Hver er Assad? Læknaneminn sem varð að einræðisherra Tómas Arnar Þorláksson skrifar 8. desember 2024 23:38 Bashar al-Assad, fyrrverandi forseti Sýrlands. Getty Stjórn Bashar al-Assad í Sýrlandi var steypt af stóli í morgun af uppreisnarmönnum eftir borgarastríð sem hefur geisað þar í þrettán ár. Þar með lauk 24 ára valdatíð hans en jafnframt fimmtíu ára valdatíð Assad-fjölskyldunnar. Assad er álitinn af mörgum sem einn alræmdasti einræðisherra seinni tíma og hefur falli hans úr valdastól verið fagnað af Sýrlendingum um allan heim. Assad hefur nú fengið hæli í Rússlandi og má telja ólíklegt að hann eigi afturkvæmt til Sýrlands. En hver er saga þessa manns sem er sagður bera ábyrgð á borgarastyrjöld, stríðsglæpum og pyntingum? Hér fyrir neðan má lesa í stórum dráttum sögu manns sem hefur ríghaldið í völd yfir þjóð sem fagnar nú brotthvarfi hans. Kallaður heim úr læknanámi eftir andlát bróður síns Assad tók við völdum árið 2000 er faðir hans, Hafez al-Assad, féll frá. Margir bundu vonir við að Assad, sem var þá 34 ára, myndi reynast umbótasinni en svo kom fljótt á daginn að það yrði ekki raunin. Í raun má segja að Assad hafi komist til valda fyrir inngrip örlaganna. Basil al-Assad, eldri bróðir Bashar, átti að taka við völdum og hafði verið að undirbúa sig fyrir það alla sína ævi áður en hann lést í bílslysi í Damaskus árið 1994. Bashar var þá staddur í London þar sem hann stundaði nám við augnlækningar. Um leið og bróðir hans lést var Bashar kallaður úr læknanáminu og heim aftur. Þar var hann skikkaður í herþjálfun og hækkaður um leið í tign og gerður að ofursta (e. colonel) svo hann hefði nægilega reynslu að baki til að geta tekið við völdum einn daginn. Kurteis og slánalegur með áhuga á tölvum Þegar að Hafez Assad lést árið 2000 eftir 30 ár í valdastól var þingið í Sýrlandi fljótt að koma saman til að lækka lágmarksaldur fyrir forseta í ríkinu niður úr 40 í 34 ára aldur. Bashar al-Assad var í kjölfarið kosinn forseti í þjóðaratkvæðagreiðslu þar sem hann var auðvitað eini frambjóðandinn. Hafez Assad hafði stjórnað Sýrlandi með svo mikilli hörku að Sýrlendingar óttuðust jafnvel að segja brandara um stjórnvöld við sína nánustu vini. Á meðan að valdatíð hans stóð sóttist hann eftir því að grafa ágreining milli flokka í Sýrlandi undir arabískri þjóðernishyggju og með hugmyndum um hetjulega andstöðu við Ísrael. Í fyrstu virtist Bashar ætla stjórna með ólíkum hætti en faðir sinn og litu ýmsir á hann sem kurteisan og slánalegan ljúfling sem hefði mikinn áhuga á öllu sem við kæmi tölvum. Áður en hann tók við forsetaembættinu hafði hann verið yfir Sýrlenska tölvufélaginu (Syrian Computer Society). Unga parið virtist lítið fyrir valdníðslu Hann giftist hinni bresku Asma al-Akhras nokkrum mánuðum eftir að hann tók við forsetaembættinu. Þau eignuðust saman þrjú börn en unga parið virtist vera lítið fyrir valdníðslu og hefðir fyrst um sinn. Þau bjuggu í Abu Rummaneh-hverfi í Damaskus sem þótti glæsilegt og nýmóðins í stað þess að halda til í höfðingjasetri eins og aðrir leiðtogar í Miðausturlöndum. Akhras sinnti fjölmörgum verkefnum í Sýrlandi áður en hún tilkynnti að hún væri í krabbameinsmeðferð í maí á þessu ári og hvarf þá úr sviðsljósinu. Assad ásamt eiginkonu sinni.Getty/Zhizhao Wu Svo virtist sem að ferskir vindar blæsu um stjórnarfar í Sýrlandi fyrst um sinn og frelsaði Assad jafnvel pólitíska fanga föður síns og stuðlaði að tjáningarfrelsi í landinu. Í Damaskus-vorinu kom hann upp stofum fyrir menntafólk til að koma saman þar sem var hægt að ræða listir, menningu og stjórnmál sem hafði verið ómögulegt undir stjórn föður hans. Þegar að fjölmargir skrifuðu undir opinberan lista til að krefjast þess að fjölflokka lýðræðiskerfi yrði komið á laggirnar í Sýrlandi árið 2001 var Assad fljótur að loka umræddum stofum. Þegar hópur fólks gerði tilraun til að stofna nýjan stjórnmálaflokk voru fjölmargir aðgerðasinnar handteknir af leynilögreglunni. Gerði grín að öðrum einræðisherra sem hafði hrökklast frá völdum Í stað þess að liðka fyrir í stjórnmálum landsins liðkaði hann til í efnahagslífinu. Hann opnaði fyrir innflutning til landsins og fljótlega voru götur Damaskus fullar af verslunum og viðskipti blómstruðu í borginni sem varð vinsæl meðal ferðamanna. Þegar að Bashar var búinn að vera við völd í um áratug hófst arabíska vorið með mótmælum gegn stjórnvöldum í Arabalöndum þar sem ýmsir einræðisherrar voru hraktir frá völdum. Þar á meðal var Hosni Mubarak í Egyptalandi og Muammar Gaddafi í Líbýu. Assad hélt því fram á þeim tíma að slíkt myndi aldrei gerast í Sýrlandi. Hann sagði stjórnvöld í Sýrlandi í mun betri tengingu við fólkið en í öðrum Arabalöndum. Kaldhæðnislegt þykir að tveimur dögum eftir fall Mubarak frá völdum sendi Bashar tölvupóst með brandara sem hann hafði fundið sem gerði grín af því hve þrjóskur Mubarak væri og hve erfitt hann ætti með að sleppa tökum af völdum. Nokkrum dögum síðar náði arabíska vorið til Sýrlands og brutust út mikil mótmæli gegn stjórn Assad í mars 2011 sem að Bashar svaraði af mikilli hörku. Fjöldahandtökur, pyntingar og ofbeldi tók við sem leiddi til þess að borgarastyrjöld í Sýrlandi hófst sem dróg um 500 þúsund Sýrlendinga til dauða og hrakti milljónir manna á flótta. Á síðastliðnum fjórtán árum hafa um tuttugu ólíkar fylkingar barist fyrir völdum í Sýrlandi og treysti Bashar lengi vel á stuðning Írana og Rússa til að halda völdum. Nú er það liðin tíð og nýir tímar teknir við í Sýrlandi þó enn sé óljóst hvernig framhaldið verði. Sýrland Fréttaskýringar Mest lesið Hefja söfnun fyrir fjölskyldu Víglunds Innlent Hinn látni erlendur ríkisborgari á þrítugsaldri Innlent Þekkir ekki eina stelpu sem ekki hefur verið áreitt Innlent Borðaði súrdeigsbrauð og mældist með áfengi í útblæstri Innlent „Glútenóþol var orðið óhreinn hattur yfir þetta allt saman“ Innlent Hefur skilning á báðum sjónarmiðum í Heiðmerkurmálinu Innlent Lækkandi fæðingartíðni er vandamál sem leysist ekki án innflytjenda Innlent Býður til flugveislu á Reykjavíkurflugvelli Innlent Bað um 12 milljónir til að halda tónlistarhátíð í öðru sveitarfélagi Innlent Umferðartafir vegna framkvæmda við Kringlumýrarbraut í sumar Innlent Fleiri fréttir Ryður leiðina fyrir Trump til að vísa hálfri milljón úr landi Leita „Skrattans í Ozarkfjöllum“ í hellum og skógum Fleiri ákærur væntanlegar í Liverpool Vísuðu til rannsókna sem voru ekki til í „heimsklassa“ skýrslu Enn hætta á flóðum þar sem heilt þorp hvarf í aurskriðu Sagði Diddy hafa nauðgað sér Russell Brand lýsir yfir sakleysi sínu Vestræn ríki niðurgreiða stríðsrekstur Rússa í Úkraínu Kærir Costner fyrir „ofbeldisfulla óundirbúna“ nauðgunarsenu Hamas hafna líklegast vopnahléstillögu Trump Lífstíðarfangelsi fyrir að selja dóttur sína Ísrael samþykkir vopnahlé Trumps Ákærður fyrir að keyra á hóp fólks í Liverpool Störfum Musk lokið hjá DOGE Skortir fólk til framleiðslu hergagna í Evrópu Heilt þorp varð undir aurskriðu í Sviss Boða nýjar landtökubyggðir á Vesturbakkanum Segir Ísraelsher hafa myrt leiðtoga Hamas Tuttugu ára fangelsisvist fyrir kynferðisbrot gegn 299 börnum Merz lofaði Selenskíj aðstoð við langdrægar skotflaugar Vísaði frá máli gegn orkurisa vegna bráðnunar jökla Á góðri leið með loftslagsmarkmið standi ESB-ríki við sitt Náðar raunveruleikastjörnur sem sviku tugmilljónir dala út úr bönkum Stöðva vegabréfsáritanir námsmanna og rannsaka umsækjendur nánar Geimfar SpaceX splundraðist eftir 45 mínútna flug Springur Starship í þriðja sinn í röð? „Hann er að leika sér að eldinum!“ Sakaður um morðtilraun og akstur undir áhrifum fíkniefna Náðar spilltan fógeta Telja vanrækslu hafa valdið mannskæðu þyrluslysi í Finnlandi Sjá meira
Assad er álitinn af mörgum sem einn alræmdasti einræðisherra seinni tíma og hefur falli hans úr valdastól verið fagnað af Sýrlendingum um allan heim. Assad hefur nú fengið hæli í Rússlandi og má telja ólíklegt að hann eigi afturkvæmt til Sýrlands. En hver er saga þessa manns sem er sagður bera ábyrgð á borgarastyrjöld, stríðsglæpum og pyntingum? Hér fyrir neðan má lesa í stórum dráttum sögu manns sem hefur ríghaldið í völd yfir þjóð sem fagnar nú brotthvarfi hans. Kallaður heim úr læknanámi eftir andlát bróður síns Assad tók við völdum árið 2000 er faðir hans, Hafez al-Assad, féll frá. Margir bundu vonir við að Assad, sem var þá 34 ára, myndi reynast umbótasinni en svo kom fljótt á daginn að það yrði ekki raunin. Í raun má segja að Assad hafi komist til valda fyrir inngrip örlaganna. Basil al-Assad, eldri bróðir Bashar, átti að taka við völdum og hafði verið að undirbúa sig fyrir það alla sína ævi áður en hann lést í bílslysi í Damaskus árið 1994. Bashar var þá staddur í London þar sem hann stundaði nám við augnlækningar. Um leið og bróðir hans lést var Bashar kallaður úr læknanáminu og heim aftur. Þar var hann skikkaður í herþjálfun og hækkaður um leið í tign og gerður að ofursta (e. colonel) svo hann hefði nægilega reynslu að baki til að geta tekið við völdum einn daginn. Kurteis og slánalegur með áhuga á tölvum Þegar að Hafez Assad lést árið 2000 eftir 30 ár í valdastól var þingið í Sýrlandi fljótt að koma saman til að lækka lágmarksaldur fyrir forseta í ríkinu niður úr 40 í 34 ára aldur. Bashar al-Assad var í kjölfarið kosinn forseti í þjóðaratkvæðagreiðslu þar sem hann var auðvitað eini frambjóðandinn. Hafez Assad hafði stjórnað Sýrlandi með svo mikilli hörku að Sýrlendingar óttuðust jafnvel að segja brandara um stjórnvöld við sína nánustu vini. Á meðan að valdatíð hans stóð sóttist hann eftir því að grafa ágreining milli flokka í Sýrlandi undir arabískri þjóðernishyggju og með hugmyndum um hetjulega andstöðu við Ísrael. Í fyrstu virtist Bashar ætla stjórna með ólíkum hætti en faðir sinn og litu ýmsir á hann sem kurteisan og slánalegan ljúfling sem hefði mikinn áhuga á öllu sem við kæmi tölvum. Áður en hann tók við forsetaembættinu hafði hann verið yfir Sýrlenska tölvufélaginu (Syrian Computer Society). Unga parið virtist lítið fyrir valdníðslu Hann giftist hinni bresku Asma al-Akhras nokkrum mánuðum eftir að hann tók við forsetaembættinu. Þau eignuðust saman þrjú börn en unga parið virtist vera lítið fyrir valdníðslu og hefðir fyrst um sinn. Þau bjuggu í Abu Rummaneh-hverfi í Damaskus sem þótti glæsilegt og nýmóðins í stað þess að halda til í höfðingjasetri eins og aðrir leiðtogar í Miðausturlöndum. Akhras sinnti fjölmörgum verkefnum í Sýrlandi áður en hún tilkynnti að hún væri í krabbameinsmeðferð í maí á þessu ári og hvarf þá úr sviðsljósinu. Assad ásamt eiginkonu sinni.Getty/Zhizhao Wu Svo virtist sem að ferskir vindar blæsu um stjórnarfar í Sýrlandi fyrst um sinn og frelsaði Assad jafnvel pólitíska fanga föður síns og stuðlaði að tjáningarfrelsi í landinu. Í Damaskus-vorinu kom hann upp stofum fyrir menntafólk til að koma saman þar sem var hægt að ræða listir, menningu og stjórnmál sem hafði verið ómögulegt undir stjórn föður hans. Þegar að fjölmargir skrifuðu undir opinberan lista til að krefjast þess að fjölflokka lýðræðiskerfi yrði komið á laggirnar í Sýrlandi árið 2001 var Assad fljótur að loka umræddum stofum. Þegar hópur fólks gerði tilraun til að stofna nýjan stjórnmálaflokk voru fjölmargir aðgerðasinnar handteknir af leynilögreglunni. Gerði grín að öðrum einræðisherra sem hafði hrökklast frá völdum Í stað þess að liðka fyrir í stjórnmálum landsins liðkaði hann til í efnahagslífinu. Hann opnaði fyrir innflutning til landsins og fljótlega voru götur Damaskus fullar af verslunum og viðskipti blómstruðu í borginni sem varð vinsæl meðal ferðamanna. Þegar að Bashar var búinn að vera við völd í um áratug hófst arabíska vorið með mótmælum gegn stjórnvöldum í Arabalöndum þar sem ýmsir einræðisherrar voru hraktir frá völdum. Þar á meðal var Hosni Mubarak í Egyptalandi og Muammar Gaddafi í Líbýu. Assad hélt því fram á þeim tíma að slíkt myndi aldrei gerast í Sýrlandi. Hann sagði stjórnvöld í Sýrlandi í mun betri tengingu við fólkið en í öðrum Arabalöndum. Kaldhæðnislegt þykir að tveimur dögum eftir fall Mubarak frá völdum sendi Bashar tölvupóst með brandara sem hann hafði fundið sem gerði grín af því hve þrjóskur Mubarak væri og hve erfitt hann ætti með að sleppa tökum af völdum. Nokkrum dögum síðar náði arabíska vorið til Sýrlands og brutust út mikil mótmæli gegn stjórn Assad í mars 2011 sem að Bashar svaraði af mikilli hörku. Fjöldahandtökur, pyntingar og ofbeldi tók við sem leiddi til þess að borgarastyrjöld í Sýrlandi hófst sem dróg um 500 þúsund Sýrlendinga til dauða og hrakti milljónir manna á flótta. Á síðastliðnum fjórtán árum hafa um tuttugu ólíkar fylkingar barist fyrir völdum í Sýrlandi og treysti Bashar lengi vel á stuðning Írana og Rússa til að halda völdum. Nú er það liðin tíð og nýir tímar teknir við í Sýrlandi þó enn sé óljóst hvernig framhaldið verði.
Sýrland Fréttaskýringar Mest lesið Hefja söfnun fyrir fjölskyldu Víglunds Innlent Hinn látni erlendur ríkisborgari á þrítugsaldri Innlent Þekkir ekki eina stelpu sem ekki hefur verið áreitt Innlent Borðaði súrdeigsbrauð og mældist með áfengi í útblæstri Innlent „Glútenóþol var orðið óhreinn hattur yfir þetta allt saman“ Innlent Hefur skilning á báðum sjónarmiðum í Heiðmerkurmálinu Innlent Lækkandi fæðingartíðni er vandamál sem leysist ekki án innflytjenda Innlent Býður til flugveislu á Reykjavíkurflugvelli Innlent Bað um 12 milljónir til að halda tónlistarhátíð í öðru sveitarfélagi Innlent Umferðartafir vegna framkvæmda við Kringlumýrarbraut í sumar Innlent Fleiri fréttir Ryður leiðina fyrir Trump til að vísa hálfri milljón úr landi Leita „Skrattans í Ozarkfjöllum“ í hellum og skógum Fleiri ákærur væntanlegar í Liverpool Vísuðu til rannsókna sem voru ekki til í „heimsklassa“ skýrslu Enn hætta á flóðum þar sem heilt þorp hvarf í aurskriðu Sagði Diddy hafa nauðgað sér Russell Brand lýsir yfir sakleysi sínu Vestræn ríki niðurgreiða stríðsrekstur Rússa í Úkraínu Kærir Costner fyrir „ofbeldisfulla óundirbúna“ nauðgunarsenu Hamas hafna líklegast vopnahléstillögu Trump Lífstíðarfangelsi fyrir að selja dóttur sína Ísrael samþykkir vopnahlé Trumps Ákærður fyrir að keyra á hóp fólks í Liverpool Störfum Musk lokið hjá DOGE Skortir fólk til framleiðslu hergagna í Evrópu Heilt þorp varð undir aurskriðu í Sviss Boða nýjar landtökubyggðir á Vesturbakkanum Segir Ísraelsher hafa myrt leiðtoga Hamas Tuttugu ára fangelsisvist fyrir kynferðisbrot gegn 299 börnum Merz lofaði Selenskíj aðstoð við langdrægar skotflaugar Vísaði frá máli gegn orkurisa vegna bráðnunar jökla Á góðri leið með loftslagsmarkmið standi ESB-ríki við sitt Náðar raunveruleikastjörnur sem sviku tugmilljónir dala út úr bönkum Stöðva vegabréfsáritanir námsmanna og rannsaka umsækjendur nánar Geimfar SpaceX splundraðist eftir 45 mínútna flug Springur Starship í þriðja sinn í röð? „Hann er að leika sér að eldinum!“ Sakaður um morðtilraun og akstur undir áhrifum fíkniefna Náðar spilltan fógeta Telja vanrækslu hafa valdið mannskæðu þyrluslysi í Finnlandi Sjá meira