Þarf að segja eitthvað meira? Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir skrifar 17. mars 2023 10:01 Við vitum öll hversu mikilvæg mannréttindi eru. Ekki nokkurt okkar myndi vilja skerða eigin mannréttindi, eða ganga gegn jafnrétti. Við viljum öll geta leitað réttar okkar fyrir óvilhöllum dómstólum, því: „Allir skulu vera jafnir fyrir lögum og njóta mannréttinda, án tillits til kynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti.“ – svo ég vitni í sjálfa Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands. En til hvers er stjórnarskráin? „Stjórnarskrá hefur að geyma helstu meginreglur um stjórnskipulag ríkis. Þar er að jafnaði að finna ákvæði um meðferð ríkisvalds, hlutverk helstu handhafa þess og samspil þeirra á milli, auk ákvæða um ýmis grundvallarréttindi borgaranna í samskiptum við ríkisvaldið og hömlur sem lagðar eru við því að á þessi réttindi sé gengið.“ Samt hefur það ítrekað gerst á undanförnum árum að gengið hefur verið á mannréttindi fólks. Ráðherrar hafa ítrekað verið fundnir sekir um brot á jafnréttislögum og pólitískt skipaðir dómarar hafa valdið því að heilt nýtt dómstig hefur verið í uppnámi í mörg ár. Hvernig getur það gerst? Jú, því ráðherrar og þingmenn eru fólk og ekkert okkar er fullkomið. Það er hvorki ásökun, né afsökun; heldur einfaldlega staðreynd. Staðreynd sem ætti að hvetja okkur til þess að gera betur í dag en í gær. Við verðum því að spyrja okkur þeirrar stóru spurningar: erum við að gera það þegar Alþingi samþykkti útlendingafrumvarp dómsmálaráðherra? Tókum við skref áfram – eða aftur á bak? Drögum andann djúpt og lítum inn á við. Erum við að gera betur með því að takmarka möguleika fólks til þess að færa rök fyrir máli sínu gagnvart stjórnvöldum? Með því að svipta fólk grunnþjónustu og lífsviðurværi fyrir að mæta ekki í boðað viðtal? Með því að leyfa stjórnvöldum að kalla eftir heilbrigðisupplýsingum einstaklinga án þeirra samþykkis? Munum við á morgun enn vera jöfn fyrir lögunum og njóta mannréttinda án tillits til þjóðernis eða litarháttar, verði þetta frumvarp að lögum? Það er ekki víst ef marka má umsagnir aðila á borð við Barnaheill, Landlækni, Hafnafjarðarbæ, Íslandsdeild Amnesty International, Kvenréttindafélag Íslands, Þroskahjálp, Læknafélagið, Mannréttinda- og lýðræðisskrifstofu Reykjavíkur, Mannréttindaskrifstofu Íslands, Mannréttindastofnun Háskóla Íslands, Presta innflytjenda og flóttafólks, Samtökin '78, Rauða krossins á Íslandi og UNICEF – aðila sem við tökum alla jafna mark á. Aðila sem við hlustum á. Samtök sem hæstvirtur forsætisráðherra Íslands telur rétt að hlusta á – að minnsta kosti þegar hún er í stjórnarandstöðu. Undanfarna daga, vikur, mánuði og ár höfum við Píratar ítrekað bent meirihlutanum á allar neikvæðu umsagnirnar þar sem fram koma athugasemdir eins og þessi, úr umsögn Rauða krossins á Íslandi: „Er hér raunar lagt til að börn missi rétt til efnismeðferðar ef foreldrar þess eða umsjónarmenn teljast vera valdir að töfum. Hingað til hafa börn verið talin eiga sjálfstæðan rétt…“ Eða þessi, úr umsögn Mannréttindastofnunar Háskóla Íslands: „Hvorki virðist vísað til ákvæða stjórnarskrár né mannréttindasáttmála Evrópu í athugasemdunum. Verður að telja þetta afar óheppilegt. Efni frumvarpsins varðar með augljósum hætti mannréttindi umsækjenda um alþjóðlega vernd.“ Vegna þessara athugasemda, og fjölmargra annarra, hafa Píratar biðlað til meirihlutans á Alþingi. Til þingmanna Sjálfstæðisflokksins, Framsóknar og Vinstri grænna, að útskýra mál sitt í ræðustól Alþingis. Að útskýra hvers vegna þau vilja að við samþykkjum frumvarp sem lög í þessu landi sem gengur svona á réttindi fólks? Hvers vegna er það ómálefnalegt að leggja til að málið verði sent aftur inn í nefnd til frekari skoðunar? Af hverju segið þið þvert nei þegar við biðjum um óháð mat á því hvort frumvarpið standist stjórnarskrá? Við kölluðum ítrekað eftir því að ráðherrar mættu í umræðuna – ráðherrar mannréttinda, ráðherra barna og ráðherra félagsmála. En þau mættu ekki. Við kölluðum eftir því að stjórnarliðar mættu – sem vilja svo ólm samþykkja þetta frumvarp að það var sett efst á dagskrá allra þingfunda þessa árs – en þau mættu ekki. Þau einsettu sér að samþykkja þessa aðför að mannréttindum þegjandi og hljóðalaust. Og þau gerðu það. Við þingmenn Pírata – hreyfingar sem stofnuð var til að standa vörð um borgaraleg réttindi – reyndum eftir fremsta megni að ná eyrum meirihlutans, án árangurs. Á annan tug óháðra aðila gagnrýndi frumvarpið með formlegum og málefnalegum hætti og lagði til breytingar á frumvarpinu. Án árangurs. Þarf að segja eitthvað meira? Höfundur er þingmaður Pírata. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Arndís Anna Kristínardóttir Gunnarsdóttir Píratar Mannréttindi Alþingi Mest lesið Þegar þeir sem segjast þjóna þjóðinni ráðast á hana Ágústa Árnadóttir Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir Skoðun Ég á þetta ég má þetta Arnar Atlason Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson Skoðun Skoðun Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar Skoðun Setjum kraft í íslenskukennslu fullorðinna Anna Linda Sigurðardóttir skrifar Skoðun Áhrif veiðigjalda ná út fyrir atvinnugreinina Ásgerður Kristín Gylfadóttir skrifar Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar Skoðun RÚV - ljósritunarstofa ríkisins? Birgir Finnsson skrifar Skoðun Að vera hvítur og kristinn Guðbrandur Einarsson skrifar Skoðun Heilbrigðisþjónusta í heimabyggð – loksins orðin að veruleika Anton Guðmundsson skrifar Skoðun Komum heil heim eftir hvítasunnuhelgina Ágúst Mogensen skrifar Skoðun Leiðin til Parísar (bókstaflega) Ólafur St. Arnarsson skrifar Skoðun Ósnertanlegir eineltisseggir og óhæfir starfsmenn Diljá Mist Einarsdóttir skrifar Skoðun Opinber skýring til Sigurjóns Þórðarsonar Heiðrún Lind Marteinsdóttir skrifar Skoðun Ekkert kerfi lifir af pólitískan geðþótta Guðrún Hafsteinsdóttir skrifar Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar Skoðun Hoppað yfir girðingarnar Vilhjálmur Árnason skrifar Skoðun Þegar ég fékk séns Heiða Ingimarsdóttir skrifar Skoðun Verður greinilega að vera Ísrael Hjörtur J. Guðmundsson skrifar Skoðun Evrópumet! Háskólamenntun minnst metin á Íslandi Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Ríkið tekur – landsbyggðirnar fá minna Hjálmar Bogi Hafliðason skrifar Skoðun Snjallasta stefnubreyting Samfylkingarinnar Jóhann Frímann Arinbjarnarson skrifar Skoðun Þegar samfélagið þagnar Benóný Valur Jakobsson skrifar Skoðun Stjórnleysi í íslenskri dýravernd Árni Stefán Árnason skrifar Skoðun Olíumjólk Sigurður Ingi Friðleifsson skrifar Skoðun Leikskólagjöld í Kópavogi þau hæstu á landinu Örn Arnarson skrifar Skoðun Pólitískur gúmmítékki Jens Garðar Helgason skrifar Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar Skoðun Morðæðið á Gaza - Vitfirringin má ekki eyðileggja mennskuna Jón Baldvin Hannesson skrifar Skoðun Orðsins fyllsta merking Eiríkur Kristjánsson skrifar Skoðun Dóru Björt svarað! Jón G. Hauksson skrifar Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar Skoðun Ekki mínir hagsmunir Berglind Hlín Baldursdóttir skrifar Sjá meira
Við vitum öll hversu mikilvæg mannréttindi eru. Ekki nokkurt okkar myndi vilja skerða eigin mannréttindi, eða ganga gegn jafnrétti. Við viljum öll geta leitað réttar okkar fyrir óvilhöllum dómstólum, því: „Allir skulu vera jafnir fyrir lögum og njóta mannréttinda, án tillits til kynferðis, trúarbragða, skoðana, þjóðernisuppruna, kynþáttar, litarháttar, efnahags, ætternis og stöðu að öðru leyti.“ – svo ég vitni í sjálfa Stjórnarskrá lýðveldisins Íslands. En til hvers er stjórnarskráin? „Stjórnarskrá hefur að geyma helstu meginreglur um stjórnskipulag ríkis. Þar er að jafnaði að finna ákvæði um meðferð ríkisvalds, hlutverk helstu handhafa þess og samspil þeirra á milli, auk ákvæða um ýmis grundvallarréttindi borgaranna í samskiptum við ríkisvaldið og hömlur sem lagðar eru við því að á þessi réttindi sé gengið.“ Samt hefur það ítrekað gerst á undanförnum árum að gengið hefur verið á mannréttindi fólks. Ráðherrar hafa ítrekað verið fundnir sekir um brot á jafnréttislögum og pólitískt skipaðir dómarar hafa valdið því að heilt nýtt dómstig hefur verið í uppnámi í mörg ár. Hvernig getur það gerst? Jú, því ráðherrar og þingmenn eru fólk og ekkert okkar er fullkomið. Það er hvorki ásökun, né afsökun; heldur einfaldlega staðreynd. Staðreynd sem ætti að hvetja okkur til þess að gera betur í dag en í gær. Við verðum því að spyrja okkur þeirrar stóru spurningar: erum við að gera það þegar Alþingi samþykkti útlendingafrumvarp dómsmálaráðherra? Tókum við skref áfram – eða aftur á bak? Drögum andann djúpt og lítum inn á við. Erum við að gera betur með því að takmarka möguleika fólks til þess að færa rök fyrir máli sínu gagnvart stjórnvöldum? Með því að svipta fólk grunnþjónustu og lífsviðurværi fyrir að mæta ekki í boðað viðtal? Með því að leyfa stjórnvöldum að kalla eftir heilbrigðisupplýsingum einstaklinga án þeirra samþykkis? Munum við á morgun enn vera jöfn fyrir lögunum og njóta mannréttinda án tillits til þjóðernis eða litarháttar, verði þetta frumvarp að lögum? Það er ekki víst ef marka má umsagnir aðila á borð við Barnaheill, Landlækni, Hafnafjarðarbæ, Íslandsdeild Amnesty International, Kvenréttindafélag Íslands, Þroskahjálp, Læknafélagið, Mannréttinda- og lýðræðisskrifstofu Reykjavíkur, Mannréttindaskrifstofu Íslands, Mannréttindastofnun Háskóla Íslands, Presta innflytjenda og flóttafólks, Samtökin '78, Rauða krossins á Íslandi og UNICEF – aðila sem við tökum alla jafna mark á. Aðila sem við hlustum á. Samtök sem hæstvirtur forsætisráðherra Íslands telur rétt að hlusta á – að minnsta kosti þegar hún er í stjórnarandstöðu. Undanfarna daga, vikur, mánuði og ár höfum við Píratar ítrekað bent meirihlutanum á allar neikvæðu umsagnirnar þar sem fram koma athugasemdir eins og þessi, úr umsögn Rauða krossins á Íslandi: „Er hér raunar lagt til að börn missi rétt til efnismeðferðar ef foreldrar þess eða umsjónarmenn teljast vera valdir að töfum. Hingað til hafa börn verið talin eiga sjálfstæðan rétt…“ Eða þessi, úr umsögn Mannréttindastofnunar Háskóla Íslands: „Hvorki virðist vísað til ákvæða stjórnarskrár né mannréttindasáttmála Evrópu í athugasemdunum. Verður að telja þetta afar óheppilegt. Efni frumvarpsins varðar með augljósum hætti mannréttindi umsækjenda um alþjóðlega vernd.“ Vegna þessara athugasemda, og fjölmargra annarra, hafa Píratar biðlað til meirihlutans á Alþingi. Til þingmanna Sjálfstæðisflokksins, Framsóknar og Vinstri grænna, að útskýra mál sitt í ræðustól Alþingis. Að útskýra hvers vegna þau vilja að við samþykkjum frumvarp sem lög í þessu landi sem gengur svona á réttindi fólks? Hvers vegna er það ómálefnalegt að leggja til að málið verði sent aftur inn í nefnd til frekari skoðunar? Af hverju segið þið þvert nei þegar við biðjum um óháð mat á því hvort frumvarpið standist stjórnarskrá? Við kölluðum ítrekað eftir því að ráðherrar mættu í umræðuna – ráðherrar mannréttinda, ráðherra barna og ráðherra félagsmála. En þau mættu ekki. Við kölluðum eftir því að stjórnarliðar mættu – sem vilja svo ólm samþykkja þetta frumvarp að það var sett efst á dagskrá allra þingfunda þessa árs – en þau mættu ekki. Þau einsettu sér að samþykkja þessa aðför að mannréttindum þegjandi og hljóðalaust. Og þau gerðu það. Við þingmenn Pírata – hreyfingar sem stofnuð var til að standa vörð um borgaraleg réttindi – reyndum eftir fremsta megni að ná eyrum meirihlutans, án árangurs. Á annan tug óháðra aðila gagnrýndi frumvarpið með formlegum og málefnalegum hætti og lagði til breytingar á frumvarpinu. Án árangurs. Þarf að segja eitthvað meira? Höfundur er þingmaður Pírata.
Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson Skoðun
Skoðun Ný nálgun fyrir börn með fjölþættan vanda Guðmundur Ingi Þóroddsson,Guðbjörg Sveinsdóttir skrifar
Skoðun Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson skrifar
Skoðun Þegar undirskrift skiptir máli – um gervigreind, vottun og verðmæti mannlegra athafna Henning Arnór Úlfarsson skrifar
Skoðun Þegar bændur bregðast dýrum sínum – Valda þeim þjáningu og skelfilegum dauðdaga Ole Anton Bieltvedt skrifar
Skoðun Ísland og hafið: viðbrögð við brotum Ísraels á alþjóðalögum Inga Björk Margrétar Bjarnadóttir,Magnús Magnússon skrifar
Við stöndum með Anahitu og Elissu Valgerður Árnadóttir,Rósa Líf Darradóttir,Aldís Amah Hamilton,Þorgerður María Þorbjarnardóttir,Árni Finnsson Skoðun