Tíðarandinn tröllríðandi Hjörleifur Stefánsson skrifar 28. september 2018 07:00 Hvað veldur því að stjórnvöld í Reykjavík sem telja sig vera félagslega sinnuð ganga gegn hagsmunum umbjóðenda sinna æ ofan í æ þegar kemur að skipulags- og byggingarmálum. Borgarstjórn lætur undan þrýstingi braskara og leyfir óafturkræfa eyðileggingu á miðborginni þótt það gangi berlega gegn hagsmunum almennings. Dæmin eru mörg en þær framkvæmdir sem þegar eru hafnar við breytingu Landssímahússins í hótel eru nærtækar. Borgarstjórn leyfði hækkun á húsinu sem þó var til lýta fyrir umhverfið. Síðan heimilaði hún stækkun þess út í austurhluta kirkjugarðsins gamla, sem gengur beinlínis þvert á skýr lög sem banna slíkt. Það eina sem kallar á heimildir af þessu tagi er sýnilegur skammtímagróði húseigandans. Svo seldi hann lóðina og húsið með þeim byggingarrétti sem honum hafði verið úthlutaður og fékk mun hærra verð en hann hefði fengið ef borgarstjórn hefði hafnað ósk hans. Ekki verður séð að borgarstjórn hafi rökstutt þennan gjörning á nokkurn hátt, enda vandséð að það verði gert með tilvísun til hagsmuna almennings. Þegar leitað er skýringar á að borgarstjórn fer svona illa og blygðunarlaust að ráði sínu verður manni það helst til ráða að líta til tíðarandans sem einkennist af græðgi – taumlausri ásókn í allt sem getur gefið af sér gróða. Skeytingarleysi um samfélagsleg sjónarmið og framtíð lands og lýðs einkennir aldarfarið. Tíðarandinn hefur tryllt borgarstjórn sem heggur nú þar sem hlífa skyldi. Þessi tíðarandi tröllríður flestum sviðum samfélagsins. Hann veldur því meðal annars að heilbrigðiskerfið hefur verið holað að innan í nokkra áratugi. Umtalsverður hluti þeirra sérfræðinga sem starfa innan kerfisins lætur tíðarandann kúga sig og vinnur ljóst og leynt að því að bæta persónulegan fjárhag sinn á kostnað þess heilbrigðiskerfis sem ætti að vera þeim keppikefli að hlúa að. Tíðarandinn mótar auðvitað líka stjórnmálamennina og þegar sérfræðingarnir dansa með er augljóst hvert stefnan verður tekin. Einkahagsmundir ríkjandi drifkraftur Á fyrstu áratugum 20. aldar einkenndist tíðarandinn af almennri löngun til að bæta og byggja upp íslenskt samfélag. Stjórnmálaöflin kepptust við að bæta hag landsins. Ungmennafélagshreyfingin um allt land vann ómetanleg störf að framförum á margvíslegum sviðum. Kvenfélögin lyftu hverju grettistakinu á fætur öðru. Hugsjónir um betra samfélag framtíðarinnar var drifkrafturinn. Við lok aldarinnar voru einkahagsmunir orðnir ríkjandi drifkraftur og hugsjónir voru lagstar í dvala. Þessi breyting á aldarfari hefur orðið hægt og bítandi. Við höfum auðvitað hrifist með aldarfarsbreytingu sem orðið hefur víðast hvar, kannski alls staðar, í hinum vestræna heimi. En þó höfum við breyst á sérstakan hátt. Ríkisútvarpið sem átti drjúgan þátt í að efla samkennd með þjóðinni á fyrri hluta 20. aldar hlaut líka að bera tíðarandanum vitni. Það treysti sér ekki þegar á leið til þess að vera sú uppeldisstofnun sem því var ætlað í upphafi að vera. Á síldarárunum flutti Ríkisútvarpið daglega sérstakar fréttir af aflabrögðum síldarflotans í tengslum við aðalfréttatímann og flestar fjölskyldur landsins fylgdust með af spenningi. Almenningur þekkti nöfnin á aflahæstu skipunum og fréttamenn töluðu við skipstjóra þeirra sem hvert mannsbarn þekkti. Einnig fengum við daglegar fréttir af millilandaskipum þjóðarinnar, hvar þau voru stödd og hvenær þau væru væntanleg til landsins. Í byrjun 21. aldar hafði þessum fréttaflutningi verið hætt en nú flutti Ríkisútvarpið okkur daglega fréttir af hlutabréfavísitölum víða um heim. Þeir Íslendingar sem áttu hagsmuna að gæta vegna verðbréfa sinna og sá fjöldi sem hafði hlotið MBA gráðu frá háskóla og skildi hvernig væntingar um gengi verðbréfa gætu ráðið úrslitum um þeirra eigin fjárhag, hlaut að hlusta af andakt. Fréttir af þessu tagi áttu ekkert erindi til almennings en ríkisútvarpið kaus að gerast meðreiðarsveinn útrásarvíkinganna. Sitja með hendur í skauti Þegar samfélag okkar tók að rétta úr kútnum eftir hrunið mikla 2008 var það ekki síst vegna gríðarlegs vaxtar ferðamannaiðnaðarins. Eins og vænta mátti fagna stjórnvöld þessum uppgangi en sitja með hendur í skauti. Þeim nægir að dásama hagvöxtinn og telja hann sér að þakka. Flugfélögin tvö stjórna ferðinni og allar aðgerðir þeirra ráðast af taumlausri ásókn í vöxt. Á meðan þessi bylgja gengur yfir getur stjórn okkar ekki einu sinni séð til þess að ferðamannastraumurinn skili samfélaginu fjármunum til að standa straum af innviðum samfélagsins sem þurfa að eflast með auknum mannfjölda. Þetta er auðvitað öðrum þræði spaugileg þróun en hún er samt grafalvarleg því við erum á hraðri leið með að eyðileggja þann sælustað sem Ísland hefur verið. Til að Ísland verði ákjósanlegt land fyrir afkomendur okkar þarf að efla hér samkennd og samvinnu. Hefja til vegs og virðingar alla viðleitni til þess að bæta samfélagið. Spurningin er því hvernig við getum breytt tíðarandanum. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Birtist í Fréttablaðinu Mest lesið Hvort er ánægjulegra, kynlíf eða verslunarleiðangur? Gró Einarsdóttir Skoðun Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt Skoðun Mannréttindabrot á vinnumarkaði Helgi Brynjarsson Skoðun Hvað á ég að gera í því? María Rut Hinriksdóttir Skoðun Fást engin svör Hjörtur J. Guðmundsson Skoðun Nauðsyn námsgagna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýar Árnadóttir Skoðun Væri ekki bara hreinlegra að vísa manni úr landi? Ragnar Þór Ingólfsson Skoðun „Þetta reddast“ og heilsan að húfi? Alexander Aron Guðjónsson,Ásta Logadóttir Skoðun Ríkisstjórnin seilist í sjóði erfiðisvinnufólks Jóhann Páll Jóhannsson Skoðun Skoðun Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir skrifar Skoðun „Þetta reddast“ og heilsan að húfi? Alexander Aron Guðjónsson,Ásta Logadóttir skrifar Skoðun Nauðsyn námsgagna Álfhildur Leifsdóttir,Hólmfríður Jennýar Árnadóttir skrifar Skoðun Hvort er ánægjulegra, kynlíf eða verslunarleiðangur? Gró Einarsdóttir skrifar Skoðun Fást engin svör Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Mannréttindabrot á vinnumarkaði Helgi Brynjarsson skrifar Skoðun Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar Skoðun Hvað á ég að gera í því? María Rut Hinriksdóttir skrifar Skoðun Gætum við verið betri hvert við annað? Jakob Frímann Magnússon skrifar Skoðun Ríkisstjórnin seilist í sjóði erfiðisvinnufólks Jóhann Páll Jóhannsson skrifar Skoðun Þar sem náttúran tapar Hólmfríður Jennýjar Árnadóttir skrifar Skoðun Fjárfesting í háskólum Magnús Karl Magnússon skrifar Skoðun Orkunýlendan Ísland? Bjarni Jónsson skrifar Skoðun Ég vil ekki þennan veruleika Hólmfríður Ásta Hjaltadóttir skrifar Skoðun Grímulaus grænþvottur Dofri Hermannsson skrifar Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar Skoðun Skortur á serótónín Gunnar Dan Wiium skrifar Skoðun Þegar sorgin bankar upp á Guðmunda G. Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Látum þá hlæja því þeir tapa hvort sem er Gísli Hvanndal Jakobsson skrifar Skoðun Alzheimer - mennska og mildi Ragnheiður Ríkharðsdóttir skrifar Skoðun Lýðheilsa bætt um 64 milljarða Sara Björg Sigurðardóttir skrifar Skoðun Er krónan að valda átökum á milli kynslóða? Guðmundur Ragnarsson skrifar Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar Skoðun Bóf-ar(ion)? Gunnar Hólmsteinn Ársælsson skrifar Skoðun Þetta er ekki allt að koma með fjárlagafrumvarpinu Eyjólfur Ármannsson skrifar Skoðun Ómarktæk skoðanakönnun Marinó G. Njálsson skrifar Skoðun Ef Trump tapar kosningunum… Jun Þór Morikawa skrifar Skoðun Viðskiptaþvinganir gegn Ísrael Steinunn Þóra Árnadóttir skrifar Skoðun Áherslur ráðherra skipta máli Heimir Örn Árnason skrifar Sjá meira
Hvað veldur því að stjórnvöld í Reykjavík sem telja sig vera félagslega sinnuð ganga gegn hagsmunum umbjóðenda sinna æ ofan í æ þegar kemur að skipulags- og byggingarmálum. Borgarstjórn lætur undan þrýstingi braskara og leyfir óafturkræfa eyðileggingu á miðborginni þótt það gangi berlega gegn hagsmunum almennings. Dæmin eru mörg en þær framkvæmdir sem þegar eru hafnar við breytingu Landssímahússins í hótel eru nærtækar. Borgarstjórn leyfði hækkun á húsinu sem þó var til lýta fyrir umhverfið. Síðan heimilaði hún stækkun þess út í austurhluta kirkjugarðsins gamla, sem gengur beinlínis þvert á skýr lög sem banna slíkt. Það eina sem kallar á heimildir af þessu tagi er sýnilegur skammtímagróði húseigandans. Svo seldi hann lóðina og húsið með þeim byggingarrétti sem honum hafði verið úthlutaður og fékk mun hærra verð en hann hefði fengið ef borgarstjórn hefði hafnað ósk hans. Ekki verður séð að borgarstjórn hafi rökstutt þennan gjörning á nokkurn hátt, enda vandséð að það verði gert með tilvísun til hagsmuna almennings. Þegar leitað er skýringar á að borgarstjórn fer svona illa og blygðunarlaust að ráði sínu verður manni það helst til ráða að líta til tíðarandans sem einkennist af græðgi – taumlausri ásókn í allt sem getur gefið af sér gróða. Skeytingarleysi um samfélagsleg sjónarmið og framtíð lands og lýðs einkennir aldarfarið. Tíðarandinn hefur tryllt borgarstjórn sem heggur nú þar sem hlífa skyldi. Þessi tíðarandi tröllríður flestum sviðum samfélagsins. Hann veldur því meðal annars að heilbrigðiskerfið hefur verið holað að innan í nokkra áratugi. Umtalsverður hluti þeirra sérfræðinga sem starfa innan kerfisins lætur tíðarandann kúga sig og vinnur ljóst og leynt að því að bæta persónulegan fjárhag sinn á kostnað þess heilbrigðiskerfis sem ætti að vera þeim keppikefli að hlúa að. Tíðarandinn mótar auðvitað líka stjórnmálamennina og þegar sérfræðingarnir dansa með er augljóst hvert stefnan verður tekin. Einkahagsmundir ríkjandi drifkraftur Á fyrstu áratugum 20. aldar einkenndist tíðarandinn af almennri löngun til að bæta og byggja upp íslenskt samfélag. Stjórnmálaöflin kepptust við að bæta hag landsins. Ungmennafélagshreyfingin um allt land vann ómetanleg störf að framförum á margvíslegum sviðum. Kvenfélögin lyftu hverju grettistakinu á fætur öðru. Hugsjónir um betra samfélag framtíðarinnar var drifkrafturinn. Við lok aldarinnar voru einkahagsmunir orðnir ríkjandi drifkraftur og hugsjónir voru lagstar í dvala. Þessi breyting á aldarfari hefur orðið hægt og bítandi. Við höfum auðvitað hrifist með aldarfarsbreytingu sem orðið hefur víðast hvar, kannski alls staðar, í hinum vestræna heimi. En þó höfum við breyst á sérstakan hátt. Ríkisútvarpið sem átti drjúgan þátt í að efla samkennd með þjóðinni á fyrri hluta 20. aldar hlaut líka að bera tíðarandanum vitni. Það treysti sér ekki þegar á leið til þess að vera sú uppeldisstofnun sem því var ætlað í upphafi að vera. Á síldarárunum flutti Ríkisútvarpið daglega sérstakar fréttir af aflabrögðum síldarflotans í tengslum við aðalfréttatímann og flestar fjölskyldur landsins fylgdust með af spenningi. Almenningur þekkti nöfnin á aflahæstu skipunum og fréttamenn töluðu við skipstjóra þeirra sem hvert mannsbarn þekkti. Einnig fengum við daglegar fréttir af millilandaskipum þjóðarinnar, hvar þau voru stödd og hvenær þau væru væntanleg til landsins. Í byrjun 21. aldar hafði þessum fréttaflutningi verið hætt en nú flutti Ríkisútvarpið okkur daglega fréttir af hlutabréfavísitölum víða um heim. Þeir Íslendingar sem áttu hagsmuna að gæta vegna verðbréfa sinna og sá fjöldi sem hafði hlotið MBA gráðu frá háskóla og skildi hvernig væntingar um gengi verðbréfa gætu ráðið úrslitum um þeirra eigin fjárhag, hlaut að hlusta af andakt. Fréttir af þessu tagi áttu ekkert erindi til almennings en ríkisútvarpið kaus að gerast meðreiðarsveinn útrásarvíkinganna. Sitja með hendur í skauti Þegar samfélag okkar tók að rétta úr kútnum eftir hrunið mikla 2008 var það ekki síst vegna gríðarlegs vaxtar ferðamannaiðnaðarins. Eins og vænta mátti fagna stjórnvöld þessum uppgangi en sitja með hendur í skauti. Þeim nægir að dásama hagvöxtinn og telja hann sér að þakka. Flugfélögin tvö stjórna ferðinni og allar aðgerðir þeirra ráðast af taumlausri ásókn í vöxt. Á meðan þessi bylgja gengur yfir getur stjórn okkar ekki einu sinni séð til þess að ferðamannastraumurinn skili samfélaginu fjármunum til að standa straum af innviðum samfélagsins sem þurfa að eflast með auknum mannfjölda. Þetta er auðvitað öðrum þræði spaugileg þróun en hún er samt grafalvarleg því við erum á hraðri leið með að eyðileggja þann sælustað sem Ísland hefur verið. Til að Ísland verði ákjósanlegt land fyrir afkomendur okkar þarf að efla hér samkennd og samvinnu. Hefja til vegs og virðingar alla viðleitni til þess að bæta samfélagið. Spurningin er því hvernig við getum breytt tíðarandanum.
Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson Skoðun
Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt Skoðun
Skoðun Eiga íbúðir að vera heimili fólks eða fjárfestingarkostur og munaðarvara? Magnea Marinósdóttir skrifar
Skoðun Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson skrifar
Skoðun Samrýmist það samfélagslegri ábyrgð ef fyrirtæki þitt er aðili að Viðskiptaráði? Andri Snær Magnason skrifar
Skoðun Varhugaverð þróun í leikskólamálum Finnbjörn A. Hermannsson,Guðrún Margrét Guðmundsdóttir skrifar
Af hverju vilja lyfjafyrirtæki ekki að lyfjahampur verði lögleiddur? Sigurður Hólmar Jóhannesson Skoðun
Sannleikurinn um Evrópusambandið V: 26 þjóðir hafa hafnað eigin gjaldmiðli, líka Þýzkaland með sitt ofursterka Mark Ole Anton Bieltvedt Skoðun