir og vanfjármagnaðir til þátttöku í umfangsmiklum alþjóðlegum lyfjarannsóknum, í samanburði við sambærileg háskólasjúkrahús á Norðurlöndum. „Því er ljóst í mínum huga að það myndi krefjast umtalsverðra fjármuna og uppbyggingar á rannsóknainnviðum ef geðþjónusta Landspítala ætti að geta komið að klínískum rannsóknum á sílósíbíni og skyldum efnum sem standast alþjóðlegar rannsóknarkröfur,“ segir Nanna í umsögninni. Hún segir segulörvun á heila hins vegar annan meðferðarkost gegn meðferðarráðu þunglyndi, það er að segja þunglyndi sem hefur ekki svarað að minnsta kosti tvenns konar lyfjameðferð. Nærtækara væri að spítalinn fengi fjármuni til að geta boðið upp á segulörvun sem meðferð, fremur en að endurtaka rannsóknir á sílósíbíni hér á landi, sem þegar eru stundaðar á miklu stærri skala erlendis. Segir segulörvun geta leitt til 85 prósent bata á viku Engilbert Sigurðsson, prófessor í geðlæknisfræði og yfirlæknir geðþjónustu Landspítalans, er höfundur umsagnar Læknadeildar Háskóla Íslands en það var hann sem stóð fyrir fyrrnefndri athugun á mögulegri þátttöku Landspítala í hinni alþjóðlegu fasa 3 lyfjarannsókn. „Landspítali varð ekki fyrir valinu til að taka þátt í þessu fjölþjóðlega verkefni og kom það undirrituðum ekki á óvart í ljósi þess hve margt vantaði upp á að við hefðum nægilegar góðar aðstæður til að uppfylla öll skilyrði sem mæta þarf í stórum fasa 3 lyfjarannsóknum,“ segir Engilbert í umsögninni. Hann segir að ef marka megi texta greinargerðar með þingsályktunartillögunni ætti Ísland að verða leiðandi í fasa 2 og fasa 3 rannsóknum annars vegar og rannsóknum á dýrum hins vegar. „Hvað varðar ofangreindar rannsóknir á dýrum og bindingu efna í heila og áhrif þeirra á miðtaugakerfið í dýrum og mönnum, þá er ekki til sérhæfður tækjabúnaður, aðstaða, þekking né heldur sérþjálfað starfsfólk hér á landi til að koma að slíkum rannsóknum á þann hátt að Ísland gæti orðið leiðandi á Norðurlöndum, hvað þá á heimsvísu,“ segir Engilbert. „Slíkar rannsóknir krefjast sérhæfðs húsnæðis fyrir rannsóknir á dýrum og mönnum, margs konar dýrs og flókins tækjabúnaðar og þekkingar innfluttra sérfræðinga ef koma ætti af stað slíkum rannsóknum hér á landi.“ Engilbert segir þátttöku Íslands í fjölþjóðlegum klínískum lyfjarannsóknum hafa dregist mjög saman síðustu 15 til 20 ár. Landspítalinn verji enda minna en 1 prósenti af veltu til vísindastarfa, á meðan hlutfallið sé 5 til 10 prósent á sambærilegum háskólasjúkrahúsum á Norðurlöndunum. „Ef rekja má áhuga þingheims á þessu máli til vaxandi skilnings á mikilvægi öflugri og skilvirkari meðferðar á alvarlegu og þrálátu þunglyndi sem ekki svarar hefðbundinni meðferð, vill undirritaður benda á að ný og skjótvirkari heilaörvun afmarkaðs svæðis í framheila (prefrontal dorsolateral cortex) með segulörvun, aðferð sem hefur verið notuð í meira en áratug, hlaut ábendinguna alvarlegt meðferðarþrátt þunglyndi frá FDA í BNA nú í septembermánuði 2022,“ segir Engilbert. Umrætt tæki veiti allt að 85 prósent bata á einni viku. Heilsugæslan á höfuðborgarsvæðinu eigi tæki sem dragi úr einkennum á sex vikum en á Landspítala sé ekki til tækjabúnaður til að veita segulörvun af neinu tagi. Heilbrigðismál Lyf Geðheilbrigði Alþingi Hugvíkkandi efni Mest lesið Hætti sér loksins út að leika og var laminn um leið Innlent Sýknaður af ákæru um að verða hjónum að bana Innlent Rekin eftir að hafa neitað að endurnýja byssuleyfi Mels Gibson Erlent Skyndilegur brottrekstur dropinn sem fyllti mælinn Innlent Vaktin: Halla kjörin formaður VR Innlent Pútín í Kúrsk: Farið verði með úkraínska hermenn eins og hryðjuverkamenn Erlent Handtekinn á vafasömum forsendum og hótað brottflutningi Erlent Manndrápsrannsóknin: Myndin að verða „skýrari og skýrari“ Innlent Wagnerliðar fremja ódæði í Malí: „Ég sá dauðann alls staðar“ Erlent Ráðgjafi Pútíns segir tillögu Trumps tilgangslausa Erlent Fleiri fréttir Vill hefja undirbúning næstu kjarasamninga strax Samfélagslögga flakkar á milli „heitra reita“ og eltir hópamyndun Réttlæta ofbeldi með því að þolandi eigi það skilið Ætlar að finna jarðvarma á köldum svæðum „Hann grátbað mig um að við fengjum að flytja í burtu“ Brutu framrúðu til að bjarga barni læstu inni í bíl Segir menntamálaráðherra vega að grunnstoðum lýðræðisins Handataka og húsleitir, ótti í Breiðholti og ótrúleg björgun Einn handtekinn til viðbótar í manndrápsmáli Tognaður, kaldur og hrakinn eftir fimm daga í Loðmundarfirði Skammtímaleiga í þéttbýli verði afmörkuð við lögheimili Keyptu húsið aftur árið 2019 á sama verði og árið 2007 Úrslitin komu Höllu ekki á óvart Nauðgunardómur Guðmundar Elíss staðfestur Fimmtán mánuðir fyrir að stinga nývaknaða konu Vilja hvorki staðfesta fund í Haag né aðkomu Europol Hrökklaðist úr borgarstjórn vegna pressu frá formanninum Sex skjálftar yfir 3,0 Smæðin auki hættu á sögusögnum og óþarfa ágiskunum Skyndilegur brottrekstur dropinn sem fyllti mælinn Bein útsending: Kynnir nýtt átak stjórnvalda í leit og nýtingu á jarðhita Ekkert sérstakt eftirlit með afgangsflugeldum Mikilvægt að grípa snemma inn í: „Börnin okkar eru að þyngjast“ Skýrari mynd að komast á atburðarrásina segir lögreglan Vaktin: Halla kjörin formaður VR Kallar eftir kjarkmiklum og óttalausum forystumanni Hætti sér loksins út að leika og var laminn um leið Manndrápsrannsóknin: Myndin að verða „skýrari og skýrari“ Jón Gnarr vill skikkjur og hárkollur á þingmenn Maðurinn sem lýst var eftir kominn í leitirnar Sjá meira
Vandamálið er meðal annars vanfjármögnun og skortur á mannauð. Bæði geðþjónusta Landspítalans og Læknadeild Háskóla Íslands hafa skilað inn umsögn en í báðum er talað um nauðsyn þess að hlúa betur að meðferð vegna alvarlegs þunglyndis hér á landi og nefnt að Landspítalinn hefur enn ekki yfir að ráða búnaði til segulörvunar á heila, sem hefur gefið góða raun erlendis. Í umsögn geðþjónustu Landspítalans, sem rituð er af Nönnu Briem geðlækni, er fjallað um athugun sem fór fram hér á landi í fyrra og fyrr á þessu ári um möguleika þess að geðþjónusta LSH yrði þátttakandi í alþjóðlegri fasa 3 rannsókn á virkni sílósíbíns gegn meðferðarþráu þunglyndi. Landspítalinn varð ekki fyrir valinu þar sem innviðir spítalans þóttu fremur veikir og vanfjármagnaðir til þátttöku í umfangsmiklum alþjóðlegum lyfjarannsóknum, í samanburði við sambærileg háskólasjúkrahús á Norðurlöndum. „Því er ljóst í mínum huga að það myndi krefjast umtalsverðra fjármuna og uppbyggingar á rannsóknainnviðum ef geðþjónusta Landspítala ætti að geta komið að klínískum rannsóknum á sílósíbíni og skyldum efnum sem standast alþjóðlegar rannsóknarkröfur,“ segir Nanna í umsögninni. Hún segir segulörvun á heila hins vegar annan meðferðarkost gegn meðferðarráðu þunglyndi, það er að segja þunglyndi sem hefur ekki svarað að minnsta kosti tvenns konar lyfjameðferð. Nærtækara væri að spítalinn fengi fjármuni til að geta boðið upp á segulörvun sem meðferð, fremur en að endurtaka rannsóknir á sílósíbíni hér á landi, sem þegar eru stundaðar á miklu stærri skala erlendis. Segir segulörvun geta leitt til 85 prósent bata á viku Engilbert Sigurðsson, prófessor í geðlæknisfræði og yfirlæknir geðþjónustu Landspítalans, er höfundur umsagnar Læknadeildar Háskóla Íslands en það var hann sem stóð fyrir fyrrnefndri athugun á mögulegri þátttöku Landspítala í hinni alþjóðlegu fasa 3 lyfjarannsókn. „Landspítali varð ekki fyrir valinu til að taka þátt í þessu fjölþjóðlega verkefni og kom það undirrituðum ekki á óvart í ljósi þess hve margt vantaði upp á að við hefðum nægilegar góðar aðstæður til að uppfylla öll skilyrði sem mæta þarf í stórum fasa 3 lyfjarannsóknum,“ segir Engilbert í umsögninni. Hann segir að ef marka megi texta greinargerðar með þingsályktunartillögunni ætti Ísland að verða leiðandi í fasa 2 og fasa 3 rannsóknum annars vegar og rannsóknum á dýrum hins vegar. „Hvað varðar ofangreindar rannsóknir á dýrum og bindingu efna í heila og áhrif þeirra á miðtaugakerfið í dýrum og mönnum, þá er ekki til sérhæfður tækjabúnaður, aðstaða, þekking né heldur sérþjálfað starfsfólk hér á landi til að koma að slíkum rannsóknum á þann hátt að Ísland gæti orðið leiðandi á Norðurlöndum, hvað þá á heimsvísu,“ segir Engilbert. „Slíkar rannsóknir krefjast sérhæfðs húsnæðis fyrir rannsóknir á dýrum og mönnum, margs konar dýrs og flókins tækjabúnaðar og þekkingar innfluttra sérfræðinga ef koma ætti af stað slíkum rannsóknum hér á landi.“ Engilbert segir þátttöku Íslands í fjölþjóðlegum klínískum lyfjarannsóknum hafa dregist mjög saman síðustu 15 til 20 ár. Landspítalinn verji enda minna en 1 prósenti af veltu til vísindastarfa, á meðan hlutfallið sé 5 til 10 prósent á sambærilegum háskólasjúkrahúsum á Norðurlöndunum. „Ef rekja má áhuga þingheims á þessu máli til vaxandi skilnings á mikilvægi öflugri og skilvirkari meðferðar á alvarlegu og þrálátu þunglyndi sem ekki svarar hefðbundinni meðferð, vill undirritaður benda á að ný og skjótvirkari heilaörvun afmarkaðs svæðis í framheila (prefrontal dorsolateral cortex) með segulörvun, aðferð sem hefur verið notuð í meira en áratug, hlaut ábendinguna alvarlegt meðferðarþrátt þunglyndi frá FDA í BNA nú í septembermánuði 2022,“ segir Engilbert. Umrætt tæki veiti allt að 85 prósent bata á einni viku. Heilsugæslan á höfuðborgarsvæðinu eigi tæki sem dragi úr einkennum á sex vikum en á Landspítala sé ekki til tækjabúnaður til að veita segulörvun af neinu tagi.
Heilbrigðismál Lyf Geðheilbrigði Alþingi Hugvíkkandi efni Mest lesið Hætti sér loksins út að leika og var laminn um leið Innlent Sýknaður af ákæru um að verða hjónum að bana Innlent Rekin eftir að hafa neitað að endurnýja byssuleyfi Mels Gibson Erlent Skyndilegur brottrekstur dropinn sem fyllti mælinn Innlent Vaktin: Halla kjörin formaður VR Innlent Pútín í Kúrsk: Farið verði með úkraínska hermenn eins og hryðjuverkamenn Erlent Handtekinn á vafasömum forsendum og hótað brottflutningi Erlent Manndrápsrannsóknin: Myndin að verða „skýrari og skýrari“ Innlent Wagnerliðar fremja ódæði í Malí: „Ég sá dauðann alls staðar“ Erlent Ráðgjafi Pútíns segir tillögu Trumps tilgangslausa Erlent Fleiri fréttir Vill hefja undirbúning næstu kjarasamninga strax Samfélagslögga flakkar á milli „heitra reita“ og eltir hópamyndun Réttlæta ofbeldi með því að þolandi eigi það skilið Ætlar að finna jarðvarma á köldum svæðum „Hann grátbað mig um að við fengjum að flytja í burtu“ Brutu framrúðu til að bjarga barni læstu inni í bíl Segir menntamálaráðherra vega að grunnstoðum lýðræðisins Handataka og húsleitir, ótti í Breiðholti og ótrúleg björgun Einn handtekinn til viðbótar í manndrápsmáli Tognaður, kaldur og hrakinn eftir fimm daga í Loðmundarfirði Skammtímaleiga í þéttbýli verði afmörkuð við lögheimili Keyptu húsið aftur árið 2019 á sama verði og árið 2007 Úrslitin komu Höllu ekki á óvart Nauðgunardómur Guðmundar Elíss staðfestur Fimmtán mánuðir fyrir að stinga nývaknaða konu Vilja hvorki staðfesta fund í Haag né aðkomu Europol Hrökklaðist úr borgarstjórn vegna pressu frá formanninum Sex skjálftar yfir 3,0 Smæðin auki hættu á sögusögnum og óþarfa ágiskunum Skyndilegur brottrekstur dropinn sem fyllti mælinn Bein útsending: Kynnir nýtt átak stjórnvalda í leit og nýtingu á jarðhita Ekkert sérstakt eftirlit með afgangsflugeldum Mikilvægt að grípa snemma inn í: „Börnin okkar eru að þyngjast“ Skýrari mynd að komast á atburðarrásina segir lögreglan Vaktin: Halla kjörin formaður VR Kallar eftir kjarkmiklum og óttalausum forystumanni Hætti sér loksins út að leika og var laminn um leið Manndrápsrannsóknin: Myndin að verða „skýrari og skýrari“ Jón Gnarr vill skikkjur og hárkollur á þingmenn Maðurinn sem lýst var eftir kominn í leitirnar Sjá meira