Hálfkák og til óþurftar Guðjón H. Hauksson skrifar 28. febrúar 2019 10:15 Stjórnvöld hafa boðað stórsókn í menntamálum sem ætti að fela í sér metnað til þess að efla kennara í starfi, styðja á allan hátt við starfsþróun og alvöru samkeppni um vel menntað og hæft fólk í kennslu allra greina. Í staðinn bendir frumvarp ráðherra um breytingar á lögum um menntun og ráðningu kennara og skólastjórnenda til þess að ekki eigi að grípa til alvöru aðgerða til að spyrna við kennaraskorti heldur minnka kröfur um fagmenntun. Slíkt getur ekki skoðast öðruvísi en sem hálfkák.Eitt leyfisbréf ekki forsenda fyrir sveigjanleika Markmiðin með frumvarpinu eru sögð vera þau að búa til sveigjanleika og samfellu fyrir kennara milli skólastiga og fjölga hæfum kennurum. Grein 21. í núgildandi lögum fjallar um gildissvið leyfisbréfa og þar kemur mjög skýrt fram að leyfisbréf kennara á hverju skólastigi veitir fullan rétt til kennslu á aðliggjandi skólastigi að uppfylltum menntunarkröfum. Í síðustu málsgrein 21. greinar er getið um heimild ráðherra til að setja nánari fyrirmæli um útgáfu leyfisbréfa í reglugerð. Slíkt hefur ekki verið gert og greinin hvorki verið virkjuð né útfærð. Ráðuneyti mennta- og menningarmála er í lófa lagið að taka af tvímæli með reglugerð. Sveigjanleikinn og samfellan fyrir kennara milli skólastiga er því greið samkvæmt lögum nú þegar og ekki þörf á einu leyfisbréfi kennara.Fjölgum kennurum á réttum forsendum Það sárvantar kennara inn í skólana, en ekki á milli þeirra! Í því liggur vandinn! Skorturinn er sárastur í leikskólanum. Af 3.000 leyfisbréfahöfum í leikskóla frá 2009 eru 1.758 að kenna í leikskóla eða rétt um þriðjungur þeirra sem starfa við kennslu og umönnun á þessu skólastigi. Af hverju starfa þessir 1.250 leikskólakennarar ekki í leikskólum? Skorturinn í grunnskólanum er sömuleiðis hrópandi og þá verður sú staðreynd enn nöturlegri að minna en helmingur þeirra, sem hafa menntað sig til grunnskólakennslu, starfar við kennslu í grunnskólum og um 40% starfandi kennara hafa oft hugleitt að hætta kennslu. Ekki ríkir kennaraskortur enn í framhaldsskólanum því hann var styttur um eitt ár nú nýverið. Eftir tvö til þrjú ár verður líklega farið að bera á kennaraskorti þar líka vegna þess að nýliðun er nánast engin. Hvers vegna vill fólk ekki fara í kennaranám? Hvers vegna ræður fólk með kennaranám sig ekki til kennarastarfa? Hvers vegna sækja starfandi kennarar í önnur störf? Það skyldi þó ekki vera að pottur sé brotinn? Það er sem sagt hvorki tilefni né nauðsyn á nýjum lögum. Sveigjanleiki og flæði milli skólastiga er tryggt með lögunum frá 2008 og ný lagasetning mun lítil eða engin áhrif hafa á samkeppnishæfni kennarastarfsins. Ástæðan fyrir kennaraskorti í landinu er einföld. Kjör og starfsaðstæður stéttarinnar eru ekki samkeppnishæf. Þarna þarf að taka á málum en ekki eyða tíma og fjármunum í leyfismál sem þegar eru í ágætum farvegi. Sérhæfingin myndar grundvöllinn í kennarastarfinu. Hvert skólastig miðast við þroska hvers aldurshóps og kennarar hafa löngum sérhæft sig í ákveðnum aldurshópum. Það átta sig allir á því að þriggja ára barn, níu ára barn, 14 ára unglingur og 18 ára ungmenni þurfa gerólíka nálgun og viðfangsefni í sínu námi. Góð menntun byggir á því að fá hæfustu kennarana fyrir þetta ólíka fólk. Lögin frá 2008 viðurkenna þessa sérhæfingu kennara á þremur skólastigum en gefa fullan kost á því að kennarar, sem hafa forsendur til þess, flæði eðlilega milli skólastiga.Hvernig ætlar þjóðin að mennta börnin sín? Áhyggjur framhaldsskólakennara núna snúast þó mest um minni og óljósari menntunarkröfur til faggreinakennara. Ef frumvarpið verður að lögum verður hægt að ráða kennara með mun minni undirbúning til kennslu faggreina í skólum landsins. Kennarar munu ekki lengur þurfa að hafa lokið 180 einingum í sinni grein til að geta kennt hana á efri þrepum í framhaldsskóla. Árið 2014 var birt úttekt á stærðfræðikennslu í níu framhaldsskólum landsins. Niðurstöðurnar vöktu mikla athygli því þær sýndu fram á að framhaldsskólar skiluðu nemendum ekki nægilega undirbúnum til háskólanna. Það sýndi sig að kennarar höfðu oft ekki nægilega menntun til að kenna þessa kjarnagrein en einnig var sýnt fram á að stór hluti nemenda hafði ekki nægan undirbúning til þess að geta tekist á við venjulega byrjunaráfanga í stærðfræði í framhaldsskólum. Hvert ætlar þjóðin sér í skólamálum? Þessu þarf að svara skilmerkilega áður en ákvarðanir eru teknar sem fela í sér meiriháttar stefnubreytingu og hættu á sjálfsmarki áður en lagt er upp í stórsóknina. Ætli unga fólkið okkar keppist um kennarastarfið í framtíðinni? Ákvæði í frumvarpsdrögum um menntun og hæfni kennara verða beinlínis til þess að gjaldfella fagmenntun í landinu.Óþarft og til óþurftar Frumvarpið sem nú er verið að undirbúa fyrir vorþing er bæði óþarft og til óþurftar. Kennarar geta nú þegar kennt á öðrum skólastigum en þeir hafa leyfisbréf fyrir og frumvarpið gerir ekkert til þess að draga úr atgervisflótta úr kennarastéttinni sem er brýnasta verkefnið í menntamálum þjóðarinnar.Höfundur er framhaldsskólakennari og varaformaður Félags framhaldsskólakennara. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Guðjón H. Hauksson Mest lesið Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason Skoðun Skoðun Skoðun Munar þig um 5-7 milljónir árlega? Jón Pétur Zimzen skrifar Skoðun Keldnaland – fjölmenn hverfi í mótun Þorsteinn R. Hermannsson skrifar Skoðun Eflum traustið Helgi Áss Grétarsson,Marta Guðjónsdóttir skrifar Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar Skoðun Hver er kjarninn í samfélagi sem selur hjarta sitt? Trausti Breiðfjörð Magnússon skrifar Skoðun Seljum börnum nikótín! Hugi Halldórsson skrifar Skoðun Sundrung á vinstri væng Jökull Sólberg Auðunsson skrifar Skoðun Þegar samfélagið missir vinnuna Hrafn Splidt Þorvaldsson skrifar Skoðun Akademískt frelsi og ókurteisi Kolbeinn H. Stefánsson skrifar Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar Skoðun Yfir hverju er verið að brosa? Árni Kristjánsson skrifar Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar Skoðun Stjórnvöld sem fjárfestatenglar Baldur Thorlacius skrifar Skoðun Ákall til ESB-sinna: Hvar eru undanþágurnar? Einar Jóhannes Guðnason skrifar Skoðun Er ég ömurlegt foreldri ef ég segi nei við barnið mitt? Stefán Þorri Helgason skrifar Skoðun Vindorkuvæðing í skjóli nætur Kristín Helga Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Þátttökuverðlaun Þórdísar Ragnar Þór Pétursson skrifar Skoðun Fjármálaráðherra búinn að segja A Ögmundur Jónasson skrifar Skoðun Hagfræði-tilgáta ómeðtekin Karl Guðlaugsson skrifar Skoðun Ótryggt aðgengi á Veðurstofureit Friðjón R. Friðjónsson skrifar Skoðun Stattu vörð um launin þín Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Byggjum fyrir eldra fólk, ekki ungt Ólafur Margeirsson skrifar Skoðun Hlustum í eitt skipti á foreldra Jón Pétur Zimsen skrifar Skoðun Hugleiðingar um ástandið fyrir botni Miðjarðarhafs Örn Sigurðsson skrifar Skoðun Heildstætt heilbrigðiskerfi – hagur okkar allra Alma D. Möller skrifar Skoðun Vanþekking eða vísvitandi blekkingar? Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun „I believe the children are our future…“ Karen Rúnarsdóttir skrifar Skoðun Mikilvægi félagasamtaka og magnað maraþon Þuríður Harpa Sigurðardóttir skrifar Skoðun Allt sem ég þarf að gera Dagbjartur Kristjánsson skrifar Skoðun Eldri borgarar – áhrif aðildar að Evrópusambandinu (ESB) Þorvaldur Ingi Jónsson skrifar Sjá meira
Stjórnvöld hafa boðað stórsókn í menntamálum sem ætti að fela í sér metnað til þess að efla kennara í starfi, styðja á allan hátt við starfsþróun og alvöru samkeppni um vel menntað og hæft fólk í kennslu allra greina. Í staðinn bendir frumvarp ráðherra um breytingar á lögum um menntun og ráðningu kennara og skólastjórnenda til þess að ekki eigi að grípa til alvöru aðgerða til að spyrna við kennaraskorti heldur minnka kröfur um fagmenntun. Slíkt getur ekki skoðast öðruvísi en sem hálfkák.Eitt leyfisbréf ekki forsenda fyrir sveigjanleika Markmiðin með frumvarpinu eru sögð vera þau að búa til sveigjanleika og samfellu fyrir kennara milli skólastiga og fjölga hæfum kennurum. Grein 21. í núgildandi lögum fjallar um gildissvið leyfisbréfa og þar kemur mjög skýrt fram að leyfisbréf kennara á hverju skólastigi veitir fullan rétt til kennslu á aðliggjandi skólastigi að uppfylltum menntunarkröfum. Í síðustu málsgrein 21. greinar er getið um heimild ráðherra til að setja nánari fyrirmæli um útgáfu leyfisbréfa í reglugerð. Slíkt hefur ekki verið gert og greinin hvorki verið virkjuð né útfærð. Ráðuneyti mennta- og menningarmála er í lófa lagið að taka af tvímæli með reglugerð. Sveigjanleikinn og samfellan fyrir kennara milli skólastiga er því greið samkvæmt lögum nú þegar og ekki þörf á einu leyfisbréfi kennara.Fjölgum kennurum á réttum forsendum Það sárvantar kennara inn í skólana, en ekki á milli þeirra! Í því liggur vandinn! Skorturinn er sárastur í leikskólanum. Af 3.000 leyfisbréfahöfum í leikskóla frá 2009 eru 1.758 að kenna í leikskóla eða rétt um þriðjungur þeirra sem starfa við kennslu og umönnun á þessu skólastigi. Af hverju starfa þessir 1.250 leikskólakennarar ekki í leikskólum? Skorturinn í grunnskólanum er sömuleiðis hrópandi og þá verður sú staðreynd enn nöturlegri að minna en helmingur þeirra, sem hafa menntað sig til grunnskólakennslu, starfar við kennslu í grunnskólum og um 40% starfandi kennara hafa oft hugleitt að hætta kennslu. Ekki ríkir kennaraskortur enn í framhaldsskólanum því hann var styttur um eitt ár nú nýverið. Eftir tvö til þrjú ár verður líklega farið að bera á kennaraskorti þar líka vegna þess að nýliðun er nánast engin. Hvers vegna vill fólk ekki fara í kennaranám? Hvers vegna ræður fólk með kennaranám sig ekki til kennarastarfa? Hvers vegna sækja starfandi kennarar í önnur störf? Það skyldi þó ekki vera að pottur sé brotinn? Það er sem sagt hvorki tilefni né nauðsyn á nýjum lögum. Sveigjanleiki og flæði milli skólastiga er tryggt með lögunum frá 2008 og ný lagasetning mun lítil eða engin áhrif hafa á samkeppnishæfni kennarastarfsins. Ástæðan fyrir kennaraskorti í landinu er einföld. Kjör og starfsaðstæður stéttarinnar eru ekki samkeppnishæf. Þarna þarf að taka á málum en ekki eyða tíma og fjármunum í leyfismál sem þegar eru í ágætum farvegi. Sérhæfingin myndar grundvöllinn í kennarastarfinu. Hvert skólastig miðast við þroska hvers aldurshóps og kennarar hafa löngum sérhæft sig í ákveðnum aldurshópum. Það átta sig allir á því að þriggja ára barn, níu ára barn, 14 ára unglingur og 18 ára ungmenni þurfa gerólíka nálgun og viðfangsefni í sínu námi. Góð menntun byggir á því að fá hæfustu kennarana fyrir þetta ólíka fólk. Lögin frá 2008 viðurkenna þessa sérhæfingu kennara á þremur skólastigum en gefa fullan kost á því að kennarar, sem hafa forsendur til þess, flæði eðlilega milli skólastiga.Hvernig ætlar þjóðin að mennta börnin sín? Áhyggjur framhaldsskólakennara núna snúast þó mest um minni og óljósari menntunarkröfur til faggreinakennara. Ef frumvarpið verður að lögum verður hægt að ráða kennara með mun minni undirbúning til kennslu faggreina í skólum landsins. Kennarar munu ekki lengur þurfa að hafa lokið 180 einingum í sinni grein til að geta kennt hana á efri þrepum í framhaldsskóla. Árið 2014 var birt úttekt á stærðfræðikennslu í níu framhaldsskólum landsins. Niðurstöðurnar vöktu mikla athygli því þær sýndu fram á að framhaldsskólar skiluðu nemendum ekki nægilega undirbúnum til háskólanna. Það sýndi sig að kennarar höfðu oft ekki nægilega menntun til að kenna þessa kjarnagrein en einnig var sýnt fram á að stór hluti nemenda hafði ekki nægan undirbúning til þess að geta tekist á við venjulega byrjunaráfanga í stærðfræði í framhaldsskólum. Hvert ætlar þjóðin sér í skólamálum? Þessu þarf að svara skilmerkilega áður en ákvarðanir eru teknar sem fela í sér meiriháttar stefnubreytingu og hættu á sjálfsmarki áður en lagt er upp í stórsóknina. Ætli unga fólkið okkar keppist um kennarastarfið í framtíðinni? Ákvæði í frumvarpsdrögum um menntun og hæfni kennara verða beinlínis til þess að gjaldfella fagmenntun í landinu.Óþarft og til óþurftar Frumvarpið sem nú er verið að undirbúa fyrir vorþing er bæði óþarft og til óþurftar. Kennarar geta nú þegar kennt á öðrum skólastigum en þeir hafa leyfisbréf fyrir og frumvarpið gerir ekkert til þess að draga úr atgervisflótta úr kennarastéttinni sem er brýnasta verkefnið í menntamálum þjóðarinnar.Höfundur er framhaldsskólakennari og varaformaður Félags framhaldsskólakennara.
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun
Skoðun Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson skrifar
Skoðun Hvar liggur ábyrgð hins fullorðna á hegðun ungmenna í samfélaginu? Rakel Guðbjörnsdóttir skrifar
Skoðun Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson skrifar
Börn í gámaskólum á meðan bæjarskrifstofur stækka – hvar er forgangsröðin? Ásgeir Elvar Garðarsson Skoðun
Umbætur á skólakerfinu. Hættum að ljúga. Hættum því alveg og hættum því strax Atli Harðarson Skoðun