Þetta er ekki hjálplegt, Ásgeir Kolbrún Halldórsdóttir skrifar 9. júní 2023 08:30 „Atvinnurekendur verða að taka ábyrgð á því sem þeir gera.. það liggur fyrir að fyrirtækin hafa verið mjög dugleg að velta kostnaði út í verðlag... Það þýðir ekki að skrifa undir kjarasamninga og hækka verðið daginn eftir...“ sagði Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri í vikunni. Þessum ummælum fagnaði BHM, enda höfum við lengi kallað eftir því að forystufólk peningastefnunnar tali um ábyrgð fyrirtækjanna á verðlagi. Líkt og Christine Lagarde, seðlabankastjóri Evrópu hefur gert og Andrew Bailey hjá Seðlabanka Bretlands. „Hrós til Seðlabankans “ hétu enda fyrstu drög þessarar greinar. Titlinum var hins vegar snarlega breytt eftir útspil seðlabankastjóra í viðtali í Morgunblaðinu í vikunni. Þar sneri hann hraustlega við blaðinu og varpaði ábyrgðinni á verðbólgunni nær alfarið á verkalýðshreyfinguna. Hreyfingu sem hann virðist telja óábyrga og vinna gegn hagsmunum almennings. Málflutningur af þessu tagi drepur á dreif allri málefnanlegri umfjöllun um flókið samspil efnahags- og kjaramála, sérstaklega í ljósi þess hver talar. Þar að auki bera ummælin vott um vanvirðingu gagnvart því góða fólki sem starfar hjá verkalýðshreyfingunni. Það er ekki hjálplegt, hvorki fyrir Seðlabankann né hagkerfið í heild sinni. Óbærilegar einfaldanir um verðmyndun og vexti Úr viðtali við Seðlabankastjóra: „Fólk spyr: Af hverju eru stýrivextir á Íslandi hærri en annars staðar? Þá þarf að spyrja á móti: Af hverju eru laun á Íslandi að hækka helmingi meira en annars staðar? Það eru tengsl þarna á milli. Vextir á Íslandi eru helmingi hærri en annars staðar vegna þess að nafnlaunahækkanir eru helmingi meiri en annars staðar. Þetta er ekkert flókið.“… Og þú heldur að þau skilji þetta núna (verkalýðshreyfingin)? „Ég á von á því.“ Þessi einföldun á samhengi verðmyndunar og vaxta vekur furðu og er um margt óbærileg. Launahækkanir eru vissulega líklegar til að rata í verðlag á tímum framleiðsluspennu og hárra verðbólguvæntinga. Um það er engum blöðum að fletta. Seðlabankastjóri skautar hér hins vegar fram hjá þeirri staðreynd að verðbólguþrýstingur undanfarið hefur að miklu leyti verið drifinn áfram af innfluttri verðbólgu, auknu peningamagni í umferð, vaxtalækkunum, sparnaði í kjölfar heimsfaraldurs og ósjálfbærum margföldum hagvexti á við önnur lönd. Verðbólgan hefur einnig verið hagnaðardrifin. Þessi verðbólguþrýstingur hefur myndast nær óháð niðurstöðum kjarasamninga. Launahækkanir þær sem samið var um á liðnum vetri voru að mestu viðbragð við miklum hagvexti. Laun hafa þá almennt hækkað meira hér á landi síðasta áratug vegna þess að hér hefur hagvöxtur verið meiri en í þeim löndum sem við berum okkur helst saman við. Þetta veit seðlabankastjóri og einnig að launahækkanir leika minna hlutverk í verðlagsþróun og vaxtahækkunum nú um stundir en hann lætur í veðri vaka. Í raun virðist sem launahækkanirnar séu ekki sérlega íþyngjandi fyrir fyrirtækin hvað sem verðákvörðunum líður. Verðmætasköpun á vinnustund jókst um 8% milli fyrsta ársfjórðungs áranna 2022 og 2023, nokkurn veginn í takt við hækkun launavísitölunnar. Stöðugleikinn og verkalýðshreyfingin Verkalýðshreyfingin og metþátttaka launafólks í verkalýðsfélögum varð ekki til í tómarúmi heldur er hún að miklu leyti afleiðing af óstöðugu auðlindadrifnu hagkerfi. Það er ómálefnanlegt af seðlabankastjóra að tala eins og óstöðugleikann megi rekja til skammsýnnar verkalýðshreyfingar og fákunnandi forystufólks hennar. Ísland er lítið, opið hagkerfi sem er óstöðugt í eðli sínu. Hagkerfið hefur takmarkaða framleiðslugetu og er mjög háð innflutningsverðlagi, gengissveiflum og samspili framboðs og eftirspurnar á heimsvísu. Tíðar og djúpar hagsveiflur ráðast mest af afkomu einhæfra og fárra auðlindadrifinna útflutningsatvinnuvega. Verðstýringar, tollar og önnur ríkisafskipti eru iðulega meiri í litlum hagkerfum en stórum. Þetta magnar alla jafna upp verðsveiflur. Þessu þarf að halda til haga í allri umræðu um stöðugleika og ábyrgð á verðlagi. Tökum vandmeðfarin samtöl á sameiginlegum vettvangi Innan árs munu rúmlega hundrað stéttarfélög innan og utan heildarsamtaka launafólks ganga til samninga. Viðmið samningsaðila um svigrúm verður fyrst og fremst hagvaxtarspáin, verðbólgustig og verðbólguvæntingar. Markmiðið launafólks verður það sama og áður, að fanga réttmætan hlut í hagvextinum og tryggja raunlaunahækkanir. Ekkert viðmið hefur verið sett um 2,5% launahækkanir, hvað sem skoðunum seðlabankastjóra líður. Sameiginleg markmið aðila vinnumarkaðar, stjórnvalda og Seðlabanka verða vonandi kjarasamningsviðræður sem byggja á trausti og málefnalegum skoðanaskiptum. Það er ekki hjálplegt þegar seðlabankastjóri ruglar umræðuna með óvarlegum fullyrðingum eins og hann hefur nú gert. Vandmeðfarin samtöl sem eiga heima á sameiginlegum vettvangi en ekki í fjölmiðlum. Tölum endilega opinskátt um framleiðni, laun, verðbólgu og svigrúm, en hlífum almenningi við hálfkveðnum vísum, neikvæðni og bölsýni. Nóg er um slíkt í íslensku samfélagi. Höfundur er formaður BHM. Viltu birta grein á Vísi? Sendu okkur póst. Senda grein Kjaraviðræður 2022-23 Kjaramál Seðlabankinn Kolbrún Halldórsdóttir Mest lesið Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir Skoðun Þjónn, það er bakslag í beinasoðinu mínu Hlédís Maren Guðmundsdóttir Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson Skoðun Skoðun Skoðun Skuggahliðar á þéttingu byggðar Þórarinn Hjaltason skrifar Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar Skoðun Jöfn skipting skulda og eigna í sambúð Sævar Þór Jónsson skrifar Skoðun Samstaða - afl sem breytir samfélaginu Heiða Björg Hilmarsdóttir skrifar Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar Skoðun Ólögleg veðmálastarfsemi á Íslandi Hákon Skúlason skrifar Skoðun Bætum fleiri stólum við borðið Ingibjörg Lilja Þórmundsdóttir skrifar Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar Skoðun Pyrrosar sigur Helgi Tómasson skrifar Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar Skoðun Mér var sagt að þegja á meðan fréttatíminn var Haukur Brynjarsson skrifar Skoðun Allt fyrir Brussel og Nató, hitt reddast einhvern veginn Davíð Bergmann skrifar Skoðun Forljót grá hús Hjalti Andrason skrifar Skoðun Líf eftir afplánun Eva Sóley Kristjánsdóttir skrifar Skoðun Fáni okkar allra Hörður Lárusson skrifar Skoðun Séríslensk hávaxtastefna Sigurjón Þórðarson skrifar Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar Skoðun Ég hef… Karólína Helga Símonardóttir skrifar Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar Skoðun Er yfirvöldum alveg sama um fólk á bifhjólum? Njáll Gunnlaugsson skrifar Skoðun Ekki mamman í hópnum - leiðtoginn í hópnum Katrín Ásta Sigurjónsdóttir skrifar Skoðun Rannsóknarnefnd styrjalda Gunnar Einarsson skrifar Skoðun Börn eiga ekki heima í fangelsi Tótla I. Sæmundsdóttir skrifar Skoðun Aðförin að einkabílnum eða bara meira frelsi? Kristín Hrefna Halldórsdóttir skrifar Skoðun Kvöld sem er ekki bara fyrir börnin Alicja Lei skrifar Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar Skoðun Málið er dautt (A Modest Proposal) skrifar Skoðun Femínísk utanríkisstefna: aukin samstaða og aðgerðir Guillaume Bazard skrifar Skoðun Hagsmunir flugrekstrar á Íslandi eru miklir Jóhannes Bjarni Guðmundsson skrifar Sjá meira
„Atvinnurekendur verða að taka ábyrgð á því sem þeir gera.. það liggur fyrir að fyrirtækin hafa verið mjög dugleg að velta kostnaði út í verðlag... Það þýðir ekki að skrifa undir kjarasamninga og hækka verðið daginn eftir...“ sagði Ásgeir Jónsson seðlabankastjóri í vikunni. Þessum ummælum fagnaði BHM, enda höfum við lengi kallað eftir því að forystufólk peningastefnunnar tali um ábyrgð fyrirtækjanna á verðlagi. Líkt og Christine Lagarde, seðlabankastjóri Evrópu hefur gert og Andrew Bailey hjá Seðlabanka Bretlands. „Hrós til Seðlabankans “ hétu enda fyrstu drög þessarar greinar. Titlinum var hins vegar snarlega breytt eftir útspil seðlabankastjóra í viðtali í Morgunblaðinu í vikunni. Þar sneri hann hraustlega við blaðinu og varpaði ábyrgðinni á verðbólgunni nær alfarið á verkalýðshreyfinguna. Hreyfingu sem hann virðist telja óábyrga og vinna gegn hagsmunum almennings. Málflutningur af þessu tagi drepur á dreif allri málefnanlegri umfjöllun um flókið samspil efnahags- og kjaramála, sérstaklega í ljósi þess hver talar. Þar að auki bera ummælin vott um vanvirðingu gagnvart því góða fólki sem starfar hjá verkalýðshreyfingunni. Það er ekki hjálplegt, hvorki fyrir Seðlabankann né hagkerfið í heild sinni. Óbærilegar einfaldanir um verðmyndun og vexti Úr viðtali við Seðlabankastjóra: „Fólk spyr: Af hverju eru stýrivextir á Íslandi hærri en annars staðar? Þá þarf að spyrja á móti: Af hverju eru laun á Íslandi að hækka helmingi meira en annars staðar? Það eru tengsl þarna á milli. Vextir á Íslandi eru helmingi hærri en annars staðar vegna þess að nafnlaunahækkanir eru helmingi meiri en annars staðar. Þetta er ekkert flókið.“… Og þú heldur að þau skilji þetta núna (verkalýðshreyfingin)? „Ég á von á því.“ Þessi einföldun á samhengi verðmyndunar og vaxta vekur furðu og er um margt óbærileg. Launahækkanir eru vissulega líklegar til að rata í verðlag á tímum framleiðsluspennu og hárra verðbólguvæntinga. Um það er engum blöðum að fletta. Seðlabankastjóri skautar hér hins vegar fram hjá þeirri staðreynd að verðbólguþrýstingur undanfarið hefur að miklu leyti verið drifinn áfram af innfluttri verðbólgu, auknu peningamagni í umferð, vaxtalækkunum, sparnaði í kjölfar heimsfaraldurs og ósjálfbærum margföldum hagvexti á við önnur lönd. Verðbólgan hefur einnig verið hagnaðardrifin. Þessi verðbólguþrýstingur hefur myndast nær óháð niðurstöðum kjarasamninga. Launahækkanir þær sem samið var um á liðnum vetri voru að mestu viðbragð við miklum hagvexti. Laun hafa þá almennt hækkað meira hér á landi síðasta áratug vegna þess að hér hefur hagvöxtur verið meiri en í þeim löndum sem við berum okkur helst saman við. Þetta veit seðlabankastjóri og einnig að launahækkanir leika minna hlutverk í verðlagsþróun og vaxtahækkunum nú um stundir en hann lætur í veðri vaka. Í raun virðist sem launahækkanirnar séu ekki sérlega íþyngjandi fyrir fyrirtækin hvað sem verðákvörðunum líður. Verðmætasköpun á vinnustund jókst um 8% milli fyrsta ársfjórðungs áranna 2022 og 2023, nokkurn veginn í takt við hækkun launavísitölunnar. Stöðugleikinn og verkalýðshreyfingin Verkalýðshreyfingin og metþátttaka launafólks í verkalýðsfélögum varð ekki til í tómarúmi heldur er hún að miklu leyti afleiðing af óstöðugu auðlindadrifnu hagkerfi. Það er ómálefnanlegt af seðlabankastjóra að tala eins og óstöðugleikann megi rekja til skammsýnnar verkalýðshreyfingar og fákunnandi forystufólks hennar. Ísland er lítið, opið hagkerfi sem er óstöðugt í eðli sínu. Hagkerfið hefur takmarkaða framleiðslugetu og er mjög háð innflutningsverðlagi, gengissveiflum og samspili framboðs og eftirspurnar á heimsvísu. Tíðar og djúpar hagsveiflur ráðast mest af afkomu einhæfra og fárra auðlindadrifinna útflutningsatvinnuvega. Verðstýringar, tollar og önnur ríkisafskipti eru iðulega meiri í litlum hagkerfum en stórum. Þetta magnar alla jafna upp verðsveiflur. Þessu þarf að halda til haga í allri umræðu um stöðugleika og ábyrgð á verðlagi. Tökum vandmeðfarin samtöl á sameiginlegum vettvangi Innan árs munu rúmlega hundrað stéttarfélög innan og utan heildarsamtaka launafólks ganga til samninga. Viðmið samningsaðila um svigrúm verður fyrst og fremst hagvaxtarspáin, verðbólgustig og verðbólguvæntingar. Markmiðið launafólks verður það sama og áður, að fanga réttmætan hlut í hagvextinum og tryggja raunlaunahækkanir. Ekkert viðmið hefur verið sett um 2,5% launahækkanir, hvað sem skoðunum seðlabankastjóra líður. Sameiginleg markmið aðila vinnumarkaðar, stjórnvalda og Seðlabanka verða vonandi kjarasamningsviðræður sem byggja á trausti og málefnalegum skoðanaskiptum. Það er ekki hjálplegt þegar seðlabankastjóri ruglar umræðuna með óvarlegum fullyrðingum eins og hann hefur nú gert. Vandmeðfarin samtöl sem eiga heima á sameiginlegum vettvangi en ekki í fjölmiðlum. Tölum endilega opinskátt um framleiðni, laun, verðbólgu og svigrúm, en hlífum almenningi við hálfkveðnum vísum, neikvæðni og bölsýni. Nóg er um slíkt í íslensku samfélagi. Höfundur er formaður BHM.
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun
Skoðun Er ofbeldi gagnvart eldri borgurum vandamál á Íslandi? Björn Snæbjörnsson,Sigurður Ágúst Sigurðsson skrifar
Skoðun Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson skrifar
Skoðun Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir skrifar
Skoðun Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson skrifar
Skoðun Leikur að lýðræðinu Ása Valdís Árnadóttir,Björn Kristinn Pálmarsson,Smári Bergmann Kolbeinsson skrifar
Skoðun Vísindin geta læknað krabbamein en ekki grænmetissafar og kaffistólpípur Dögg Guðmundsdóttir,Guðrún Nanna Egilsdóttir,Vilborg Kolbrún Vilmundardóttir skrifar
Skoðun Þöggun, hroki og afneitun voru móttökur Samfylkingarinnar til okkar Elín A. Eyfjörð Ármannsdóttir skrifar
Skoðun Verkakonur samtímans – og nýtt skeið í kvennabaráttu! Guðrún Margrét Guðmundsdóttir,Aleksandra Leonardsdóttir skrifar
Hvers virði er starfsleyfið okkar? Eva Hauksdóttir,Katrín Sigurðardóttir,Laufey Elísabet Gissurardóttir,Steinunn Bergmann,Þóra Leósdóttir Skoðun
Ákall til stjórnvalda - Ekki skattleggja útivist og áhugamál enn frekar Arnar Þór Hafsteinsson Skoðun
Er kominn tími til að loka álverinu á Grundartanga og kísilverinu á Húsavík – fyrir framtíð íslands? Sigvaldi Einarsson Skoðun