Gætum eggja og forðumst náttúruleysi! Pétur Heimisson skrifar 12. september 2025 09:00 Öll trúi ég að vilji sem besta framtíð barna. Því þarf almannahagur að ráða för með það að markmiði að gæta vel helstu fjöreggja þjóðarinnar, æskunnar sem á að erfa landið og náttúrunnar. Heilbrigð náttúra er undirstaða afkomu okkar og velsældar og forsenda þess að eitthvað verði til að erfa. Löggjafinn vill hag fjöreggjanna sem mestan og því eigum við barnaverndarlög og náttúruverndarlög. Samanburður á lögunum, anda þeirra, inntaki, útfærslu og framkvæmd varpar ljósi á mismunandi framgang hins skýra vilja löggjafans um vernd fjöreggjanna. Umdæmi barnaverndarnefnda hafa stækkað sem eykur fjarlægð frá meintu broti gegn barni til þeirra sem um það fjalla. Barnaverndarnefndir eru orðnar fagnefndir, umboðsmaður barna starfar og farsældarlög eru virk. Þetta sýnir metnað stjórnvalda gagnvart öryggi og velferð barna, í takt við markmið barnaverndarlaga. Metnaði fyrir hönd náttúrunnar er ábótavant! Upphafsorð laga um náttúruvernd eru: „Markmið laga þessara er að vernda til framtíðar fjölbreytni íslenskrar náttúru, þar á meðal líffræðilega og jarðfræðilega fjölbreytni og fjölbreytni landslags. Þau eiga að tryggja eftir föngum þróun íslenskrar náttúru á eigin forsendum og verndun þess sem þar er sérstætt eða sögulegt og einnig stuðla að endurheimt raskaðra vistkerfa og auknu þoli íslenskra vistkerfa gegn náttúruhamförum og hnattrænum umhverfisbreytingum.“ Ekki dylst sá tilgangur laganna að vernda íslenska náttúru eins og kostur er og það á hennar „eigin forsendum“. Aldrei hefur þó starfað umboðsmaður íslenskrar náttúru og ekki er lengur til sjálfstætt umhverfisráðuneyti. Skipan og starf náttúruverndarnefnda er almennt ekki á forsendum náttúrunnar og nefni ég þrennt því til stuðnings. 1. Nefndarmenn eru almennt pólitískt valdir en hvorki vegna áhuga eða sérstakrar þekkingar á hag náttúrunnar. 2. Sveitarfélög skipa sjaldan nefndir með náttúruvernd sem sitt eina hlutverk, heldur fela öðrum nefndum málefni náttúruverndar. Oft nefndum sem fara með málefni bygginga o.fl. framkvæmda, sem augljóslega býður upp á hagsmunaárekstra. 3. Miðað við upplýsingar frá Náttúrverndarstofnun eru árlegir fundir náttúruverndarnefnda illa sóttir af fulltrúum sveitarfélaga og fundinn 2024 sóttu t.d. einungis fulltrúar sex af rúmlega 60 sveitarfélögum í landinu, sem stað- eða fjarfund. Metnaðarleysi stjórnvalda fh. íslenskrar náttúru nær þó nýjum hæðum í orðum og æði ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur og sérlega sjálfs umhverfis- orku- og loftslagsráðherra, Jóhanns Páls Jóhannssonar. Aðför ríkisstjórnarinnar að náttúrunni Til stuðnings síðustu fullyrðingu má nefna mun fleira en stutt grein leyfir. Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur vinnur, andstætt tíðaranda og almenningsáliti, að opnun Eyjafjarðar og Skjálfanda fyrir eldi í sjókvíum. Ótrúlegar gjörðir umhverfis- orku- og loftslagsráðherra s.s. tengt undirbúningsvinnu vegna Hvammsvirkjunar í Þjórsá nú síðast þvert á dóm Hæstaréttar, stuðningur við Landsvirkjun um Kjalölduveitu sem mörg telja dulbúna Norðlingaölduveitu, sem sett var í verndarflokk 2013. Því næst að setja vindorkukost í Garpsdal í Reykhólahreppi í nýtingarflokk þó ekki sé til áætlun um nýtingu vindorku og andstætt tillögu verkefnisstjórnar verndar- og orkunýtingaáætlunar. Hið sama varðandi mögulega virkjun Héraðsvatna í Skagafirði og loks sú hugdetta hans að útiloka ekki olíuleit á Drekasvæðinu. Þá leggur Logi Einarsson staðgengill umhverfisráðherra til að Hamarsvirkjun fari úr vernd í bið. Nýverið kynnti svo ríkisstjórnin að hún hygðist einfalda regluverk, liðka fyrir og flýta leyfisveitingum í orkumálum, nokkuð sem forsætisráðherra kynnti í stefnuræðu sinni með orðunum: „Stórfellda einföldun leyfisferla í orkumálum“. Á því mannamáli sem ég o.fl. lærðu þýðir þetta að veita á afslátt af þeirri stjórnsýslulegu umgjörð sem myndað hefur varnir umhverfis og náttúru, ekki síst villtrar náttúru. Það er því ekki ofsagt að ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur, að því er virðist undir stjórn sjálfs UMHVERFIS- orku- og loftslagsráðherra, stundi náttúrueyðingarstefnu sem í versta falli endar með náttúruleysi okkar allra. Betur má ef duga skal ! Í metsölubók Sir. David Attenborough, Líf á jörðinni okkar, segir að hlutfall villtrar náttúru hafi minnkað úr 66% árið 1937 í 35% árið 2020. Við eigum hærra hlutfall villtrar náttúru en flest önnur lönd og til mikils er að vinna að vernda slíkt dýrmæti svo sem frekast er kostur. Til þess þarf að vinna eftir bókstaf og anda laga um náttúruvernd. Það er aldrei brýnna en nú þegar ríkisstjórnin og kannski mest sjálfur ráðherra umhverfismála sýnist beinlínis segja íslenskri náttúru stríð á hendur og samtímis á náttúran litla ef nokkra stoð í stjórnarandstöðunni. Stjórnsýslulegan metnað fyrir hönd náttúrunnar þarf að auka. Náttúran verðskuldar sjálfstætt Umhverfismálaráðuneyti, stofna ber embætti umboðsmanns íslenskrar náttúru og stuðla að stækkun svæða sem hver náttúruverndarnefnd tekur til (lög heimila í dag) og auka fagþekkingu á sviði umhverfismála í nefndunum. Binda þarf í lög þá meginreglu að villt náttúra sé friðuð og að nýting hennar verði undantekning frá þeirri reglu líkt og í lögum um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum. Minnumst þess á komandi þingvetri að með lögum skal land vernda. VERJUMST NÁTTÚRULEYSISTEFNU RÍKISSTJÓRNARINNAR ! Höfundur er læknir, situr í Umhverfis og framkvæmdaráði Múlaþings fyrir VG og situr í stjórn hreyfingarinnar. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Pétur Heimisson Mest lesið Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson Skoðun Draghi-skýrslan og veikleikar Íslands Pawel Bartoszek Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson Skoðun Nokkur orð um sérlausn í flugi Birna Sigrún Hallsdóttir,Hrafnhildur Bragadóttir Skoðun Kína mun ekki bjarga Vesturlöndum að þessu sinni Sæþór Randalsson Skoðun Fyrirmyndar forvarnarstefna í Mosfellsbæ Kjartan Helgi Ólafsson Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson Skoðun Skoðun Skoðun Þegar krónur skipta meira máli en velferð barna Jón Ingi Hákonarson skrifar Skoðun Bakslag í opinberri þróunarsamvinnu Gunnar Salvarsson skrifar Skoðun Fyrirmyndar forvarnarstefna í Mosfellsbæ Kjartan Helgi Ólafsson skrifar Skoðun Hvernig léttum við daglega lífið þitt? Einar Geir Þorsteinsson skrifar Skoðun Kína mun ekki bjarga Vesturlöndum að þessu sinni Sæþór Randalsson skrifar Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Glerbrotin í ryksugupokanum Kristín Kolbrún Waage Kolbeinsdóttir skrifar Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar Skoðun Draghi-skýrslan og veikleikar Íslands Pawel Bartoszek skrifar Skoðun Nokkur orð um sérlausn í flugi Birna Sigrún Hallsdóttir,Hrafnhildur Bragadóttir skrifar Skoðun Geta öll dýrin í skóginum verið vinir? Steinar Bragi Sigurjónsson skrifar Skoðun Iðjuþjálfun í verki Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Íbúðalán Landsbankans og fyrstu kaupendur Helgi Teitur Helgason skrifar Skoðun Að læra íslensku sem annað mál: ný brú milli íslensku og ensku Guðrún Nordal skrifar Skoðun Hamona Benedikt S. Benediktsson skrifar Skoðun Ógn og ofbeldi á vinnustöðum – hvað er til ráða Gísli Níls Einarsson skrifar Skoðun Lesum meira með börnunum okkar Steinn Jóhannsson skrifar Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Stóriðjutíminn á Íslandi er að renna sitt skeið Guðmundur Franklin Jónsson skrifar Skoðun Núll mínútur og þrjátíuogeittþúsund Grétar Birgisson skrifar Skoðun Barnvæn borg byggist á traustu leikskólakerfi Stefán Pettersson skrifar Skoðun Kirkjur og kynfræðsla Bjarni Karlsson skrifar Skoðun Ójöfnuður í fjármögnun nýsköpunarverkefna Elinóra Inga Sigurðardóttir skrifar Skoðun „Dánaraðstoð er viðurkenning á sjálfræði sjúklings og mannlegri reisn” Ingrid Kuhlman skrifar Skoðun Þjóð án máls – hver þegir, hver fær að tala? Guðjón Heiðar Pálsson skrifar Skoðun Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir skrifar Skoðun Lýðræði og samfélagsmiðlar Ása Berglind Hjálmarsdóttir skrifar Skoðun „Þú þarft ekki að skilja, bara virða“ Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Sjá meira
Öll trúi ég að vilji sem besta framtíð barna. Því þarf almannahagur að ráða för með það að markmiði að gæta vel helstu fjöreggja þjóðarinnar, æskunnar sem á að erfa landið og náttúrunnar. Heilbrigð náttúra er undirstaða afkomu okkar og velsældar og forsenda þess að eitthvað verði til að erfa. Löggjafinn vill hag fjöreggjanna sem mestan og því eigum við barnaverndarlög og náttúruverndarlög. Samanburður á lögunum, anda þeirra, inntaki, útfærslu og framkvæmd varpar ljósi á mismunandi framgang hins skýra vilja löggjafans um vernd fjöreggjanna. Umdæmi barnaverndarnefnda hafa stækkað sem eykur fjarlægð frá meintu broti gegn barni til þeirra sem um það fjalla. Barnaverndarnefndir eru orðnar fagnefndir, umboðsmaður barna starfar og farsældarlög eru virk. Þetta sýnir metnað stjórnvalda gagnvart öryggi og velferð barna, í takt við markmið barnaverndarlaga. Metnaði fyrir hönd náttúrunnar er ábótavant! Upphafsorð laga um náttúruvernd eru: „Markmið laga þessara er að vernda til framtíðar fjölbreytni íslenskrar náttúru, þar á meðal líffræðilega og jarðfræðilega fjölbreytni og fjölbreytni landslags. Þau eiga að tryggja eftir föngum þróun íslenskrar náttúru á eigin forsendum og verndun þess sem þar er sérstætt eða sögulegt og einnig stuðla að endurheimt raskaðra vistkerfa og auknu þoli íslenskra vistkerfa gegn náttúruhamförum og hnattrænum umhverfisbreytingum.“ Ekki dylst sá tilgangur laganna að vernda íslenska náttúru eins og kostur er og það á hennar „eigin forsendum“. Aldrei hefur þó starfað umboðsmaður íslenskrar náttúru og ekki er lengur til sjálfstætt umhverfisráðuneyti. Skipan og starf náttúruverndarnefnda er almennt ekki á forsendum náttúrunnar og nefni ég þrennt því til stuðnings. 1. Nefndarmenn eru almennt pólitískt valdir en hvorki vegna áhuga eða sérstakrar þekkingar á hag náttúrunnar. 2. Sveitarfélög skipa sjaldan nefndir með náttúruvernd sem sitt eina hlutverk, heldur fela öðrum nefndum málefni náttúruverndar. Oft nefndum sem fara með málefni bygginga o.fl. framkvæmda, sem augljóslega býður upp á hagsmunaárekstra. 3. Miðað við upplýsingar frá Náttúrverndarstofnun eru árlegir fundir náttúruverndarnefnda illa sóttir af fulltrúum sveitarfélaga og fundinn 2024 sóttu t.d. einungis fulltrúar sex af rúmlega 60 sveitarfélögum í landinu, sem stað- eða fjarfund. Metnaðarleysi stjórnvalda fh. íslenskrar náttúru nær þó nýjum hæðum í orðum og æði ríkisstjórnar Kristrúnar Frostadóttur og sérlega sjálfs umhverfis- orku- og loftslagsráðherra, Jóhanns Páls Jóhannssonar. Aðför ríkisstjórnarinnar að náttúrunni Til stuðnings síðustu fullyrðingu má nefna mun fleira en stutt grein leyfir. Ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur vinnur, andstætt tíðaranda og almenningsáliti, að opnun Eyjafjarðar og Skjálfanda fyrir eldi í sjókvíum. Ótrúlegar gjörðir umhverfis- orku- og loftslagsráðherra s.s. tengt undirbúningsvinnu vegna Hvammsvirkjunar í Þjórsá nú síðast þvert á dóm Hæstaréttar, stuðningur við Landsvirkjun um Kjalölduveitu sem mörg telja dulbúna Norðlingaölduveitu, sem sett var í verndarflokk 2013. Því næst að setja vindorkukost í Garpsdal í Reykhólahreppi í nýtingarflokk þó ekki sé til áætlun um nýtingu vindorku og andstætt tillögu verkefnisstjórnar verndar- og orkunýtingaáætlunar. Hið sama varðandi mögulega virkjun Héraðsvatna í Skagafirði og loks sú hugdetta hans að útiloka ekki olíuleit á Drekasvæðinu. Þá leggur Logi Einarsson staðgengill umhverfisráðherra til að Hamarsvirkjun fari úr vernd í bið. Nýverið kynnti svo ríkisstjórnin að hún hygðist einfalda regluverk, liðka fyrir og flýta leyfisveitingum í orkumálum, nokkuð sem forsætisráðherra kynnti í stefnuræðu sinni með orðunum: „Stórfellda einföldun leyfisferla í orkumálum“. Á því mannamáli sem ég o.fl. lærðu þýðir þetta að veita á afslátt af þeirri stjórnsýslulegu umgjörð sem myndað hefur varnir umhverfis og náttúru, ekki síst villtrar náttúru. Það er því ekki ofsagt að ríkisstjórn Kristrúnar Frostadóttur, að því er virðist undir stjórn sjálfs UMHVERFIS- orku- og loftslagsráðherra, stundi náttúrueyðingarstefnu sem í versta falli endar með náttúruleysi okkar allra. Betur má ef duga skal ! Í metsölubók Sir. David Attenborough, Líf á jörðinni okkar, segir að hlutfall villtrar náttúru hafi minnkað úr 66% árið 1937 í 35% árið 2020. Við eigum hærra hlutfall villtrar náttúru en flest önnur lönd og til mikils er að vinna að vernda slíkt dýrmæti svo sem frekast er kostur. Til þess þarf að vinna eftir bókstaf og anda laga um náttúruvernd. Það er aldrei brýnna en nú þegar ríkisstjórnin og kannski mest sjálfur ráðherra umhverfismála sýnist beinlínis segja íslenskri náttúru stríð á hendur og samtímis á náttúran litla ef nokkra stoð í stjórnarandstöðunni. Stjórnsýslulegan metnað fyrir hönd náttúrunnar þarf að auka. Náttúran verðskuldar sjálfstætt Umhverfismálaráðuneyti, stofna ber embætti umboðsmanns íslenskrar náttúru og stuðla að stækkun svæða sem hver náttúruverndarnefnd tekur til (lög heimila í dag) og auka fagþekkingu á sviði umhverfismála í nefndunum. Binda þarf í lög þá meginreglu að villt náttúra sé friðuð og að nýting hennar verði undantekning frá þeirri reglu líkt og í lögum um vernd, friðun og veiðar á villtum fuglum og villtum spendýrum. Minnumst þess á komandi þingvetri að með lögum skal land vernda. VERJUMST NÁTTÚRULEYSISTEFNU RÍKISSTJÓRNARINNAR ! Höfundur er læknir, situr í Umhverfis og framkvæmdaráði Múlaþings fyrir VG og situr í stjórn hreyfingarinnar.
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun
Skoðun Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson skrifar
Skoðun Átta mýtur klesstar inn í raunveruleikann - hvað er satt og hvað er logið um gervigreindina? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Túrverkir og hitakóf – má ræða það í vinnunni? Já endilega! Katrín Björg Ríkarðsdóttir skrifar
Skoðun Mannfræðingar á atvinnumarkaði: opið bréf til íslenskra atvinnuveitenda Elísabet Dröfn Kristjánsdóttir skrifar
Skoðun Kynjajafnrétti á ekki að stöðvast við hurð heilbrigðiskerfisins Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun „Dánaraðstoð er viðurkenning á sjálfræði sjúklings og mannlegri reisn” Ingrid Kuhlman skrifar
Skoðun Hvað vilja sumarbústaðaeigendur í Grímsnes- og Grafningshreppi? Bergdís Linda Kjartansdóttir skrifar
Er þetta virkilega svarið frá Þjóðkirkjunni? – þegar barn þarf að flýja úr helgidóm Hilmar Kristinsson Skoðun