Afvegaleiðing SFS? Friðleifur Egill Guðmundsson skrifar 15. maí 2024 14:31 Á dögunum lagði matvælaráðherra, Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir, fram frumvarp um lagareldi sem átti að hennar sögn að skýra reglur og eftirlit með iðnaðinum og stuðla þannig að umfangsmiklum úrbótum í umhverfisvernd. Þar að auki nefndi ráðherrann að lagt væri upp með að frumvarpið myndi styrkja og skýra lagaheimildir um afturköllun rekstrarleyfa ef fyrirtæki gerðust brotleg við lög. Meðal breytinga frumvarpsins voru ótímabundnar heimildir fyrirtækja á sviði lagareldis, sem hefur verið umdeilt síðan frumvarpið var lagt fram og borið einna mest á í fjölmiðlum en gangrýnin lítur einkum að laxeldi í sjó. Þá fer minna fyrir breytingunni um minnkuð viðurlög við slysasleppingum. Í frumvarpinu var dregið þannig úr viðurlögunum að í stað þess að laxeldisfyrirtæki missi framleiðslukvóta í sjókvíaeldi í kjölfar slysasleppinga, á nú eingöngu að beita fjársektum, með hámarki á sektum sem verða greiddar úr einum þeim dýpsta vasa sem til er í heiminum. Þetta hámark tryggir að fyrirtækin þurfi ekki að borga fyrir allan umhverfisskaðann sem þau kunna að valda og er í raun ekkert annað en magnafsláttur af umhverfissóðaskap. Meðvirkni ráðuneytisins með SFS Þessi breyting var að stórum hluta unnin í kjölfar langrar og ítarlegrar umsagnar Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS) um frumvarpið, en þetta staðfesti matvælaráðuneytið í svari sínu til Heimildarinnar.Í umsögninni beitti SFS sér eindregið gegn því að rekstrarleyfishafi gæti þurft að sæta skerðingu á laxahlut og lífmassa við ákveðnar aðstæður. Þetta ætti við um ákvæði frumvarpsins um lækkun laxahlutar vegna „þekkts og óþekkts strokatburðar og breytingar á leyfilegum lífmassa vegna affalla, lúsasmits og meðhöndlunar.“ Einnig sagði í umsögninni að slík ákvæði fælu í sér „skerðingu á eignarréttindum og atvinnuréttindum“ sem nytu verndar 72. og 75. greinar stjórnarskrárinnar. Ekki virðist horft til sama ákvæðis þegar eignaréttindi og atvinnuréttindi eru skert í dýrmætum laxveiðiám með umhverfisslysum sjókvíeldisins. Í umsögninni studdist SFS við lögfræðiálit Lex og Logos en það vill svo til að álitið fylgdi ekki umsögninni inn til matvælaráðuneytisins, sbr. svar þeirra til Heimildarinnar. Í umræðum á Alþingi um frumvarpið sagði Bjarkey Gunnarsdóttir jafnframt að athugasemdir hefðu borist frá „hagaðilum“ sem hefðu að endingu leitt til þess að bæta frekar inn sektarákvæði í stað missis á framleiðslukvóta. Hagaðilarnir treysta sér augljóslega frekar til að greiða sektir fyrir sleppingar frekar en að taka á sig skertan framleiðslukvóta. Ástæðan er auðvitað sú að þeir vita að þeir geta ekki haldið frjóum norskum eldislaxi í kvíunum. Vísað var til stjórnarskrárvarinna réttinda og meðalhófsreglu en henni er með þessu snúið á haus því það er auðvitað sjálfsögð krafa að eldislaxinum sé haldið í kvíunum ef á annað borð á að stunda laxeldi með frjóan norskan eldislax. Hún nefndi einnig að sektirnar, sem nema um 5 milljónum króna á fisk, væru drjúgar. Um það má deila þegar fyrirtækin eru af þeirri stærðargráðu sem raun ber vitni og þegar sett er hámark á sektirnar. Grafarþögn frá SFS Það er athyglisvert að umsögnin hafi haft eins afgerandi áhrif á útkomu frumvarpsins, sem gæti verið eitt það áhrifaríkasta á sviði íslenskra auðlinda síðari tíma.Þarna hefði legið beinast við að fá álit annarra hagaðila og sérfræðinga, áður en ákvörðun var tekin en það virðist liggja nokkuð ljóst fyrir að eingöngu hafi verið tekið tillit álita hjá einni tegund „hagaðila,“ eða þeirra sem höfðu hagsmuna að gæta við að minnka viðurlög við slysasleppingum. Það sem er líka afar eftirtektarvekt þrátt fyrir að vekja minni athygli, er að algjör þögn hefur ríkt hjá SFS og Heiðrúnu Lind, framkvæmdarstjóra samtakanna, síðan matvælaráðherra lagði fram frumvarpið. Þetta skýtur skökku við í ljósi þess að SFS beitti sér opinberlega af miklum þunga fyrri hluta ársins þegar málið var til meðferðar. Nú má heyra saumnál detta á bæ SFS og er það líklega til marks um að SFS hafi fengið nákvæmlega það sem þau vildu. Kolbeinn Árnason skrifstofustjóri ráðuneytisins og fyrrverandi framkvæmdastjóri SFS er mögulega einnig skilningsríkur gagnvart sjónarmiðum síns fyrri vinnustaðar. Er virkilega hægt að kalla þennan skort á viðbrögðum við svo mikilvægum áfanga fyrir samtökin, tilviljun? Þarna er ljóst að verið er að afvegaleiða stjórnmálafólk og almenning með því að einblína á gildistíma leyfa en ekki þá staðreynd að viðurlög við slysasleppingum eru nú orðin skammarlega lítil. Á sama tíma keyrir SFS áróðursherferð á dýrasta tíma í sjónvarpi og á netinu fyrir sjókvíeldi. Þar er að sjálfsögðu hvergi tekið á gagnrýni í garð sjókvíaeldisins. En við getum lesið á milli línanna, störfin sem í boði eru, efnahagslegu áhrifin – forsenda þeirra er einfaldlega veikt regluverk því fyrirtækin vita að þau geta ekki tryggt að engin lax sleppi, engin mengun verði. Þessar breytingar á frumvarpinu hafa leitt af sér er að útilokað er að laxeldisfyrirtækin geti misst framleiðsluleyfi við alvarleg umhverfisbrot, og það sem meira er, að sektirnar eru varla dropi í hafið fyrir þá aðila sem þeim þurfa að sæta ef til alvarlegra umhverfisslysa kemur. Það síðarnefnda er þó minna umrætt og ætla má að þar hafi afvegaleiðing af hálfu SFS og matvælaráðuneytisins átt í hlut. Verði þetta frumvarp að lögum mun sjókvíaeldisiðnaðurinn njóta vafans eftir sem áður en ekki náttúran. Höfundur er lögmaður og stjórnarformaður Verndarsjóðs villtra laxastofna (NASF). Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Fiskeldi Sjókvíaeldi Ríkisstjórn Bjarna Benediktssonar Mest lesið 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson Skoðun Skoðun Skoðun Getur Ísland staðið fremst í heilsutækni? Arna Harðardóttir skrifar Skoðun Slæm innivist skerðir afköst og hækkar kostnað Ingibjörg Magnúsdóttir skrifar Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar Skoðun Fjármál framhaldsskóla Róbert Ferdinandsson skrifar Skoðun Mikilvægi lágþröskulda þjónustu fyrir geðheilbrigði ungs fólks Eva Rós Ólafsdóttir skrifar Skoðun Varhugaverð sjónarmið eða raunsæ leið? Eggert Sigurbergsson skrifar Skoðun Dýrin skilin eftir í náttúruvá Linda Karen Gunnarsdóttir skrifar Skoðun Skapandi leiðir í skóla- og frístundastarfi Kolbrún Þ. Pálsdóttir skrifar Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar Skoðun Reykjavík er meðal dreifðustu höfuðborga Evrópu Guðni Freyr Öfjörð skrifar Skoðun Verum öll tengd Sólrún Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Hafnarfjörður er bær sem styður við lífsgæði eldra fólks Valdimar Víðisson skrifar Skoðun Samræðulist í heimi gervigreindar Þórdís Hólm Filipsdóttir skrifar Skoðun Samræmt gæðanám eða einsleit kerfi? Bogi Ragnarsson skrifar Skoðun Ónýtir vegir – eina ferðina enn Sigþór Sigurðsson skrifar Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar Skoðun Mest lesnu orð á Íslandi Friðrik Björnsson skrifar Skoðun Tími til kominn að styðja öll framúrskarandi ungmenni Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Hvað með dansinn? Lilja Björk Haraldsdóttir skrifar Skoðun Mótórhjólasamtök á Íslandi – hvers vegna öll þessi læti? Helgi Gunnlaugsson skrifar Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar Skoðun „Mér sýnist Inga Sæland fá talsvert út úr þessu“ Sigurjón Arnórsson skrifar Skoðun Árangur hefst hér. Með þér. Guðrún Högnadóttir skrifar Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar Skoðun Þjónusturof hefst í dag Hanna Birna Valdimarsdóttir skrifar Skoðun Verjum frelsið og mannréttindin Sigurjón Njarðarson skrifar Skoðun Spilavíti er og verður spilavíti Tryggvi Rúnar Brynjarsson skrifar Sjá meira
Á dögunum lagði matvælaráðherra, Bjarkey Olsen Gunnarsdóttir, fram frumvarp um lagareldi sem átti að hennar sögn að skýra reglur og eftirlit með iðnaðinum og stuðla þannig að umfangsmiklum úrbótum í umhverfisvernd. Þar að auki nefndi ráðherrann að lagt væri upp með að frumvarpið myndi styrkja og skýra lagaheimildir um afturköllun rekstrarleyfa ef fyrirtæki gerðust brotleg við lög. Meðal breytinga frumvarpsins voru ótímabundnar heimildir fyrirtækja á sviði lagareldis, sem hefur verið umdeilt síðan frumvarpið var lagt fram og borið einna mest á í fjölmiðlum en gangrýnin lítur einkum að laxeldi í sjó. Þá fer minna fyrir breytingunni um minnkuð viðurlög við slysasleppingum. Í frumvarpinu var dregið þannig úr viðurlögunum að í stað þess að laxeldisfyrirtæki missi framleiðslukvóta í sjókvíaeldi í kjölfar slysasleppinga, á nú eingöngu að beita fjársektum, með hámarki á sektum sem verða greiddar úr einum þeim dýpsta vasa sem til er í heiminum. Þetta hámark tryggir að fyrirtækin þurfi ekki að borga fyrir allan umhverfisskaðann sem þau kunna að valda og er í raun ekkert annað en magnafsláttur af umhverfissóðaskap. Meðvirkni ráðuneytisins með SFS Þessi breyting var að stórum hluta unnin í kjölfar langrar og ítarlegrar umsagnar Samtaka fyrirtækja í sjávarútvegi (SFS) um frumvarpið, en þetta staðfesti matvælaráðuneytið í svari sínu til Heimildarinnar.Í umsögninni beitti SFS sér eindregið gegn því að rekstrarleyfishafi gæti þurft að sæta skerðingu á laxahlut og lífmassa við ákveðnar aðstæður. Þetta ætti við um ákvæði frumvarpsins um lækkun laxahlutar vegna „þekkts og óþekkts strokatburðar og breytingar á leyfilegum lífmassa vegna affalla, lúsasmits og meðhöndlunar.“ Einnig sagði í umsögninni að slík ákvæði fælu í sér „skerðingu á eignarréttindum og atvinnuréttindum“ sem nytu verndar 72. og 75. greinar stjórnarskrárinnar. Ekki virðist horft til sama ákvæðis þegar eignaréttindi og atvinnuréttindi eru skert í dýrmætum laxveiðiám með umhverfisslysum sjókvíeldisins. Í umsögninni studdist SFS við lögfræðiálit Lex og Logos en það vill svo til að álitið fylgdi ekki umsögninni inn til matvælaráðuneytisins, sbr. svar þeirra til Heimildarinnar. Í umræðum á Alþingi um frumvarpið sagði Bjarkey Gunnarsdóttir jafnframt að athugasemdir hefðu borist frá „hagaðilum“ sem hefðu að endingu leitt til þess að bæta frekar inn sektarákvæði í stað missis á framleiðslukvóta. Hagaðilarnir treysta sér augljóslega frekar til að greiða sektir fyrir sleppingar frekar en að taka á sig skertan framleiðslukvóta. Ástæðan er auðvitað sú að þeir vita að þeir geta ekki haldið frjóum norskum eldislaxi í kvíunum. Vísað var til stjórnarskrárvarinna réttinda og meðalhófsreglu en henni er með þessu snúið á haus því það er auðvitað sjálfsögð krafa að eldislaxinum sé haldið í kvíunum ef á annað borð á að stunda laxeldi með frjóan norskan eldislax. Hún nefndi einnig að sektirnar, sem nema um 5 milljónum króna á fisk, væru drjúgar. Um það má deila þegar fyrirtækin eru af þeirri stærðargráðu sem raun ber vitni og þegar sett er hámark á sektirnar. Grafarþögn frá SFS Það er athyglisvert að umsögnin hafi haft eins afgerandi áhrif á útkomu frumvarpsins, sem gæti verið eitt það áhrifaríkasta á sviði íslenskra auðlinda síðari tíma.Þarna hefði legið beinast við að fá álit annarra hagaðila og sérfræðinga, áður en ákvörðun var tekin en það virðist liggja nokkuð ljóst fyrir að eingöngu hafi verið tekið tillit álita hjá einni tegund „hagaðila,“ eða þeirra sem höfðu hagsmuna að gæta við að minnka viðurlög við slysasleppingum. Það sem er líka afar eftirtektarvekt þrátt fyrir að vekja minni athygli, er að algjör þögn hefur ríkt hjá SFS og Heiðrúnu Lind, framkvæmdarstjóra samtakanna, síðan matvælaráðherra lagði fram frumvarpið. Þetta skýtur skökku við í ljósi þess að SFS beitti sér opinberlega af miklum þunga fyrri hluta ársins þegar málið var til meðferðar. Nú má heyra saumnál detta á bæ SFS og er það líklega til marks um að SFS hafi fengið nákvæmlega það sem þau vildu. Kolbeinn Árnason skrifstofustjóri ráðuneytisins og fyrrverandi framkvæmdastjóri SFS er mögulega einnig skilningsríkur gagnvart sjónarmiðum síns fyrri vinnustaðar. Er virkilega hægt að kalla þennan skort á viðbrögðum við svo mikilvægum áfanga fyrir samtökin, tilviljun? Þarna er ljóst að verið er að afvegaleiða stjórnmálafólk og almenning með því að einblína á gildistíma leyfa en ekki þá staðreynd að viðurlög við slysasleppingum eru nú orðin skammarlega lítil. Á sama tíma keyrir SFS áróðursherferð á dýrasta tíma í sjónvarpi og á netinu fyrir sjókvíeldi. Þar er að sjálfsögðu hvergi tekið á gagnrýni í garð sjókvíaeldisins. En við getum lesið á milli línanna, störfin sem í boði eru, efnahagslegu áhrifin – forsenda þeirra er einfaldlega veikt regluverk því fyrirtækin vita að þau geta ekki tryggt að engin lax sleppi, engin mengun verði. Þessar breytingar á frumvarpinu hafa leitt af sér er að útilokað er að laxeldisfyrirtækin geti misst framleiðsluleyfi við alvarleg umhverfisbrot, og það sem meira er, að sektirnar eru varla dropi í hafið fyrir þá aðila sem þeim þurfa að sæta ef til alvarlegra umhverfisslysa kemur. Það síðarnefnda er þó minna umrætt og ætla má að þar hafi afvegaleiðing af hálfu SFS og matvælaráðuneytisins átt í hlut. Verði þetta frumvarp að lögum mun sjókvíaeldisiðnaðurinn njóta vafans eftir sem áður en ekki náttúran. Höfundur er lögmaður og stjórnarformaður Verndarsjóðs villtra laxastofna (NASF).
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun
Skoðun Sólheimar í Grímsnesi – að gefnu tilefni Páll Sævar Garðarsson,Sigurður Örn Guðbjörnsson skrifar
Skoðun Framtíð Íslands: Frá áli til gervigreindar – Tækifæri fimmtu iðnbyltingarinnar Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Eiga foreldrar í háskólanámi raunverulega jafnan aðgang að námi? Hrund Steinsdóttir skrifar
Skoðun Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson skrifar
Skoðun 7 milljarða húsnæðisstuðningur afnuminn… en hvað kemur í staðinn? Vilhjálmur Hilmarsson skrifar
Skoðun Alþjóðlegur dagur þroskaþjálfa – vettvangur á tímamótum Laufey Elísabet Gissurardóttir skrifar
Skoðun Viðhorf sem mótar veruleikann – inngilding á orði og á borði Sóldís Birta Reynisdóttir skrifar
Skoðun Þegar lýðheilsa, lýðræði og loftslagið eru í húfi, ekki efla samstarf við Bandaríkin Davíð Aron Routley skrifar
Eru starfsmenn þingflokks Samfylkingarinnar viljandi að afvegaleiða umræðu um samsköttun? Gunnar Ármannsson Skoðun