Munu kosningar bjarga Bretlandi? Guðmundur Einarsson skrifar 23. maí 2024 22:30 „1000 klukkustundir til að bjarga Bretlandi“ skrifaði Allister Heath, ritstjóri sunnudagsútgáfu íhaldsblaðsins Telegraph á vefsíðu útgáfunnar, þegar Rishi Sunak forsætisráðherra Bretlands, tilkynnti að kosningar yrðu haldnar 4. júlí. Stundum er sagt að ein stærsta þraut breskra stjórnmálaleiðtoga sé að finna réttan tíma til efna til kosninga. Harold Wilson, formaður Verkamannaflokksins í 13 ár og forsætisráðherra í næstum átta ár þótti slyngur í þeim efnum. Eftir honum var líka haft að vika væri langur tími í pólitík. Undanfarnar vikur hafa verið óvenju langar hjá Rishi Sunak, því varla hefur liðið sá dagur að ekki kæmist upp um nýtt samsæri innan hans eigin flokks um að steypa honum og úrsagnir þingmanna úr flokknum hafa verið forsíðuefni hvað eftir annað. Og ákvörðun Sunaks um að slíta þingi er sannarlega hættuspil fyrir hann og flokk hans. Síðustu skoðanakannanir (BBC, 22 maí) benda nefnilega til stórsigurs Verkamannaflokksins. Hann gæti fengið 45% atkvæða, tvöfalt meir en Íhaldsflokkurinn sem fengi 23%. En það þýðir ekki að Verkamannaflokkurinn fengi tvöfalt fleiri þingmenn en andstæðingurinn. Hann fengi næstum sex sinnum fleiri en keppinauturinn. Í Bretlandi eru nefnilega svokölluð einmenningskjördæmi. Í hverju þeirra er einn frambjóðandi af hverjum lista. Listinn sem hlýtur flest atkvæði fær sinn mann kjörinn. Hinir listarnir fá engan mann úr því kjördæmi. Einu gildir hve margir greiddu öðrum flokkum atkvæði í kjördæminu. Þau falla öll dauð. Fyrstur kemur, fyrstur fær, hinir ekki neitt. Í þessu kerfi eru engin uppbótar- eða jöfnunarsæti. Á breska þinginu sitja 650 þingmenn. Með 45% fylgi fengi Verkamannaflokkurinn um 470 menn og þar með rífandi meirihluta, en Íhaldsflokkurinn með sín 23% einungis um 80 menn. Óreiða hjá íhaldinu Óvíst er hvort Sunak spurði utanríkisráðherrann sinn, David Cameron, ráða um kosningadaginn. Íhaldsflokkurinn hefur ríkt frá árinu 2010, þegar David Cameron batt endi á 13 ára valdatíð Verkamannaflokksins. Hann var forsætisráðherra til 2016 þegar hann ætlaði að þagga niður í andstæðingum ESB og boðaði til kosninga um Brexit. Hann tapaði og sagði af sér. Síðan Cameron hætti hefur formennska í Íhaldsflokknum verið eins og snúningshurðin í Kringlunni. Fólk stoppar þar stutt. Eftirmenn hans hafa verið margir og mislengi við völd, Theresa May í þrjú ár, Boris Johnson álíka lengi, Liz Truss í 50 daga og Rishi Sunak frá október 2022. Á því ári voru þrír forsætisráðherrar með lyklavöldin í Downingstræti 10. Íhaldsflokkurinn er nokkuð skekinn eftir þessi tíðu mannaskipti. Og líklega mun Rishi Sunak ekki ná að klára að taka upp úr flutningskössunum áður en hann þarf að flytja aftur. Vinstrið á villigötum? Verkamannaflokkurinn hefur líka þurft að taka róandi. Tony Blair var leiðtogi flokksins í 13 ár, frá 1994 til 2007, en þá tróð Gordon Brown sér í stólana hans, bæði á flokkskontórnum og í forsætisráðuneytinu. Þar með seig allt á ógæfuhliðina. Gordon Brown tapaði fyrir David Cameron í kosningunum 2010 og varð að segja af sér formennsku. Við tók Ed Miliband í tæp fimm ár. Þá kom röðin að Jeremy Corbyn í önnur fimm. Báðir töpuðu öllum kosningum sem hægt var að tapa og auðmýkingin varð alger 2019, þegar Jeremy Corbyn tapaði fyrir Boris Johnson. Útkoma Verkamannaflokksins var sú versta síðan fyrir seinni heimsstyrjöld, 1935. Nýr formaður, Keir Starmer, sem tók við taumunum í apríl 2020, virðist hafa stjórn á hlutunum. Hann er fyrrverandi ríkissaksóknari, les heima og mætir undirbúinn í tíma. Andstæðingarnir segja að hann sé ekki nægilega áheyrilegur og muni ekki standa sig gegn Sunak í sjónvarpinu. Stuðningsmennirnir segja hins vegar að mestu máli skipti að hann sé agaður og kunni sín mál eins og saksóknara sæmi og láti engan eiga inni hjá sér í kappræðum. Vopnin brýnd Allister Heath, ritstjórinn, sagði í greininni sinni á vefsíðu Telegraph að Sunak ætti á brattann að sækja og hefði engu að tapa. Hann yrði að skerpa línurnar milli sín og Starmers, leggja fram skýrar og róttækar tillögur og kynna þær á fagmannlegri hátt, en hann gerði þegar hann í „hundblautri ræðu“ boðaði til kosninga á hlaðinu framan við Downingstræti 10. Hann yrði að sýna eyðileggingarmátt hugsanlegrar ríkisstjórnar Verkamannaflokksins, sem myndi hækka skatta og gefa eftir í Brexit. Hann yrði að lofa að draga Bretland út úr Mannréttindasáttmála Evrópu og mæta mannréttindalögfræðingum með hörðu. Tillögur ritstjórans eru dæmi um harðnandi og óbilgjarnari framgang flokka á hægri vængnum í Evrópu. Þær mundu efna til enn meiri pólitísks ófriðar í landi sem hefur haft nóg af slíku og síður en svo bæta hag Breta. Starmer getur leyft sér að vænta sigurs, en hann er varkár. Hann er með ráðherraefnin sín tilbúin. Hann mun leggja sitt traust á að fólk vilji breytingar, ekki endilega með nýjum stefnumálum, heldur með stöðugleika í stjórnarháttum. Aldrei aftur þrjá forsætisráðherra á hálfu ári. Tími Starmers er kominn. Höfundur er lífeðlisfræðingur og fyrrverandi alþingismaður með áhuga á breskri pólitík. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kosningar í Bretlandi Mest lesið Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir Skoðun Skoðun Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar Skoðun Kvennabarátta á tímum bakslags Tatjana Latinovic skrifar Skoðun Líttupp - ertu að missa af einhverju? Skúli Bragi Geirdal skrifar Skoðun Betri hellir, stærri kylfur? Ingvar Þóroddsson skrifar Skoðun Er loftslagskvíðinn horfinn? Sonja Huld Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Okur fákeppni og ofurvextir halda uppi verðbólgu Þorsteinn Sæmundsson skrifar Skoðun Óverjandi framkoma við fyrirtæki Ólafur Stephensen skrifar Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Réttlæti hins sterka. Þegar vitleysan í dómsal slær allt út Jörgen Ingimar Hansson skrifar Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar Skoðun Ástarsvik ein tegund ofbeldis gegn eldra fólki Kolbrún Áslaugar Baldursdóttir skrifar Skoðun Lítil bleik slaufa kemur miklu til leiðar Halla Þorvaldsdóttir skrifar Skoðun Fræ menntunar – frá Froebel til Jung Kristín Magdalena Ágústsdóttir skrifar Skoðun 1500 vanvirk ungmenni í Reykjavík Magnea Gná Jóhannsdóttir skrifar Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar Skoðun Að hafa trú á samfélaginu Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Sjá meira
„1000 klukkustundir til að bjarga Bretlandi“ skrifaði Allister Heath, ritstjóri sunnudagsútgáfu íhaldsblaðsins Telegraph á vefsíðu útgáfunnar, þegar Rishi Sunak forsætisráðherra Bretlands, tilkynnti að kosningar yrðu haldnar 4. júlí. Stundum er sagt að ein stærsta þraut breskra stjórnmálaleiðtoga sé að finna réttan tíma til efna til kosninga. Harold Wilson, formaður Verkamannaflokksins í 13 ár og forsætisráðherra í næstum átta ár þótti slyngur í þeim efnum. Eftir honum var líka haft að vika væri langur tími í pólitík. Undanfarnar vikur hafa verið óvenju langar hjá Rishi Sunak, því varla hefur liðið sá dagur að ekki kæmist upp um nýtt samsæri innan hans eigin flokks um að steypa honum og úrsagnir þingmanna úr flokknum hafa verið forsíðuefni hvað eftir annað. Og ákvörðun Sunaks um að slíta þingi er sannarlega hættuspil fyrir hann og flokk hans. Síðustu skoðanakannanir (BBC, 22 maí) benda nefnilega til stórsigurs Verkamannaflokksins. Hann gæti fengið 45% atkvæða, tvöfalt meir en Íhaldsflokkurinn sem fengi 23%. En það þýðir ekki að Verkamannaflokkurinn fengi tvöfalt fleiri þingmenn en andstæðingurinn. Hann fengi næstum sex sinnum fleiri en keppinauturinn. Í Bretlandi eru nefnilega svokölluð einmenningskjördæmi. Í hverju þeirra er einn frambjóðandi af hverjum lista. Listinn sem hlýtur flest atkvæði fær sinn mann kjörinn. Hinir listarnir fá engan mann úr því kjördæmi. Einu gildir hve margir greiddu öðrum flokkum atkvæði í kjördæminu. Þau falla öll dauð. Fyrstur kemur, fyrstur fær, hinir ekki neitt. Í þessu kerfi eru engin uppbótar- eða jöfnunarsæti. Á breska þinginu sitja 650 þingmenn. Með 45% fylgi fengi Verkamannaflokkurinn um 470 menn og þar með rífandi meirihluta, en Íhaldsflokkurinn með sín 23% einungis um 80 menn. Óreiða hjá íhaldinu Óvíst er hvort Sunak spurði utanríkisráðherrann sinn, David Cameron, ráða um kosningadaginn. Íhaldsflokkurinn hefur ríkt frá árinu 2010, þegar David Cameron batt endi á 13 ára valdatíð Verkamannaflokksins. Hann var forsætisráðherra til 2016 þegar hann ætlaði að þagga niður í andstæðingum ESB og boðaði til kosninga um Brexit. Hann tapaði og sagði af sér. Síðan Cameron hætti hefur formennska í Íhaldsflokknum verið eins og snúningshurðin í Kringlunni. Fólk stoppar þar stutt. Eftirmenn hans hafa verið margir og mislengi við völd, Theresa May í þrjú ár, Boris Johnson álíka lengi, Liz Truss í 50 daga og Rishi Sunak frá október 2022. Á því ári voru þrír forsætisráðherrar með lyklavöldin í Downingstræti 10. Íhaldsflokkurinn er nokkuð skekinn eftir þessi tíðu mannaskipti. Og líklega mun Rishi Sunak ekki ná að klára að taka upp úr flutningskössunum áður en hann þarf að flytja aftur. Vinstrið á villigötum? Verkamannaflokkurinn hefur líka þurft að taka róandi. Tony Blair var leiðtogi flokksins í 13 ár, frá 1994 til 2007, en þá tróð Gordon Brown sér í stólana hans, bæði á flokkskontórnum og í forsætisráðuneytinu. Þar með seig allt á ógæfuhliðina. Gordon Brown tapaði fyrir David Cameron í kosningunum 2010 og varð að segja af sér formennsku. Við tók Ed Miliband í tæp fimm ár. Þá kom röðin að Jeremy Corbyn í önnur fimm. Báðir töpuðu öllum kosningum sem hægt var að tapa og auðmýkingin varð alger 2019, þegar Jeremy Corbyn tapaði fyrir Boris Johnson. Útkoma Verkamannaflokksins var sú versta síðan fyrir seinni heimsstyrjöld, 1935. Nýr formaður, Keir Starmer, sem tók við taumunum í apríl 2020, virðist hafa stjórn á hlutunum. Hann er fyrrverandi ríkissaksóknari, les heima og mætir undirbúinn í tíma. Andstæðingarnir segja að hann sé ekki nægilega áheyrilegur og muni ekki standa sig gegn Sunak í sjónvarpinu. Stuðningsmennirnir segja hins vegar að mestu máli skipti að hann sé agaður og kunni sín mál eins og saksóknara sæmi og láti engan eiga inni hjá sér í kappræðum. Vopnin brýnd Allister Heath, ritstjórinn, sagði í greininni sinni á vefsíðu Telegraph að Sunak ætti á brattann að sækja og hefði engu að tapa. Hann yrði að skerpa línurnar milli sín og Starmers, leggja fram skýrar og róttækar tillögur og kynna þær á fagmannlegri hátt, en hann gerði þegar hann í „hundblautri ræðu“ boðaði til kosninga á hlaðinu framan við Downingstræti 10. Hann yrði að sýna eyðileggingarmátt hugsanlegrar ríkisstjórnar Verkamannaflokksins, sem myndi hækka skatta og gefa eftir í Brexit. Hann yrði að lofa að draga Bretland út úr Mannréttindasáttmála Evrópu og mæta mannréttindalögfræðingum með hörðu. Tillögur ritstjórans eru dæmi um harðnandi og óbilgjarnari framgang flokka á hægri vængnum í Evrópu. Þær mundu efna til enn meiri pólitísks ófriðar í landi sem hefur haft nóg af slíku og síður en svo bæta hag Breta. Starmer getur leyft sér að vænta sigurs, en hann er varkár. Hann er með ráðherraefnin sín tilbúin. Hann mun leggja sitt traust á að fólk vilji breytingar, ekki endilega með nýjum stefnumálum, heldur með stöðugleika í stjórnarháttum. Aldrei aftur þrjá forsætisráðherra á hálfu ári. Tími Starmers er kominn. Höfundur er lífeðlisfræðingur og fyrrverandi alþingismaður með áhuga á breskri pólitík.
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Skoðun Samhljómur á meðal ÍSÍ og Íslandsspila um endursköpun spilaumhverfisins Ingvar Örn Ingvarsson skrifar
Skoðun Viljum við læra af sögunni eða endurtaka hana? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar
Skoðun Sameiginlegt sundkort fyrir höfuðborgarsvæðið – löngu tímabært Þórdís Lóa Þórhallsdóttir skrifar
Skoðun Frá Peking 1995 til 2025: Samstarf, framþróun og ný heimsskipan Karl Héðinn Kristjánsson skrifar
Skoðun Hvað eiga kaffihúsin á 18. öld á Englandi og gervigreind sameiginlegt? Stefán Atli Rúnarsson skrifar
Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir Skoðun