Laust fyrir hádegið þann 5. september síðastliðinn fengu kennarar, nemendur og allt starfslið við MA og VMA tilkynningu í pósti um að skólahald við skólana yrði fellt niður frá kl. 14:00 og boð um fund kl. hálf þrjú um framtíðarskipulag náms á framhaldsskólastigi á Akureyri. Fundurinn var haldinn með pompi og prakt í Hofi, menningarhúsi Akureyrarbæjar, og þar var sjálfur mennta- og barnamálaráðherra mættur og mælti þar ásamt skólameisturum fyrir tillögu um sameiningu beggja skóla í einn 1800 manna ofurskóla.
Viðbrögðin hafa ekki látið á sér standa. Nemendur skólanna, starfsfólk, foreldrar og bæjarbúar, fyrrverandi nemendur og allir sem láta sig skólamál varða eru slegnir og mjög mikill tilfinningahiti einkennir alla umræðu. Svo mikill er hitinn að fólk missir sjónar á markmiðunum með sameiningunni.
Markmiðin koma einmitt svo skýrt fram í skýrslu stýrihóps um eflingu framhaldsskólastigsins sem kynnt var á þessum fundi. Ráðgjafafyrirtækið PwC hefur rýnt í rekstrarkostnað skólanna og komist að því að með fækkun starfa, betri nýtingu kennara og fjölgun í námshópum verði hægt að spara allt að 400 m.kr. á ári. Stýrihópurinn og ráðuneyti menntamála hafa sem sagt komist að því að MA með sína 600 nemendur og VMA með sína 1200 séu óhagstæðar rekstrareiningar. Þetta ætti að gefa landsmönnum býsna góða tilfinningu fyrir næstu skrefum sem stýrihópurinn um eflingu framhaldsskólastigsins sér fyrir sér. Það er nóg af óhagstæðum rekstrareiningum meðal framhaldsskólanna – þegar rýnt er í tölurnar.
Þessir tveir skólar á Akureyri eru stórir og öflugir, en ólíkir. Námsframboð og námskrá eru ólík milli skólanna, aldursdreifing nemenda ólík, annar skólinn byggir á bekkjakerfi en hinn áfangakerfi og skólabragur er sterkur en ólíkur milli skóla. Þannig eru báðir skólar mjög mikilvægir hlekkir í fjölbreyttri framhaldsskólaflóru og með myndarlegri heimavist geta þeir tekið við nemendum af öllu landinu.
Víða um landið eru reknir mun smærri skólar sem sömuleiðis bjóða upp á mikilvæga menntun í heimabyggð, fjölbreytt námsframboð, mjög hæfa kennara, en ekki síst öruggt og þroskandi umhverfi þar sem ungmenni landsins menntast og dafna. Ef VMA og MA teljast of litlar rekstrareiningar, hvað verður þá um smærri skóla? Hér virðast fjárhagslegar ástæður settar ofar samfélagslegum hagsmunum og litið fram hjá auðlegðinni sem felst í fjölbreyttum valkostum skóla og heilbrigðri samkeppni.
Í forsendum stýrihópsins eru settar fram mjög svartar tölur um þróun nemendafjölda í framhaldsskólum og því haldið fram að nemendum fari fækkandi og þá sérstaklega bóknámsnemendum. Því sé óhjákvæmilegt að bregðast við með endurskipulagningu námsrýma.
Í vor og sumarbyrjun kom fram mjög sterk gagnrýni á því hvernig þessar tölur eru settar fram og þær túlkaðar. Í maí sendi fulltrúafundur Félags framhaldsskóla frá sér yfirlýsingu þar sem alvarlegar athugasemdir voru settar fram um forsendur ráðuneytisins og áform um sameiningar skóla gagnrýnd. Í sama mánuði birtist grein í tímaritinu Vísbendingu eftir Gylfa Magnússon, prófessor við viðskiptafræðideild Háskóla Íslands, þar sem hann segir engar vísbendingar fyrir því að bóknámsnemendur við framhaldsskóla Íslands verði færri árið 2033 en nú og því sé varla ástæða til að skoða sameiningu framhaldsskóla í því samhengi. Í júní birtist svo á Skólaþráðum ítarleg grein eftir Elsu Eiríksdóttur, dósent við Menntavísindasvið HÍ, og Sæberg Sigurðsson, doktorsnema og kennara við Tækniskólann, þar sem fjallað er um þróun náms á framhaldsskólastigi. Í greininni kemur mjög skýrt fram að nemendum í framhaldsskólum fer hreint ekki fækkandi og að tengsl bók- og starfsnáms eru miklum mun flóknari heldur en framsetning stýrihópsins gefur til kynna.
Mennta- og barnamálaráðherra er tíðrætt um metnaðarfull áform stjórnvalda um aukna farsæld í skólastarfi. Kennarasambandið hefur tekið þátt í fjölda undirbúnings- og skipulagsfunda og lagt sitt af mörkum til umræðunnar en raunverulegan afrakstur inni í skólunum er enn hvergi að sjá. Mjög sláandi er svo að sjá í tillögum stýrihópsins hugmyndir um að með sameiningu gefist færi á að fjölga í bekkjum, fækka kennurum og að auki að minnka starfshlutfall náms- og starfsráðgjafa og fækka sálfræðingum við sameinaðan skóla. Hvernig í veröldinni gengur þetta upp?
Nær væri að stjórnvöld landsins létu fjármagn fylgja hvoru tveggja, aukinni farsæld nemenda í skólakerfinu og eflingu starfsnáms, í stað þess að reyna að kroppa aura út úr vanhugsuðum sameiningaráformum öflugra framhaldsskóla á landinu og nota um það öfugmælin „efling framhaldsskólans“.
Höfundur er formaður Félags framhaldsskólakennara.
